Pełny tekst orzeczenia

423/5/B/2012


POSTANOWIENIE

z dnia 2 kwietnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 305/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja i Marka H. o zbadanie zgodności:
1) art. 1821 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),
2) art. 36 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. – o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.) z
art. 45 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić dalszego nadania biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 listopada 2010 r. Andrzej i Marek H. (dalej: skarżący) domagają się zbadania zgodności art. 1821 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) i art. 36 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.; dalej: u.k.s.s.c. z 1967 r.) z art. 45 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
W myśl art. 1821 § 1 k.p.c. sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku pozwanego, a postępowanie dotyczy masy upadłości. Postanowienie może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Nie stosuje się art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Z kolei art. 36 u.k.s.s.c. z 1967 r. określał sytuację, w których sąd z urzędu zwraca stronom całość lub połowę uiszczonego wpisu.
Skarżący twierdzą, że art. 1821 § 1 k.p.c. nie reguluje, w jaki sposób ma nastąpić orzeczenie o kosztach postępowania umorzonego z przyczyn w nim wskazanych. Przepis ten – zdaniem skarżących – narusza ich prawo do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, a w konsekwencji prawo do sądu z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Prowadzi to do niesprawiedliwego różnicowania stron postępowań cywilnych, zakończonych umorzeniem. Postanowienie o umorzeniu postępowania jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie i – co do zasady – sąd, umarzając postępowanie, orzeka na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. o kosztach sądowych. W przypadku jednak, gdy sąd umarza postępowanie na podstawie art. 1821 k.p.c., nie orzeka o kosztach sądowych (art. 108 § 1 k.p.c. nie stosuje się), co stanowi naruszenie zasady równości wyrażonej w art. 32 ust.1 Konstytucji.
Zdaniem skarżących art. 36 u.k.s.s.c. z 1967 r. narusza prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) przez pozbawienie ich ochrony procesowej w zakresie możliwości odzyskania uiszczonej opłaty. Zaskarżony przepis reguluje sytuacje, w których zwraca się uiszczoną przez strony opłatę na skutek niemożności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Brak jednak wśród tych sytuacji przypadku umorzenia postępowania z przyczyny określonej w art. 1821 § 1 k.p.c., co stanowi naruszenie zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji).
Powyższe zarzuty zostały sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym. W wyniku wniesionego przez Wyborowa S.A. pozwu o zapłatę m.in. przeciwko skarżącym Sąd Okręgowy w Poznaniu – XII Wydział Cywilny wydał 21 stycznia 2003 r. nakaz zapłaty. 12 lutego 2003 r. pozwani (skarżący) wnieśli zarzuty od nakazu zapłaty i uiścili opłatę w wysokości 75 000 zł. W związku z ogłoszeniem upadłości likwidacyjnej pozwanych sąd postanowieniem z 6 kwietnia 2007 r. umorzył postępowanie z powództwa Wyborowa S.A. na podstawie art. 1821 § 1 k.p.c., nie orzekając o kosztach umorzonego postępowania. Postanowienie to nie zostało zaskarżone przez żadną ze stron. 22 stycznia 2010 r. skarżący złożyli w Sądzie Okręgowym w Poznaniu wniosek o wydanie postanowienia o kosztach umorzonego postępowania. Postanowieniem z 2 czerwca 2010 r. sąd ten (sygn. akt XII C 946/03) oddalił wniosek skarżących. Postanowieniem z 22 lipca 2010 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACz 973/10) oddalił zażalenie skarżących na to postanowienie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
W myśl dalszych przepisów, skarga – poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu – powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego.
Ponadto, przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności.
Skarżący wiążą naruszenie wskazanych w skardze praw i wolności z postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu – Wydział XII Cywilny z 2 czerwca 2010 r. (sygn. akt XII C 946/03) i postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – Wydział I Cywilny z 22 lipca 2010 r. (sygn. akt I ACz 973/10). Trybunał zwraca uwagę, że sąd apelacyjny, rozpatrujący zażalenie skarżących na postanowienie sądu okręgowego, słusznie zauważył, że to nie art. 1821 k.p.c. (a tym bardziej nie art. 79 u.k.s.c.c. ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych [Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.s.c. z 2005 r.], ani art. 36 u.k.s.c.c. z 1967 r.) stanowić powinien podstawę oddalenia wniosku skarżących, lecz art. 351 k.p.c. Sąd apelacyjny stanął bowiem na stanowisku, że skarżący po wydaniu 6 kwietnia 2007 r. przez sąd okręgowy postanowienia o umorzeniu postępowania mogli wnieść o uzupełnienie tego postanowienia na podstawie art. 361 w zw. z art. 351 k.p.c. Skarżący mieli na to dwa tygodnie. Nie wnieśli jednak o uzupełnienie tego postanowienia, ani też nie wnieśli na nie zażalenia.
W związku z powyższym, Trybunał stwierdza, że ostateczne orzeczenie o wolnościach lub prawach skarżących, w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu. Z uwagi na okoliczność, że podstawą tego orzeczenia był art. 351 k.p.c., a nie zaskarżone przepisy, skardze nie można nadać dalszego biegu.
Na marginesie, Trybunał zauważa, że również sąd I instancji – wbrew twierdzeniom skarżących – nie orzekał na podstawie zaskarżonego art. 36 u.k.s.s.c. z 1967 r., lecz art. 79 u.k.s.s.c. z 2005 r.
Trybunał przypomina także, że wniosek o wydanie postanowienia o kosztach skarżący złożyli ponad dwa i pół roku po uprawomocnieniu się postanowienia sądu okręgowego o umorzeniu postępowania na podstawie art. 1821 k.p.c. i z tego względu wniosek został oddalony. Zanim skarżący przedłożyli sprawę TK, powinni byli skorzystać z przysługujących im środków ochrony ich praw, które zainicjować mogą sądową kontrolę rozstrzygnięć naruszających, ich zdaniem, te prawa lub wolności (por. postanowienie TK z 17 lutego 1998 r., Ts 18/97, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 17). Skarga konstytucyjna nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych przez skarżących w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (por. postanowienie TK z 17 marca 1998 r., Ts 27/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 20). Skoro skarżący nie skorzystali – na co słusznie zwrócił uwagę sąd apelacyjny – z możliwości wniesienia o uzupełnienie postanowienia o umorzenie postępowania, to nie wyczerpali tym samym drogi prawnej, czego wymaga art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.