Ts 344/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
426/5/B/2012
POSTANOWIENIE
z dnia 2 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 344/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Wróbel – przewodniczący
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Wojciech Hermeliński,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Aleksandra J.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 15 grudnia 2010 r. Aleksander J. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim nie przewiduj[ą] wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego oraz w zakresie, w jakim wyznaczenie nowego obrońcy na wniosek podejrzanego nie jest obligatoryjne”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego brak bezwzględnego obowiązku dokonania zmiany obrońcy z urzędu na wniosek podejrzanego lub oskarżonego prowadzi do sytuacji, w której strona postępowania karnego może być reprezentowana przez pełnomocnika, do którego utraciła zaufanie. Powoduje to, że realizacja prawa do obrony jest pozorna, co narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji. Brak możliwości zaskarżenia rozstrzygnięcia o nieuwzględnieniu wniosku o zmianę obrońcy godzi natomiast zarówno w prawo do obrony, jak i do dwuinstancyjności postępowania sądowego, a więc narusza art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 26 czerwca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 k.p.k. „w zakresie, w jakim nie przewiduj[ą] wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że skarżący nie dysponuje ostatecznym orzeczeniem o swoich wolnościach i prawach, które byłoby wydane na podstawie zaskarżonych przepisów. Skarżący nie złożył bowiem środka zaskarżenia od postanowienia o odmowie wyznaczenia dla niego nowego obrońcy z urzędu i – w konsekwencji – nie uzyskał żadnego rozstrzygnięcia, którego przedmiotem byłaby niedopuszczalność wniesienia takiego środka. W odniesieniu do zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów w zakresie, w jakim przewidują one, że wyznaczenie nowego obrońcy na wniosek podejrzanego nie jest obligatoryjne, skardze odmówiono nadania dalszego biegu z uwagi na jej oczywistą bezzasadność. Trybunał stwierdził bowiem, że zaskarżone przepisy przewidują mechanizm pozwalający na zmianę obrońcy w sytuacji, gdy osoba przez niego reprezentowana utraci do niego zaufanie. Zaistnienie takiej okoliczności podlega jednak ocenie sądu orzekającego o ewentualnej zmianie pełnomocnika. Zdaniem Trybunału twierdzenie, że sytuacja taka narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji jest oczywiście bezzasadne. Wskazany przepis Konstytucji nie gwarantuje bowiem możliwości dowolnego dokonywania zmiany obrońcy ustanowionego z urzędu.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Stwierdził w nim, że w zakresie odmowy nadania dalszego biegu skardze w części dotyczącej nieprzysługiwania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o odmowie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu zaskarżone postanowienie jest prawidłowe. Skarżący nie dysponuje bowiem w tym zakresie ostatecznym orzeczeniem o swoich wolnościach i prawach. W zażaleniu zakwestionowano natomiast ustalenie Trybunału, że w pozostałym zakresie skarga jest oczywiście bezzasadna. Zdaniem skarżącego to, że zaskarżone przepisy nie gwarantują podejrzanemu lub oskarżonemu prawa do zmiany obrońcy wyznaczonego z urzędu, lecz uzależniają taką zmianę od uznania sądu, narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji. Ponadto w zażaleniu zaznaczono, że skarżący nie kwestionuje konieczności uzasadnienia wniosku o zmianę obrońcy, lecz to, że nawet uzasadniony wniosek nie rodzi obowiązku wyznaczenia podejrzanemu lub oskarżonemu nowego obrońcy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają dokonanych w nim ustaleń i nie zasługują na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności Trybunał zauważa, że skarżący nie kwestionuje odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 k.p.k. „w zakresie, w jakim nie przewiduje wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Trybunał w obecnym składzie podziela zdanie skarżącego, że w tej części zaskarżone postanowienie jest prawidłowe.
Sformułowany przez skarżącego zarzut nieprawidłowego przyjęcia w zaskarżonym postanowieniu, że w pozostałej części skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, nie zasługuje na uwzględnienie. W zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdzono, że zaskarżone przepisy w wystarczającym stopniu gwarantują realizację zagwarantowanego w art. 42 ust. 2 Konstytucji prawa do obrony. Przewidują one bowiem mechanizm pozwalający na zmianę obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy reprezentowany przez niego podejrzany lub oskarżony utraci do niego zaufanie. Jak podkreślono w zaskarżonym postanowieniu, w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że utrata zaufania do obrońcy stanowi podstawę do dokonania przez sąd jego zmiany. Nie sposób jednak uznać, że zaistnienie takiej sytuacji – i w konsekwencji zasadność wyznaczenia nowego obrońcy – nie powinny podlegać ocenie sądowej. W przeciwnym wypadku podejrzany lub oskarżony mógłby bowiem wykorzystywać możliwość skutecznego żądania zmiany obrońcy do nieuzasadnionego utrudniania i przedłużania toczącego się przeciwko niemu postępowania.
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 2 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 344/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Wróbel – przewodniczący
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Wojciech Hermeliński,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Aleksandra J.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 15 grudnia 2010 r. Aleksander J. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim nie przewiduj[ą] wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego oraz w zakresie, w jakim wyznaczenie nowego obrońcy na wniosek podejrzanego nie jest obligatoryjne”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego brak bezwzględnego obowiązku dokonania zmiany obrońcy z urzędu na wniosek podejrzanego lub oskarżonego prowadzi do sytuacji, w której strona postępowania karnego może być reprezentowana przez pełnomocnika, do którego utraciła zaufanie. Powoduje to, że realizacja prawa do obrony jest pozorna, co narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji. Brak możliwości zaskarżenia rozstrzygnięcia o nieuwzględnieniu wniosku o zmianę obrońcy godzi natomiast zarówno w prawo do obrony, jak i do dwuinstancyjności postępowania sądowego, a więc narusza art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 26 czerwca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 k.p.k. „w zakresie, w jakim nie przewiduj[ą] wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że skarżący nie dysponuje ostatecznym orzeczeniem o swoich wolnościach i prawach, które byłoby wydane na podstawie zaskarżonych przepisów. Skarżący nie złożył bowiem środka zaskarżenia od postanowienia o odmowie wyznaczenia dla niego nowego obrońcy z urzędu i – w konsekwencji – nie uzyskał żadnego rozstrzygnięcia, którego przedmiotem byłaby niedopuszczalność wniesienia takiego środka. W odniesieniu do zarzutu niezgodności zaskarżonych przepisów w zakresie, w jakim przewidują one, że wyznaczenie nowego obrońcy na wniosek podejrzanego nie jest obligatoryjne, skardze odmówiono nadania dalszego biegu z uwagi na jej oczywistą bezzasadność. Trybunał stwierdził bowiem, że zaskarżone przepisy przewidują mechanizm pozwalający na zmianę obrońcy w sytuacji, gdy osoba przez niego reprezentowana utraci do niego zaufanie. Zaistnienie takiej okoliczności podlega jednak ocenie sądu orzekającego o ewentualnej zmianie pełnomocnika. Zdaniem Trybunału twierdzenie, że sytuacja taka narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji jest oczywiście bezzasadne. Wskazany przepis Konstytucji nie gwarantuje bowiem możliwości dowolnego dokonywania zmiany obrońcy ustanowionego z urzędu.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Stwierdził w nim, że w zakresie odmowy nadania dalszego biegu skardze w części dotyczącej nieprzysługiwania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o odmowie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu zaskarżone postanowienie jest prawidłowe. Skarżący nie dysponuje bowiem w tym zakresie ostatecznym orzeczeniem o swoich wolnościach i prawach. W zażaleniu zakwestionowano natomiast ustalenie Trybunału, że w pozostałym zakresie skarga jest oczywiście bezzasadna. Zdaniem skarżącego to, że zaskarżone przepisy nie gwarantują podejrzanemu lub oskarżonemu prawa do zmiany obrońcy wyznaczonego z urzędu, lecz uzależniają taką zmianę od uznania sądu, narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji. Ponadto w zażaleniu zaznaczono, że skarżący nie kwestionuje konieczności uzasadnienia wniosku o zmianę obrońcy, lecz to, że nawet uzasadniony wniosek nie rodzi obowiązku wyznaczenia podejrzanemu lub oskarżonemu nowego obrońcy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają dokonanych w nim ustaleń i nie zasługują na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności Trybunał zauważa, że skarżący nie kwestionuje odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 k.p.k. „w zakresie, w jakim nie przewiduje wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Trybunał w obecnym składzie podziela zdanie skarżącego, że w tej części zaskarżone postanowienie jest prawidłowe.
Sformułowany przez skarżącego zarzut nieprawidłowego przyjęcia w zaskarżonym postanowieniu, że w pozostałej części skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, nie zasługuje na uwzględnienie. W zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdzono, że zaskarżone przepisy w wystarczającym stopniu gwarantują realizację zagwarantowanego w art. 42 ust. 2 Konstytucji prawa do obrony. Przewidują one bowiem mechanizm pozwalający na zmianę obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy reprezentowany przez niego podejrzany lub oskarżony utraci do niego zaufanie. Jak podkreślono w zaskarżonym postanowieniu, w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że utrata zaufania do obrońcy stanowi podstawę do dokonania przez sąd jego zmiany. Nie sposób jednak uznać, że zaistnienie takiej sytuacji – i w konsekwencji zasadność wyznaczenia nowego obrońcy – nie powinny podlegać ocenie sądowej. W przeciwnym wypadku podejrzany lub oskarżony mógłby bowiem wykorzystywać możliwość skutecznego żądania zmiany obrońcy do nieuzasadnionego utrudniania i przedłużania toczącego się przeciwko niemu postępowania.
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.