Ts 168/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
490/5/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 19 czerwca 2013 r.
Sygn. akt Ts 168/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej MKS Sp. z o.o. z siedzibą w Tychach w sprawie zgodności:
art. 783 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 3 maja 2012 r. z art. 45 ust. 1, art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 12 lipca 2012 r. MKS Sp. z o.o. z siedzibą w Tychach (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 783 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu obowiązującym do 3 maja 2012 r. z art. 45 ust. 1, art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. W wyroku zaocznym z 1 lutego 2011 r. (sygn. akt VI GCupr 562/10/1) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział VI Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Tychach) zasądził od pozwanego na rzecz skarżącej 1 150 euro wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 27 września 2010 r. Po rozpoznaniu sprzeciwu skarżącej wyrokiem z 17 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w Tychach utrzymał w mocy wyrok zaoczny. Postanowieniem z 1 września 2011 r. (sygn. akt XIX Gz 550/11) Sąd Rejonowy w Tychach oddalił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji i odrzucił jej apelację. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Katowicach) postanowieniem z 17 października 2011 r. W dniu 15 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w Katowicach (sygn. akt XIX Gz 550/11) nadał klauzulę wykonalności wyrokowi zaocznemu Sądu Rejonowego w Tychach z 1 lutego 2011 r.
Na wniosek Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym KatowiceWschód w Katowicach Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 19 grudnia 2011 r. sprostował oczywistą omyłkę pisarską w postanowieniu z 15 listopada 2011 r. w ten sposób, że po słowach „sygn. akt VI Cupr 562/10/1” dopisał następujące słowa: „z tym, że zobowiązać komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu złotego w stosunku do walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym przekazanie należności wierzycielowi”.
Skarżąca uważa, że na podstawie zaskarżonego przepisu Sąd Okręgowy w Katowicach wydał postanowienie o sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej i tym samym w sposób nieusprawiedliwiony „wkroczył” w sferę konstytucyjnie chronionych praw skarżącej, czym pozbawił ją słusznie nabytego prawa o charakterze majątkowym i naruszył zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 w zw. z art. 45 Konstytucji). Takie uregulowanie narusza również – zdaniem skarżącej – zasadę przyzwoitej legislacji, ponieważ treść jednego przepisu (tu: art. 783 § 1 k.p.c.) jest sprzeczna z tym, co wynika z innego przepisu (tu: art. 358 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny [Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.]). Przez obowiązek przeliczenia kwoty zasądzonej w walucie obcej na złotówki wierzyciel zostaje bowiem pozbawiony, stwierdzonego w wyroku, prawa do żądania spełnienia świadczenia w walucie obcej zgodnie z art. 358 k.c. Ponadto zaskarżony przepis narusza prawo do skutecznego i pełnego wyegzekwowania wydanego wyroku, które jest – w opinii skarżącej – jednym z elementów prawa do sądu (art. 45 Konstytucji). W wyniku przeliczenia waluty obcej na walutę polską według średniego kursu walut ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski (dalej: NBP) zawsze powstaje strata po stronie wierzyciela, bo kwota przekazana w walucie polskiej nigdy nie wystarczy na zakup tylu środków pieniężnych wyrażonych w walucie obcej, ile ich zasądzono w wyroku.
W zarządzeniu z 12 września 2012 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącej do uzupełniania braków formalnych skargi, tj.: doręczenia odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Tychach z 24 lutego 2012 r. (sygn. akt VI GCo 4/12) wraz z czterema kopiami, a także podania daty doręczenia pierwszemu pełnomocnikowi pisma Okręgowej Izby Adwokackiej w Katowicach z informacją o jego wyznaczeniu i daty zwolnienia przez sąd pierwotnie wyznaczonego pełnomocnika od obowiązku reprezentowania skarżącej.
W piśmie z 24 września 2012 r. pełnomocnik skarżącej uzupełnił dwa z wymienionych braków. Ponadto złożył wniosek o przedłużenie terminu do uzupełnienia trzeciego braku, tj. podania daty zwolnienia przez sąd pierwotnie wyznaczonego pełnomocnika od obowiązku reprezentowania skarżącej. W dniu 9 października 2012 r. pełnomocnik skarżącej przesłał do Trybunału drugie pismo uzupełniające braki formalne skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Warunki te zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, w myśl którego skargę do Trybunału Konstytucyjnego może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Warunki wniesienia skargi konstytucyjnej zostały doprecyzowane w art. 46–48 ustawy o TK. Gdy skarga konstytucyjna ich nie spełnia, a także gdy jest oczywiście bezzasadna lub gdy jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie, lub też zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
W rozpatrywanej sprawie skarżąca nie uzupełniła w terminie wszystkich braków skargi konstytucyjnej. Siedmiodniowy termin do uzupełnienia braków jest terminem ustawowym i z tego względu nie może zostać przedłużony na wniosek skarżącej. Upływ terminu jest na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK samoistną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Zgodnie z linią orzeczniczą Trybunału termin do wniesienia skargi konstytucyjnej jest terminem materialnoprawnym i jego bieg zostaje zawieszony w chwili złożenia przez skarżącego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego przez Trybunałem Konstytucyjnym (zob. postanowienia TK z 20 grudnia 2007 r., Ts 228/06, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 278 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119). Zawieszony termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie dalej dopiero od momentu, od którego skarżący ma możliwość skorzystania z pomocy prawnej. Takim momentem jest wyznaczenie konkretnego adwokata lub radcy prawnego, do którego skarżący może zwrócić się o sporządzenie skargi konstytucyjnej (zob. m.in. postanowienie TK z 9 października 2006 r., Ts 91/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 247).
W rozpatrywanej sprawie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg 3 stycznia 2012 r., a następnie dwukrotnie uległ zawieszeniu: w dniu złożenia przez skarżącą wniosku o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej oraz w dniu, w którym sąd zwolnił tego pełnomocnika z obowiązku reprezentowania skarżącej. Zgodnie bowiem z art. 118 § 3 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK „z ważnych przyczyn adwokat lub radca prawny może wnosić o zwolnienie od obowiązku zastępowania strony w procesie. Sąd, zwalniając adwokata lub radcę prawnego, zwraca się jednocześnie do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego”. Z przywołanego przepisu wynika, że pierwotnie ustanowiony pełnomocnik ma obowiązek reprezentować stronę tak długo, aż zostanie zwolniony z tego obowiązku przez sąd. Niepodanie przez pełnomocnika daty zwolnienia pierwotnie wyznaczonego pełnomocnika z urzędu od obowiązku reprezentowania skarżącej uniemożliwiło zbadanie, czy został spełniony jeden z warunków wniesienia skargi konstytucyjnej, a mianowicie – czy został zachowany trzymiesięczny termin do jej złożenia.
Niezależnie od powyższego skardze należało odmówić nadania dalszego biegu z innej przyczyny.
Zgodnie z zaskarżonym art. 783 § 1 zdanie drugie k.p.c. „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułom egzekucyjnym zasądzającym świadczenie w walutach obcych sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu złotego w stosunku do walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym przekazanie należności wierzycielowi”. Przepis ten został zmieniony z dniem 3 maja 2012 r. przez ustawę z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381; dalej: ustawa nowelizująca). Obowiązujący art. 783 § 1 zdanie drugie k.p.c. ma następujące brzmienie: „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi” .
Trybunał zauważa, że kontroli zgodności z Konstytucją podlegają – co do zasady – przepisy obowiązujące. Zaskarżony przepis utracił moc obowiązującą w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 3 Konstytucji, ponieważ wszystkie wnioski o nadanie klauzuli wykonalności są obecnie rozpoznawane przy zastosowaniu art. 783 § 1 k.p.c. w nowym brzmieniu. Od 3 maja 2012 r. (tj. od daty wejścia w życie nowelizacji k.p.c.) sąd, nadając klauzulę wykonalności, zobowiązuje komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty według kursu NBP na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu się nie sporządza – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi (zob. I. Gil, komentarz do art. 783 k.p.c., nb. 5, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ Warszawa 2012 [publikacja elektroniczna wydawnictwa Beck]).
Trybunał przypomina, że w myśl art. 39 ust. 3 ustawy o TK przepisu art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Należy w tym miejscu wskazać, że uzasadnienie analizowanej skargi w żaden sposób nie odnosi się do tej kwestii. Niezależnie jednak od powyższego Trybunał zwraca uwagę, że przesłanki z art. 39 ust. 3 ustawy o TK nie można by uznać za spełnioną, gdyby ewentualne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, podzielające argumentację i wnioski skarżącej, nie mogło doprowadzić do zmiany jej sytuacji prawnej (zob. postanowienie TK z 4 maja 2010 r., SK 4/08, OTK ZU nr 4/A/2010, poz. 43). Odnosząc te ustalenia do rozpatrywanej skargi, Trybunał stwierdza, że po pierwsze, z dokumentów dołączonych do skargi wynika, że zasądzona kwota została już przez komornika wyegzekwowana. Po drugie, wznowienie postępowania klauzulowego, w którym sąd nadał wyrokowi zaocznemu klauzulę wykonalności o kwestionowanej przez skarżącą treści, nie jest dopuszczalne na gruncie przepisów k.p.c. Postępowanie klauzulowe rozstrzyga tylko kwestię wtórną względem postępowania co do istoty sprawy, nie odnosi się w ogóle do rozstrzygnięcia sporu określonego w treści pozwu (w procesie) czy wniosku (w postępowaniu nieprocesowym). Zgodnie zaś z orzecznictwem Sądu Najwyższego art. 399 § 2 w zw. z art. 4011 k.p.c., mówiąc o możliwości wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem, odnosi ją tylko do postępowania w sprawie rozumianej jako pewna całość oddana pod osąd i zakończona postanowieniem merytorycznym (zob. uchwała SN z 4 sierpnia 2006 r., sygn. akt III CZP 51/06, OSNC 2007, nr 5, poz. 71). W związku z powyższym przesłanka uzasadniająca kontrolę konstytucyjności przepisu, który utracił moc obowiązującą, nie została spełniona w sprawie skarżącej.
Z przedstawionych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 19 czerwca 2013 r.
Sygn. akt Ts 168/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej MKS Sp. z o.o. z siedzibą w Tychach w sprawie zgodności:
art. 783 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 3 maja 2012 r. z art. 45 ust. 1, art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 12 lipca 2012 r. MKS Sp. z o.o. z siedzibą w Tychach (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 783 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu obowiązującym do 3 maja 2012 r. z art. 45 ust. 1, art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. W wyroku zaocznym z 1 lutego 2011 r. (sygn. akt VI GCupr 562/10/1) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział VI Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Tychach) zasądził od pozwanego na rzecz skarżącej 1 150 euro wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 27 września 2010 r. Po rozpoznaniu sprzeciwu skarżącej wyrokiem z 17 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w Tychach utrzymał w mocy wyrok zaoczny. Postanowieniem z 1 września 2011 r. (sygn. akt XIX Gz 550/11) Sąd Rejonowy w Tychach oddalił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji i odrzucił jej apelację. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Katowicach) postanowieniem z 17 października 2011 r. W dniu 15 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w Katowicach (sygn. akt XIX Gz 550/11) nadał klauzulę wykonalności wyrokowi zaocznemu Sądu Rejonowego w Tychach z 1 lutego 2011 r.
Na wniosek Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym KatowiceWschód w Katowicach Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 19 grudnia 2011 r. sprostował oczywistą omyłkę pisarską w postanowieniu z 15 listopada 2011 r. w ten sposób, że po słowach „sygn. akt VI Cupr 562/10/1” dopisał następujące słowa: „z tym, że zobowiązać komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu złotego w stosunku do walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym przekazanie należności wierzycielowi”.
Skarżąca uważa, że na podstawie zaskarżonego przepisu Sąd Okręgowy w Katowicach wydał postanowienie o sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej i tym samym w sposób nieusprawiedliwiony „wkroczył” w sferę konstytucyjnie chronionych praw skarżącej, czym pozbawił ją słusznie nabytego prawa o charakterze majątkowym i naruszył zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 w zw. z art. 45 Konstytucji). Takie uregulowanie narusza również – zdaniem skarżącej – zasadę przyzwoitej legislacji, ponieważ treść jednego przepisu (tu: art. 783 § 1 k.p.c.) jest sprzeczna z tym, co wynika z innego przepisu (tu: art. 358 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny [Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.]). Przez obowiązek przeliczenia kwoty zasądzonej w walucie obcej na złotówki wierzyciel zostaje bowiem pozbawiony, stwierdzonego w wyroku, prawa do żądania spełnienia świadczenia w walucie obcej zgodnie z art. 358 k.c. Ponadto zaskarżony przepis narusza prawo do skutecznego i pełnego wyegzekwowania wydanego wyroku, które jest – w opinii skarżącej – jednym z elementów prawa do sądu (art. 45 Konstytucji). W wyniku przeliczenia waluty obcej na walutę polską według średniego kursu walut ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski (dalej: NBP) zawsze powstaje strata po stronie wierzyciela, bo kwota przekazana w walucie polskiej nigdy nie wystarczy na zakup tylu środków pieniężnych wyrażonych w walucie obcej, ile ich zasądzono w wyroku.
W zarządzeniu z 12 września 2012 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącej do uzupełniania braków formalnych skargi, tj.: doręczenia odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Tychach z 24 lutego 2012 r. (sygn. akt VI GCo 4/12) wraz z czterema kopiami, a także podania daty doręczenia pierwszemu pełnomocnikowi pisma Okręgowej Izby Adwokackiej w Katowicach z informacją o jego wyznaczeniu i daty zwolnienia przez sąd pierwotnie wyznaczonego pełnomocnika od obowiązku reprezentowania skarżącej.
W piśmie z 24 września 2012 r. pełnomocnik skarżącej uzupełnił dwa z wymienionych braków. Ponadto złożył wniosek o przedłużenie terminu do uzupełnienia trzeciego braku, tj. podania daty zwolnienia przez sąd pierwotnie wyznaczonego pełnomocnika od obowiązku reprezentowania skarżącej. W dniu 9 października 2012 r. pełnomocnik skarżącej przesłał do Trybunału drugie pismo uzupełniające braki formalne skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Warunki te zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, w myśl którego skargę do Trybunału Konstytucyjnego może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Warunki wniesienia skargi konstytucyjnej zostały doprecyzowane w art. 46–48 ustawy o TK. Gdy skarga konstytucyjna ich nie spełnia, a także gdy jest oczywiście bezzasadna lub gdy jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie, lub też zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
W rozpatrywanej sprawie skarżąca nie uzupełniła w terminie wszystkich braków skargi konstytucyjnej. Siedmiodniowy termin do uzupełnienia braków jest terminem ustawowym i z tego względu nie może zostać przedłużony na wniosek skarżącej. Upływ terminu jest na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK samoistną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Zgodnie z linią orzeczniczą Trybunału termin do wniesienia skargi konstytucyjnej jest terminem materialnoprawnym i jego bieg zostaje zawieszony w chwili złożenia przez skarżącego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego przez Trybunałem Konstytucyjnym (zob. postanowienia TK z 20 grudnia 2007 r., Ts 228/06, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 278 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119). Zawieszony termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie dalej dopiero od momentu, od którego skarżący ma możliwość skorzystania z pomocy prawnej. Takim momentem jest wyznaczenie konkretnego adwokata lub radcy prawnego, do którego skarżący może zwrócić się o sporządzenie skargi konstytucyjnej (zob. m.in. postanowienie TK z 9 października 2006 r., Ts 91/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 247).
W rozpatrywanej sprawie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg 3 stycznia 2012 r., a następnie dwukrotnie uległ zawieszeniu: w dniu złożenia przez skarżącą wniosku o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej oraz w dniu, w którym sąd zwolnił tego pełnomocnika z obowiązku reprezentowania skarżącej. Zgodnie bowiem z art. 118 § 3 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK „z ważnych przyczyn adwokat lub radca prawny może wnosić o zwolnienie od obowiązku zastępowania strony w procesie. Sąd, zwalniając adwokata lub radcę prawnego, zwraca się jednocześnie do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego”. Z przywołanego przepisu wynika, że pierwotnie ustanowiony pełnomocnik ma obowiązek reprezentować stronę tak długo, aż zostanie zwolniony z tego obowiązku przez sąd. Niepodanie przez pełnomocnika daty zwolnienia pierwotnie wyznaczonego pełnomocnika z urzędu od obowiązku reprezentowania skarżącej uniemożliwiło zbadanie, czy został spełniony jeden z warunków wniesienia skargi konstytucyjnej, a mianowicie – czy został zachowany trzymiesięczny termin do jej złożenia.
Niezależnie od powyższego skardze należało odmówić nadania dalszego biegu z innej przyczyny.
Zgodnie z zaskarżonym art. 783 § 1 zdanie drugie k.p.c. „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułom egzekucyjnym zasądzającym świadczenie w walutach obcych sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu złotego w stosunku do walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym przekazanie należności wierzycielowi”. Przepis ten został zmieniony z dniem 3 maja 2012 r. przez ustawę z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381; dalej: ustawa nowelizująca). Obowiązujący art. 783 § 1 zdanie drugie k.p.c. ma następujące brzmienie: „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi” .
Trybunał zauważa, że kontroli zgodności z Konstytucją podlegają – co do zasady – przepisy obowiązujące. Zaskarżony przepis utracił moc obowiązującą w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 3 Konstytucji, ponieważ wszystkie wnioski o nadanie klauzuli wykonalności są obecnie rozpoznawane przy zastosowaniu art. 783 § 1 k.p.c. w nowym brzmieniu. Od 3 maja 2012 r. (tj. od daty wejścia w życie nowelizacji k.p.c.) sąd, nadając klauzulę wykonalności, zobowiązuje komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty według kursu NBP na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu się nie sporządza – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi (zob. I. Gil, komentarz do art. 783 k.p.c., nb. 5, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ Warszawa 2012 [publikacja elektroniczna wydawnictwa Beck]).
Trybunał przypomina, że w myśl art. 39 ust. 3 ustawy o TK przepisu art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Należy w tym miejscu wskazać, że uzasadnienie analizowanej skargi w żaden sposób nie odnosi się do tej kwestii. Niezależnie jednak od powyższego Trybunał zwraca uwagę, że przesłanki z art. 39 ust. 3 ustawy o TK nie można by uznać za spełnioną, gdyby ewentualne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, podzielające argumentację i wnioski skarżącej, nie mogło doprowadzić do zmiany jej sytuacji prawnej (zob. postanowienie TK z 4 maja 2010 r., SK 4/08, OTK ZU nr 4/A/2010, poz. 43). Odnosząc te ustalenia do rozpatrywanej skargi, Trybunał stwierdza, że po pierwsze, z dokumentów dołączonych do skargi wynika, że zasądzona kwota została już przez komornika wyegzekwowana. Po drugie, wznowienie postępowania klauzulowego, w którym sąd nadał wyrokowi zaocznemu klauzulę wykonalności o kwestionowanej przez skarżącą treści, nie jest dopuszczalne na gruncie przepisów k.p.c. Postępowanie klauzulowe rozstrzyga tylko kwestię wtórną względem postępowania co do istoty sprawy, nie odnosi się w ogóle do rozstrzygnięcia sporu określonego w treści pozwu (w procesie) czy wniosku (w postępowaniu nieprocesowym). Zgodnie zaś z orzecznictwem Sądu Najwyższego art. 399 § 2 w zw. z art. 4011 k.p.c., mówiąc o możliwości wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem, odnosi ją tylko do postępowania w sprawie rozumianej jako pewna całość oddana pod osąd i zakończona postanowieniem merytorycznym (zob. uchwała SN z 4 sierpnia 2006 r., sygn. akt III CZP 51/06, OSNC 2007, nr 5, poz. 71). W związku z powyższym przesłanka uzasadniająca kontrolę konstytucyjności przepisu, który utracił moc obowiązującą, nie została spełniona w sprawie skarżącej.
Z przedstawionych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.