Pełny tekst orzeczenia

478/6/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 12 września 2012 r.
Sygn. akt Tw 21/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Samorządnego Związku Zawodowego Taksówkarzy Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
§ 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące oraz warunków ich stosowania (Dz. U. Nr 212, poz. 1338) z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 111 ust. 6a i art. 111 ust. 9 pkt 1 w zw. z art. 111 ust. 6a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, ze zm.),

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 24 kwietnia 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Samorządnego Związku Zawodowego Taksówkarzy Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: SZZT RP albo Związek) o zbadanie zgodności § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące oraz warunków ich stosowania (Dz. U. Nr 212, poz. 1338; dalej: rozporządzenie z 2008 r.) z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz art. 111 ust. 6a i art. 111 ust. 9 pkt 1 w zw. z art. 111 ust. 6a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; dalej: ustawa o podatku).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).

2. Przedmiotem rozpatrywanego wniosku jest § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r. w brzmieniu: „kasa musi (…) być połączona z taksometrem w sposób nierozłączny lub przez system złącza zabezpieczonego przed ingerencją użytkownika kasy lub osób trzecich, zapewniający transmisję danych rejestrowanych przez taksometr do kasy, a odłączenie lub uszkodzenie kasy uniemożliwiające jej działanie musi powodować blokadę działania taksometru najpóźniej po wykonaniu operacji kończących kurs”.
Wnioskodawca uznaje, że § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r. narusza zasadę wydawania rozporządzeń na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego (art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz art. 111 ust. 6a i art. 111 ust. 9 pkt 1 w zw. z art. 111 ust. 6a ustawy o podatku).

2.1. Trybunał Konstytucyjny wyraźnie podkreśla, że § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r. był już czterokrotnie przedmiotem wstępnego rozpoznania inicjowanego przez SZZT RP. Wnioskodawcy znane jest tym samym stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w doręczonych mu (w ramach poprzednich postępowań) postanowieniach z: 29 czerwca i 22 września 2009 r. (Tw 15/09, OTK ZU nr 5/B/2009, poz. 353 i 354), 31 marca 2010 r. (Tw 1/10, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 71), 5 sierpnia 2010 r. i 2 lutego 2011 r. (Tw 17/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 1 i 2), 6 września 2011 r. i 19 stycznia 2012 r. (Tw 12/11, niepubl.). W sprawie o sygn. Tw 15/09 Trybunał stwierdził oczywistą bezzasadność zarzutów niezgodności § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r., po pierwsze, z art. 92 ust. 1 Konstytucji, po drugie zaś – z art. 2, art. 84, art. 217 w zw. z art. 84 i art. 217 Konstytucji. Okoliczność ta, na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowiła podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi we wskazanym zakresie. W sprawie o sygn. Tw 1/10 jako podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu Trybunał wskazał art. 36 ust. 3 ustawy o TK. W sprawie o sygn. Tw 17/10 Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi w odniesieniu do zbadania zgodności § 4 ust. 2 tego rozporządzenia z art. 92 ust. 1 Konstytucji w konsekwencji zaistnienia przesłanki oczywistej bezzasadności. W sprawie o sygn. Tw 12/11 Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu z uwagi na przesłankę niedopuszczalności wydania orzeczenia w odniesieniu do badania zgodności § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r. z powołanymi wzorcami kontroli, w tym z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podziela rozstrzygnięcia zapadłe w powołanych sprawach zainicjowanych wnioskami SZZT RP.

2.2. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że kolejny wniosek nie rozszerza zasadniczo zakresu zaskarżenia w porównaniu do poprzednich. Co znamienne, nie uległo zmianie brzmienie kwestionowanego przepisu.
W rozpatrywanej sprawie Związek zarzuca, że § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r. „nie jest zgodny z art. 111 ust. 6a Ustawy (…) o podatku (…), ponieważ kasa rejestrująca nie zapewnia prawidłowego zaewidencjonowania podstawowych danych dotyczących zawieranych transakcji przy świadczeniu usług przewozu osób i ładunków taksówkami, tym samym skarżony przepis jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji”. Związek wychodzi z założenia, że „ustawodawca, na podstawie art. 111 ust. 9 pkt 1 Ustawy, upoważnił ministra właściwego do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych do określenia, w drodze rozporządzenia szczegółowych kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące”. Wnioskodawca koncentruje się na dowodzeniu, że wspomniane kryteria i warunki „nie zapewniają prawidłowego zaewidencjonowania podstawowych danych dotyczących zawieranych transakcji, w tym wysokości uzyskiwanego przez podatnika obrotu i kwot podatku należnego”. Zdaniem Związku „kryterium, że przy świadczeniu usług przewozu osób i ładunków taksówkami kasa musi zapewniać transmisję danych rejestrowanych przez taksometr do kasy, tzn. informacji o obliczonych przez taksometr opłatach za kurs zamiast informacji o faktycznie otrzymanym pieniądzu powinno być wyeliminowane z obrotu prawnego. Jednak kryterium to znalazło się w przepisie § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia Ministra Finansów co powoduje, że jest on niezgodny z art. 111 ust. 9 pkt 1 w związku z art. 111 ust. 6a Ustawy, tym samym przepis § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia Ministra Finansów jest niezgodny z art. 92 ust. 1 . Konstytucji”.
Konkludując, postawiony zarzut sprowadza się do tego, że „transmisja danych rejestrowanych przez taksometr do kasy, o której jest mowa w § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a Rozporządzenia Ministra Finansów [rozporządzenia z 2008 r.] powoduje, że kasa nie ewidencjonuje obrotu, tylko obliczenia rejestrowane przez taksometr”.

2.3. Wobec powyższego Trybunał po raz kolejny wyjaśnia, że rozstrzyganie o zgodności zaskarżonego przepisu z powołanymi wzorcami zakłada w istocie nie tyle przeprowadzenie kontroli norm, ile ocenę faktycznego wpływu warunków technicznych, „którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące”, na zapewnianie „prawidłowego zaewidencjonowania podstawowych danych dotyczących zawieranych transakcji” z uwzględnieniem poczynionego we wniosku zastrzeżenia, że „wydrukowany i wręczony nabywcy paragon powinien wskazywać kwotę faktycznie otrzymaną”, w tym także wyższe kwoty „niż wynika to z ustaleń taksometru – tzw. napiwek”.
Powyższe dowodzi, że wnioskodawca domaga się, aby Trybunał dokonał oceny § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a rozporządzenia z 2008 r. w aspekcie celowości (racjonalności) przyjęcia w zaskarżonym przepisie „kryterium” zapewniania przez kasę transmisji „danych rejestrowanych przez taksometr do kasy, tzn. informacji o obliczonych przez taksometr opłatach za kurs”.
Wymaga nadto podkreślenia, że argumentacja przedstawiona we wniosku świadczy także o tym, że żąda stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego w szczególności na braku w rozporządzeniu z 2008 r. przepisu, który wymagałby, ażeby kasa była połączona z taksometrem w sposób zapewniający „transmisję (…) informacji o faktycznie otrzymanym pieniądzu”.
Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Trzeba bowiem pamiętać, że ustawa zasadnicza przyznała Trybunałowi Konstytucyjnemu status „sądu prawa”, nie zaś „sądu faktu” (por. postanowienie TK z 25 stycznia 2008 r., Tw 43/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 131). Co znamienne, nie należy do Trybunału ocena racjonalności działań prawodawcy. Nie można zapominać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, który eliminuje z systemu prawnego normy naruszające Konstytucję. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań prawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).
Okoliczności te, z uwagi na przesłankę niedopuszczalności wydania orzeczenia, uzasadniają odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

3. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wola organu ogólnokrajowego, który zazwyczaj ma strukturę kolegialną, znajduje wyraz w podejmowanych przez niego uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy (np. statut), a treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia tego organu. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału uchwała ogólnokrajowego organu związku zawodowego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z inicjatywy tego podmiotu (zob. postanowienie TK z 1 lipca 2010 r., Tw 10/10, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 243).
Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowego organu związku zawodowego, a nie od osoby, która go sporządziła i podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionego organu. Uzasadnia to konieczność dołączenia do wniosku odpisu uchwały tego organu. Treść uchwały i wniosku musi cechować minimalna zbieżność, która obejmuje wskazanie kwestionowanego przepisu (przedmiot kontroli), wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego o wyższej mocy prawnej (wzorzec kontroli).
Uchwała może zawierać także dodatkowe postanowienia dotyczące sposobu jej wykonania, w szczególności wskazywać inny podmiot (np. pełnomocnika) zobligowany przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego do sporządzenia lub podpisania wniosku, złożenia go oraz reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem. Nie ulega przy tym wątpliwości, że powierzenie wykonania takiej uchwały konkretnie określonemu podmiotowi nie wpływa na ocenę legitymacji procesowej wnioskodawcy, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, gdyż w dalszym ciągu tylko ogólnokrajowy organ związku zawodowego jest uprawniony do zainicjowania hierarchicznej kontroli zgodności norm, tzn. wyznaczenia zakresu zaskarżenia.
Ze względu na powyższe, skierowany do Trybunału Konstytucyjnego wniosek, który nie stanowi ścisłej realizacji uchwały podjętej uprzednio przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego, nie może być uznany za pismo skutecznie wszczynające postępowanie (art. 31 ust. 1 ustawy o TK).

3.1. Zarząd Krajowy SZZP RP (dalej: Zarząd Krajowy) podjął 6 marca 2012 r. uchwałę nr 3/03/12 w brzmieniu: „po sporządzeniu i odczytaniu wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o orzeczenie zgodności § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a Rozporządzenia (…) z (…) 2008 r. (…) z art. 111 ust. 6a Ustawy (…) o podatku (…) i z art. 92 ust. 1 Konstytucji (…) i § 4 ust. 2 pkt 3 lit. a Rozporządzenia (…) z (…) 2008 r. (…) z art. 111 ust. 9 pkt 1 w związku z art. 111 ust. 6a Ustawy (…) o podatku (…) i z art. 92 ust. 1 Konstytucji (…) Zarząd Krajowy w dniu 6 marca 2012 r. postanawia wniosek (…) w treści przedłożonej przyjąć”.
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że powołana uchwała ogranicza się do zatwierdzenia wniosku, który został uprzednio przygotowany. Oznacza to, że zatwierdzany wniosek musiał istnieć przed podjęciem uchwały, a tym samym nie mógł zostać sporządzony na podstawie i w wykonaniu tejże uchwały.
Należy zatem uznać, że w następstwie przedstawionego wyżej sposobu działania nie doszło do skutecznego złożenia przez Zarząd Krajowy oświadczenia woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem. Trybunał, związany zasadą legalizmu, nie może bowiem akceptować takiego postępowania, które prowadzi do przyznania podmiotowi, innemu niż wskazany w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, prawa decydowania o treści złożonego wniosku i zainicjowania tym samym postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm (zob. wydane w sprawie z wniosku SZZT RP i doręczone wnioskodawcy postanowienie TK z 6 września 2011 r., Tw 12/11, niepubl.).

3.2. Wnioskodawca doręczył także uchwałę nr 4/03/12, podjętą 6 marca 2012 r. w brzmieniu: „działając na podstawie par. 1, 3, 5, 7, 8, 12, 27, 28, i 36 ust. 4 statutu związku oraz ustawy, o związkach zawodowych w powiązaniu z art. 191 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 188 pkt 3 Konstytucji (…), Zarząd Krajowy w dniu 6 marca 2012 r. postanawia wnieść przyjęty wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, o stwierdzenie, zgodności niektórych przepisów z Konstytucją (…) i ustawami przepisów wskazanych wnioskiem”.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że uchwała nr 4/03/12 nie wyraża woli zbadania zgodności konkretnych przepisów z wyraźnie sprecyzowanymi postanowieniami ustawy zasadniczej ani wyeliminowania zaskarżonych uregulowań z systemu obowiązującego prawa. Wymaga nadto podkreślenia, że uchwała odsyła do „przepisów wskazanych wnioskiem”, który nie został załączony do uchwały.

3.3. Z powyższych względów ani uchwały nr 3/03/12, ani uchwały nr 4/03/12 nie można uznać za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 24 kwietnia 2012 r.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

4. W aktach sprawy znajduje się również uchwała nr 5/03/12 Zarządu Krajowego w brzmieniu: „w dniu 6 marca 2012 r. Zarząd Krajowy działając w oparciu o statut Związku postanawia upoważnić (…) Prezesa Związku, (…) Przewodniczącego Zarządu Koła nr 1 w Gnieźnie, do reprezentowania Związku przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie określonym wnioskiem z 6 marca 2012 r.”.
Skoro upoważnienie w uchwale wymienionych w niej podmiotów do „reprezentowania Związku przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie określonym [już sporządzonym] wnioskiem” nie dotyczy, co oczywiste, jego sporządzenia i podpisania, to Trybunał stwierdził, że wniosek podpisany przez prezesa – bez wyraźnego umocowania wynikającego z uchwały – pochodzi od podmiotu nieuprawnionego. Wymaga nadto podkreślenia, że na wstępie wniosku wyraźnie zastrzeżono, że Prezes Zarządu Krajowego oraz Przewodniczący Zarządu Koła nr 1 Gniezno” to „osoby uprawnione do występowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym”, które, co oczywiste, nie obejmuje etapu poprzedzającego złożenie wniosku do Trybunału. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 i art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny oczekuje od podmiotu, który po raz kolejny inicjuje rozpoznanie wstępne, że rozumie on zależność pomiędzy uchwałą konkretyzującą zakres zaskarżenia a wnioskiem sporządzonym następnie na jej podstawie i w jej wykonaniu wnioskiem.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.