Pełny tekst orzeczenia

145/2/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 12 września 2012 r.
Sygn. akt Ts 340/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Joachima H. w
sprawie zgodności:
art. 394 § 1 pkt 10 i 11 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 grudnia 2010 r. Joachim H. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 394 § 1 pkt 10 i 11 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący, będąc stroną toczącego się przed Sądem Okręgowym w Warszawie – Wydziałem V Cywilnym Odwoławczym postępowania apelacyjnego (sygn. akt V Ca 117/10), złożył do tego sądu wniosek o wyłączenie jednego z sędziów zasiadających w składzie. Sąd okręgowy oddalił wniosek postanowieniem z 30 marca 2010 r. (sygn. akt V Ca 117/10), wydanym na posiedzeniu niejawnym, które zostało doręczone skarżącemu 7 kwietnia 2010 r. Postanowienie to nie zostało uzasadnione. Zażalenie skarżącego od tego postanowienia zostało odrzucone przez Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział V Cywilny Odwoławczy postanowieniem z 5 maja 2010 r. (sygn. akt V Ca 117/10), wydanym na posiedzeniu niejawnym i doręczonym skarżącemu 18 maja 2010 r. Skarżący zakwestionował to postanowienie w drodze zażalenia, które zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydziału V Cywilnego Odwoławczego z 3 września 2010 r. (sygn. akt V Ca 117/10). Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 14 września 2010 r.
Skarżący twierdzi, że zaskarżone przepisy naruszają jego prawo do bezstronnego sądu oraz prawo do zagwarantowania w toku postępowania zasady sprawiedliwości proceduralnej (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Podnosi nadto, że sądy orzekające o złożonym przez niego wniosku o wyłączenie sędziego nie przedstawiły jakiegokolwiek uzasadnienia ani nawet podstawy prawnej podjętych rozstrzygnięć. Co więcej, w ocenie skarżącego kwestionowane przepisy wykluczają jakąkolwiek możliwość weryfikacji decyzji o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego, jeżeli wniosek dotyczy sędziego rozstrzygającego sprawę w drugiej instancji. Skarżący zarzuca przy tym, że stoi to w sprzeczności z linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego i powołuje wyrok TK z 2 czerwca 2010 r. (SK 38/09, OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 46). Zdaniem skarżącego ostatecznym orzeczeniem w jego sprawie, z którym łączy naruszenie przysługujących mu konstytucyjnych praw podmiotowych, jest postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 3 września 2010 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, szczególny środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej, które zostały uszczegółowione w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarga winna zatem spełniać wymogi formalne ujęte w art. 46-48 ustawy o TK, a zarzuty w niej zawarte nie mogą być oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.
Skarżący zarzuca, że zaskarżone przepisy naruszają przysługujące mu prawo do bezstronnego sądu oraz prawo do zagwarantowania w toku postępowania zasady sprawiedliwości proceduralnej (art. 45 ust. 1 Konstytucji), w zakresie, w jakim art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. wyłącza możliwość złożenia zażalenia na postanowienie o oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego oraz w zakresie, w jakim art. 394 § 1 pkt 11 k.p.c. wyłącza możliwość złożenia zażalenia na odrzucenie zażalenia na postanowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego. Skarżący podkreśla przy tym, że dotyczy to sytuacji, w której postanowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego zostało wydane przez sąd drugiej instancji i odnosi się do sędziego orzekającego w tej instancji.
W świetle art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienie sądu pierwszej instancji, którego przedmiotem jest oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego. Z kolei w myśl art. 394 § 1 pkt 11 k.p.c. zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienie sądu pierwszej instancji, którego przedmiotem jest odrzucenie zażalenia. Przepisy te wskazują orzeczenia sądu pierwszej instancji, od których przysługuje zażalenie, nie dotyczą jednak orzeczeń wydanych przez sąd drugiej instancji.
Prawidłowo skarżący nawiązał zatem do wyroku TK z 2 czerwca 2010 r. (SK 38/09), w którym Trybunał stwierdził, że art. 3941 § 2 k.p.c., odnoszący się bezpośrednio do orzeczeń sądów drugiej instancji, w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony w postępowaniu przed tym sądem, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Sąd okręgowy, rozstrzygając o wniosku skarżącego o wyłączenie sędziego, zgłoszonym w postępowaniu apelacyjnym, miał więc na względzie brzmienie art. 3941 § 2 k.p.c. sprzed wyroku TK, tj. pomijające możliwość złożenia zażalenia. Co więcej, sąd ten, orzekając o zażaleniu skarżącego, oparł się właśnie na tym przepisie, a nie – jak wskazał skarżący – na art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. Dopiero postanowienie sądu okręgowego odrzucające zażalenie skarżącego na odrzucenie zażalenia zostało wydane po ogłoszeniu wyroku TK z 2 czerwca 2010 r., tj. po 22 czerwca 2010 r. Brak zaskarżalności postanowień sądu drugiej instancji o odrzuceniu zażalenia, złożonego na postanowienie wydane po raz pierwszy przez ten sąd, nie był jednak przedmiotem kontroli konstytucyjnej Trybunału w przywołanym wyroku. Należy zatem zauważyć, że Sąd Okręgowy w Warszawie wydał postanowienie z 3 września 2010 r. na podstawie art. 3941 § 2 k.p.c., a nie – jak twierdzi skarżący – art. 394 § 1 pkt 11 k.p.c.
Na marginesie, Trybunał zwraca też uwagę, że art. 3941 § 2 k.p.c. odnosi się do spraw, w których przysługuje skarga kasacyjna. Niedopuszczalność zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji ze względu na wyłączenie ustawowe (kasacyjny charakter sprawy), zgodnie z orzecznictwem TK, nie uzasadnia jeszcze zarzutu niekonstytucyjności (zob. przywołany już wyrok TK z 2 czerwca 2010 r., SK 38/09 oraz wyrok TK z 1 lutego 2005 r., SK 62/03, OTK ZU nr 2/A/2005, poz. 11). Skarżący pomija jednak w ogóle tę kwestię w złożonej skardze.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK rozpoznanie zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy skarżący przedstawi ostateczne orzeczenie sądu, z którym – ze względu na zastosowanie w sprawie zaskarżonego przepisu – wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych wolności lub praw. Kwestionowane przepisy nie mogły stanowić podstawy wydanych w sprawie skarżącego orzeczeń. Tym samym złożona skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.