Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Kp 1011/10

POSTANOWIENIE

dnia 28 października 2010r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział III Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Wiązek

Protokolant: Aleksandra Borowska

Przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Krzyki Zachód Iwony Krzyżewskiej – Zazuli

po rozpoznaniu zażalenia pełnomocnika pokrzywdzonej M. C. z dnia 28 września 2010r. (data wpływu)

na postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia –Krzyki Zachód o umorzeniu śledztwa z dnia 31 maja 2010r. sygn. akt 2 Ds. 54/10

na podstawie art. 329 § 1 k.p.k. i art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 465 § 1 k.p.k.

postanawia

Zażalenia nie uwzględnić i zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 maja 2010r. sygn. akt 2 Ds. 54/10 Prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia –Krzyki Zachód umorzył na podstawie art. 17 § 1 punkt 2 k.p.k. śledztwo w sprawie zaistniałego w okresie od sierpnia do grudnia 2007r. doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem M. C. poprzez odmowę wydania, z należących do G. W. magazynów znajdujących się w (...), zakupionego przez nią zboża w ilości 4 000 ton pszenicy o łącznej wartości 3 296 000b zł tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

W toku przeprowadzonego postępowania przygotowawczego zgromadzono materiał dowodowy, z którego wynika, iż M. C. prowadząc działalność gospodarczą A.-M. w dniu 10 sierpnia 2007r. zawarła z (...) Sp. z o.o. reprezentowaną przez J. K. kontrakt na zakup 5 tysięcy ton pszenicy zebranej w 2007r. W dniu 17 sierpnia 2007r. dokonała zapłaty za zboże przelewając na rachunek (...) Sp. z o.o. kwotę 3 296 000 zł. Z umowy wynikało, że towar znajduje się w magazynach należących do G. W. w P. oraz w magazynach (...) w R. na terenie gmin J. i Ś.. Jako termin odbioru zboża wskazano okres od 15 listopada 2007r. do 30 grudnia 2007r. w opcji kupującego na jego pisemne wezwanie.

W okresie od sierpnia 2007r. do października 2007r. M. C. za pośrednictwem wyspecjalizowanego przedsiębiorstwa (...) Ltd rzeczoznawstwo i badania laboratoryjne” dokonywała badań zboża będącego przedmiotem umowy, jaką zawarła z (...) Sp. z o.o. G. W., właściciel magazynów położonych w (...) umożliwiał pracownikom (...) Ltd rzeczoznawstwo i badania laboratoryjne” dostęp do znajdującego się w jego magazynach zboża. Zboże zostało ponadto ubezpieczone przez (...) w Towarzystwie (...) S.A. C.”, a uprawnienia wynikające z polisy ubezpieczeniowej zostały scedowane na M. C..

W październiku 2007r. w trakcie jednej z wizyt M. C. w P. G. W. powiedział jej, że własność przechowywanego przez niego zboża nie do końca jest przesądzona, gdyż nie porozumiał się on z J. K. w tej sprawie.

W dniu 15 listopada 2007r. M. C., po uprzednim zawiadomieniu (...) Sp. z o.o. wysłała samochody po odbiór zakupionej pszenicy. Wówczas G. W. oświadczył, że nie wyda zboża. Gdy M. C. zawiadomiła o zaistniałej sytuacji J. K., ten odpowiedział, że G. W. nie chce wydać bezzasadnie zboża, za które (...) Sp. z o.o. zapłaciła zgodnie z umową. Gdy następnie M. C. kontaktowała się telefonicznie z G. W. pytała, czy porozumiał się już z J. K. i prosiła go o wydanie zboża. G. W. odmówił twierdząc, że sporna pszenica należy do niego, J. K. nie odkupił od niego spornego, zboża.

Ostatecznie pokrzywdzona nie otrzymała zboża, za które zapłaciła. Aby wywiązać się z zawartych umów zakupiła od G. W. kolejne partie zboża. W trakcie pierwszego przesłuchania wskazała, że straciła nadzieję na odzyskanie pieniędzy od (...) Sp. z o.o., bowiem podmiot ten znajduje się w bardzo trudnej sytuacji finansowej.

W aktach sprawy znajduje się ponadto dokument nazwany „umowa składu do kontraktu nr 4 z dnia 7 sierpnia 2007r.”, w której Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. reprezentowane przez M. D. występuje jako przyjmujący na skład a „A.-pest K.” sp. z o.o. jako składający. Przedmiotem umowy była składowana w magazynie w (...) „pszenica/kukurydza w ilości 4 000 +/-.

Z załączonych przez pokrzywdzoną kopii przelewów wynika, że w dniu 22 sierpnia 2007r. i w dniu 23 sierpnia 2007r. (...) Sp. z o.o. dokonało na rzecz G. W. prowadzącego gospodarstwo rolne w (...), M. przelewów kwoty 2 000 000 zł i 200 000 zł. W tytule przelewów wskazano „kontrakty 3 14 cesja z P.. (...) Sp. z o.o.” oraz „Cesja kontraktów z firmą (...) Sp. z o.o.”.

G. W. prowadzący Gospodarstwo Rolne w (...) pozostawał w stosunkach handlowych z (...) Sp. z o.o. , gdzie J. K. pełnił funkcję prezesa zarządu oraz Przedsiębiorstwem (...) Sp. z o.o., w której prezesem zarządu był M. D.. Podmioty te były ściśle ze sobą powiązane i stale ze sobą współpracowały. W sierpniu 2007r. (...) sp. z o.o. miała u G. W. dług wynikający z wystawionej przez G. W. faktury nr (...) za rzepak, która po dokonanej korekcie opiewała na kwotę 3 536 775, 38 zł. W sierpniu 2007r. J. K. i M. D. skontaktowali się z G. W.. J. K. chciał zakupić od niego formalnie jako Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. rzepak i pszenicę. W trakcie spotkania w dniu 20 sierpnia 2007r. M. D., J. K. i G. W. omówili zasady dalszej współpracy. G. W. dysponował 3 700 tonami pszenicy i 1 100 tonami rzepaku. Zobowiązał się sprzedać ten towar J. K. (formalnie Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o.) pod warunkiem spłaty kwoty 2 000 000 zł wynikającej wystawionej dla (...) sp. z o.o. faktury nr (...) oraz porozumienia się co do ceny tych produktów .. (...) dniu 20 sierpnia 2007r. podpisano stosowny list intencyjny. Dla zabezpieczenia przysługujących G. W. wierzytelności M. D. w imieniu Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o. podpisał weksel in blanco. Weksel ten został poręczony przez M. D. występującego jako osoba fizyczna, jego małżonkę A. D. oraz J. K.. Ostatecznie doszło do sprzedaży rzepaku, o którym byłą mowa w liście intencyjnym, G. W. wystawił stosowna fakturę, a we wrześniu ostatecznie wydał J. K. rzepak. Po jakimś czasie J. K. poprosił go o udostępnienie pszenicy, o której mowa była w liście intencyjnym w celu zbadania przez pracowników przedsiębiorstwa (...) Ltd rzeczoznawstwo i badania laboratoryjne”. G. W., początkowo był temu niechętny, bowiem pszenica nie została faktycznie sprzedana, nie otrzymał za nią żadnej zapłaty, uległ jednak prośbom, zgodził się również, by J. K. ubezpieczył to zboże. W międzyczasie w trakcie jednej z wizyt M. C. dowiedział się, że zakupiła ona od J. K. tą pszenicę, mimo, że nie została ona jeszcze sprzedana J. K.. J. K. nie złożył zresztą żadnej konkretnej oferty kupna tego zboża. G. W. powiedział wówczas M. C., że zboże to nadal należy do niego. Gdy M. C. wysłała po zboże samochody, nie wydał jej towaru, gdyż nie zostało ono zakupione przez J. K., z którym M. C. zawarła umowę sprzedaży.

Oskarżyciel publiczny, dając wiarę zeznaniom świadka G. W., zeznaniom świadka B. G. korespondującym z dokumentacją księgową prowadzonego przez G. W. przedsiębiorstwa uznał, iż brak jest dowodów na to, by G. W. umożliwił wprowadzenie w błąd M. C. co do własności przechowywanej przez niego pszenicy, zatem nie sposób przyjąć, że doszło do realizacji znamion przestępstwa stypizowanego w art. 286 § 1 k.k. Z uwagi na to, że przysporzenie w postaci zapłaty za pszenicę w kwocie 3 296 000 zł nastąpiło na rzecz (...) sp. z o.o. reprezentowanej przez J. K., a jego oświadczenia oraz załączane dokumenty są niespójne i mogły faktycznie wprowadzić M. C. w błąd co do wiedzy na temat własności pszenicy przechowywanej w (...), postępowanie w tej części wyłączono do odrębnego rozpoznania.

Pełnomocnik pokrzywdzonej M. C. zaskarżając powyższe postanowienie w całości wniósł o jego uchylenie oraz zlecenie Prokuraturze Rejonowej wykonania dalszych czynności procesowych w rezultacie których przeciwko ujawnionym sprawcom wniesiony zostanie prokuratorski akt oskarżenia.

Skarżący podniósł następujące zarzuty:

- obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 286 § 1 k.k. poprzez przyjęcie, iż czyny opisane w zawiadomieniu nie wyczerpują znamion tego przestępstwa,

- obrazę przepisów postępowania, tj. art. 4 k.p.k. poprzez niewyjaśnienie okoliczności wskazanych w zawiadomieniu o przestępstwie oraz zażaleniu z dnia 4 lutego 2010r., art. 92 k.p.k. przez oparcie rozstrzygnięcia na niektórych tylko okolicznościach ujawnionych w postępowaniu, art. 17 ustawy o Prokuraturze poprzez prowadzenie postępowania przez Prokuraturę Rejonową, podczas gdy z uwagi na wartość szkody oraz okoliczności zdarzenia sprawa powinna być rozpoznana w ramach śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie pokrzywdzonego nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu zaskarżone postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Krzyki Zachód z dnia 31 maja 2010r. sygn. akt 2 Ds. 54/10r. jest zasadne.

Postanowienie to wydane zostało po wykonaniu szeregu czynności sprawdzających. Prokurator Rejonowy dla Wrocławia- Krzyki Zachód prowadził je wnikliwie, prawidłowo ustalając fakty istotne dla rozstrzygnięcia. Dokonał właściwej oceny zebranych dowodów i wyprowadził z niej prawidłowe, w kontekście zasad logiki i doświadczenia życiowego, wnioski.

Przede wszystkim, należy zwrócić uwagę na fakt, iż w niniejszej sprawie w sposób poprawny i wyczerpujący zostały przeprowadzone czynności zmierzające do ustalenia czy faktycznie opisywane przez pokrzywdzonego zdarzenie nosiło znamiona czynu przestępnego. Uzyskano niezbędne dokumenty, w szczególności faktury VAT i inne dokumenty księgowe, kopie umów, potwierdzeń przelewów, kopie z akt sprawy związanej z niniejszą, przesłuchano świadków.

Uważna ocena zgromadzonego materiału dowodowego, pozwala uznać z całą stanowczością, iż końcowe rozstrzygnięcie po przeprowadzonym postępowaniu przygotowawczym jest słuszne.

Bezspornym w sprawie był fakt zawarcia przez M. C. oraz (...) Sp. z o.o. reprezentowaną przez J. K. w dniu 10 sierpnia 2007r. kontraktu na zakup 5 tysięcy ton pszenicy zebranej w 2007r., zapłaty za zboże kwoty 3 296 000 zł (przelew z dnia 17 sierpnia 2007r. na rzecz „A.-pest K.” Sp. z o.o.) fakt badania jakości zboża i jego ubezpieczenia oraz okoliczność niewydania towaru przez G. W., u którego zboże się znajdowało.

W pozostałym zakresie, co do spornych okoliczności niniejszej sprawy, Prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Krzyki zasadnie dał wiarę zeznaniom świadka G. W.. W ocenie Sądu zeznania G. W. są spójne, szczegółowe i logiczne. Korespondują one nie tylko z zeznaniami świadka B. G. i świadka M. K. oraz treścią zgromadzonej w sprawie dokumentacji księgowej, ale, co należy szczególnie podkreślić, także treścią pierwszych złożonych w toku śledztwa zeznań pokrzywdzonej, która wskazała „we wrześniu lub październiku 2007r. podczas jednej z wizyt w gospodarstwie u pana W. w (...) gm. J. ja w rozmowie z nim dowiedziałam się, że on uważa, że własność przedmiotowego zboża w jego ocenie nie do końca jest przesądzona (…) W. oświadczył, iż nie porozumiał się z prezesem K. w tej sprawie.(..) On odmówił wydania zboża moim kierowcom w dniu 15.11.2007r. oraz kiedy kontaktowałam się z nim telefonicznie kilka razy w listopadzie – grudniu 2007r. i rozmawiałam na temat tego, czy on już się porozumiał z J. K.. Ja nie żądałam od W. wydania tych rzeczy w tych rozmowach tylko go prosiłam”. Powyższe zeznania pokrzywdzonej stoją w ewidentnej sprzeczności z twierdzeniami skarżącego, jakoby G. W. swoim zachowaniem zmierzał do wprowadzenia M. C. w błąd zapewniając, że sporne zboże sprzedał J. K.. Wbrew twierdzeniom skarżącego, z załączonych raportów dotyczących jakości oraz polisy ubezpieczeniowej również nie wynika, by M. C. czy J. K. byli właścicielami tego towaru albo by G. W. okoliczność tę potwierdził. Fakt, ze G. W. wyraził zgodę na dokonywanie kontroli można w kontekście jego zeznań i pierwszych złożonych w sprawie zeznań pokrzywdzonej w prosty sposób wytłumaczyć – G. W. uczynił to na prośbę J. K., który wedle wcześniejszych ustaleń miał od niego zakupić sporną pszenicę, mając w perspektywie, że J. K. się z nim rozliczy i dojdzie do realizacji umowy, jaką zawarła „A.-P. K. Sp. z o.o. i (...).

Abstrahując od powyższego, nawet gdyby dać wiarę twierdzeniom skarżącego, że G. W. wprowadził M. C. w błąd co do własności przechowywanego zboża, nie bacząc na istotne niekonsekwencje w zeznaniach pokrzywdzonej i sprzeczność tych twierdzeń z pozostałymi zebranymi w sprawie dowodami, podnieść należy, że z punktu wiedzenia realizacji znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. pozostaje to zupełnie irrelewantne. Wobec powyższego zasadnie Prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Krzyków umorzył postępowanie w niniejszej sprawie wobec braku znamion czynu zabronionego.

Przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. dopuszcza się ten, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.

Istotą przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. jest posłużenie się fałszem jako czynnikiem sprawczym, który ma doprowadzić pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji majątkowej. Sformułowanie znamion strony przedmiotowej przestępstwa oszustwa wskazuje na to, że dla bytu tego przestępstwa wymagane jest wprowadzenie w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania oraz doprowadzenie tymi sposobami innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Natomiast z punktu widzenia strony podmiotowej przypisanie czynu z art. 286 § 1 k.k. wymaga wykazania, że oskarżony działał wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, szczególnie zabarwionym, obejmującym zarówno cel (osiągnięcia korzyści majątkowej), jak i sposób działania (wprowadzenia w błąd albo wykorzystanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania) (por. A. Zoll „Komentarz do kodeksu karnego. Część szczególna”, t. 3, str. 167; wyrok SN z dnia 16.01.1980 r., V KRN 317/79, OSNPG 1980/6/81; wyrok SA w Lublinie z dnia 21.02.1997 r., II AKa 4/97).

Podstawowym kryterium rozgraniczenia oszustwa (art. 286 § 1 k.k.) od niewywiązania się z zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym jest wykazanie, że w chwili zawierania zobowiązania (umowy) sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, tj. dążył do uzyskania świadczenia poprzez wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu co do okoliczności mających znaczenie dla zawarcia umowy, mając świadomość, że gdyby druga strona umowy znała rzeczywisty stan, nie zawarłaby umowy lub nie zawarłaby umowy na tych warunkach, na jakich została zawarta (por. wyrok SN z 6 listopada 2003 r., II KK 9/03, LEX nr 83773). Ponadto należy podkreślić, że w wypadkach gdy o niekorzystności rozporządzenia mieniem, a w konsekwencji o korzyści majątkowej po stronie sprawcy lub innej osoby przesądza fakt niezwrócenia długu lub nieuregulowania należności, dla spełnienia znamion strony podmiotowej konieczne jest ustalenie, że sprawca w chwili wprowadzania w błąd lub wyzyskiwania błędu i doprowadzania w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem miał zamiar nieziszczenia należności lub niezwrócenia długu.

W niniejszej sprawie ewentualne zapewnienie przez G. W., że właścicielem zakupionego M. C. zboża była (...) Sp. z o.o. (o ile w ogóle w kontekście wskazanych powyżej okoliczności można uznać, ze istotnie miało to miejsce) nastąpiło jednak już po zawarciu przez M. C. umowy z „A.-pest K.” i po rozporządzeniu przez nią w dniu 17 sierpnia 2007r. kwotą 3 296 000 zł, jaką przelała na rachunek (...) Sp. z o.o. Wobec powyższego nie sposób uznać, że takie ewentualne zachowanie G. W. wprowadziło M. C. w błąd w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. i stanowiło czynnik sprawczy zawarcia przez nią umowy z (...) Sp. z o.o. i niekorzystnego rozporządzenia przez nią mieniem. Podkreślić należy, że pokrzywdzona sporną umowę podpisywała z J. K., a ani G. W. ani M. D. nie brali w tym udziału. Fakt, że wpłacona przez pokrzywdzoną kwota została następnie przelana na rzecz G. W. faktycznie tytułem zadłużenia (...) Sp. z o.o. i na poczet realizacji kolejnej umowy dostawy rzepaku nie może w żaden sposób świadczyć, o popełnieniu czynu zabronionego przez osoby wskazane w zawiadomieniu o przestępstwie. Podkreślić należy, że czynność ta była jedynie zadysponowaniem powyższą kwotą przez podmiot, który bezprawnie uzyskał korzyść majątkową kosztem pokrzywdzonej a nie niekorzystnym rozporządzeniem mieniem przez z samą pokrzywdzoną. Ten moment, relewantny w kontekście znamion przestępstwa stypizowanego w art. 286 §1 k.k. miał miejsce wcześniej.

Powyższa okoliczność przesądza o tym, ze zaskarżone postanowienie jest zasadne, a podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 286 § 1 k.k. jest chybiony.

Odnosząc się jednak do podniesionych przez skarżącego zarzutów naruszenia prawa procesowego, mających, wobec powyższego, znaczenie drugorzędne podkreślić należy, że są one pozbawione zarówno podstaw faktycznych, jak i prawnych.

Na uwzględnienie nie zasługują zarzuty naruszenia art. 4 k.p.k. i art. 92 k.p.k. W toku postępowania Prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Krzyki Zachód wnikliwie i wszechstronnie zbadał okoliczności wskazane w zawiadomieniu o przestępstwie oraz zażaleniu dnia 4 lutego 2010r. Nie można zgodzić się ze skarżącym, że po uchyleniu w związku z powyższym zażaleniem postanowienia o umorzeniu śledztwa nie wykonano istotnych czynności procesowych. W sprawie przesłuchano kolejnych świadków, przeprowadzono zaplanowane konfrontacje, uzyskano dalszą dokumentację, co pozwoliło na podjęcie prawidłowej merytorycznej decyzji kończącej śledztwo.

Trudno również podzielić stanowisko skarżącego, że w toku postępowania wadliwie sformułowano zarzut determinujący zakres śledztwa. Zarówno z treści zawiadomienia o przestępstwie, jak i treści zażalenia z dnia 4 .02.2010r. wynika, że pokrzywdzona właśnie w tym, ze odmówiono jej wydania towaru za który zapłaciła upatrywała przestępnego zachowania G. W. i M. D., pomijając zupełnie okoliczność, że umowę sprzedaży zawarła z inną osobą, z J. K.. W kontekście powyższego zasadnie Prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia - Krzyki Zachód uznał, że zeznania wymienionego budzą wątpliwości i sprawę w tym zakresie wyłączono do odrębnego rozpoznania. Na marginesie podkreślić należy, że fakt iż sporne zboże należało do G. W. wyklucza realizację z jego strony znamion przestępstwa z art. 284 § 1 lub 2 k.k. pierwotnie wskazywanych przez pokrzywdzoną.

Bezzasadny jest także zarzut naruszenia w toku postępowania art. 17 ust. 6 ustawy o Prokuraturze. Przepis ten stanowi, że do podstawowych zadań prokuratury okręgowej należy zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy przed sądem okręgowym, prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach o poważne przestępstwa kryminalne i gospodarcze, a także sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach rejonowych oraz prowadzenie wizytacji prokuratur rejonowych. Sformułowanie „sprawy o poważne przestępstwa gospodarcze” nie jest jednak związane z wysokością deklarowanej przez pokrzywdzonego szkody, z reguły za takie sprawy uznaje się wieloosobowe i wielowątkowe śledztwa o złożonym charakterze, skomplikowane pod względem faktycznym i prawnym.

Zdaniem Sądu natura wysuwanych przez M. C. roszczeń w stosunku do osób wskazanych w zawiadomieniu o przestępstwie ma charakter cywilnoprawny i nie zachodzą warunki odpowiedzialności karnej. Okoliczność, że pokrzywdzona złożyła zawiadomienie o przestępstwie po upływie ponad półtora roku od zaistniałego zdarzenia w kontekście jej oświadczenia, iż straciła nadzieję na możliwość uzyskania zaspokojenia swoich roszczeń od „A.-P. K.’ Sp. z o.o. z uwagi na trudną sytuację finansową tego podmiotu, może nasuwać przypuszczenie, że złożenie zawiadomienia o przestępstwie miało w niniejszej sprawie stanowić dogodny instrument realizacji roszczeń faktycznie niemożliwych do zaspokojenia w drodze cywilnoprawnej. Korzystanie w taki sposób z uprawnień osoby pokrzywdzonej z uwagi na subsydiarność prawa karnego i zasadę ultima ratio prawnokarnej regulacji jest nieuprawnione.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak na wstępie.