Pełny tekst orzeczenia

498/5/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 14 maja 2013 r.

Sygn. akt Ts 216/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Kotlinowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.B. w sprawie zgodności:

art. 3983 § 3 i art. 3989 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 września 2012 r. (data nadania) A.B. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 3983 § 3 i art. 3989 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 19 maja 2011 r. (sygn. akt I C 1947/10) Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział I Cywilny uwzględnił powództwo skarżącego w sprawie o zapłatę. W wyniku apelacji wniesionej przez stronę pozwaną wyrokiem z 6 października 2011 r. (sygn. akt I ACa 829/11) Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny zmienił powyższy wyrok i oddalił powództwo skarżącego. Od tego wyroku skarżący wniósł skargę kasacyjną. Postanowieniem z 18 maja 2012 r. (sygn. akt III CSK 85/12), doręczonym skarżącemu 5 czerwca 2012 r., Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Zdaniem skarżącego unormowanie wyłączające możliwość oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów wtedy, gdy sąd drugiej instancji dokonał w tym zakresie odmiennych ustaleń niż sąd pierwszej instancji, w istotny sposób ogranicza możliwość obrony stronie dotkniętej skutkami zmiany tych ustaleń. Narusza tym samym prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), gdyż jest, nieuzasadnioną przesłankami wymienionymi w art. 31 ust. 3 Konstytucji, ingerencją w to prawo. Zdaniem skarżącego niezgodny z wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi jest także brak możliwości zaskarżenia postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że warunkiem rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych wolności lub praw. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wykazuje powyższą złożoną kwalifikację, tzn. zostało wydane na podstawie przepisów stanowiących przedmiot wniesionej skargi i prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Niespełnienie tego warunku, podobnie jak oczywista bezzasadność skargi, skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga ta nie spełnia warunków nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawy o TK.

W zakresie, w jakim skarżący kwestionuje konstytucyjność unormowania wyłączającego możliwość oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów wtedy, gdy sąd drugiej instancji dokonał w tym zakresie odmiennych ustaleń niż sąd pierwszej instancji, skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał bowiem, że Konstytucja nie gwarantuje prawa do rozpoznania każdej sprawy w trzeciej instancji. Art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarantują jedynie dwuinstancyjność postępowania w odniesieniu do spraw, które od początku do końca są rozpoznawane przez sądy (zob. np. postanowienia TK z 10 sierpnia 2001 r., Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207 oraz 11 lutego 2008 r., Ts 133/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 109). Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się na temat rozumienia zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego. Stwierdził między innymi, że z zasady tej wynika „[1] dostęp do drugiej instancji (przyznanie stronom środków zaskarżenia); [2] powierzenie rozpoznania sprawy drugiej instancji sądowi wyższego szczebla” oraz że zasada ta „zapewnia kontrolę rozstrzygnięcia podejmowanego przez sąd pierwszej instancji przez dwukrotną ocenę stanu faktycznego i prawnego sprawy oraz kontroli prawidłowości stanowiska zajętego przez sąd pierwszej instancji” (wyrok TK z 13 lipca 2009 r., SK 46/08, OTK ZU nr 7/A/2009, poz. 109). Nie oznacza to jednak, że sąd drugiej instancji nie ma możliwości wydania orzeczenia reformatoryjnego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada dwuinstancyjności, zawierająca postulat dwukrotnej oceny stanu faktycznego i prawnego sprawy oraz kontroli prawidłowości stanowiska zajętego przez sąd pierwszej instancji, nie oznacza konieczności dwukrotnego badania każdego ustalenia dokonanego przez sąd w trakcie postępowania, w szczególności ustaleń podjętych przez sąd odwoławczy (zob. np. postanowienie TK z 9 listopada 2010 r., Ts 49/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 90). Po rozpatrzeniu sprawy sąd drugiej instancji może dokonać odmiennej oceny stanu faktycznego i prawnego niż sąd pierwszej instancji i wydać wyrok niekorzystny dla strony. Nie oznacza to jednak, że wyrok ten staje się orzeczeniem pierwszoinstancyjnym, od którego musiałby przysługiwać kolejny środek odwoławczy (wyroki TK z 11 marca 2003 r., SK 8/02, OTK ZU nr 3/A/2003, poz. 20 oraz 13 lipca 2009 r., SK 46/08, a także postanowienie TK z 12 września 2007 r., Ts 168/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 207).

Dlatego zarówno wtedy, gdy sąd drugiej instancji dokonał takich samych ustaleń faktycznych jak sąd pierwszej instancji, jak i wtedy, gdy ustalenia te różniły się od siebie, przepisy ustaw regulujących postępowanie sądowe nie muszą zapewniać stronie prawa do rozpatrzenia sprawy przez Sąd Najwyższy. Możliwość odwołania się do trzeciej instancji wykracza bowiem poza konstytucyjnie wymagane minimum. Jednostka nie ma więc roszczenia wobec państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, które zapewniałyby rozpoznanie każdej jej sprawy przez Sąd Najwyższy (wyrok TK z 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53; zob. też np. wyroki TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143 oraz 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2). Takie roszczenie nie wynika w szczególności z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 1 Konstytucji, wskazanych przez skarżącego jako wzorce kontroli w niniejszej sprawie. Oznacza to nie tylko, że ustawodawca nie jest zobowiązany do wprowadzenia do systemu prawnego instytucji skargi kasacyjnej, ale również, że tworząc taki nadzwyczajny środek zaskarżenia, ma pewną swobodę w zakresie ukształtowania przesłanek jego dopuszczalności (zob. np. postanowienie TK z 14 maja 2003 r., Ts 29/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 28). Ustawodawca może w szczególności ograniczyć możliwość korzystania ze skargi kasacyjnej ze względu na konieczność zapewnienia sprawnego działania rozpoznającemu ją Sądowi Najwyższemu i umożliwienie mu efektywnego sprawowania nadzoru nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych (zob. wyrok TK z 30 maja 2007 r., SK 68/06). Wyłączenie możliwości oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów przez zaskarżony art. 3983 § 3 k.p.c. służy realizacji tego celu.

Formułując drugi zarzut – mówiący o niezgodności z Konstytucją braku możliwości zaskarżenia postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania – skarżący nie przedstawił natomiast ostatecznego rozstrzygnięcia o swoich wolnościach lub prawach. Jak wskazano wyżej, konstrukcja skargi konstytucyjnej, przyjęta w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o TK, wymaga by skarżący uzyskał ostateczne, oparte na zaskarżonym przepisie orzeczenie, którego wydanie doprowadziło do aktualizacji (konkretyzacji) naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych wolności lub praw. Oznacza to, że w wypadku kwestionowania zgodności z Konstytucją unormowania wyłączającego możliwość zaskarżenia danego rozstrzygnięcia sądu lub innego organu, skarżący musi uzyskać orzeczenie o odrzuceniu środka odwoławczego niedopuszczalnego z mocy prawa. Dopiero z takim orzeczeniem można bowiem wiązać naruszenie prawa do zaskarżenia orzeczenia (zob. np. postanowienie TK z 15 grudnia 2009 r., Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25). Jak jednak wynika ze skargi konstytucyjnej złożonej w niniejszej sprawie, skarżący nie wniósł żadnego środka odwoławczego od postanowienia Sądu Najwyższego z 18 maja 2012 r. i nie uzyskał żadnego rozstrzygnięcia w sprawie dopuszczalności takiego środka. Przesądza to o konieczności odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.

Jednocześnie Trybunał zauważa, że odmowę nadania skardze dalszego biegu w tym zakresie uzasadnia również to, że sformułowane przez skarżącego zarzuty są oczywiście bezzasadne. Żadna z norm konstytucyjnych wskazanych przez skarżącego nie wymaga, by postępowanie, w którym zapada rozstrzygnięcie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (czyli tzw. przedsąd kasacyjny), było dwuinstancyjne.



W związku z powyższym – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.