Pełny tekst orzeczenia

462/5/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 25 września 2012 r.
Sygn. akt Ts 323/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – przewodnicząca


Andrzej Rzepliński – sprawozdawca


Małgorzata Pyziak-Szafnicka,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 marca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Wiesławy R.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 22 listopada 2011 r. Wiesława R. (dalej: skarżąca) sformułowała zarzut niezgodności art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach sądowych) z art. 2, art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 31 ust. 3 oraz art. 78 Konstytucji. Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis – przewidujący, że strony postępowania reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, której wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został oddalony, nie wzywa się do uiszczenia opłaty sądowej – narusza konstytucyjną zasadę równości. Powoduje bowiem, że strona reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego ma mniej czasu na zebranie kwoty potrzebnej do uiszczenia opłaty sądowej niż strona, której należy doręczyć wezwanie do uiszczenia takiej opłaty. Skarżąca podniosła także, że zaskarżony przepis narusza zasady prawidłowej legislacji, gdyż pozwala na odmienne interpretacje w sytuacji, w której wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został uwzględniony jedynie w części. Stwierdziła ponadto, że uznanie, iż przepis ten znajduje w takiej sytuacji zastosowanie, doprowadziło w jej sprawie do zamknięcia jej drogi do rozpoznania sprawy przez sąd II instancji.
Postanowieniem z 8 marca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Zasadniczym powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że skarga konstytucyjna została złożona z przekroczeniem ustawowego terminu do jej wniesienia. Trybunał uznał, że wyczerpanie drogi prawnej w sprawie, która legła u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej, nastąpiło wraz z prawomocnym odrzuceniem apelacji skarżącej postanowieniem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 28 marca 2011 r. (sygn. akt I ACz 461/11) i to od daty doręczenia skarżącej tego rozstrzygnięcia (a więc od 5 kwietnia 2011 r.) rozpoczął swój bieg trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Dla biegu tego terminu nie miało natomiast znaczenia późniejsze złożenie przez skarżącą wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji i jego negatywne rozpatrzenie przez sądy obu instancji. Przedmiotem zaskarżenia we wniesionej skardze jest bowiem przepis, na podstawie którego odrzucono apelację skarżącej jako opłaconą po terminie, nie zaś przepisy dotyczące przesłanek przywrócenia terminu do wniesienia apelacji.
Ponadto Trybunał wskazał, że zarzuty sformułowane przez skarżącą są oczywiście bezzasadne, gdyż – jak wynika z orzecznictwa Trybunału – ustawodawca może wprowadzić surowsze rygory związane z nieopłaceniem lub nieprawidłowym opłaceniem pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników, a celem wezwania do opłacenia pisma strony niereprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika nie jest wydłużenie terminu do wniesienia opłaty, lecz poinformowanie o konieczności i sposobie jej wniesienia. Trybunał podkreślił także, że zarzut naruszenia przez zaskarżony przepis zasad prawidłowej legislacji nie może być przedmiotem rozpoznania w trybie kontroli inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej, gdyż zasady te – wynikające z art. 2 Konstytucji – nie przybierają postaci konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych, których ochronie służy skarga. Wskazał ponadto, że nie ma podstaw do przyjęcia, iż zaskarżony przepis jest niejasny.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącej wniósł zażalenie. Zarzucił w nim, że w zaskarżonym postanowieniu Trybunał nie odniósł się do najważniejszych argumentów podnoszonych w skardze. Podkreślił, że istota zarzutu niekonstytucyjności art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych nie sprowadzała się do samego zróżnicowania rygorów w zakresie opłacania pism przez profesjonalnych pełnomocników, lecz nieuzasadnionego uprzywilejowania strony niereprezentowanej przez takiego pełnomocnika w zakresie terminu do uiszczenia opłaty sądowej w wypadku oddalenia wniosku takiej strony o zwolnienie od kosztów sądowych. Pełnomocnik skarżącej wskazał, że w wypadku strony korzystającej z zastępstwa procesowego termin ten wynosi 7 dni od doręczenia pełnomocnikowi postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, a w wypadku strony działającej samodzielnie 7 dni od daty doręczenia stronie wezwania do uzupełnienia opłaty, co następuje później. Pełnomocnik skarżącej stwierdził, że w praktyce termin do uiszczenia opłaty przez stronę niereprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego jest przynajmniej o 21 dni dłuższy. Ponadto w zażaleniu zarzucono nieprawidłowe przyjęcie przez Trybunał, że skarga została wniesiona z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zdaniem pełnomocnika skarżącej złożenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji stanowiło element wyczerpania drogi prawnej w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK i to dopiero od doręczenia skarżącej prawomocnego rozstrzygnięcia tego wniosku rozpoczął się bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny poddaje analizie zarzuty zażalenia, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego treść zażalenia wniesionego w niniejszej sprawie nie dostarcza żadnych argumentów, które poddałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przedstawione w postanowieniu z 8 marca 2012 r. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Jak wynika z zaskarżonego postanowienia, zasadniczym powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było ustalenie, że została ona złożona z przekroczeniem ustawowego terminu do jej wniesienia. Ustalenie to jest prawidłowe. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie kwestionowanych w skardze przepisów. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej określony w tym przepisie jest związany z uzyskaniem w ramach drogi prawnej orzeczenia niepodlegającego zaskarżeniu przy użyciu zwykłych środków zaskarżenia, a więc w wypadku postępowania sądowego – prawomocnego wyroku lub postanowienia (zob. np. postanowienia TK z 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107 oraz 14 grudnia 2009 r., Ts 97/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16). Takim rozstrzygnięciem w sprawie skarżącej było postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 28 marca 2011 r. (sygn. akt I ACz 461/11), doręczone jej 5 kwietnia 2011 r. Niezasadne jest natomiast podniesione w zażaleniu twierdzenie, że elementem wyczerpania drogi prawnej w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK w sprawie skarżącej było również złożenie przez nią wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji. Taki wniosek nie stanowi bowiem środka zaskarżenia postanowienia o odrzuceniu apelacji, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw lub wolności. Jak więc prawidłowo ustalił Trybunał w postanowieniu z 8 marca 2012 r., termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie upłynął 5 lipca 2011 r. Skarga została zaś wniesiona 22 listopada 2011 r., a więc z przekroczeniem tego terminu.
Nie znajduje również podstaw zawarte w zażaleniu stwierdzenie, że Trybunał nie odniósł się w zaskarżonym postanowieniu do zarzutu zróżnicowania sytuacji stron reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników oraz stron niekorzystających z takiej reprezentacji w zakresie terminu wnoszenia opłaty sądowej po oddaleniu wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych. Trybunał, odnosząc się do oczywistej bezzasadności skargi, stwierdził bowiem, że celem zaskarżonego przepisu nie jest wydłużenie terminu do uiszczenia przez stronę niekorzystającą z pomocy profesjonalnego pełnomocnika opłaty, lecz poinformowanie strony o konieczności i sposobie jej wniesienia. Stwierdził, więc że nie znajduje podstaw zarzut skarżącej, iż zaskarżony przepis prowadzi do niekonstytucyjnego zróżnicowania czasu, jaki przysługuje stronie na zgromadzenie środków potrzebnych do opłacenia pisma.
Pozostałe twierdzenia zażalenia stanowią w istocie powtórzenie argumentacji zawartej w skardze konstytucyjnej. W tym zakresie znajdują więc zastosowanie uwagi poczynione w zaskarżonym postanowieniu.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.