Pełny tekst orzeczenia

170/2/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 8 lutego 2012 r.
Sygn. akt Ts 227/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Danieli W.-N. w sprawie zgodności:
art. 221 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 77 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 22 września 2009 r. skarżąca – Daniela W.-N. zakwestionowała zgodność z Konstytucją art. 221 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.). Zaskarżonemu przepisowi p.p.s.a., w zakresie, w jakim „różnicuje i pogarsza sytuację prawną strony oraz uniemożliwia stronie merytoryczne rozpatrzenie skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego jako sądu I instancji, uzależniając ją od charakteru opłaty, jak również od faktu zastępowania tej strony przez pełnomocnika będącego adwokatem przy wnoszeniu skargi”, skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 77 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym postępowaniem. Postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 30 stycznia 2009 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1702/08) odrzucona została skarga skarżącej na decyzję Ministra Gospodarki z 5 sierpnia 2008 r. (nr BOL-0241/66/02/R/JK/1063/08) w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd administracyjny pierwszej instancji wskazał, że skarga podlegała odrzuceniu z powodu jej nienależytego opłacenia. Jako podstawę prawną postanowienia Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał art. 221 p.p.s.a., a dodatkowo powołał się na konsekwencję wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7 marca 2006 r. (SK 11/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 27), polegającą na zwolnieniu sądu administracyjnego I instancji z obowiązku wzywania do uiszczenia wpisu stałego od skargi wniesionej przez adwokata lub radcę prawnego. Skarga kasacyjna skarżącej do opisanego wyżej postanowienia została oddalona postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 czerwca 2009 r. (sygn. akt I OSK 657/09). W uzasadnieniu tego orzeczenia w pełni podtrzymana została argumentacja dotycząca konieczności zastosowania w sprawie art. 221 p.p.s.a.
Uzasadniając szczegółowo zarzuty skargi skarżąca wskazała na niedopuszczalne pogorszenie sytuacji prawnej strony reprezentowanej przed sądem administracyjnym przez pełnomocnika będącego adwokatem, przy wnoszeniu „pierwszych pism”, którymi są skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Skarżąca podkreśliła, że ustrojodawca nie różnicuje praw wynikających z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, czy też art. 77 ust. 2 Konstytucji. W tym kontekście skarżąca wskazała na przepisy normujące przebieg postępowania przed sądami powszechnymi oraz przed sądami administracyjnymi, a adresowane do stron tych postępowań, które nie są zastępowane przez profesjonalnych pełnomocników. Za niezgodne z Konstytucją uznała skarżąca w związku z tym pogorszenie – w porównaniu do nich – sytuacji procesowej strony reprezentowanej przez zawodowego pełnomocnika. Skarżąca powołała się także na tezy wyrażone w orzeczeniach Trybunału, w których podkreślona została niedopuszczalność nadmiernego rygoryzmu określania przez ustawodawcę skutków braków formalnych pism w postępowaniach sądowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Dopuszczalność korzystania ze skargi konstytucyjnej jako środka ochrony konstytucyjnych wolności i praw warunkowana jest spełnieniem przez skarżącego wymogów wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i – konkretyzujących to unormowanie – przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK jednym z podstawowych obowiązków spoczywających na skarżącym jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa oraz w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej. Weryfikacja poprawności wykonania powyższego obowiązku – jak i innych powinności wynikających z ustawy o TK – następuje na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Stwierdzenie, że skarga konstytucyjna wykazuje braki, bądź też że sformułowane w niej zarzuty są obarczone wadą oczywistej bezzasadności, skutkować musi wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu.
W przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej ocena spełnienia przez skarżącą przesłanek warunkujących dopuszczalność tego środka prawnego poprzedzona być musi wskazaniem na okoliczność zaistniałą jeszcze przed skierowaniem skargi do Trybunału. Jest ona związana z dwukrotnym już poddaniem art. 221 p.p.s.a. kontroli Trybunału z punktu widzenia zgodności tego przepisu z konstytucyjnymi wzorcami, które wskazane zostały także przez skarżącą jako podstawa skargi konstytucyjnej. W wyroku z 7 marca 2006 r. (SK 11/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 27) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 221 p.p.s.a. jest zgodny z art. 45 ust. 1 oraz nie jest niezgodny z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Z kolei w wyroku z 12 września 2006 r. (SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 221 p.p.s.a. jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Powyższa konstatacja w pełni uzasadnia więc dopuszczalność uwzględnienia przez Trybunał Konstytucyjny następstw powołanych wyżej wyroków, stwierdzających zgodność art. 221 p.p.s.a. z wzorcami konstytucyjnymi powołanymi także przez skarżącą. Podkreślić trzeba, że w sentencjach obydwu orzeczeń Trybunału stwierdzenie zgodności art. 221 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 Konstytucji (wyrok z 7 marca 2006 r., SK 11/05), a także z art. 77 ust. 2 oraz art. 176 Konstytucji (wyrok z 12 września 2006 r., SK 21/05) nie zostało ograniczone tylko do wyodrębnionego zakresu zastosowania tego przepisu. Skoro więc Trybunał Konstytucyjny nie nadał wówczas swoim rozstrzygnięciom charakteru zakresowego, to uprawnione jest przyjęcie tezy o potwierdzeniu tym samym domniemania ich pełnej zgodności z Konstytucją.
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego dochodziło już do procesowej kwalifikacji przypadków, w których brak podstaw do przyjęcia zaistnienia w danej sprawie powagi rzeczy osądzonej (występującej tylko w przypadku tożsamości podmiotowej i przedmiotowej wniosku lub skargi) nie oznaczał bynajmniej, że uprzednie rozpoznanie sprawy konstytucyjności określonego przepisu prawnego (normy prawnej) z punktu widzenia tych samych zarzutów winno być uznawane za prawnie obojętne. Instytucją, która ma na celu zapewnienie stabilności sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (por. np. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 24 października 2005 r., SK 2/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 141; 29 maja 2006 r., P 29/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61; 24 października 2006 r., SK 27/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 143; 23 października 2006 r., SK 66/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 139; 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4). W przypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ.
W powołanych wyżej wyrokach Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że regulacje ustawowe dotyczące kosztów postępowania mieszczą się w prawie do sądu i mogą być oceniane pod względem zgodności z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Weryfikując tę zgodność, Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził, aby regulacja art. 221 p.p.s.a. (korespondująca także z odpowiednimi przepisami dotyczącymi kosztów postępowania w sprawach cywilnych) naruszała którykolwiek element składowy prawa do sądu, a więc: prawo dostępu do sądu, prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, czy też prawo do wyroku sądowego (zob. wyrok TK z 7 marca 2006 r., SK 11/05, pkt III.3). Z kolei w wyroku z 12 września 2006 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił okoliczność, że w świetle art. 221 p.p.s.a. to radca prawny i adwokat ponoszą odpowiedzialność za prawidłowe sporządzenie pisma procesowego oraz poprawne obliczenie wysokości wpisu stałego, tak aby pismo nie zostało odrzucone. Powinni w związku z tym podjąć starania, żeby należna opłata została uiszczona zgodnie z przepisami prawa, a więc w wysokości, w terminie i w trybie wymaganych przez prawo, a także zadbać o wykazanie, że opłata ta rzeczywiście wpłynęła (pkt III.6 uzasadnienia wyroku TK).
W przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej Trybunał stwierdził, że zarzuty normatywnej niezgodności, mającej występować między art. 221 p.p.s.a. oraz przepisami statuującymi konstytucyjne prawo do sądu, powielają w istocie przedmiot kontroli z postępowań zakończonych cytowanymi wyżej wyrokami Trybunału Konstytucyjnego. Podkreślić należy, że konstrukcja skargi konstytucyjnej nie pozwala na traktowanie tego środka ochrony praw i wolności jako instytucji weryfikacji i korekty orzeczeń podejmowanych w jednostkowych sprawach skarżących. Płaszczyzna stanowienia prawa pozostaje jedynym dopuszczalnym przedmiotem kontroli Trybunału.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza ponadto, że nie jest możliwe w niniejszym przypadku poddanie kontroli art. 221 p.p.s.a. odnośnie do zgodności z zasadą równości, statuowaną w art. 32 ust. 1 Konstytucji. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunału w sprawach skarg konstytucyjnych podkreślano już wielokrotnie warunkową jedynie dopuszczalność traktowania tej zasady jako wzorca kontroli przepisów kwestionowanych przez skarżących. Jest ona uzależniona od doprecyzowania, w zakresie jakiego konkretnego prawa lub wolności, wyrażonego samodzielnie w przepisach Konstytucji, zasada ta doznała niedozwolonego ograniczenia lub uszczerbku. Trybunał Konstytucyjny wskazywał już bowiem, że prawo do równego traktowania ma charakter prawa drugiego stopnia, tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich. Jeżeli więc normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225; 28 sierpnia 2002 r., Ts 57/02, OTK ZU nr 4/B/2002, poz. 285; 20 lipca 2004 r., Ts 62/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 301; 27 czerwca 2007 r., Ts 80/07, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 250).
W związku z konsekwencjami wskazanych wyżej wyroków Trybunału, dotyczących zgodności art. 221 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, stwierdzić należy, że w przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej tego rodzaju niezbędna konkretyzacja nie nastąpiła.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.