Pełny tekst orzeczenia

394/5/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 6 września 2012 r.

Sygn. akt Tw 29/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Fundacji Obrony Praw Dziecka KAMAKA Organizacji Pożytku Publicznego o zbadanie zgodności:

art. 41a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, Traktatem z Lizbony zmieniającym Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzonym w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569), Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienioną następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnioną Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), Konwencją o prawach dziecka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526, ze zm.), Europejską konwencją o wykonywaniu praw dzieci, sporządzoną w Strasburgu dnia 25 stycznia 1996 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 107, poz. 1128), Europejską Kartą Społeczną, sporządzoną w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.), Konwencją dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzoną w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528), zasadą 6 rekomendacji nr R (84) 4 w sprawie władzy rodzicielskiej, przyjętej przez Komitet Ministrów Rady Europy 28 lutego 1984 r.,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.



UZASADNIENIE



W dniu 25 czerwca 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Fundacji Obrony Praw Dziecka KAMAKA Organizacji Pożytku Publicznego (dalej: Fundacja KAMAKA) o zbadanie zgodności art. 41a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: kodeks karny lub k.k.) z Konstytucją, Traktatem z Lizbony zmieniającym Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzonym w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569), Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienioną następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnioną Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), Konwencją o prawach dziecka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526, ze zm.), Europejską konwencją o wykonywaniu praw dzieci, sporządzoną w Strasburgu dnia 25 stycznia 1996 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 107, poz. 1128), Europejską Kartą Społeczną, sporządzoną w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.), Konwencją dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzoną w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528), zasadą 6 rekomendacji nr R (84) 4 w sprawie władzy rodzicielskiej, przyjętej przez Komitet Ministrów Rady Europy 28 lutego 1984 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Okoliczność, czy wnioskodawca jest podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku, podlega badaniu we wstępnym rozpoznaniu prowadzonym na podstawie art. 36 powołanej ustawy. Wstępne rozpoznanie zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), uzasadnionej brakiem podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku. Tym samym wstępne rozpoznanie umożliwia już w początkowej fazie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania.



2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawach określonych w art. 188 Konstytucji, zawiera art. 191 ust. 1 Konstytucji. Z żądaniem dokonania przez sąd konstytucyjny hierarchicznej kontroli zgodności przepisów mogą wystąpić, po pierwsze, podmioty legitymowane generalnie, wymienione w art. 191 ust. 1 pkt l Konstytucji, po drugie, podmioty posiadające ograniczoną rzeczowo legitymację do występowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym (art. 191 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 186 ust. 6, art. 191 ust. 1 pkt 3-5 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji). Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że w zestawieniu zawartym w art. 191 ust. 1 Konstytucji ustrojodawca nie wymienił fundacji, co oznacza, że takim typom zrzeszeń nie przyznał legitymacji procesowej w postępowaniu sądowokonstytucyjnym. Polskie prawo nie przewiduje zatem możliwości występowania przez tego rodzaju podmioty o abstrakcyjną kontrolę norm.

Co znamienne dla rozpatrywanej sprawy, wnioskodawca nie wyjaśnił, z czego wywodzi uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem do sądu konstytucyjnego. Ze złożonego wniosku jednoznacznie wynika, że wnioskodawca jest fundacją. Nie ulega zatem wątpliwości, że Fundacja KAMAKA nie może być zakwalifikowana do żadnej z kategorii podmiotów wymienionych w art. 191 Konstytucji. Tym samym nie jest ani podmiotem legitymowanym generalnie, ani podmiotem o ograniczonej rzeczowo zdolności wnioskowej. Oznacza to, że Fundacja KAMAKA nie posiada legitymacji procesowej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wniosek złożony do sądu konstytucyjnego przez Fundację KAMAKA pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do żądania wszczęcia procedury w sprawie abstrakcyjnej kontroli zgodności przepisów. Okoliczność ta stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi pochodzącemu od tego podmiotu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).



3. Wymaga nadto podkreślenia, że nawet jeżeli wnioskodawcy przysługiwałaby legitymacja do złożenia wniosku, to i tak brak sprecyzowania wzorców kontroli, tzn. wskazania konkretnych postanowień Konstytucji i umów międzynarodowych, uniemożliwiłby Trybunałowi przeprowadzenie hierarchicznej kontroli zgodności przepisów.

Na marginesie należy zasygnalizować, że zgodnie z art. 188 pkt 1 i 2 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw z Konstytucją lub ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Z tego względu poza kompetencjami Trybunału leży badanie zgodności kwestionowanego przepisu z zasadą 6 rekomendacji nr R (84) 4 w sprawie władzy rodzicielskiej, przyjętej przez Komitet Ministrów Rady Europy z dnia 28 lutego 1984 r., jako aktu niemieszczącego się w katalogu źródeł prawa, które mogą być powoływane jako wzorce kontroli w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.



4. Odnosząc się do twierdzenia, że „Fundacja Obrony Praw Dziecka KAMAKA Organizacja Pożytku Publicznego składa (…) pytanie prawne w sprawie zgodności art. 41a § 1 Kodeksu Karnego z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi”, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że uprawnienie przedstawienia Trybunałowi pytania prawnego co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą przysługuje wyłącznie sądom (art. 193 Konstytucji).



5. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutu naruszenia Konstytucji sformułowanego pod adresem art. 41a § 1 kodeksu karnego w brzmieniu: „sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób, zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu lub nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego lub inne przestępstwo przeciwko wolności oraz w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej; obowiązek lub zakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu”.

Zdaniem Fundacji KAMAKA, „niekonstytucyjność art. 41a § 1 k.k., będzie trwała dotąd dopóki: nie znajdzie się w art. 41a § 1 k.k. zastrzeżenie, że nie stosuje się go wobec rodziców alienowanych, którzy złożyli w sądzie rejonowym wniosek o orzeczenie opieki wspólnej i kontakty są im utrudnione przez »rodzica« wnoszącego o wydanie zakazu zbliżania się do niego w miejscach publicznych lub dopóki w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym nie znajdzie się zapis o konieczności orzekania nie mniejszego zakresu kontaktów niż o to wnosi rodzic, który przestał mieszkać z dziećmi lub zapis o konieczności orzekania opieki wspólnej-równoważnej, jeśli wnosi o nią rodzic który przestał mieszkać z dziećmi – nawet jeżeli nie zgadza się na to rodzic alienujący”.

Przedstawione stanowisko prowadzi do konkluzji, że wnioskodawca domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego na braku uregulowania, które zadowalałoby Fundację KAMAKA. Wymaga zatem podkreślenia, że nawet jeżeli wnioskodawcy przysługiwałaby legitymacja do złożenia wniosku, to i tak przywołane zarzuty nie mogłyby być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Należy bowiem pamiętać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, który eliminuje z systemu prawnego normy naruszające Konstytucję. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań ustawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.