Pełny tekst orzeczenia

598/6/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 6 czerwca 2013 r.

Sygn. akt Ts 13/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Wróbel,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.W. w sprawie zgodności:

art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074, ze zm.) w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 11 stycznia 2013 r. (data nadania) M.W. (dalej: skarżący) wystąpił o badanie zgodności art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074, ze zm.; dalej: ustawa zmieniająca z 2002 r.) w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.; dalej: ustawa o s.u.s.) z art. 2 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Od 1992 r. skarżący prowadził działalność gospodarczą. W okresie od 15 maja 1997 r. do 30 września 2011 r. miał ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Do 31 grudnia 2007 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które miały ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegały – na podstawie art. 9 ust. 5 ustawy o s.u.s. – ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2008 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność (o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 6 ustawy o s.u.s.) mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Elblągu (dalej: ZUS) w decyzji z 22 lipca 2011 r. (znak: OU520000/D/2011-003167/001) stwierdził, że skarżący podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2008 r. Od tej decyzji skarżący wniósł odwołanie, w którym zauważył, że organ rentowy nie poinformował go o powyższej zmianie stanu prawnego. Sąd Okręgowy w Elblągu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wyrokiem z 17 stycznia 2012 r. (sygn. akt IV U 1328/11). Apelację skarżącego oddalił Sąd Apelacyjny – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z 11 września 2012 r. (sygn. akt III AUa 430/12).

W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucił, że art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s. w zakresie, w jakim obliguje osoby prowadzące pozarolniczą działalność do samodzielnego zgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych, jest niezgodny z zasadą demokratycznego państwa prawa oraz zasadą ochrony praw słusznie nabytych. W myśl art. 37 ust. 1 ustawy o s.u.s. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2002 r. w przypadku niedokonania zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zgodnie z art. 36 ust. 2-4 ustawy o s.u.s. zgłoszenia dokonywał z urzędu ZUS. Przepis ten został uchylony przez art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. Od 1 stycznia 2003 r., w myśl art. 36 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s., obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność spoczywa na tych osobach. Zdaniem skarżącego uchylenie art. 37 ust. 1 ustawy o s.u.s. przez zakwestionowany przepis ustawy zmieniającej z 2002 r. i przeniesienie obowiązku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych na osoby prowadzące działalność gospodarczą jest niezgodne z Konstytucją. Instytucje, takie jak ZUS oraz prowadzone przez ten Zakład – Centralny Rejestr Ubezpieczonych oraz Centralny Rejestr Płatników Składek, powinny bowiem wspierać podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Tymczasem wprowadzona zmiana w sposób nieuzasadniony, jak podnosi skarżący, nie tylko zwalnia ZUS z obowiązku zgłaszania osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, lecz także nie przewiduje obowiązku informowania podatników o zmianie przepisów.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą źródłem ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi konstytucyjnej, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK w skardze należy wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że prawidłowe wykonanie tego obowiązku polega nie tylko na numerycznym wskazaniu postanowień Konstytucji i zasad z nich wyprowadzanych, z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodne są kwestionowane przepisy, lecz także na precyzyjnym przedstawieniu treści prawa lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez ustawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna argumentacja uprawdopodabniająca stawiane zarzuty. Z tego obowiązku nie może zwolnić skarżącego, działający niejako z własnej inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który – w myśl art. 66 ustawy o TK – orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z 14 stycznia 2009 r., Ts 21/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 91 oraz 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106).

Na tej podstawie Trybunał stwierdza, że rozpoznawana skarga konstytucyjna nie spełnia warunków korzystania z tego środka ochrony praw i wolności.

Trybunał zauważa przede wszystkim, że w skardze konstytucyjnej skarżący nie wskazał podmiotowych praw ani wolności naruszonych przez art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s. Skarżący zarzucił niezgodność normy wskazanej w petitum skargi z zasadą demokratycznego państwa prawa oraz zasadą praw słusznie nabytych. Trybunał przypomina jednak, że art. 2 Konstytucji zasadniczo nie można uznać za samodzielny wzorzec kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.

Trybunał wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie, że szeroki katalog praw i wolności wymienionych w rozdziale II Konstytucji obejmuje i zasadniczo wyczerpuje pojęcie konstytucyjnych wolności lub praw, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Przy interpretowaniu przepisów zawartych w tym rozdziale mogą być pomocne klauzule generalne, np. klauzula demokratycznego państwa prawnego, jednak nie są one prawami lub wolnościami o charakterze podmiotowym i dlatego nie mogą być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej. Podstawy takiej należy szukać w konkretnych postanowieniach Konstytucji statuujących określone prawo lub określoną wolność. Artykuł 2 Konstytucji oraz inne przepisy wyrażające zasady ogólne mogą natomiast nadal być podstawą do wywodzenia – niewyrażonych w Konstytucji explicite – konstytucyjnych zasad działania organów władzy publicznej. Zasady te nie są jednak samoistnymi prawami ani wolnościami konstytucyjnymi o charakterze podmiotowym (zob. wyroki TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114 oraz 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; a także postanowienie TK z 18 września 2001 r., Ts 71/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 239). Dlatego też dopóki skarżący nie wskaże, w zakresie jakich przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych sąd lub organ administracji publicznej wydał decyzję lub orzeczenie sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego lub zasadą ochrony praw nabytych, samo odwołanie się do tych zasad nie jest wystarczające w kontekście warunków wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK (zob. postanowienia TK z: 17 lutego 1999 r., Ts 154/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 34; 3 lutego 2000 r., Ts 58/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 7; 18 września 2001 r., Ts 132/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 312). Trybunał stwierdza zatem, że ponieważ w rozpoznawanej skardze nie wskazano, jakie prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone przez regulację będącą jej przedmiotem, więc nie można jej przekazać do merytorycznej kontroli.

Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę również na to, że skarżący ograniczył się jedynie do sformułowania zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji przez art. 1 pkt 16 ustawy zmieniającej z 2002 r. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o s.u.s., nie wykazał natomiast, że w jego sprawie doszło do naruszenia praw lub wolności. W skardze nie określił, na czym miałoby polegać to naruszenie ani nie przedstawił argumentacji, która miałaby je uprawdopodobnić. Trybunał przypomina zatem, że wymóg określenia sposobu naruszenia nie sprowadza się jedynie do przytoczenia treści odpowiedniego przepisu Konstytucji i sformułowania ogólnych twierdzeń na jego poparcie. Spoczywający na skarżącym obowiązek odpowiedniego uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów jest konsekwencją nałożenia na niego przez ustawodawcę ciężaru dowodu, przedstawiona argumentacja powinna zaś doprowadzić do obalenia przyjętego w systemie prawnym domniemania konstytucyjności i legalności zakwestionowanych przepisów prawa (zob. postanowienie TK z 27 listopada 2006 r., SK 13/06, OTK ZU nr 10/A/2006, poz. 164).

W analizowanej skardze konstytucyjnej skarżący nie wskazał jako wzorców kontroli postanowień Konstytucji, z których wynikałyby prawa lub wolności, ani nie określił sposobu ich naruszenia przez przepisy będące przedmiotem skargi, co Trybunał uznaje za samodzielną przesłankę odmowy nadania jej dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.