Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2013 r. w Lublinie

sprawy S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji wnioskodawcy S. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 12 lutego 2013 r. sygn. akt VII U 242/12

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje adw. K. P. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Lublinie) kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym oraz kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu wydatków.

III AUa 315/13

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 18 listopada 2010 roku z urzędu objął S. K. ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym od 1 stycznia 2001 roku do 24 maja 2010 roku z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Lublinie wniósł S. K. zaskarżając ją w całości.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 12 lutego 2013 roku oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca S. K. w okresie od 3 listopada 1990 roku do 24 maja 2010 roku zarejestrował działalność gospodarczą polegającą na prowadzeniu (...). Wnioskodawca w ramach działalności najpierw zajmował się produkcją pustaków, później rozszerzył jej zakres. Prowadził sklep z artykułami spożywczymi i przemysłowymi. Na terenie bazy znajdowała się również stacja paliw, która zaopatrywała rolników w paliwo. Skarżący zajmował się produkcją, robił zaopatrzenie w cement, paliwo, robił zaopatrzenie do sklepu. Począwszy od 2000r. wnioskodawca wydzierżawił teren stacji paliw najpierw firmie (...), a następnie spółce (...), której wspólnikami byli W. B. i P. K. – syn wnioskodawcy. Regularnie wykonywał naprawy sklepu, przeprowadzał remonty obiektów i terenu przylegającego, zaś firmy go dzierżawiące na rachunek działalności gospodarczej wnioskodawcy kupowały materiały budowlane, a on wystawiał na nie faktury VAT. Te zaś kwoty wnioskodawca odpisywał od podatku VAT. Sklep z materiałami budowlanymi, a następnie sklep spożywczy okresowo prowadziła O. K., która materiały również kupowała na działalność gospodarczą wnioskodawcy. S. K. po 2000r. w ramach działalności inwestował, pracował przy rozbudowie, malowaniu, wykonywał prace remontowe, robił zaopatrzenie. Utrzymywał się również częściowo z dochodów, jakie przynosił sklep. Wnioskodawca z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za rok 2001 wykazał przychód w kwocie 720 zł, za rok 2002 przychód w kwocie 4. 127, 61 zł, natomiast za rok 2003 przychód w kwocie 931,09 zł. S. K. wykazał za lata 2002-2009 straty z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. Natomiast za 2010r. wykazał dochód z działalności gospodarczej w wysokości 0 zł. W składanych zeznaniach do Urzędu Skarbowego za lata 2002-2010 nie wykazywał dochodów z tytułu najmu lub dzierżawy.

Jednocześnie wnioskodawca od 1975 roku prowadził gospodarstwo rolne o powierzchni 1, 48 ha. Wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 listopada 1990 roku. Decyzją z dnia 16 maja 2005 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wobec S. K. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 1.01.1991r., a emerytalno rentowego od 1.01.1989r. do 31.12.1989r. i od 1.11.1990r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o wskazane dokumenty wystawione przez organ skarbowy. Zeznania wnioskodawcy i świadków zostały przez Sąd obdarzone wiarą w zakresie, w jakim pokrywają się z treścią powyższych dokumentów, a więc w części wskazującej na prowadzenie przez wnioskodawcę działalności gospodarczej po 2000r. Na uwagę zasługuje fakt, że pośrednio sam wnioskodawca przyznał, że działalność prowadził nieprzerwanie od 1975r. Twierdził on, bowiem, że przez cały czas czerpał korzyści z prowadzonej działalności poprzez odpisywanie kosztów zakupu materiałów od podatku VAT przez dzierżawców jego nieruchomości, pobieranie artykułów ze sklepu, utrzymywanie się z jego dochodów. Także ponoszenie przez wnioskodawcę strat z tytułu prowadzonej działalności potwierdza jej prowadzenie.

Sąd Okręgowy przytoczył treść przepisu art. art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 137, poz. 887 ze zm.), zgodnie z którym osoby prowadzące działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczenia trwa – wedle art. 13 pkt. 4 w/w ustawy - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania.

Z brzmienia powyższych przepisów wynika, iż przymusem ubezpieczenia objęte są osoby, które stosownie do art. 6 ust. 1 pkt. 5 prowadzą działalność pozarolniczą. Definicja działalności pozarolniczej została przez ustawodawcę sformułowana w art. 8 ust. 6 ustawy. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, a zgodnie z obowiązującą w spornym okresie ustawą z dnia 19 listopada 1999r. prawo działalności gospodarczej (Dz. U. nr 101, poz. 1178 ze zm.), która w art. 2 ust. 1 stanowiła, iż działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów mineralnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Działalność taka, stosownie do art. 88b ustawy, podlegała obowiązkowemu zgłoszeniu organowi ewidencyjnemu. Powyższy obowiązek obejmował również zmiany stanu faktycznego i prawnego odnoszące się do przedsiębiorcy i wykonywanej przez niego działalności gospodarczej powstałe po dokonaniu wpisu do ewidencji. Z kolei w świetle art. 88 e ust. 1 pkt. 1 wpis do ewidencji działalności gospodarczej podlegał wykreśleniu między innymi w przypadku zawiadomienia o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej.

Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.2010.220.1447 j.t. z późn. zm.) w art. 2 stanowi, że działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Z punktu widzenia art. 13 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dla objęcia osoby obowiązkowym ubezpieczenie społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej istotne znaczenie ma rozpoczęcie i zaprzestanie wykonywania działalności, o której mowa w wyżej wskazanych przepisach ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej oraz ustawy z 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej.

Wyjaśniając pojęcie „wykonywanie działalności gospodarczej” Sąd Okręgowy podzielił poglądy reprezentowane w orzecznictwie i doktrynie, że chodzi tu o faktyczne wykonywanie działalności o cechach określonych w art. 2 ust. 1 w/w ustawy, czyli działalności zarobkowej, wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły. Zatem ocena, czy osoba wykonuje działalność gospodarczą należy przede wszystkim do sfery ustaleń faktycznych, a dopiero następnie do ich kwalifikacji prawnej (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 25.11.2005 r., I UK 80/05, OSNAPiUS 2006/19 – 20/309; wyrok Sądu Apelacyjnego w warszawie z 28.02.2006 r., III AUa 1082/05). Sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej, na gruncie omawianych ustaw, ma charakter deklaratoryjny – jego istnienie nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności, ale stwarza domniemanie prawne, według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą. Domniemanie to może być jednak obalone w drodze przeciwdowodu.

Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe bezspornie wykazało, że S. K. w spornym okresie, a wiec w czasie wpisania jego działalności do ewidencji działalności gospodarczej prowadził działalność gospodarczą. Wniosek taki płynie z zeznań odwołującego i przesłuchanych świadków oraz wynika ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wystawionych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w L.. Wnioskodawca po 2001r. do 2010r. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podejmował podobne czynności faktyczne do tych, do których sprowadzała się jego działalność przed tym okresem. Skarżący m. in. przeprowadzał prace remontowe, robił zaopatrzenie. O tym, iż nigdy nie porzucił zamiaru kontynuowania działalności świadczy wypowiedziane przez niego na rozprawie w dniu 11 lutego 2013r., zdanie, iż inwestował gdyż chciał rozszerzyć działalność. Zwrócić należy uwagę na fakt, że to sam wnioskodawca rozliczając się co roku z urzędem skarbowym z podatku VAT potwierdzał w zeznaniach podatkowych fakt kontynuowania i prowadzenia działalności gospodarczej wykazując przychód oraz straty. Nie może on zatem obecnie twierdzić, że pomimo, iż dotychczas korzystał z dobrodziejstw związanych z prowadzeniem działalności (odliczanie podatku, dochody) to jednak pomimo jej wpisania do rejestru, działalności faktycznie nie wykonywał. Tego rodzaju twierdzenie jest nieprawdziwe i jako sformułowane na potrzeby niniejszego procesu należy je uznać za próbę uniknięcia objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym.

Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca S. K. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

1. naruszenie prawa materialnego, mianowicie art.5a ust.1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez jego niezastosowanie oraz

2.naruszenie prawa procesowego, mianowicie art.328 § 2 kpc w związku z art.233 § 1 kpc polegające na pominięciu dowodów wskazujących na podstawę ubezpieczenia wnioskodawczy w KRUS. Wnosił o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Istotą sprawy było ustalenie, czy wnioskodawca, który w dniu 3 listopada 1990 roku zgłosił do ewidencji działalności gospodarczej prowadzenie działalności pozarolniczej, podlegał z tego tytułu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu uregulowanemu w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Stan faktyczny ustalony przez Sąd Okręgowy wskazuje, że wnioskodawca w okresie objętym zaskarżoną decyzją faktyczne podjął jej prowadzenie i nieprzerwanie kontynuował ją nieprzerwanie do dnia wykreślenia wpisu z ewidencji, przy czym jednocześnie był rolnikiem i podlegał ubezpieczeniu społecznemu określonemu ustawą dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem nie zgłosił organowi rentowemu – Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, że rozpoczął działalność pozarolniczą gospodarczą. Konsekwencją zatajenia tego faktu było traktowanie wnioskodawcy przez rolniczy organ rentowy jako spełniającego warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez wnioskodawcę. Dopiero 16 maja 2005 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydał decyzję stwierdzającą ustanie ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 1 stycznia 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku i od 1 listopada 1990 roku. Decyzja ta stała się prawomocna, bowiem wnioskodawca nie wniósł od niej odwołania.

Zarzuty apelacji nie odnoszą się do stanu faktycznego a zatem okoliczności dotyczące faktu prowadzenia działalności gospodarczej przez wnioskodawcę w tym okresie należy uznać za bezsporne. Wywody apelacji co do naruszenia przepisów postępowania art.328 § 2 i art.233 § 1 KPC sprowadzając się do podważenia oceny dowodów dokonanej przez Sąd Okręgowy i stanowią polemikę z prawidłowymi ustaleniami tego Sądu. Sąd Okręgowy wyczerpująco w uzasadnieniu wypowiedział się, co do powodów, dla których dowody w postaci dokumentów odnoszących się do ubezpieczenia rolników i opłacania składek uznał za nieistotne dla rozstrzygnięcia wobec prawomocnej decyzji rolniczego organu rentowego i Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do uznania, że przy tej ocenie została przekroczona granica swobodnej oceny dowodów i naruszony został przepis art.233 § 2 KPC. Przepis ten zawiera nakaz - nie doznający wyjątku, aby wyrażona ocena w aspekcie wiarygodności dokonana była na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. m. in. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1996 r., III CKN 8/96 - OSNC 1997, nr 3, poz. 30) Wyraz tej oceny Sądu Okręgowego znalazł się w motywach wyroku, a zatem uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni odpowiada wymogom art. 328 § 2 KPC. Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy odniósł się do całego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i ocenił go wszechstronnie bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów.

Zarzuty apelacji naruszenia prawa materialnego są pozbawione podstaw. Przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników nie znajdują w sprawie zastosowania a spór co do spełnienia przez wnioskodawcę warunków do wyboru ubezpieczenia rolników z mocy art.5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników został prawomocnie rozstrzygnięty wyrokiem z dnia 16 maja 2005 roku i ustalenia te są wiążące.

Mając powyższe na względzie i na mocy art.385 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na przepisach § 12 ust.2 i § 13 ust.1 pkt.2 oraz § 19 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1348).