SK 6/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 17/03 I PZ 29/00 III AO 25/97 III CZ 5/12 K 2/07 K 2/07 K 2/07 K 2/07 K 4/99 K 4/99 V CZ 13/07 DWMPC 073-51/12 I FSK 1656/10 I GSK 148/10 I GSK 970/09 I OZ 570/11 I OZ 698/08 II Akz 484/11 II CZ 32/70 II FZ 191/10 II GSK 406/09 II GSK 757/10 II Kop 31/11 II Kop 64/12 II PZ 21/68 II PZ 43/74 IV CR 144/78 PR VI Oz 597/08/E Ts 203/09
Pełny tekst orzeczenia
126/8/A/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 5 listopada 2013 r.
Sygn. akt SK 6/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Maria Gintowt-Jankowicz – przewodniczący
Zbigniew Cieślak
Mirosław Granat
Wojciech Hermeliński
Leon Kieres
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz
Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Stanisław Rymar
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Piotr Tuleja
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz
Andrzej Wróbel
Marek Zubik,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 listopada 2013 r., wniosku R.C.L. o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10 (Dz. U. Nr 217, poz. 1293; OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73),
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) odmówić wyjaśnienia wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10 (Dz. U. Nr 217, poz. 1293; OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73).
UZASADNIENIE
I
1. Pismem, które wpłynęło do Trybunału 20 maja 2013 r., adwokat M.K. (dalej: wnioskodawca), na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wniósł o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10. W kolejnym piśmie, które wpłynęło do Trybunału 22 maja 2013 r., wnioskodawca uzupełnił swój wniosek.
1.1. Wnioskodawca przytoczył trzy fragmenty uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10:
– „Ekstradycja obywatela polskiego jest możliwa wyłącznie wtedy, gdy zostały spełnione inne przesłanki dopuszczalności wniosku i po prawomocnym orzeczeniu sądu, że nie zachodzi jedna z określonych w art. 604 § 1 [ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.)] bezwzględnych przeszkód ekstradycyjnych” (cz. III, pkt 3.10.3 uzasadnienia),
– „Osobie ściganej, o której wydanie złożyło wniosek państwo wzywające, przysługuje natomiast zażalenie na poprzedzające rozstrzygnięcie Ministra Sprawiedliwości postanowienie sądu (art. 603 k.p.k.). Zażalenie dotyczy prawnej dopuszczalności wydania. Sąd sprawdza więc, czy nie zachodzą przeszkody ekstradycji wymienione w art. 604 § 1 k.p.k. lub w odpowiedniej umowie międzynarodowej” (cz. III, pkt 4.2 uzasadnienia),
– „ (…) z umowy z USA o ekstradycji wynika zatem możliwość ekstradycji obywatela polskiego (…)” (cz. III, pkt 3.9 uzasadnienia).
1.2. Zdaniem wnioskodawcy, analiza treści wyroku Trybunału prowadzi do wniosku, że gdyby możliwość wydania obywatela polskiego oceniać tylko na podstawie samej umowy z USA o ekstradycji, to z jej treści wynika taka możliwość. Jednakże Trybunał stwierdził, że treść umowy z USA o ekstradycji nie może być oceniania w oderwaniu od treści przepisów prawa wewnętrznego i dlatego wskazał wprost, że ekstradycja obywatela polskiego jest możliwa tylko wtedy, jeżeli nie zachodzi jedna z bezwzględnych przeszkód ekstradycji wskazanych w art. 604 § 1 k.p.k., czyli m.in. obywatelstwo polskie.
1.3. W ocenie wnioskodawcy, wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku jest konieczne by usunąć niepewność, czy treść tego orzeczenia „w jego całokształcie i przy aktualnym brzmieniu art. 604 § 1 k.p.k., do którego Trybunał Konstytucyjny wprost się odwołuje, umożliwia ostatecznie wydanie obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym czy też nie”. Wyjaśnienie treści wyroku ma szczególnie istotne znaczenie dla przestrzegania zasad i praw konstytucyjnych w praktyce orzeczniczej, która pomimo jasnego stwierdzenia przez Trybunał, że ekstradycja jest możliwa tylko i wyłącznie przy braku przeszkód z art. 604 § 1 k.p.k., przyjmuje dopuszczalność ekstradycji obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki.
1.4. Wnioskodawca poinformował, że skarżący wystąpił do Rzecznika Praw Obywatelskich (dalej: RPO) z wnioskiem o wniesienie skargi kasacyjnej na jego korzyść. RPO odmówił jednak wniesienia tego środka zaskarżenia, twierdząc, że z treści wyroku Trybunału nie wynika brak możliwości, w aktualnym stanie prawnym, wydania obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki.
1.5. Wnioskodawca wskazał, że sądy, uzasadniając możliwość wydania obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki, powołują się na treść wyroku Trybunału (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, sygn. akt II Akz 484/11 i wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie, sygn. akt II Kop 64/12). Sądy przyjmują, że w następstwie orzeczenia Trybunału, art. 604 § 1 k.p.k. nie może być stosowany, ponieważ uniemożliwiłby wydanie obywatela polskiego (np. postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, sygn. akt II Kop 31/11 czy też postanowienie Sądu Okręgowego w Rzeszowie, sygn. akt II Kop 64/12). Tymczasem Trybunał wprost odesłał do art. 604 § 1 k.p.k., uzależniając możliwość ekstradycji do Stanów Zjednoczonych od tego, czy nie istnieją wymienione w tym przepisie przeszkody ekstradycyjne. Oceniając jedynie treść art. 4 ust. 1 umowy z USA o ekstradycji, Trybunał stwierdził, że nie jest on sprzeczny z Konstytucją i nie wynika z niego możliwość wydania obywatela polskiego in abstracto. Jednakże mając na uwadze „charakter normatywny” tego postanowienia, in concreto nie stanowi on samodzielnej podstawy ekstradycji i musi być oceniany w kontekście pozostałych postanowień umownych oraz przepisów prawa krajowego, w tym art. 604 § 1 k.p.k.
Zdaniem wnioskodawcy, w praktyce dochodzi do sytuacji, gdy dwa organy państwa prezentują odmienne stanowiska. Uzasadniając dopuszczalność wydania obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki, Minister Sprawiedliwości w postanowieniu z 6 lipca 2012 r. (sygn. DWMPC 073-51/12) powołał się na fragment uzasadnienia wyroku Trybunału w brzmieniu: „ekstradycja obywatela polskiego jest możliwa tylko (...) po prawomocnym orzeczeniu przez sąd, że nie zachodzi jedna z bezwzględnych przeszkód ekstradycyjnych określonych w art. 604 § 1 k.p.k.”. Tymczasem orzekający w tej sprawie Sąd Okręgowy w Nowym Sączu wyłączył stosowanie art. 604 § 1 k.p.k., powołując się na ten sam wyrok Trybunału. Z kolei odpowiadając na wniosek pełnomocnika skarżącego, Minister Sprawiedliwości w piśmie z 28 listopada 2011 r., także powołując się na wyrok Trybunału, wskazał, że art. 604 § 1 k.p.k. nie stosuje się, ponieważ art. 4 ust. 1 umowy z USA o ekstradycji ma pierwszeństwo. Nie przeszkadzało to Ministrowi Sprawiedliwości w tym samym piśmie stwierdzić, że art. 4 ust. 1 umowy z USA o ekstradycji nie jest samodzielną i wyłączną podstawą wydania i należy oceniać, czy nie występuje przeszkoda ekstradycyjna z art. 604 § 1 k.p.k.
II
Pismem z 13 czerwca 2013 r. Trybunał wezwał adwokata M.K. do wyjaśnienia, czy R.C.L. (dalej: skarżący) udzielił pełnomocnictwa do wniesienia wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku w sprawie o sygn. SK 6/10 oraz jaka jest obecnie sytuacja prawna skarżącego. Pismem z 24 czerwca 2013 r. adwokat M.K. wyjaśnił, że wobec niejednoznacznych stanowisk zaangażowanych w sprawę organów, skarżący zlecił mu złożenie wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku w sprawie o sygn. SK 6/10. Pełnomocnictwo z 15 października 2009 r., przedłożone wcześniej do sprawy, obejmuje także złożenie wniosku o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku. Jednakże, aby nie było żadnych wątpliwości, adwokat M.K. przedłożył osobne pełnomocnictwo z 18 czerwca 2013 r. udzielone mu przez skarżącego, do tej konkretnej czynności. Poinformował również, że skarżący nie został wydany do Stanów Zjednoczonych Ameryki i nie wyjaśnił, dlaczego tak jest, w szczególności nie podał, czy skarżący znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej, a zatem czy faktycznie wykonanie decyzji jest bezprzedmiotowe. Decyzja Ministra Sprawiedliwości o jego ekstradycji nie została zmieniona. Z kolei orzeczenie sądu o dopuszczalności ekstradycji skarżącego uprawomocniło się jeszcze przed wydaniem wyroku przez Trybunał, a więc jego wzruszenie może nastąpić tylko na skutek wniesienia kasacji przez Rzecznika Praw Obywatelskich albo Prokuratora Generalnego.
III
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 74 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) „Na wniosek uczestnika postępowania skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, na posiedzeniu niejawnym rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści” (ust. 1). „Jeżeli wniosku o wyjaśnienie wątpliwości nie może rozpoznać skład orzekający wskazany w ust. 1, wniosek powinien być rozpoznany przez taki sam skład” (ust. 2).
1.1. Podmiotem wnioskującym o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści orzeczenia może być zatem wyłącznie uczestnik postępowania, w którym zapadło orzeczenie budzące wątpliwości. Wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10 (OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73), został złożony przez adwokata M.K.
1.2. Z pełnomocnictw datowanych na 15 października 2009 r. i 18 czerwca 2013 r. wynika, że R.C.L. (dalej: skarżący) upoważnił adwokata M.K. nie tylko do wniesienia skargi konstytucyjnej, lecz także do podejmowania wszelkich działań i czynności procesowych w ramach postępowania skargowego przed Trybunałem Konstytucyjnym, w szczególności do wniesienia wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału. Adwokat M.K. jest zatem podmiotem legitymowanym do wniesienia wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału wydanego w sprawie skarżącego.
2. Wyrok o sygn. SK 6/10 został wydany przez Trybunał w pełnym składzie. W niniejszej sprawie znajduje zastosowanie art. 74 ust. 2 ustawy o TK. Zgodnie z jego brzmieniem, jeżeli wniosku o wyjaśnienie wątpliwości nie może rozpoznać skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, wniosek powinien być rozpoznany przez taki sam skład. Stąd wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku w niniejszej sprawie rozpoznał Trybunał w takim samym składzie, choć nie tym samym, jak skład orzekający, który wydał wyrok w sprawie o sygn. SK 6/10.
3. Rozstrzyganie wątpliwości co do treści wyroku, nazywane „wykładnią orzeczenia (wyroku)”, przewidziane jest także w art. 352 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) oraz art. 158 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.).
3.1. W judykaturze Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że konieczność dokonania wykładni orzeczenia zachodzi wówczas, gdy jego treść jest sformułowana w sposób niejasny, który może budzić wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powstałej powagi rzeczy osądzonej, a także sposobu jego wykonania (zob. postanowienia SN z: 18 września 1974 r., sygn. akt II PZ 43/74, Lex nr 7587; 15 stycznia 2001 r., sygn. akt I PZ 29/00, OSNP nr 17/2002, poz. 413; 9 marca 2007 r., sygn. akt V CZ 13/07, Lex nr 558635). SN wielokrotnie podkreślał, że wykładnia orzeczenia nie może prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia (zob. postanowienia SN z: 25 marca 1968 r., sygn. akt II PZ 21/68, Lex nr 6303; 30 kwietnia 1970 r., sygn. akt II CZ 32/70, Lex nr 6727; 18 września 1974 r., sygn. akt II PZ 43/74; 10 października 1978 r., sygn. akt IV CR 144/78, Lex nr 8137; 3 lipca 2003 r., sygn. akt I CZ 17/03, Lex nr 189397; 16 lutego 2012 r., sygn. akt III CZ 5/12, Lex nr 1162690). Wykładnia wyroku może dotyczyć zarówno jego sentencji, jak i uzasadnienia (zob. postanowienia SN z: 30 kwietnia 1970 r., sygn. akt II CZ 32/70 i 15 stycznia 2001 r., sygn. akt I PZ 29/00). Przy czym wniosek o wykładnię wyroku nie może zmierzać do wyjaśnienia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia wyrażeń prawniczych i znaczenia słów, ani do polemiki ze stanowiskiem sądu orzekającego w sprawie i wskazaniami co do dalszego postępowania (zob. postanowienie SN z 8 stycznia 1998 r., sygn. akt III AO 25/97, OSNP nr 4/1999, poz. 151).
3.2. Podobnie w utrwalonej judykaturze Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęto, że konieczność dokonania wykładni konkretnego rozstrzygnięcia zachodzi wówczas, gdy jego treść jest sformułowana w sposób niejasny, a więc taki, który może budzić wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powagi rzeczy osądzonej, a także sposobu jego wykonania. Wykładnia orzeczenia powinna zmierzać do usunięcia wątpliwości dotyczących treści rozstrzygnięcia, ale także skutków jakie orzeczenie to ma wywołać. Wykładnia orzeczenia nie może jednak prowadzić do nowego rozstrzygnięcia. Nie może także zmierzać do zmian merytorycznych polegających na reinterpretacji uzasadnienia czy jego poszerzenia o inne elementy istotne zdaniem wnioskodawcy. Wniosek o wykładnię nie może również zmierzać do wyjaśnienia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia wyrażeń prawniczych i znaczenia słów, ani też do polemiki ze stanowiskiem sądu orzekającego w sprawie i wskazaniami co do dalszego postępowania (zob. np. postanowienia NSA z: 23 września 2008 r., sygn. akt I OZ 698/08; 21 maja 2010 r., sygn. akt II FZ 191/10; 15 kwietnia 2010 r., sygn. akt II GSK 406/09; 21 czerwca 2011 r., sygn. akt I GSK 970/09; 2 sierpnia 2011 r., sygn. akt I OZ 570/11; 12 października 2011 r., sygn. akt II GSK 757/10; 30 listopada 2012 r., sygn. akt I FSK 1656/10; 5 grudnia 2012 r., sygn. akt I GSK 148/10 – Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych – www.orzeczenia.nsa.gov.pl).
3.3. Na gruncie art. 74 ust. 1 ustawy o TK Trybunał wyjaśniał, że potrzeba rozstrzygnięcia wątpliwości co do treści wydanego orzeczenia może wynikać z nie dość precyzyjnego tekstu orzeczenia, jego wadliwego rozumienia przez uczestnika postępowania, sprzecznych stanowisk uczestników co do jego treści lub wątpliwości co do wykonania (określonych bezpośrednich skutków prawnych) orzeczenia. Zgłoszona Trybunałowi wątpliwość musi mieć istotny (poważny) i obiektywny charakter. Nie może to być wyłącznie subiektywna wątpliwość wnioskującego o dokonanie wykładni (zob. np. postanowienia TK z: 21 marca 2000 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 65 oraz 28 maja 2008 r., sygn. K 2/07, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 75).
3.4. Podsumowując, Trybunał stwierdza, że art. 74 ust. 1 ustawy o TK upoważnia Trybunał do rozstrzygnięcia wątpliwości co do treści jego orzeczenia wówczas, gdy jest ono sformułowane w sposób niejasny, tzn. budzi wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powagi rzeczy osądzonej lub sposobu jego wykonania (określonych bezpośrednich skutków prawnych orzeczenia). Wykładnia orzeczenia Trybunału nie może prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia. Zgłoszona Trybunałowi wątpliwość musi mieć istotny (poważny) i obiektywny charakter. Nie może to być wyłącznie subiektywna wątpliwość wnioskującego o dokonanie wykładni orzeczenia.
4. „Treścią orzeczenia”, o której jest mowa w art. 74 ust. 1 ustawy o TK, jest tylko sentencja orzeczenia, a więc rozstrzygnięcie Trybunału w rozumieniu art. 71 ust. 1 pkt 6 ustawy o TK. Wniosek taki wynika z interpretacji art. 190 Konstytucji, która determinuje rozumienie wyrażeń ustawowych. Moc powszechnie obowiązująca i ostateczność (art. 190 ust. 1 Konstytucji), wymogi co do ogłaszania (art. 190 ust. 2 Konstytucji), wejście w życie (art. 190 ust. 3 Konstytucji) oraz możliwość wznowienia postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji) ustrojodawca wiąże tylko z orzeczeniami Trybunału w wąskim rozumieniu, a więc z rozstrzygnięciami jakie podejmuje Trybunał w sentencji swoich orzeczeń.
4.1. Art. 190 Konstytucji nie odnosi się do uzasadnienia orzeczenia Trybunału, które przedstawia argumenty sędziów biorących udział w jego wydaniu na rzecz rozstrzygnięcia wyrażonego w sentencji orzeczenia. Istotą (treścią) orzeczenia Trybunału jest rozstrzygnięcie podjęte przez Trybunał w ramach przypisanych mu kompetencji, a nie jego uzasadnienie. Rozstrzygnięcie to z mocy Konstytucji ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczne, a wątpliwości co do jego treści mogą być wyjaśnione przez skład orzekający Trybunału, który je wydał w trybie art. 74 ustawy o TK (zob. powołane wcześniej postanowienia TK, jak i poglądy nauki prawa konstytucyjnego: Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński [w:] Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 211; Z. Czeszejko-Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003, s. 348-349; L. Garlicki, komentarz do art. 190, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 1999-2007, s. 7; P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2008, s. 370).
4.2. W związku z tym przedmiotem wykładni w trybie art. 74 ustawy o TK mogą być jedynie rzeczywiste wątpliwości co do rozstrzygnięcia zawartego w sentencji orzeczenia Trybunału. Wniosek o wykładnię orzeczenia Trybunału nie może zmierzać do wyjaśnienia użytych w jego uzasadnieniu słów i terminów języka prawniczego ani do polemiki ze stanowiskiem Trybunału orzekającego w sprawie.
5. Odnosząc się do wniosku o rozstrzygnięcie wątpliwości przedstawionych przez wnioskodawcę w niniejszej sprawie, Trybunał stwierdza, że treść sentencji wyroku w sprawie SK 6/10 nie budzi wątpliwości. Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 1 umowy między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o ekstradycji, sporządzonej w Waszyngtonie dnia 10 lipca 1996 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 93, poz. 1066, ze zm.) jest zgodny z art. 55 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 78 Konstytucji. Ponadto Trybunał postanowił na podstawie art. 50 ust. 3 ustawy o TK uchylić postanowienie tymczasowe z 1 października 2009 r., sygn. Ts 203/09, wstrzymujące wykonanie postanowienia Ministra Sprawiedliwości z 24 sierpnia 2009 r. o wydaniu i częściowej odmowie wydania państwu obcemu osoby ściganej (sygn. PR VI Oz 597/08/E).
6. Konkludując, Trybunał stwierdza, że nie zachodzą przesłanki uzasadniające rozstrzygnięcie wątpliwości przedstawionych przez wnioskodawcę.
Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 5 listopada 2013 r.
Sygn. akt SK 6/10
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Maria Gintowt-Jankowicz – przewodniczący
Zbigniew Cieślak
Mirosław Granat
Wojciech Hermeliński
Leon Kieres
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz
Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Stanisław Rymar
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Piotr Tuleja
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz
Andrzej Wróbel
Marek Zubik,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 listopada 2013 r., wniosku R.C.L. o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10 (Dz. U. Nr 217, poz. 1293; OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73),
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) odmówić wyjaśnienia wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10 (Dz. U. Nr 217, poz. 1293; OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73).
UZASADNIENIE
I
1. Pismem, które wpłynęło do Trybunału 20 maja 2013 r., adwokat M.K. (dalej: wnioskodawca), na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wniósł o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10. W kolejnym piśmie, które wpłynęło do Trybunału 22 maja 2013 r., wnioskodawca uzupełnił swój wniosek.
1.1. Wnioskodawca przytoczył trzy fragmenty uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10:
– „Ekstradycja obywatela polskiego jest możliwa wyłącznie wtedy, gdy zostały spełnione inne przesłanki dopuszczalności wniosku i po prawomocnym orzeczeniu sądu, że nie zachodzi jedna z określonych w art. 604 § 1 [ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.)] bezwzględnych przeszkód ekstradycyjnych” (cz. III, pkt 3.10.3 uzasadnienia),
– „Osobie ściganej, o której wydanie złożyło wniosek państwo wzywające, przysługuje natomiast zażalenie na poprzedzające rozstrzygnięcie Ministra Sprawiedliwości postanowienie sądu (art. 603 k.p.k.). Zażalenie dotyczy prawnej dopuszczalności wydania. Sąd sprawdza więc, czy nie zachodzą przeszkody ekstradycji wymienione w art. 604 § 1 k.p.k. lub w odpowiedniej umowie międzynarodowej” (cz. III, pkt 4.2 uzasadnienia),
– „ (…) z umowy z USA o ekstradycji wynika zatem możliwość ekstradycji obywatela polskiego (…)” (cz. III, pkt 3.9 uzasadnienia).
1.2. Zdaniem wnioskodawcy, analiza treści wyroku Trybunału prowadzi do wniosku, że gdyby możliwość wydania obywatela polskiego oceniać tylko na podstawie samej umowy z USA o ekstradycji, to z jej treści wynika taka możliwość. Jednakże Trybunał stwierdził, że treść umowy z USA o ekstradycji nie może być oceniania w oderwaniu od treści przepisów prawa wewnętrznego i dlatego wskazał wprost, że ekstradycja obywatela polskiego jest możliwa tylko wtedy, jeżeli nie zachodzi jedna z bezwzględnych przeszkód ekstradycji wskazanych w art. 604 § 1 k.p.k., czyli m.in. obywatelstwo polskie.
1.3. W ocenie wnioskodawcy, wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku jest konieczne by usunąć niepewność, czy treść tego orzeczenia „w jego całokształcie i przy aktualnym brzmieniu art. 604 § 1 k.p.k., do którego Trybunał Konstytucyjny wprost się odwołuje, umożliwia ostatecznie wydanie obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym czy też nie”. Wyjaśnienie treści wyroku ma szczególnie istotne znaczenie dla przestrzegania zasad i praw konstytucyjnych w praktyce orzeczniczej, która pomimo jasnego stwierdzenia przez Trybunał, że ekstradycja jest możliwa tylko i wyłącznie przy braku przeszkód z art. 604 § 1 k.p.k., przyjmuje dopuszczalność ekstradycji obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki.
1.4. Wnioskodawca poinformował, że skarżący wystąpił do Rzecznika Praw Obywatelskich (dalej: RPO) z wnioskiem o wniesienie skargi kasacyjnej na jego korzyść. RPO odmówił jednak wniesienia tego środka zaskarżenia, twierdząc, że z treści wyroku Trybunału nie wynika brak możliwości, w aktualnym stanie prawnym, wydania obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki.
1.5. Wnioskodawca wskazał, że sądy, uzasadniając możliwość wydania obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki, powołują się na treść wyroku Trybunału (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, sygn. akt II Akz 484/11 i wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie, sygn. akt II Kop 64/12). Sądy przyjmują, że w następstwie orzeczenia Trybunału, art. 604 § 1 k.p.k. nie może być stosowany, ponieważ uniemożliwiłby wydanie obywatela polskiego (np. postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, sygn. akt II Kop 31/11 czy też postanowienie Sądu Okręgowego w Rzeszowie, sygn. akt II Kop 64/12). Tymczasem Trybunał wprost odesłał do art. 604 § 1 k.p.k., uzależniając możliwość ekstradycji do Stanów Zjednoczonych od tego, czy nie istnieją wymienione w tym przepisie przeszkody ekstradycyjne. Oceniając jedynie treść art. 4 ust. 1 umowy z USA o ekstradycji, Trybunał stwierdził, że nie jest on sprzeczny z Konstytucją i nie wynika z niego możliwość wydania obywatela polskiego in abstracto. Jednakże mając na uwadze „charakter normatywny” tego postanowienia, in concreto nie stanowi on samodzielnej podstawy ekstradycji i musi być oceniany w kontekście pozostałych postanowień umownych oraz przepisów prawa krajowego, w tym art. 604 § 1 k.p.k.
Zdaniem wnioskodawcy, w praktyce dochodzi do sytuacji, gdy dwa organy państwa prezentują odmienne stanowiska. Uzasadniając dopuszczalność wydania obywatela polskiego Stanom Zjednoczonym Ameryki, Minister Sprawiedliwości w postanowieniu z 6 lipca 2012 r. (sygn. DWMPC 073-51/12) powołał się na fragment uzasadnienia wyroku Trybunału w brzmieniu: „ekstradycja obywatela polskiego jest możliwa tylko (...) po prawomocnym orzeczeniu przez sąd, że nie zachodzi jedna z bezwzględnych przeszkód ekstradycyjnych określonych w art. 604 § 1 k.p.k.”. Tymczasem orzekający w tej sprawie Sąd Okręgowy w Nowym Sączu wyłączył stosowanie art. 604 § 1 k.p.k., powołując się na ten sam wyrok Trybunału. Z kolei odpowiadając na wniosek pełnomocnika skarżącego, Minister Sprawiedliwości w piśmie z 28 listopada 2011 r., także powołując się na wyrok Trybunału, wskazał, że art. 604 § 1 k.p.k. nie stosuje się, ponieważ art. 4 ust. 1 umowy z USA o ekstradycji ma pierwszeństwo. Nie przeszkadzało to Ministrowi Sprawiedliwości w tym samym piśmie stwierdzić, że art. 4 ust. 1 umowy z USA o ekstradycji nie jest samodzielną i wyłączną podstawą wydania i należy oceniać, czy nie występuje przeszkoda ekstradycyjna z art. 604 § 1 k.p.k.
II
Pismem z 13 czerwca 2013 r. Trybunał wezwał adwokata M.K. do wyjaśnienia, czy R.C.L. (dalej: skarżący) udzielił pełnomocnictwa do wniesienia wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku w sprawie o sygn. SK 6/10 oraz jaka jest obecnie sytuacja prawna skarżącego. Pismem z 24 czerwca 2013 r. adwokat M.K. wyjaśnił, że wobec niejednoznacznych stanowisk zaangażowanych w sprawę organów, skarżący zlecił mu złożenie wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku w sprawie o sygn. SK 6/10. Pełnomocnictwo z 15 października 2009 r., przedłożone wcześniej do sprawy, obejmuje także złożenie wniosku o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku. Jednakże, aby nie było żadnych wątpliwości, adwokat M.K. przedłożył osobne pełnomocnictwo z 18 czerwca 2013 r. udzielone mu przez skarżącego, do tej konkretnej czynności. Poinformował również, że skarżący nie został wydany do Stanów Zjednoczonych Ameryki i nie wyjaśnił, dlaczego tak jest, w szczególności nie podał, czy skarżący znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej, a zatem czy faktycznie wykonanie decyzji jest bezprzedmiotowe. Decyzja Ministra Sprawiedliwości o jego ekstradycji nie została zmieniona. Z kolei orzeczenie sądu o dopuszczalności ekstradycji skarżącego uprawomocniło się jeszcze przed wydaniem wyroku przez Trybunał, a więc jego wzruszenie może nastąpić tylko na skutek wniesienia kasacji przez Rzecznika Praw Obywatelskich albo Prokuratora Generalnego.
III
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 74 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) „Na wniosek uczestnika postępowania skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, na posiedzeniu niejawnym rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści” (ust. 1). „Jeżeli wniosku o wyjaśnienie wątpliwości nie może rozpoznać skład orzekający wskazany w ust. 1, wniosek powinien być rozpoznany przez taki sam skład” (ust. 2).
1.1. Podmiotem wnioskującym o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści orzeczenia może być zatem wyłącznie uczestnik postępowania, w którym zapadło orzeczenie budzące wątpliwości. Wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 września 2011 r., sygn. SK 6/10 (OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73), został złożony przez adwokata M.K.
1.2. Z pełnomocnictw datowanych na 15 października 2009 r. i 18 czerwca 2013 r. wynika, że R.C.L. (dalej: skarżący) upoważnił adwokata M.K. nie tylko do wniesienia skargi konstytucyjnej, lecz także do podejmowania wszelkich działań i czynności procesowych w ramach postępowania skargowego przed Trybunałem Konstytucyjnym, w szczególności do wniesienia wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału. Adwokat M.K. jest zatem podmiotem legitymowanym do wniesienia wniosku o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku Trybunału wydanego w sprawie skarżącego.
2. Wyrok o sygn. SK 6/10 został wydany przez Trybunał w pełnym składzie. W niniejszej sprawie znajduje zastosowanie art. 74 ust. 2 ustawy o TK. Zgodnie z jego brzmieniem, jeżeli wniosku o wyjaśnienie wątpliwości nie może rozpoznać skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, wniosek powinien być rozpoznany przez taki sam skład. Stąd wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku w niniejszej sprawie rozpoznał Trybunał w takim samym składzie, choć nie tym samym, jak skład orzekający, który wydał wyrok w sprawie o sygn. SK 6/10.
3. Rozstrzyganie wątpliwości co do treści wyroku, nazywane „wykładnią orzeczenia (wyroku)”, przewidziane jest także w art. 352 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) oraz art. 158 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.).
3.1. W judykaturze Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że konieczność dokonania wykładni orzeczenia zachodzi wówczas, gdy jego treść jest sformułowana w sposób niejasny, który może budzić wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powstałej powagi rzeczy osądzonej, a także sposobu jego wykonania (zob. postanowienia SN z: 18 września 1974 r., sygn. akt II PZ 43/74, Lex nr 7587; 15 stycznia 2001 r., sygn. akt I PZ 29/00, OSNP nr 17/2002, poz. 413; 9 marca 2007 r., sygn. akt V CZ 13/07, Lex nr 558635). SN wielokrotnie podkreślał, że wykładnia orzeczenia nie może prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia (zob. postanowienia SN z: 25 marca 1968 r., sygn. akt II PZ 21/68, Lex nr 6303; 30 kwietnia 1970 r., sygn. akt II CZ 32/70, Lex nr 6727; 18 września 1974 r., sygn. akt II PZ 43/74; 10 października 1978 r., sygn. akt IV CR 144/78, Lex nr 8137; 3 lipca 2003 r., sygn. akt I CZ 17/03, Lex nr 189397; 16 lutego 2012 r., sygn. akt III CZ 5/12, Lex nr 1162690). Wykładnia wyroku może dotyczyć zarówno jego sentencji, jak i uzasadnienia (zob. postanowienia SN z: 30 kwietnia 1970 r., sygn. akt II CZ 32/70 i 15 stycznia 2001 r., sygn. akt I PZ 29/00). Przy czym wniosek o wykładnię wyroku nie może zmierzać do wyjaśnienia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia wyrażeń prawniczych i znaczenia słów, ani do polemiki ze stanowiskiem sądu orzekającego w sprawie i wskazaniami co do dalszego postępowania (zob. postanowienie SN z 8 stycznia 1998 r., sygn. akt III AO 25/97, OSNP nr 4/1999, poz. 151).
3.2. Podobnie w utrwalonej judykaturze Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęto, że konieczność dokonania wykładni konkretnego rozstrzygnięcia zachodzi wówczas, gdy jego treść jest sformułowana w sposób niejasny, a więc taki, który może budzić wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powagi rzeczy osądzonej, a także sposobu jego wykonania. Wykładnia orzeczenia powinna zmierzać do usunięcia wątpliwości dotyczących treści rozstrzygnięcia, ale także skutków jakie orzeczenie to ma wywołać. Wykładnia orzeczenia nie może jednak prowadzić do nowego rozstrzygnięcia. Nie może także zmierzać do zmian merytorycznych polegających na reinterpretacji uzasadnienia czy jego poszerzenia o inne elementy istotne zdaniem wnioskodawcy. Wniosek o wykładnię nie może również zmierzać do wyjaśnienia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia wyrażeń prawniczych i znaczenia słów, ani też do polemiki ze stanowiskiem sądu orzekającego w sprawie i wskazaniami co do dalszego postępowania (zob. np. postanowienia NSA z: 23 września 2008 r., sygn. akt I OZ 698/08; 21 maja 2010 r., sygn. akt II FZ 191/10; 15 kwietnia 2010 r., sygn. akt II GSK 406/09; 21 czerwca 2011 r., sygn. akt I GSK 970/09; 2 sierpnia 2011 r., sygn. akt I OZ 570/11; 12 października 2011 r., sygn. akt II GSK 757/10; 30 listopada 2012 r., sygn. akt I FSK 1656/10; 5 grudnia 2012 r., sygn. akt I GSK 148/10 – Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych – www.orzeczenia.nsa.gov.pl).
3.3. Na gruncie art. 74 ust. 1 ustawy o TK Trybunał wyjaśniał, że potrzeba rozstrzygnięcia wątpliwości co do treści wydanego orzeczenia może wynikać z nie dość precyzyjnego tekstu orzeczenia, jego wadliwego rozumienia przez uczestnika postępowania, sprzecznych stanowisk uczestników co do jego treści lub wątpliwości co do wykonania (określonych bezpośrednich skutków prawnych) orzeczenia. Zgłoszona Trybunałowi wątpliwość musi mieć istotny (poważny) i obiektywny charakter. Nie może to być wyłącznie subiektywna wątpliwość wnioskującego o dokonanie wykładni (zob. np. postanowienia TK z: 21 marca 2000 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 65 oraz 28 maja 2008 r., sygn. K 2/07, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 75).
3.4. Podsumowując, Trybunał stwierdza, że art. 74 ust. 1 ustawy o TK upoważnia Trybunał do rozstrzygnięcia wątpliwości co do treści jego orzeczenia wówczas, gdy jest ono sformułowane w sposób niejasny, tzn. budzi wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powagi rzeczy osądzonej lub sposobu jego wykonania (określonych bezpośrednich skutków prawnych orzeczenia). Wykładnia orzeczenia Trybunału nie może prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia. Zgłoszona Trybunałowi wątpliwość musi mieć istotny (poważny) i obiektywny charakter. Nie może to być wyłącznie subiektywna wątpliwość wnioskującego o dokonanie wykładni orzeczenia.
4. „Treścią orzeczenia”, o której jest mowa w art. 74 ust. 1 ustawy o TK, jest tylko sentencja orzeczenia, a więc rozstrzygnięcie Trybunału w rozumieniu art. 71 ust. 1 pkt 6 ustawy o TK. Wniosek taki wynika z interpretacji art. 190 Konstytucji, która determinuje rozumienie wyrażeń ustawowych. Moc powszechnie obowiązująca i ostateczność (art. 190 ust. 1 Konstytucji), wymogi co do ogłaszania (art. 190 ust. 2 Konstytucji), wejście w życie (art. 190 ust. 3 Konstytucji) oraz możliwość wznowienia postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji) ustrojodawca wiąże tylko z orzeczeniami Trybunału w wąskim rozumieniu, a więc z rozstrzygnięciami jakie podejmuje Trybunał w sentencji swoich orzeczeń.
4.1. Art. 190 Konstytucji nie odnosi się do uzasadnienia orzeczenia Trybunału, które przedstawia argumenty sędziów biorących udział w jego wydaniu na rzecz rozstrzygnięcia wyrażonego w sentencji orzeczenia. Istotą (treścią) orzeczenia Trybunału jest rozstrzygnięcie podjęte przez Trybunał w ramach przypisanych mu kompetencji, a nie jego uzasadnienie. Rozstrzygnięcie to z mocy Konstytucji ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczne, a wątpliwości co do jego treści mogą być wyjaśnione przez skład orzekający Trybunału, który je wydał w trybie art. 74 ustawy o TK (zob. powołane wcześniej postanowienia TK, jak i poglądy nauki prawa konstytucyjnego: Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński [w:] Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 211; Z. Czeszejko-Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003, s. 348-349; L. Garlicki, komentarz do art. 190, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 1999-2007, s. 7; P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2008, s. 370).
4.2. W związku z tym przedmiotem wykładni w trybie art. 74 ustawy o TK mogą być jedynie rzeczywiste wątpliwości co do rozstrzygnięcia zawartego w sentencji orzeczenia Trybunału. Wniosek o wykładnię orzeczenia Trybunału nie może zmierzać do wyjaśnienia użytych w jego uzasadnieniu słów i terminów języka prawniczego ani do polemiki ze stanowiskiem Trybunału orzekającego w sprawie.
5. Odnosząc się do wniosku o rozstrzygnięcie wątpliwości przedstawionych przez wnioskodawcę w niniejszej sprawie, Trybunał stwierdza, że treść sentencji wyroku w sprawie SK 6/10 nie budzi wątpliwości. Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 1 umowy między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o ekstradycji, sporządzonej w Waszyngtonie dnia 10 lipca 1996 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 93, poz. 1066, ze zm.) jest zgodny z art. 55 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 78 Konstytucji. Ponadto Trybunał postanowił na podstawie art. 50 ust. 3 ustawy o TK uchylić postanowienie tymczasowe z 1 października 2009 r., sygn. Ts 203/09, wstrzymujące wykonanie postanowienia Ministra Sprawiedliwości z 24 sierpnia 2009 r. o wydaniu i częściowej odmowie wydania państwu obcemu osoby ściganej (sygn. PR VI Oz 597/08/E).
6. Konkludując, Trybunał stwierdza, że nie zachodzą przesłanki uzasadniające rozstrzygnięcie wątpliwości przedstawionych przez wnioskodawcę.
Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.