Pełny tekst orzeczenia

64/1/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 26 lipca 2012 r.

Sygn. akt Ts 216/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Beaty B. w sprawie zgodności:

1) art. 4241, art. 5192, art. 11481 § 3, art. 11511 § 3 i art. 1215 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 32 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 130 § 1, art. 165 § 2 i art. 11355 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 9, art. 32 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz rozporządzeniem nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczącym doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych (doręczanie dokumentów) oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. Urz. UE L Nr 324 z 10.12.2007, s. 79-120),



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 8 lipca 2011 r. Beata B. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność art. 4241, art. 5192, art. 11481 § 3, art. 11511 § 3 i art. 1215 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 32 i art. 78 Konstytucji; ponadto zaś niezgodność art. 130 § 1, art. 165 § 2 i art. 11355 k.p.c. z art. 2, art. 9, art. 32 i art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz z rozporządzeniem nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczącym doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych (doręczanie dokumentów) oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. Urz. UE L Nr 324 z 10.12.2007, s. 79-120; dalej: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady).

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca złożyła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z 23 listopada 2009 r., sygn. akt V Cz 3604/09, o oddaleniu zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy – II Wydział Cywilny o odrzuceniu apelacji. Postanowieniem z 13 kwietnia 2011 r., sygn. akt I CNP 17/11, Sąd Najwyższy odrzucił skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem jako niedopuszczalną, ponieważ 25 września 2010 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037; dalej: ustawa z 2010 r.). Ustawa z 2010 r. zmieniła art. 4241, art. 5192, art. 11481 § 3, art. 11511 § 3 i art. 1215 § 3 k.p.c. w ten sposób, że ograniczony został zakres zastosowania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia do prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie oraz do postanowień co do istoty sprawy kończących postępowanie, wydanych przez sąd drugiej instancji w postępowaniu nieprocesowym, w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów państw obcych oraz w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą. W ustawie z 2010 r. nie przewidziano przepisów intertemporalnych, zatem od dnia wejścia w życie tej ustawy skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczeń innych niż wymienione we wskazanych wyżej przepisach jest niedopuszczalna.

W ocenie skarżącej, niekonstytucyjność zaskarżonych art. 4241, art. 5192, art. 11481 § 3, art. 11511 § 3 i art. 1215 § 3 k.p.c. polega na tym, że w sposób nieuzasadniony różnicują możliwość wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w zależności od tego, czy jest to rozstrzygnięcie formalne czy merytoryczne. Dodatkowo skarżąca podnosi, że zakwestionowane art. 130 § 1, art. 165 § 2 i art. 11355 k.p.c. są niezgodne z art. 2 Konstytucji (zasadą demokratycznego państwa prawnego), ponieważ siedmiodniowy termin do uzupełnienia braków formalnych „ogranicza w niedopuszczalny sposób możliwości wypełnienia tego zobowiązania, a ograniczenie dotrzymania terminu poprzez nadanie pisma w placówce polskiego operatora publicznego czyni de facto nałożone przez sąd zobowiązanie niewykonalnym” w przypadku osób zamieszkałych – jak skarżąca – za granicą.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.



1. Zgodnie z zaskarżonym art. 4241 k.p.c., można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe (§ 1); w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych (§ 2).

Kwestionowany art. 5192 k.p.c. przewiduje, że można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego postanowienia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe (§ 1); w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie postanowienia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych (§ 2).

Natomiast w myśl art. 11481 § 3 k.p.c. „na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie ustalenia przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu apelacyjnego – skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym postanowieniem w przedmiocie ustalenia, oraz stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia wydanego w tym przedmiocie”.

Z kolei objęty zaskarżeniem art. 11511 § 3 k.p.c. stanowi, że „na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności służy zażalenie, a od postanowienia sądu apelacyjnego – skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym postanowieniem w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności, oraz stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia wydanego w tym przedmiocie. Przepisu art. 795 § 2 k.p.c. nie stosuje się”.

Zgodnie z zakwestionowanym art. 1215 § 3 k.p.c., „od postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą przysługuje skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności oraz stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia wydanego w tym przedmiocie”.

W myśl art. 130 § 1 k.p.c., jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym.

Zakwestionowany art. 165 § 2 k.p.c. przewiduje, że oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.

Objęty skargą art. 11355 k.p.c. stanowi, że strona mająca miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedzibę za granicą, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązana jest wskazać w Rzeczypospolitej Polskiej pełnomocnika do doręczeń (§ 1); w razie niewskazania pełnomocnika do doręczeń, przeznaczone dla tej strony pisma sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Stronę należy o tym pouczyć przy pierwszym doręczeniu. Strona powinna być również pouczona o możliwości złożenia odpowiedzi na pismo wszczynające postępowanie i wyjaśnień na piśmie oraz o tym, kto może być ustanowiony pełnomocnikiem (§ 2).



2. Trybunał przypomina, że została wniesiona jedna skarga konstytucyjna i możliwe było wskazanie tylko jednego ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach konstytucyjnych skarżącej. Do skargi konstytucyjnej załączone zostały trzy orzeczenia: postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy – II Wydział Cywilny z 7 marca 2008 r., sygn. akt II C 230/07, o odrzuceniu apelacji; postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z 23 listopada 2009 r., sygn. akt V Cz 3604/09, o oddaleniu zażalenia oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2011 r., sygn. akt I CNP 17/11, o odrzuceniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Skarżąca w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej wyjaśniła, że ostatecznym orzeczeniem o jej prawach i wolnościach jest postanowienie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2011 r., doręczone jej 11 maja 2011 r. Określenie to wiąże Trybunał Konstytucyjny, ponieważ wyłącznie do skarżącej należy wskazanie ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, w związku z którą wnosi skargę konstytucyjną (por. art. 46 ust. 1 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).



3. Trybunał w pierwszej kolejności zbadał, czy orzeczenie wskazane przez skarżącą jako ostateczne w rozumieniu art. 47 ustawy o TK postanowienie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2011 r. – zostało wydane na podstawie zakwestionowanych przepisów.



3.1. Postępowanie przed sądami powszechnymi zainicjowała skarżąca powództwem o przywrócenie posiadania w trybie dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87, ze zm.; dalej: dekret z 1946 r.). W myśl art. 20 ust. 2 dekretu z 1946 r., postępowanie toczy się według przepisów k.p.c., jeżeli przepisy dekretu nie stanowią inaczej. Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z 23 listopada 2009 r., sygn. akt V Cz 3604/09, o oddaleniu zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji odrzucające apelację, zostało zatem oparte na przepisach k.p.c. o procesie (część pierwsza „Postępowanie rozpoznawcze”, księga pierwsza „Proces”, tytuł VII „Postępowania odrębne”, dział IV „Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania”).

Oznacza to, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia została złożona od postanowienia sądu drugiej instancji wydanego w procesie, w postępowaniu odrębnym. Sąd Najwyższy nie orzekał zatem ani na podstawie o art. 5192 k.p.c., przepis ten bowiem dotyczy postępowania nieprocesowego (część pierwsza „Postępowanie rozpoznawcze”, księga druga „Postępowanie nieprocesowe”), ani też na podstawie art. 11481 § 3, art. 11511 § 3 i art. 1215 § 3 k.p.c., ponieważ regulują one – odpowiednio – międzynarodowe postępowanie cywilne (część czwarta „Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego”) bądź dotyczą sądu polubownego (część piata „Sąd polubowny (arbitrażowy)”).



3.2. Sąd Najwyższy wydał rozstrzygnięcie w sprawie skarżącej, opierając się na art. 4241 w zw. z art. 4248 k.p.c. Ten ostatni przepis przewiduje, że niedopuszczalna skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia podlega odrzuceniu.

Zatem art. 130 § 1, art. 165 § 2 i art. 11355 k.p.c., dotyczące terminu do uzupełnienia braków formalnych, zasad zachowania terminów przez stronę oraz pełnomocnika do doręczeń, nie były stosowane w postępowaniu przed Sądem Najwyższym.

Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w związku z postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z 23 listopada 2009 r., sygn. akt V Cz 3604/09, rozpoczął bieg następnego dnia po doręczeniu skarżącej tego orzeczenia. Natomiast zgodnie z art. 4246 § 1 k.p.c. skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się.

Niezrozumiałe są wywody zawarte w skardze konstytucyjnej, w myśl których „przedmiotowa część skargi nie może być uznana za spóźnioną, ze względu na to, że w przypadku rozpatrzenia przez Sąd Najwyższy merytorycznie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i [gdyby Sąd] tą niezgodność stwierdził, względnie miałby taką prawną możliwość, to prawa skarżącej byłyby zachowane bez konieczności wnoszenia skargi konstytucyjnej”. Przyjęcie tej argumentacji prowadziłoby do obejścia art. 46 ust. 1 ustawy o TK, ustalającego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, oraz umożliwiałoby niczym nieuzasadnione „wydłużanie” terminu ustawowego przez podmioty, które nawet po kilku latach zdecydowałyby się skorzystać z nadzwyczajnych środków prawnych przewidzianych k.p.c. (np. w przypadku skargi o wznowienie postępowania możliwość jej wniesienia istnieje w ciągu pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku, a w wyjątkowych wypadkach nawet po upływie tego okresu – art. 408 k.p.c.). Zatem jeśli skarżąca chciała kwestionować konstytucyjność art. 130 § 1, art. 165 § 2 i art. 11355 k.p.c., zobowiązana była do wniesienia skargi konstytucyjnej w terminie określonym w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, którego bieg rozpoczął się dzień po doręczeniu postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z 23 listopada 2009 r., sygn. akt V Cz 3604/09, nie zaś postanowienia Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2011 r., sygn. akt I CNP 17/11.

Wobec niespełnienia przesłanki formalnej wynikającej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, Trybunał odmówił nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 5192, art. 11481 § 3, art. 11511 § 3 i art. 1215 § 3 k.p.c., jak również art. 130 § 1, art. 165 § 2 i art. 11355 k.p.c.



4. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że złożona skarga konstytucyjna w pozostałym zakresie również nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ustawy o TK, wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

Podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie art. 4241 k.p.c. było ustalenie, że podniesione zarzuty dotyczące naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), zasady niedyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji) i pozbawienia skarżącej prawa do merytorycznego rozpoznania sprawy oraz do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji) są oczywiście bezzasadne.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 1 kwietnia 2008 r., SK 77/06 (OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 39), wskazał, że: „z prawomocnym orzeczeniem wydanym w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym wiąże się domniemanie zgodności z prawem takiego orzeczenia. Zasada stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych jest ważnym elementem prawa do sądu i ma istotne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnych zasad bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa”. Należy również podkreślić funkcje i charakter skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jest ona subsydiarnym instrumentem, z którego – co do zasady – można skorzystać dopiero po wyczerpaniu wszystkich zwykłych środków zaskarżenia oraz gdy nie można uruchomić nadzwyczajnych środków prawnych, a orzeczenie Sądu Najwyższego ma charakter prejudycjalny, gdyż umożliwia ustalenie podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa (powołany już wyrok SK 77/06; postanowienie TK z 26 maja 2009 r., Ts 119/07, niepubl.).

Zgodnie z art. 4241b k.p.c., dodanym ustawą z 2010 r., w wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych. Oznacza to, że ograniczenie przez ustawodawcę zakresu zastosowania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nastąpiło jednocześnie z umożliwieniem stronie dochodzenia naprawienia szkody wyrządzonej wydaniem rozstrzygnięcia, od którego nie przysługuje wspomniana skarga.

Ustawodawca posiada margines swobody w regulowaniu nadzwyczajnych środków prawnych. Zakres swobody regulacyjnej w odniesieniu do nadzwyczajnych i zwyczajnych środków jest bowiem inny (większe uprawnienia ustawodawcy kształtującego reżim prawny środka nadzwyczajnego). Tym samym także kryteria kontroli konstytucyjności w obu wypadkach są różne (postanowienie TK z 7 października 2008 r., SK 55/06, OTK ZU nr 8/A/2008, poz. 144). Minimalne standardy sprawiedliwości proceduralnej odnośnie do nadzwyczajnych środków prawnych zostały określone przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 30 maja 2007 r., sygn. SK 68/06 (OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53), w którym Trybunał Konstytucyjny, oceniając instytucję przedsądu uregulowaną w art. 3982 § 2 k.p.c. uznał, że „zasadnicze zastrzeżenia budzi tu nałożenie się na siebie trzech elementów wykluczających informacyjny obowiązek Sądu Najwyższego: niejawność dla stron postępowania, w ramach którego zapada decyzja o nieprzyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania, zwolnienie Sądu Najwyższego z obowiązku sporządzenia uzasadnienia takiej decyzji procesowej oraz posłużenie się ocennymi przesłankami, od spełnienia których zależy przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania”. W niniejszej sprawie natomiast Sąd Najwyższy szczegółowo wyjaśnił, dlaczego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia podlegała odrzuceniu.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest nadzwyczajnym środkiem prawnym wnoszonym do Sądu Najwyższego, zatem nie dotyczą jej gwarancje zaskarżalności orzeczeń wydawanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji). Oczywista bezzasadność zarzutów dotyczących art. 4241 k.p.c. stanowi, na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Pozostałe wzorce kontroli (art. 32 oraz art. 2 Konstytucji), jak wynika z petitum oraz uzasadnienia skargi konstytucyjnej, nie zostały powiązane z zasadą zaskarżalności (art. 78 Konstytucji) ani z innym prawem lub wolnością Konstytucyjną. Wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasada równości jest adresowana przede wszystkim do ustawodawcy i wyznacza sposób normowania poszczególnych dziedzin życia publicznego. Wprawdzie Trybunał Konstytucyjny dopuścił możliwość powołania się w skardze konstytucyjnej na jej naruszenie, ale tylko gdy zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona oraz określony sposób tego naruszenia (postanowienia TK z: 25 listopada 2008 r., Ts 104/07, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 35 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Nie budzi najmniejszej wątpliwości, że wskazane powyżej stanowisko Trybunału należy odnieść również do wynikającej z art. 32 ust. 2 Konstytucji zasady niedyskryminacji.

Także zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) może być wzorcem w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną jedynie wyjątkowo i stanowić źródło praw podmiotowych, jeżeli nie wynikają one z innych norm konstytucyjnych. To na skarżącym spoczywa ciężar dokładnego określenia praw lub wolności konstytucyjnych oraz wskazania sposobu tego naruszenia (por. postanowienie TK z 16 lipca 2007 r., Ts 70/07, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 249).

Ponadto argumenty zawarte w skardze konstytucyjnej stanowią postulaty de lege ferenda odnośnie do zmian konstrukcji skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz „przywrócenia” możliwości, by wnosić tę skargę od postanowień innych niż co do istoty sprawy, wydanych w postępowaniu rozpoznawczym w trybie procesowym.

Poglądy te świadczą o traktowaniu skargi konstytucyjnej jako narzędzia usuwania występujących, zdaniem skarżącej, zaniechań prawodawczych. Tymczasem funkcją Trybunału Konstytucyjnego jest wyłącznie derogacja przepisów sprzecznych z normami wyższego rzędu, w szczególności z Konstytucją, ta zaś nie przyznaje mu uprawnienia do „uzupełniania” systemu prawa o normy pożądane przez skarżącą (por. wyroki TK z: 24 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216; 14 marca 2006 r., SK 4/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 29; 29 maja 2007 r., P 20/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 52 i 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83 oraz postanowienia TK z: 11 grudnia 2002 r., SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98, 30 maja 2007 r., SK 3/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 62 i 17 października 2007 r., P 29/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 116).



4. Jedynie na marginesie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że skarżąca w postępowaniu przed sądami powszechnymi mogła i powinna była ustanowić pełnomocnika do doręczeń w kraju, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika w sprawie (w przypadku skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia obowiązuje, w myśl art. 871 k.p.c., przymus adwokacko-radcowski, zatem art. 11355 k.p.c. nie miałby zastosowania). Negatywne konsekwencje występują jedynie, gdy strona zamieszkała za granicą nie zadba o ustanowienie pełnomocnika do doręczeń.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że przy rozpatrywaniu skargi szczególnie istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesu prawnego skarżących. Możliwe jest to jednak dopiero w przypadku wykazania przez skarżącego minimalnej choćby staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Skoro skarżąca – choć mogła – nie ustanowiła pełnomocnika do doręczeń w kraju, nie może obecnie wykorzystywać skargi konstytucyjnej „jako instrumentu służącego korygowaniu zaniedbań, popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie” (por. postanowienia TK z: 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77; 17 marca 1998 r., Ts 27/97, OTK ZU nr 2/B/1998, poz. 20 oraz 21 września 2006 r., SK 10/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 117).



5. Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wzorcami kontroli w skardze konstytucyjnej mogą być jedynie przepisy Konstytucji dotyczące praw lub wolności (art. 79 Konstytucji, art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Zatem niedopuszczalnym wzorcem kontroli jest zarówno art. 9 Konstytucji, jak i akty prawne inne niż ustawa zasadnicza, w tym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że art. 9 Konstytucji – wyrażający obowiązek przestrzegania przez Rzeczpospolitą Polską wiążącego ją prawa międzynarodowego – nie może stanowić wzorca kontroli w postępowaniu skargowym. Również niedopuszczalna w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną jest kontrola zgodności zakwestionowanych przepisów z normami prawa europejskiego, gdyż – jak wskazano wyżej – przedmiotem badania mogą być tylko zarzuty naruszenia przepisów Konstytucji wyrażających wolności, prawa lub obowiązki jednostki (wyrok TK z 19 stycznia 2010 r., SK 35/08, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 2). Z tego względu przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nie mogą być wzorcem kontroli w niniejszej sprawie.



Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie o art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.