Pełny tekst orzeczenia

327/4/B/2013


POSTANOWIENIE

z dnia 18 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 170/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej C.S. w sprawie zgodności:
art. 249 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 41 ust. 2, art. 42 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 5 ust. 4 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 2 czerwca 2011 r. C.S. (dalej: skarżący) kwestionuje zgodność art. 249 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 41 ust. 2, art. 42 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 5 ust. 4 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: konwencja).Skarżący wnosi również o przywrócenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej.
Skarga została wniesienia w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 5 listopada 2009 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku – III Wydział Karny (sygn. akt III K 49/09) przedłużył skarżącemu areszt na okres kolejnych trzech miesięcy, tj. do 12 lutego 2010 r. W uzasadnieniu sąd podał, że nadal istnieje obawa matactwa ze strony skarżącego, zwłaszcza że najważniejszy świadek w procesie przeciwko skarżącemu nie został jeszcze przesłuchany. Skarżący zaskarżył postanowienie o przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Sąd drugiej instancji podzielił argumentację sądu okręgowego i utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – II Wydział Karny z 26 listopada 2009 r., sygn. akt II AKz 378/09).
Skarżący podnosi, że nie powiadomiono go ani o posiedzeniu w sprawie przedłużenia tymczasowego aresztowania, ani o posiedzeniu w sprawie zażalenia na postanowienie o przedłużeniu tego środka zapobiegawczego. Zaskarżony art. 249 § 5 k.p.k. przewiduje bowiem, że tylko prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w tych posiedzeniach. W ocenie skarżącego przepis ten jest niezgodny z Konstytucją, ponieważ nie zabezpiecza interesów podejrzanego (oskarżonego), który nie ma obrońcy (tak jak skarżący w rozpatrywanej sprawie). Narusza tym samym prawo do sprawiedliwego procesu, a ściśle rzecz ujmując – zasadę równości broni, gdyż podejrzany (oskarżony) nie może odnieść się do argumentów przestawionych przez oskarżyciela, a mających uzasadniać przedłużenie tymczasowego aresztowania (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Zaskarżony przepis godzi również w przysługujące skarżącemu prawo do obrony, ponieważ pozbawia go możliwości bronienia swoich interesów osobiście, a przede wszystkim możliwości przedstawienia swoich racji (art. 42 ust. 2 Konstytucji). W konsekwencji zaskarżony przepis narusza wynikające z art. 41 ust. 2 Konstytucji i art. 5 ust. 4 konwencji prawa do kontroli legalności pozbawienia wolności.
W zarządzeniu z 18 października 2012 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał skarżącego do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych skargi przez doręczenie następujących dokumentów: 4 odpisów skargi konstytucyjnej, odpisu postanowienia właściwego sądu, którym sąd ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie, pisma dziekana właściwej okręgowej rady adwokackiej w sprawie wyznaczenia pełnomocnika z urzędu dla skarżącego, odpisów orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego wraz z uzasadnieniami, ponadto podanie daty doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia wraz z datą złożenia przez skarżącego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie. Pełnomocnik skarżącego odebrał zarządzenie 25 października 2012 r.
W piśmie z 2 listopada 2012 r. pełnomocnik skarżącego uzupełnił braki i podał, że postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – II Wydział Karny z 26 listopada 2009 r. (sygn. akt II AKz 378/09) zostało doręczone skarżącemu 4 grudnia 2009 r., a wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej skarżący złożył 25 stycznia 2010 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym prawem wymogom. Zostały one zasadniczo uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a uszczegółowione w art. 46-48 ustawy o TK. W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Trybunał stwierdza, że złożona skarga nie spełnia warunków formalnych umożliwiających nadanie jej dalszego biegu. Skarżący nie dochował bowiem trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Termin ten jest terminem materialnoprawnym, a zatem nie podlega przywróceniu. W razie jego upływu kompetencja skarżącego do złożenia skargi konstytucyjnej wygasa. Złożony przez skarżącego wniosek nie może więc wywołać pożądanego przez niego skutku.
Trybunał przypomina, że wprawdzie na podstawie art. 20 ustawy o TK w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego, jednakże odpowiednie stosowanie przepisów oznacza, że niektóre z tych unormowań w ogóle nie znajdują zastosowania bądź z uwagi na odmienną regulację danego zagadnienia w ustawie o TK, bądź z powodu ich nieadekwatności (bezprzedmiotowości) w tym postępowaniu (zob. w szczególności postanowienie TK z 17 lipca 2003 r., K 13/02, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 72). Skoro zatem termin do złożenia skargi konstytucyjnej ma charakter materialnoprawny, nie znajdują do niego zastosowania przepisy k.p.c. o przywracaniu terminów (art. 168-172 k.p.c.).
Bieg trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się z chwilą doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). W rozpatrywanej sprawie bieg terminu rozpoczął się z chwilą doręczenia skarżącemu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, tj. 4 grudnia 2009 r.
W myśl art. 48 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o TK w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego swojego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu, zgodnie z przepisami k.p.c., w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK). Oznacza to, że termin do złożenia skargi konstytucyjnej ulega zawieszeniu w rozumieniu art. 121 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) – zob. m.in. postanowienia TK: z 20 grudnia 2007 r., Ts 228/06, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 278 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119. Z uwagi na złożenie przez skarżącego wniosku o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej uległ zawieszeniu 25 stycznia 2010 r., tj. po upływie 52 dni.
Zgodnie z jednolitym orzecznictwem Trybunału zawieszony termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie dalej dopiero od momentu, od którego skarżący mógł potencjalnie skorzystać z udzielonej pomocy prawnej. Takim momentem jest wyznaczenie konkretnego adwokata lub radcy prawnego, do którego skarżący może zwrócić się o sporządzenie skargi konstytucyjnej (zob. m.in. postanowienie TK z 9 października 2006 r., Ts 91/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 247). W związku z powyższym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie zaczął biec dalej 2 marca 2011 r., kiedy to adwokatowi zostało doręczone zawiadomienie o wyznaczeniu go pełnomocnikiem w celu sporządzenia w imieniu skarżącego skargi konstytucyjnej. Złożenie skargi konstytucyjnej 2 czerwca 2011 r., a więc po upływie 144 dni, nastąpiło niewątpliwe z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Okoliczność ta stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej.
Trybunał przypomina również, że wzorcami kontroli wskazanymi w skardze konstytucyjnej mogą być jedynie przepisy Konstytucji wyrażające prawa lub wolności skarżącego (art. 79 ust. 1 Konstytucji). Badanie przez Trybunał aktów normatywnych pod kątem zgodności z aktami prawa międzynarodowego jest niedopuszczalne (zob. wyroki TK z: 17 grudnia 2003 r., SK 15/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 103; 7 marca 2005 r., P 8/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 20; 20 listopada 2007 r., SK 57/05, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 125 oraz 6 października 2009 r., SK 46/07, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 132).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.