Pełny tekst orzeczenia

416/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 19 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 253/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.M. w sprawie zgodności:
art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) z art. 41 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

1) podjąć zawieszone postępowanie;
2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 11 października 2012 r. (data nadania) K.M. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) z art. 41 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim zaskarżony przepis rozumiany jest w ten sposób, że do okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w danej sprawie nie wlicza się okresu odbywania przez oskarżonego kary orzeczonej w innej sprawie.
Skarga została sformułowana na tle następującego stanu faktycznego. Od 27 kwietnia 2008 r. do 27 maja 2011 r. Konrad M. był tymczasowo aresztowany w związku z postępowaniem w sprawie o sygn. akt V K 236/09. W dniu 27 listopada 2009 r. skarżącemu wprowadzono do wykonania karę orzeczoną w innej sprawie (sygn. akt V K 397/99 ). Wyrokiem z 27 maja 2011 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie – V Wydział Karny (sygn. akt V K 236/09) uznał skarżącego za winnego popełnienia przestępstw z art. 258 § 2 k.k. i in. i wymierzył mu karę łączną 3 lat pozbawienia wolności i karę łączną grzywny w wysokości 300 stawek dziennych, przyjmując wartość jednej stawki na kwotę 50 zł. Sąd na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył skarżącemu na poczet wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od 27 kwietnia 2008 r. do 27 listopada 2009 r. W apelacji złożonej od powyższego orzeczenia skarżący wskazał, że okres ten został wyznaczony nieprawidłowo, gdyż zaliczenie tymczasowego aresztowania powinno nastąpić od 27 kwietnia 2008 r. do 27 maja 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie – II Wydział Karny w wyroku z 13 lipca 2012 r. (sygn. akt II AKa 172/12) uznał apelację skarżącego za oczywiście bezzasadną.
W skardze konstytucyjnej zarzucono naruszenie art. 41 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego art. 41 ust. 1 Konstytucji gwarantuje, że pozbawienie wolności może nastąpić tylko w oparciu o jasne i zrozumiałe przepisy ustawy. Tymczasem zakwestionowany art. 63 § 1 k.k. jest – w jego ocenie – przepisem nieostrym, co pozwoliło sądom na ukształtowanie niekonstytucyjnego rozumienia tej normy. Skarżący podkreślił przy tym, że zakwestionowana wykładnia sądów dotycząca kwestii zaliczania okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary, w przypadku wprowadzenia do wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej w innej sprawie, ukształtowała się jeszcze na gruncie art. 83 § 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 13, poz. 94, ze zm.) i została potwierdzona na gruncie art. 63 § 1 k.k.
Sądy konsekwentnie uznają, że gdy wobec tymczasowo aresztowanego wprowadza się do wykonania karę pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, to okresu tego nie zalicza się jako rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, w związku z którą stosowany jest środek zapobiegawczy. W ocenie skarżącego jest to niekonstytucyjne. Wskazane sposoby pozbawienia wolności, czyli kara pozbawienia wolności oraz tymczasowe aresztowanie, mają różne funkcje oraz cele, a także różny jest poziom dolegliwości z nimi związanych. Osoba tymczasowo aresztowana nie może – jak zaznacza skarżący – korzystać z „przywilejów osoby skazanej”, podlega bowiem reżimowi ograniczeń związanych ze stosowaniem izolacyjnego środka zapobiegawczego, dotyczących przede wszystkim kontaktów ze światem zewnętrznym. W ocenie skarżącego, osoba, wobec której mimo wprowadzenia do wykonania kary pozbawienia wolności w innej sprawie, jednocześnie nadal stosowane jest tymczasowe aresztowanie, a więc i towarzyszące mu ograniczenia, jest de facto osobą tymczasowo aresztowaną. Cały okres tymczasowego aresztowania należy zatem – niezależnie od wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej w innej sprawie – uznać za okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, w związku z którą stosowany jest ten środek zapobiegawczy, i zaliczyć na poczet kary orzeczonej w tej sprawie.
W skardze zaznaczono ponadto, że od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie obrońca skarżącego wniósł kasację, zarzucając błędne rozstrzygnięcie w zakresie zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary.
W związku z powyższym, postanowieniem z 8 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny, działając w oparciu o art. 20 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1764 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), zawiesił postępowanie w sprawie rozpatrywanej skargi konstytucyjnej do czasu zakończenia postępowania przed Sądem Najwyższym. W uzasadnieniu wskazano, że do czasu wydania orzeczenia przez Sąd Najwyższy nie można badać naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego ze względu na jego potencjalność.
W postanowieniu z 13 grudnia 2012 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację jako oczywiście bezzasadną (sygn. akt II KK 307/12).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw, którego merytoryczne rozpoznanie zostało uwarunkowane spełnieniem szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy o TK. Po pierwsze, Konstytucja oraz ustawa o TK wymagają, aby przedmiotem skargi uczynić jedynie ten fragment aktu normatywnego, który stanowił podstawę rozstrzygnięcia w sprawie. Po drugie, na skarżącym spoczywa obowiązek wskazania naruszonych konstytucyjnych praw podmiotowych wraz z określeniem sposobu naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK). Prawidłowe spełnienie tego wymogu przez skarżącego polega na wskazaniu przepisu Konstytucji, z którego wywodzi on swoje prawo podmiotowe, a następnie, przez porównanie treści kwestionowanej normy ustawowej z normą konstytucyjną, określenie ich wzajemnej sprzeczności.
Celem wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej jest stwierdzenie spełnienia przez skarżącego wszystkich przesłanek skargi konstytucyjnej, jak również ustalenie czy sformułowane w niej zarzuty niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzuty rozpoznawanej skargi konstytucyjnej są oczywiście bezzasadne, co przesądza o konieczności odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W skardze konstytucyjnej zarzucono naruszenie art. 41 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji przez art. 63 § 1 k.k. w zakresie, w jakim przepis ten jest rozumiany przez sądy w ten sposób, że nie zalicza się okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary w sytuacji, gdy oskarżony odbywa jednocześnie karę pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie. Zdaniem skarżącego wykładnia sądów wynika z nieostrego brzmienia zakwestionowanej regulacji i „nie jest poparta bezpośrednio przepisem ustawowym”. Zarzut ten Trybunał uznaje za oczywiście bezzasadny.
W pierwszej kolejności Trybunał zwraca uwagę, że zwroty (pojęcia) niedookreślone i nieostre istnieją w każdym systemie prawnym. Nie jest możliwe skonstruowanie przepisów, które wykluczałyby jakikolwiek margines swobody odczytania. Niejasność przepisu może uzasadniać stwierdzenie jego niezgodności z Konstytucją, o ile jest tak daleko posunięta, iż wynikających z niej rozbieżności nie da się usunąć za pomocą zwyczajnych środków mających na celu wyeliminowanie niejednolitości w stosowaniu prawa. Innymi słowy, Trybunał orzeka o niekonstytucyjności, jeżeli przy przyjęciu różnych metod wykładni nie daje się interpretować zakwestionowanej regulacji w sposób racjonalny i zgodny z ustawą zasadniczą. Jeśli natomiast podczas stosowania prawa okazuje się, że jest możliwe konstruowanie na gruncie tych przepisów wystarczająco precyzyjnych i jednoznacznych norm prawnych dzięki jednolitej i jednoznacznej ich wykładni przez organy stosujące prawo, to wówczas do naruszenia ustawy zasadniczej nie dochodzi.
Jednakże w odniesieniu do regulacji będącej przedmiotem rozpoznawanej skargi, wbrew postawionym zarzutom, brak zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary orzeczonej w sprawie, w związku z którą ten środek zapobiegawczy był stosowany, w przypadku jednoczesnego wykonywania kary pozbawienia wolności w innej sprawie, nie jest skutkiem „dowolnej” interpretacji sądów, ale wynika w samej treści kwestionowanej regulacji. Zgodnie z art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny. Ustawodawca wskazał, że zaliczeniu na poczet kary pozbawienia wolności podlega okres rzeczywistego pozbawienia wolności w danej sprawie. Nie budzi to wątpliwości, tym bardziej w kontekście art. 417 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.), który stanowi, iż zaliczeniu na poczet orzeczonej kary podlega również okres tymczasowego aresztowania odbytego przez oskarżonego w innej sprawie, w której postępowanie toczyło się równocześnie, a zapadł w niej prawomocny wyrok uniewinniający, umorzono postępowanie albo odstąpiono od wymierzenia kary. Zakresy zastosowania obu tych przepisów są rozłączne, art. 63 § 1 k.k. ma zastosowanie „w tej samej sprawie”, art. 417 k.p.k. zaś „w innej sprawie” (zob. postanowienie TK z 14 grudnia 2009 r., Ts 97/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16). Trybunał stwierdza zatem, że wbrew sformułowanym w skardze zarzutom, brak zaliczenia na poczet kary okresu stosowania tymczasowego aresztowania przy jednoczesnym wykonywaniu kary pozbawienia wolności w innej sprawie nie wynika z wykładni sądów ukształtowanej na gruncie niejasnego przepisu, ale z jego brzmienia. Dlatego też sąd – na podstawie art. 63 § 1 k.k. – zaliczył skarżącemu na poczet kary orzeczonej w sprawie o sygn. akt V K 236/09 okres tymczasowego aresztowania od 27 kwietnia 2008 r. do 27 listopada 2009 r., czyli okres, w którym skarżący był rzeczywiście pozbawiony wolności w związku z tą sprawą. Wprowadzenie w dniu 27 listopada 2009 r. do wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej „w innej sprawie” (sygn. akt V K 397/99), przesądza jednoznacznie o braku możliwości uwzględnienia tego okresu na poczet kary w sprawie, w związku z którą stosowany był izolacyjny środek zapobiegawczy. Trybunał stwierdza, że art. 63 § 1 k.k. nie pozostawia możliwości dokonywania wykładni rozszerzającej, czy zawężającej. W związku z powyższym zarzut nieostrego brzmienia zaskarżonego przepisu i – w konsekwencji – zbyt dużej swobody interpretacyjnej sądów w tym zakresie jest oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta przesądza o konieczności odmowy – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Jedynie na marginesie Trybunał przypomina, że podnoszony przez skarżącego zarzut braku możliwości „korzystania z przywilejów osoby skazanej” w przypadku jednoczesnego stosowania tymczasowego aresztowania i odbywania kary pozbawienia wolności, a zatem odebranie swego rodzaju ulg przysługujących skazanemu w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności związane jest z funkcją stosowanego środka zapobiegawczego. Kwestia tymczasowego aresztowania i poddania oskarżonego reżimowi ograniczeń związanych z jego stosowaniem, mimo wprowadzenia wykonania kary pozbawienia wolności, uregulowana została w innych przepisach i pozostaje bez związku z będącą przedmiotem rozpoznawanej skargi konstytucyjnej regulacją. Przedstawiona w tym zakresie argumentacja nie uzasadnia zarzutu niekonstytucyjności art. 63 § 1 k.k.
Ponadto Trybunał wskazuje, że skarżący, zarzucając niezgodność art. 63 § 1 k.k. z przepisami ustawy zasadniczej, dąży w istocie do sytuacji, w której – w przypadku wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej w innej sprawie, aniżeli sprawa, w związku z którą stosowane jest tymczasowe aresztowanie – ten sam okres faktycznego pozbawienia wolności podlegałby zaliczeniu na poczet kar orzeczonych w różnych sprawach. Rozwiązanie to nie znajduje uzasadnienia i przesądza o oczywistej bezzasadności zarzutów skargi.

W związku z powyższym należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.