Ts 239/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
510/5/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 12 czerwca 2013 r.
Sygn. akt Ts 239/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej B. i J. S. w sprawie zgodności:
art. 3989 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 176 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 25 września 2012 r. (data nadania) B. i J. S. (dalej: skarżący), reprezentowani przez adwokata ustanowionego z urzędu, zakwestionowali zgodność art. 3989 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim „pozwala na odmowę przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej, niezależnie od jej zasadności”, z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 176 ust. 2 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 24 listopada 2010 r. (sygn. akt I C 578/09) Sąd Okręgowy – I Wydział Cywilny w Lublinie (m.in.) oddalił powództwo skarżących przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Lublinie, reprezentowanemu przez Prezesa tego sądu, zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa. Wyrokiem z 6 lipca 2011 r. (sygn. akt I ACa 122/11) Sąd Apelacyjny w Lublinie – I Wydział Cywilny (m.in.) oddalił apelację skarżących. Postanowieniem z 28 lutego 2012 r. (sygn. akt IV CSK 538/11) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Powyższe rozstrzygnięcie doręczono pełnomocnikowi skarżących 22 marca 2012 r.
6 kwietnia 2012 r. skarżący wystąpili do Sądu Rejonowego w Lublinie z wnioskiem o ustanowienie adwokata z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 20 czerwca 2012 r. (sygn. akt I Co 1241/12), wydanym na skutek skargi na postanowienie referendarza sądowego z 29 maja 2012 r. (m.in.) oddalającego wniosek, Sąd Rejonowy Lublin-Wschód z siedzibą w Świdniku – I Wydział Cywilny ustanowił dla skarżących adwokata z urzędu. Pismem z 6 lipca 2012 r. (znak: Urz. 682/12), doręczonym 10 lipca 2012 r., Okręgowa Rada Adwokacka w Lublinie (dalej: ORA w Lublinie) wyznaczyła pełnomocnika.
Skarżący zarzucili, że SN odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania na podstawie art. 3989 § 1 k.p.c., nie zbadawszy merytorycznie sprawy, a zatem nie oceniwszy zasadności złożonego środka. Ich zdaniem zakwestionowany przepis ograniczył prawo „do uruchomienia drogi sądowej, mającej na celu kontrolę orzeczeń sądów powszechnych”, pozbawił zatem skarżących „prawa do rozpatrzenia sprawy przez sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji)”. Jak podkreślili skarżący, „prawo dostępu do Sądu Najwyższego oznacza efektywne prawo do uruchomienia postępowania przed tym sądem. Ustawodawca, skoro zdecydował się na wprowadzenie skargi kasacyjnej ma nie tylko obowiązek stworzyć odpowiedni środek zaskarżenia, ale również uregulować go w taki sposób, aby zainteresowany mógł rzeczywiście uruchomić kontrolę orzeczeń wydanych przez sądy powszechne”.
W zarządzeniu z 22 października 2012 r. (doręczonym 29 października 2012 r.) sędzia Trybunału wezwał pełnomocnika skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj.: wskazania ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, dokładnego określenia przedmiotu skargi, a także wskazania naruszonych praw i wolności oraz sposobu ich naruszenia.
W piśmie procesowym z 5 listopada 2012 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Sprecyzował, że orzeczeniem, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest postanowienie SN z 28 lutego 2012 r., w którym sąd odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Jako przedmiot wniesionego środka prawnego określił cały art. 3989 § 1 k.p.c. Ponadto wskazał, że – w ocenie skarżących – zakwestionowany przepis pozbawił ich „prawa do rozpoznania sprawy (skargi kasacyjnej) przez sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji)”, doszło zatem do naruszenia „zasad[y] prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy przez sąd, a tym samym prawa do dostępu do wymiaru sprawiedliwości sprawowanego przez sądy”. Zdaniem skarżących zaskarżony przepis nie zapewnia konstytucyjnych gwarancji sprawiedliwej procedury i poprawnej legislacji, ponieważ postanowienie jest wydawane na posiedzeniu niejawnym, bez publicznego ogłoszenia wyroku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Wspomniane zasady korzystania z tego środka ochrony praw i wolności precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tej ustawy skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w terminie trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. W związku z podjętymi przez skarżących działaniami zmierzającymi do uzyskania pomocy prawnej z urzędu istotnego znaczenia nabiera także unormowanie art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK, zgodnie z którym „[d]o czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku [w tej sprawie] nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1 [ustawy o TK]”.
Na podstawie powyższych regulacji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że analizowaną skargę konstytucyjną wniesiono z przekroczeniem terminu. Jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego w skardze, odpis ostatecznego orzeczenia, tj. postanowienia SN z 28 lutego 2012 r., doręczono pełnomocnikowi skarżących 22 marca 2012 r. Następnego dnia rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Wystąpienie przez skarżących (6 kwietnia 2012 r.) z wnioskiem, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o TK, spowodowało zawieszenie tego terminu. Trwało ono do 10 lipca 2012 r., tj. do dnia, w którym pełnomocnik skarżących odebrał pismo ORA w Lublinie, wydane w celu wykonania postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie z 20 czerwca 2012 r.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że w myśl art. 20 ustawy o TK w sprawach nieuregulowanych w ustawie o TK do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Z powodu braku odrębnej regulacji w ustawie o TK, termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 oraz art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK, powinno się obliczyć na podstawie unormowań zawartych w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), a w myśl odesłania wynikającego z art. 165 § 1 k.p.c. – według przepisów prawa cywilnego. Zgodnie zaś z art. 114 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za dni trzydzieści.
Oznacza to, że w rozpatrywanej sprawie wniesienie skargi konstytucyjnej 25 września 2012 r. nastąpiło z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Należy bowiem zauważyć, że od doręczenia skarżącym ostatecznego orzeczenia do wystąpienia przez nich z wnioskiem do sądu rejonowego upłynęło 15 dni, natomiast od dnia doręczenia pełnomocnikowi pisma ORA w Lublinie do wniesienia skargi – 77 dni. A zatem od dnia doręczenia ostatecznego orzeczenia skarżącym do dnia wniesienia przez nich skargi (nie licząc okresu zawieszenia) upłynęły 92 dni.
Powyższa okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego, Trybunał uznał za konieczne przytoczyć pozostałe argumenty uzasadniające odmowę przekazania skargi do merytorycznej oceny.
Skarżący zakwestionowali art. 3989 § 1 k.p.c., zgodnie z którym „Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne; 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów; 3) zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona”.
Trybunał zbadał przede wszystkim, czy postanowienie SN z 28 lutego 2012 r., wskazane jako ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało wydane na podstawie przepisu zakwestionowanego w skardze. Jak wynika z uzasadnienia tego orzeczenia, podstawą odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania było ustalenie, że „sformułowane w skardze zagadnienie prawne nie uzasadnia przyjęcia jej do rozpoznania”. Sąd Najwyższy wydał rozstrzygnięcie na podstawie art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c., a to oznacza, że art. 3989 § 1 pkt 2-4 k.p.c. nie znalazł zastosowania w sprawie skarżących. W myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK jest to podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie dotyczącym art. 3989 § 1 pkt 2-4 k.p.c.
Trybunał stwierdza również, że zarzuty skargi są oczywiście bezzasadne.
Skarżący podkreślają, że są świadomi tego, iż kontrola orzeczeń sądu drugiej instancji sprawowana przez SN w wyniku wniesienia skargi kasacyjnej jest nadzwyczajnym, niewymaganym przez Konstytucję, elementem procedury sądowej, jednak mimo to podnoszą, że zakwestionowany przepis pozbawia ich prawa do rozpoznania skargi kasacyjnej.
Odnosząc się do tych zarzutów, Trybunał przypomina, że Konstytucja nie zapewnia prawa do rozpoznania każdej sprawy w trzeciej instancji. Artykuł 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarantują jedynie dwuinstancyjność postępowania w sprawach, które od początku do końca są rozpoznawane przez sądy (zob. np. postanowienia TK z 10 sierpnia 2001 r., Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207 oraz 11 lutego 2008 r., Ts 133/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 109). Jak zauważył Trybunał w sprawie o sygnaturze SK 68/06, przepisy ustaw regulujących postępowanie sądowe nie muszą zatem zapewniać stronom prawa do rozpatrzenia sprawy przez SN, a możliwość odwołania się do trzeciej instancji wykracza poza konstytucyjnie wymagane minimum. Jednostka nie ma więc roszczenia do państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, by zapewniały rozpoznanie każdej jej sprawy przez SN (zob. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143, 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2 oraz 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Ustawodawca ma swobodę kształtowania środków zaskarżenia orzeczeń wydanych w drugiej instancji (zob. np. postanowienie TK z 14 maja 2003 r., Ts 29/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 28). Oznacza to nie tylko, że ustawodawca nie jest zobowiązany do wprowadzenia do systemu prawnego instytucji skargi kasacyjnej, ale również, że, tworząc taki nadzwyczajny środek zaskarżenia, ma pewną swobodę ukształtowania przesłanek dopuszczalności oraz sposobu jego rozpoznania. Ustawodawca może w szczególności ograniczyć możliwość wnoszenia skargi kasacyjnej ze względu na konieczność zapewnienia sprawnego działania rozpoznającemu ją SN (zob. wyrok TK z 30 maja 2007 r., SK 68/06) i umożliwienie mu efektywnego sprawowania nadzoru nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych.
Jeżeli jednak ustawodawca w wybranych przez siebie kategoriach spraw zdecyduje się na przyznanie prawa do trzeciej instancji, to postępowanie takie musi spełniać wymogi konstytucyjne, w szczególności – być zgodne ze standardami rzetelnego procesu, wynikającymi zarówno z art. 45 ust. 1, jak i z art. 2 Konstytucji. Trybunał obszernie wypowiedział się na ten temat w sprawie o sygnaturze SK 68/06, orzekając o niekonstytucyjności art. 3989 § 2 k.p.c., która, w myśl orzeczenia, wynikała z tego, że przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzależniono łącznie od niedookreślonych i ocennych przesłanek wymienionych w art. 3989 § 1 k.p.c. oraz braku obowiązku uzasadniania postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, wydawanego na posiedzeniu niejawnym. Źródłem niekonstytucyjności tego przepisu nie było więc wystąpienie któregoś z tych elementów oddzielnie, lecz ich łączne wystąpienie. Wprowadzenie w następstwie wyroku Trybunału obowiązku uzasadniania przez Sąd Najwyższy postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania rozwiało wątpliwości konstytucyjne co do rzetelności procedury rozpoznania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
Oczywista bezzasadność zarzutów skarżących jest – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – kolejną przesłanką odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak na wstępie.
POSTANOWIENIE
z dnia 12 czerwca 2013 r.
Sygn. akt Ts 239/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej B. i J. S. w sprawie zgodności:
art. 3989 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 176 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 25 września 2012 r. (data nadania) B. i J. S. (dalej: skarżący), reprezentowani przez adwokata ustanowionego z urzędu, zakwestionowali zgodność art. 3989 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim „pozwala na odmowę przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej, niezależnie od jej zasadności”, z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 176 ust. 2 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 24 listopada 2010 r. (sygn. akt I C 578/09) Sąd Okręgowy – I Wydział Cywilny w Lublinie (m.in.) oddalił powództwo skarżących przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Lublinie, reprezentowanemu przez Prezesa tego sądu, zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa. Wyrokiem z 6 lipca 2011 r. (sygn. akt I ACa 122/11) Sąd Apelacyjny w Lublinie – I Wydział Cywilny (m.in.) oddalił apelację skarżących. Postanowieniem z 28 lutego 2012 r. (sygn. akt IV CSK 538/11) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Powyższe rozstrzygnięcie doręczono pełnomocnikowi skarżących 22 marca 2012 r.
6 kwietnia 2012 r. skarżący wystąpili do Sądu Rejonowego w Lublinie z wnioskiem o ustanowienie adwokata z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 20 czerwca 2012 r. (sygn. akt I Co 1241/12), wydanym na skutek skargi na postanowienie referendarza sądowego z 29 maja 2012 r. (m.in.) oddalającego wniosek, Sąd Rejonowy Lublin-Wschód z siedzibą w Świdniku – I Wydział Cywilny ustanowił dla skarżących adwokata z urzędu. Pismem z 6 lipca 2012 r. (znak: Urz. 682/12), doręczonym 10 lipca 2012 r., Okręgowa Rada Adwokacka w Lublinie (dalej: ORA w Lublinie) wyznaczyła pełnomocnika.
Skarżący zarzucili, że SN odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania na podstawie art. 3989 § 1 k.p.c., nie zbadawszy merytorycznie sprawy, a zatem nie oceniwszy zasadności złożonego środka. Ich zdaniem zakwestionowany przepis ograniczył prawo „do uruchomienia drogi sądowej, mającej na celu kontrolę orzeczeń sądów powszechnych”, pozbawił zatem skarżących „prawa do rozpatrzenia sprawy przez sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji)”. Jak podkreślili skarżący, „prawo dostępu do Sądu Najwyższego oznacza efektywne prawo do uruchomienia postępowania przed tym sądem. Ustawodawca, skoro zdecydował się na wprowadzenie skargi kasacyjnej ma nie tylko obowiązek stworzyć odpowiedni środek zaskarżenia, ale również uregulować go w taki sposób, aby zainteresowany mógł rzeczywiście uruchomić kontrolę orzeczeń wydanych przez sądy powszechne”.
W zarządzeniu z 22 października 2012 r. (doręczonym 29 października 2012 r.) sędzia Trybunału wezwał pełnomocnika skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj.: wskazania ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, dokładnego określenia przedmiotu skargi, a także wskazania naruszonych praw i wolności oraz sposobu ich naruszenia.
W piśmie procesowym z 5 listopada 2012 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Sprecyzował, że orzeczeniem, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest postanowienie SN z 28 lutego 2012 r., w którym sąd odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Jako przedmiot wniesionego środka prawnego określił cały art. 3989 § 1 k.p.c. Ponadto wskazał, że – w ocenie skarżących – zakwestionowany przepis pozbawił ich „prawa do rozpoznania sprawy (skargi kasacyjnej) przez sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji)”, doszło zatem do naruszenia „zasad[y] prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy przez sąd, a tym samym prawa do dostępu do wymiaru sprawiedliwości sprawowanego przez sądy”. Zdaniem skarżących zaskarżony przepis nie zapewnia konstytucyjnych gwarancji sprawiedliwej procedury i poprawnej legislacji, ponieważ postanowienie jest wydawane na posiedzeniu niejawnym, bez publicznego ogłoszenia wyroku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Wspomniane zasady korzystania z tego środka ochrony praw i wolności precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tej ustawy skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w terminie trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. W związku z podjętymi przez skarżących działaniami zmierzającymi do uzyskania pomocy prawnej z urzędu istotnego znaczenia nabiera także unormowanie art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK, zgodnie z którym „[d]o czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku [w tej sprawie] nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1 [ustawy o TK]”.
Na podstawie powyższych regulacji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że analizowaną skargę konstytucyjną wniesiono z przekroczeniem terminu. Jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego w skardze, odpis ostatecznego orzeczenia, tj. postanowienia SN z 28 lutego 2012 r., doręczono pełnomocnikowi skarżących 22 marca 2012 r. Następnego dnia rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Wystąpienie przez skarżących (6 kwietnia 2012 r.) z wnioskiem, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o TK, spowodowało zawieszenie tego terminu. Trwało ono do 10 lipca 2012 r., tj. do dnia, w którym pełnomocnik skarżących odebrał pismo ORA w Lublinie, wydane w celu wykonania postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie z 20 czerwca 2012 r.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że w myśl art. 20 ustawy o TK w sprawach nieuregulowanych w ustawie o TK do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Z powodu braku odrębnej regulacji w ustawie o TK, termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 oraz art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK, powinno się obliczyć na podstawie unormowań zawartych w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), a w myśl odesłania wynikającego z art. 165 § 1 k.p.c. – według przepisów prawa cywilnego. Zgodnie zaś z art. 114 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za dni trzydzieści.
Oznacza to, że w rozpatrywanej sprawie wniesienie skargi konstytucyjnej 25 września 2012 r. nastąpiło z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Należy bowiem zauważyć, że od doręczenia skarżącym ostatecznego orzeczenia do wystąpienia przez nich z wnioskiem do sądu rejonowego upłynęło 15 dni, natomiast od dnia doręczenia pełnomocnikowi pisma ORA w Lublinie do wniesienia skargi – 77 dni. A zatem od dnia doręczenia ostatecznego orzeczenia skarżącym do dnia wniesienia przez nich skargi (nie licząc okresu zawieszenia) upłynęły 92 dni.
Powyższa okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego, Trybunał uznał za konieczne przytoczyć pozostałe argumenty uzasadniające odmowę przekazania skargi do merytorycznej oceny.
Skarżący zakwestionowali art. 3989 § 1 k.p.c., zgodnie z którym „Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne; 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów; 3) zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona”.
Trybunał zbadał przede wszystkim, czy postanowienie SN z 28 lutego 2012 r., wskazane jako ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało wydane na podstawie przepisu zakwestionowanego w skardze. Jak wynika z uzasadnienia tego orzeczenia, podstawą odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania było ustalenie, że „sformułowane w skardze zagadnienie prawne nie uzasadnia przyjęcia jej do rozpoznania”. Sąd Najwyższy wydał rozstrzygnięcie na podstawie art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c., a to oznacza, że art. 3989 § 1 pkt 2-4 k.p.c. nie znalazł zastosowania w sprawie skarżących. W myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK jest to podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie dotyczącym art. 3989 § 1 pkt 2-4 k.p.c.
Trybunał stwierdza również, że zarzuty skargi są oczywiście bezzasadne.
Skarżący podkreślają, że są świadomi tego, iż kontrola orzeczeń sądu drugiej instancji sprawowana przez SN w wyniku wniesienia skargi kasacyjnej jest nadzwyczajnym, niewymaganym przez Konstytucję, elementem procedury sądowej, jednak mimo to podnoszą, że zakwestionowany przepis pozbawia ich prawa do rozpoznania skargi kasacyjnej.
Odnosząc się do tych zarzutów, Trybunał przypomina, że Konstytucja nie zapewnia prawa do rozpoznania każdej sprawy w trzeciej instancji. Artykuł 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarantują jedynie dwuinstancyjność postępowania w sprawach, które od początku do końca są rozpoznawane przez sądy (zob. np. postanowienia TK z 10 sierpnia 2001 r., Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207 oraz 11 lutego 2008 r., Ts 133/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 109). Jak zauważył Trybunał w sprawie o sygnaturze SK 68/06, przepisy ustaw regulujących postępowanie sądowe nie muszą zatem zapewniać stronom prawa do rozpatrzenia sprawy przez SN, a możliwość odwołania się do trzeciej instancji wykracza poza konstytucyjnie wymagane minimum. Jednostka nie ma więc roszczenia do państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, by zapewniały rozpoznanie każdej jej sprawy przez SN (zob. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143, 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2 oraz 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Ustawodawca ma swobodę kształtowania środków zaskarżenia orzeczeń wydanych w drugiej instancji (zob. np. postanowienie TK z 14 maja 2003 r., Ts 29/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 28). Oznacza to nie tylko, że ustawodawca nie jest zobowiązany do wprowadzenia do systemu prawnego instytucji skargi kasacyjnej, ale również, że, tworząc taki nadzwyczajny środek zaskarżenia, ma pewną swobodę ukształtowania przesłanek dopuszczalności oraz sposobu jego rozpoznania. Ustawodawca może w szczególności ograniczyć możliwość wnoszenia skargi kasacyjnej ze względu na konieczność zapewnienia sprawnego działania rozpoznającemu ją SN (zob. wyrok TK z 30 maja 2007 r., SK 68/06) i umożliwienie mu efektywnego sprawowania nadzoru nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych.
Jeżeli jednak ustawodawca w wybranych przez siebie kategoriach spraw zdecyduje się na przyznanie prawa do trzeciej instancji, to postępowanie takie musi spełniać wymogi konstytucyjne, w szczególności – być zgodne ze standardami rzetelnego procesu, wynikającymi zarówno z art. 45 ust. 1, jak i z art. 2 Konstytucji. Trybunał obszernie wypowiedział się na ten temat w sprawie o sygnaturze SK 68/06, orzekając o niekonstytucyjności art. 3989 § 2 k.p.c., która, w myśl orzeczenia, wynikała z tego, że przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzależniono łącznie od niedookreślonych i ocennych przesłanek wymienionych w art. 3989 § 1 k.p.c. oraz braku obowiązku uzasadniania postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, wydawanego na posiedzeniu niejawnym. Źródłem niekonstytucyjności tego przepisu nie było więc wystąpienie któregoś z tych elementów oddzielnie, lecz ich łączne wystąpienie. Wprowadzenie w następstwie wyroku Trybunału obowiązku uzasadniania przez Sąd Najwyższy postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania rozwiało wątpliwości konstytucyjne co do rzetelności procedury rozpoznania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
Oczywista bezzasadność zarzutów skarżących jest – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – kolejną przesłanką odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak na wstępie.