Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI ACa 1017/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Barbara Godlewska – Michalak

Sędzia SA– Wanda Lasocka

Sędzia SA – Małgorzata Manowska (spr.)

Protokolant: – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o. o. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej

przy udziale zainteresowanego (...) S.A. w W.

o zmianę umowy

na skutek apelacji pozwanego i zainteresowanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 24 maja 2012 r.

sygn. akt XVII AmT 192/09

I oddala obie apelacje;

II zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej i (...) S.A. w W. na rzecz (...) Sp. z o. o. w W. kwoty po 135 (sto trzydzieści pięć) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1017/12

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej po przeprowadzeniu z urzędu postępowania administracyjnego wydał w dniu 21.07.2009r. decyzję nr (...), którą zmienił decyzję Prezesa UKE z dn. 16.04.2008r. nr (...) zastępującą umowę o połączeniu sieci pomiędzy (...) SA z/s w W. ( (...) SA, zainteresowany) i (...) sp. z o.o. z/s w W. ( (...), powód) poprzez wprowadzenie od dnia 14.08.2009r. stawki opłaty za zakończenie połączenia głosowego w sieci (...) w wysokości 0,1677 zł/min. Inne postanowienia Decyzji z dn. 16.04.2008r. pozostały nie zmienione. Przedmiotowej decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Prezes UKE wydał powołaną decyzję na podstawie art. 28 ust. 6 ustawy z dn. 16.07.2004r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. nr 171, poz. 1800 ze zm.) w celu dostosowania wysokości stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w sieci (...) do decyzji Prezesa UKE z dn. 30.09.2008r. nr (...) zwanej Decyzją MTR.

(...) sp. z o.o. w złożonym odwołaniu zaskarżyła w/w decyzję Prezesa UKE z dn. 21.07.2009r. w całości, wnosząc o jej uchylenie.

Pozwany Prezes UKE w odpowiedzi wniósł o oddalenie odwołania w całości.

Zainteresowany (...) SA przedstawił swoje stanowisko w sprawie pismem z dnia 26.03.2012r., w którym wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2012 roku Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję.

Sąd Okręgowy ustalił, że Prezes UKE po przeprowadzeniu analizy rynku świadczenia usługi i zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (...) wydał w dniu 20.07. 2006 r. decyzję nr (...) zwaną Decyzją (...), w której:

1.  uznał (...) za przedsiębiorcę telekomunikacyjnego posiadającego znaczącą pozycję rynkową na analizowanym rynku właściwym,

2.  nałożył na (...) m. .in. obowiązek wynikający z art. 40 ust. 1 ustawy Pt, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty.

Po dokonaniu oceny opłat stosowanych przez (...) w związku z realizacją obowiązków nałożonych-Decyzją (...) Prezes UKE na podstawie art. 40 ust. 4 Pt wydał w dniu 26.04.2007r. decyzję (...) - Decyzja MTR 2007 - nakładającą na (...) obowiązek dostosowania opłat z tytułu świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (...) według określonego harmonogramu.

W dniu 16.04.2008r. Prezes UKE wydał decyzję nr (...) zastępującą umowę o połączeniu (...) zastępującą umowę o połączeniu sieci pomiędzy (...) SA i (...).

W dniu 30.09.2008r. Prezes UKE na podstawie art. 40 ust. 4 Pt wydał kolejną decyzję nakładającą na (...) obowiązek dostosowania opłat z tytułu świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w należącej do niego sieci według harmonogramu - Decyzja MTR 2008.

Mając na uwadze ustalenia Decyzji MTR 2008, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności, Prezes UKE wydał w dniu 23.02.2009 r. decyzję zmieniającą decyzję z dn. 16.04.2008 r. zastępującą umowę o połączeniu sieci (...) SA i (...) w zakresie stawki MTR poprzez wprowadzenie na okres nieprzekraczający 6 miesięcy stawki MTR zgodne z ustaleniami Decyzji MTR 2008.

Ponieważ decyzja z dn. 23.02.2009 r. zapewniała wypełnienie przez (...) w stosunku do (...) SA obowiązku stosowania stawki MTR określonej w Decyzji MTR 2008 do dnia 13.08.2009r., a przedsiębiorcy nie doszli do porozumienia w zakresie wysokości stawki MTR od dn. 14.08.2009 r., przy czym (...) wystąpiła z żądaniem wprowadzenia symetrii stawek MTR między obiema sieciami, Prezes UKE wydał w dniu 21.07.2009 r. niniejszą decyzję, zmieniającą decyzję z dn. 16.04.2008r. w zakresie wysokości stawki MTR zgodnie z Decyzją MTR 2008.

Przed wydaniem zaskarżonej decyzji Prezes UKE w dniach od 10.04.2009 r. do 10.05.2009 r. przeprowadził postępowanie konsultacyjne dotyczące projektu rozstrzygnięcia w sprawie. W ramach tego postępowania przedsiębiorcy (...) SA oraz (...) w złożonych pismach przedstawili swoje stanowiska co do projektu decyzji.

Prezes UKE uznał, że wydawana decyzja nie jest decyzją regulacyjną ponieważ nie nakłada na (...) żadnych obowiązków regulacyjnych a jedynie dokonuje zmiany wysokości stawki za zakańczanie połączeń w sieci (...), w indywidualnej relacji między powodem i zainteresowanym poprzez zmianę stosownego ustalenia decyzji zastępującej umowę stron. Ponadto zdaniem Prezesa UKE zaskarżona decyzja, z uwagi na przedmiot regulacji nie ma bezpośredniego lub pośredniego, rzeczywistego lub potencjalnego wpływu na stosunki handlowe pomiędzy państwami członkowskimi w sposób pociągający za sobą tworzenie barier funkcjonowania jednolitego rynku.

Z tego względu Prezes UKE przed wydaniem zaskarżonej decyzji nie przeprowadził postępowania konsolidacyjnego, o którym mowa w art. 18 Pt.

Sąd Okręgowy wskazał, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 28 ust. 1 Pt. Jej przedmiotem jest zmiana decyzji Prezesa UKE z dn. 16.04.2008 r. zastępującej umowę o połączeniu sieci pomiędzy powodem i zainteresowanym w zakresie obowiązującej w rozliczeniach (...) SA z (...) stawki MTR.

Wysokość narzucanej przedsiębiorcom stawki MTR nie została jednak ustalona w zaskarżonej decyzji jak również w decyzji z dn. 16.04.2008 r. Stawka MTR oraz harmonogram jej wprowadzenia zostały określone przez Prezesa UKE w decyzji MTR 2008r. wydanej na podstawie art. 40 ust. 4 Pt. Decyzja MTR 2008 miała więc, zdaniem Sądu Okręgowego charakter regulacyjny, co zostało potwierdzone przez strony w przedmiotowym postępowaniu.

W decyzji z dn. 16.04.2008 r. zastępującej umowę stron oraz w przedmiotowej decyzji Prezes UKE, działając na podstawie uprzednio wydanych decyzji regulacyjnych, w tym Decyzji MTR 2008, dokonał implementacji określonej w niej stawki MTR do łączącego strony stosunku prawnego.

W ocenie Sądu I instancji z powyższego wynika, że przedmiotem decyzji z dnia 16.04.2008 r. jak i zmieniającej ją zaskarżonej decyzji było ukształtowanie stosunku prawnego pomiędzy powodem i zainteresowanym. Nietrafne jest wobec tego stanowisko powoda mówiące o regulacyjnym charakterze zaskarżonej decyzji i konieczności przeprowadzenia w związku z tym postępowania konsolidacyjnego, poprzedzającego jej wydanie.

W przekonaniu Sądu I instancji wpływ zaskarżonej decyzji, dotyczącej hurtowej stawki rozliczeń, na stosunki wspólnotowe może być jedynie pośredni. Nie ma przy tym żadnego dowodu, że obniżenie stawki MTR przyczyni się bezpośrednio do zmiany stawek detalicznych stosowanych przez zainteresowanego.

W świetle powyższego zarzuty powoda dotyczące naruszenia w związku z wydaniem zaskarżonej decyzji przepisów dyrektywy ramowej i dyrektywy o dostępie oraz ustawy Prawo telekomunikacyjne nie zasługiwały zdaniem Sądu Okręgowego na uwzględnienie.

Za pozostające bez wpływu na ocenę zaskarżonej decyzji Sąd I instancji uznał również zarzuty odwołania koncentrujące się na nieprawidłowościach dotyczących wydania Decyzji MTR 2008, będącej przedmiotem innego postępowania odwoławczego. Sąd Okręgowy wskazał bowiem, że dokonując oceny zebranego materiału dowodowego musi brać pod uwagę stan prawny istniejący na dzień wydania wyroku w sprawie. Do wydania orzeczenia w sprawie konieczne jest bowiem ustalenie, czy w dacie wyrokowania istnieją przesłanki prawne stanowiące podstawę wydania zaskarżonej decyzji. Wynika to z faktu, że decyzja o charakterze kształtującym nie stwierdza istnienia określonego stanu prawnego w dacie wydania wyroku lecz ustala jego kształt na przyszłość regulując zasady współpracy gospodarczej miedzy przedsiębiorcami.

W trakcie postępowania odwoławczego powód przedstawił dowody w postaci orzeczeń sądowych, z których wynika, iż Decyzja MTR 2008 została na skutek złożonego odwołania uchylona orzeczeniem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które następnie zostało utrzymane wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Okoliczność prawomocnego uchylenia Decyzji MTR 2008 nie była przez pozwanego kwestionowana.

W ocenie Sądu Okręgowego okoliczność uchylenia decyzji regulacyjnej stanowiącej podstawę do wydania zaskarżonej decyzji ma znaczenie generalne.

Wobec wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji ustalającej stawkę MTR oraz harmonogramu jej wprowadzenia przez (...) w stosunkach z operatorami telekomunikacyjnymi przestała istnieć przesłanka wydania zaskarżonej decyzji, implementującej tę stawkę do decyzji z dn. 16.04.2008, zastępującej umowę o połączeniu sieci (...) SA i (...).

Prawomocne uchylenie decyzji MTR 2008 musi zdaniem Sądu Okręgowego prowadzić do uchylenia decyzji kształtującej, wydanej w oparciu o decyzję MTR 2008 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego na powyższą ocenę nie może mieć wpływu okoliczność, że w dacie wydania zaskarżonej decyzji, stanowiąca jej podstawę decyzja regulacyjna pozostawała w obrocie. Decyzja MTR 2008 nie była prawomocna a jej funkcjonowanie wynikało jedynie z nadanego jej przez pozwanego rygoru natychmiastowej wykonalności. O ile więc w dacie wydania zaskarżonej decyzji kształtującej określony stan prawny istniały przesłanki prawne jej wydania, to w przypadku, gdy przesłanki te przestały istnieć, zaskarżoną decyzję należy oceniać, w przekonaniu Sądu Okręgowego w taki sposób, jakby w dacie jej wydania przesłanki te nie zachodziły.

Odmienne stanowisko prowadziłoby do sytuacji, w której w obrocie prawnym funkcjonowałyby decyzje, które wobec uchylenia decyzji regulacyjnej, nie miałyby podstawy prawnej do ich wydania.

Za uchyleniem zaskarżonej decyzji przemawiało zdaniem Sądu I instancji również prawomocne uchylenie decyzji z 16.04.2008r. o połączeniu sieci między powodem i zainteresowanym, którą zaskarżona decyzja zmieniała.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli zarówno pozwany jak i zainteresowany.

Pozwany zaskarżył go w całości wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie odwołania lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj.

a)  art. 316 § 1 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że w sprawie z odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. od decyzji Prezesa UKE z dnia 21 lipca 2009 r. nr (...), SOKiK wydając wyrok miał obowiązek wziąć pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, w tym okoliczność, iż po wydaniu Decyzji została prawomocnie uchylona decyzji Prezesa UKE z dnia 21 lipca 2009 r. nr (...),

b)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie wskazania dowodów, na których oparł się Sąd I instancji rozstrzygając sprawę oraz zaniechanie wyjaśnienia podstawy prawnej zaskarżonego wyroku z przytoczeniem przepisów,

c)  art. 479 64 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na zaniechaniu oddalenia odwołania (...) w sytuacji, gdy brak było podstaw do uwzględnienia odwołania Powoda oraz istniały podstawy faktyczne i prawne do wydania Decyzji,

d)  art. 479 64 § 2 k.p.c. poprzez jego zastosowanie oraz uchylenie Decyzji w sytuacji, gdy brak było podstaw do uwzględnienia odwołania (...) oraz istniały podstawy faktyczne i prawne do wydania Decyzji,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 28 ust. 6 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.), poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przesłanką prawną wydania Decyzji było wydanie Decyzji MTR 2008.

Zainteresowany również zaskarżył wyrok w całości i wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie odwołania lub uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zainteresowany podniósł zarzut naruszenia art. 479 ( 64) § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy odwołanie nie zawierało zarzutów uzasadniających jego zastosowanie oraz art. 479 § 2 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uchyleniu decyzji gdy nie było ku temu przesłanek, oraz nierozpoznanie istoty sprawy na skutek uchylenia decyzji Prezesa UKE. Zainteresowany podniósł również zarzut naruszenia art. 479 ( 64) § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uchyleniu decyzji z wybiórczym uwzględnieniem okoliczności zaistniały już po jej wydaniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Żadna z apelacji nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że podnoszona przez skarżących okoliczność, czy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów rozpoznając sprawę z odwołania od decyzji Prezesa UKE bierze pod uwagę stan faktyczny istniejący w chwili wydania zaskarżonej decyzji czy też w dacie zamknięcia rozprawy nie ma wpływu na wynik niniejszej sprawy. Skarżącym umknęło bowiem, że uchylenie decyzji MTR 2008 nastąpiło ze skutkiem ex tunc, a zatem z mocą wsteczną. W skutek tego niezależnie od daty na jaką Sąd będzie ustalał stan faktyczny i prawny sprawy, decyzja ta nie będzie wywoływać żadnych skutków prawnych.

Sad Apelacyjny w niniejszym składzie w pełni popiera stanowisko zajęte w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2012 roku (VI ACa 1385), zgodnie z którym Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest władny wydać wyrok, w którym może decyzję Prezesa organu regulacyjnego uchylić w całości w drodze orzeczenia kasatoryjnego przede wszystkim wówczas, gdy jej wydanie nastąpiło bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa materialnego, jak również wtedy, gdy dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną lub gdy została ona skierowana do podmiotu nie będącego stroną w sprawie. Są to bowiem, w istocie rzeczy identyczne przesłanki, jakie dają podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji w oparciu o art. 156 kpa, który stanowi, że organ administracji stwierdza nieważność, między innymi decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej decyzją ostateczną, została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. Podkreślenia wymaga, że decyzja MTR 2008 nie była decyzją ostateczną, a jej funkcjonowanie w obrocie prawnym wynikało z nadania jej rygoru natychmiastowej wykonalności. Podnieść również należy, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie ma, w świetle przepisów k.p.c. możliwości stwierdzenia nieważności decyzji, natomiast uchylenie decyzji w postępowaniu przed tym sądem nie powoduje przekazania sprawy Prezesowi UKE do ponownego rozpoznania. Wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie ma w stosunku do decyzji administracyjnych charakteru orzeczenia kasatoryjnego. Dlatego też uznać należy, że prawomocne uchylenie decyzji MTR 2008 z powodu braku przeprowadzenia postępowania konsultacyjnego wywiera skutek ex tunc. Wobec tego każda kolejna decyzja wydana „w oparciu” o tę uchyloną decyzję, nawet jeśli data jej podjęcia wyprzedza orzeczenie sądu uchylające decyzję „MTR 2008”, musi być uznana za decyzję podjętą bez podstawy prawnej, a zatem podlegającej jedynemu przewidzianemu przez przepisy prawa procesowego rozstrzygnięciu – uchyleniu.

Wbrew zarzutom apelacji przedmiotowa decyzja musi zostać uznana za wydaną bez podstawy prawnej w sytuacji gdy decyzja MTR 2008 została uchylona ze wskazanym wyżej skutkiem. To bowiem z decyzji MTR 2008 wynikał obowiązek powoda do stosowania stawki MTR. Sam pozwany w zaskarżonej decyzji wyraźnie wskazał, że została ona wydana wobec niedostosowania przez (...) stawek z tytułu świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych, pomimo nałożenia na nią takiego obowiązku w decyzji MTR 2008. Powyższe oznacza, że uchylenie decyzji MTR 2008, mającej charakter decyzji regulacyjnej sprawiło, iż powódki nigdy ten konkretny obowiązek nie obciążał, a Prezes Urzędu nie miał podstaw prawnych do zmiany zawartej przez nią umowy i zmuszenia jej w ten sposób do stosowania tych stawek.

Za bezzasadne należy również uznać zarzuty dotyczące zaniechania zbadania przez Sąd I instancji materialnej podstawy żądania odwołania i wskutek tego uchylenia decyzji zamiast jej zmiany. Przedmiotem zainicjowanego wniesieniem odwołania postępowania sądowego jest rozstrzygnięcie sporu między przedsiębiorcą a Prezesem Urzędu w zakresie wyznaczonym przez odwołanie od decyzji. Z art. 479 84 § 1 i § 2 k.p.c. wynika, że sąd rozpoznaje odwołanie, czyli weryfikuje zasadność zarzutów sformułowanych w odwołaniu w odniesieniu do decyzji Prezesa Urzędu. Jeżeli podstawy, na których oparto odwołanie nie zostaną uwzględnione przez sąd, wówczas odwołanie zostaje oddalone. W przypadku uwzględnienia odwołania, przepis art. 479 84 § 2 k.p.c. wyznacza sądowi orzekającemu w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu dwie możliwości skorygowania stwierdzonej w postępowaniu sądowym wadliwości zaskarżonej decyzji: zmienić decyzję i rozstrzygnąć co do istoty sprawy. Kryterium warunkującym uchylenie lub zmiany decyzji jest charakter skierowanych do niej i uznanych przez sąd za słuszne, zarzutów.

Po pierwsze, wniesienie do Sądu odwołania od decyzji Prezesa Urzędu powoduje wprawdzie skierowanie sporu na drogę sądową, ale nie powoduje uzyskania przez Sąd kompetencji przysługujących wyłącznie Prezesowi Urzędu. Oznacza to, że w przypadku gdy wydanie prawidłowej decyzji będzie możliwe jedynie w określonych warunkach, których zaistnienie zależy od działań leżących w kompetencji Prezesa Urzędu, Sąd nie będzie mógł zaskarżonej decyzji zmienić, bowiem sam nie może podjąć potrzebnych do tego czynności (np. przeprowadzenie postępowania konsultacyjnego).

Po drugie, brak jest podstaw do zmiany decyzji w sytuacji gdy w ogóle nie zachodziły podstawy prawne do jej wydania, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie. W tym przypadku zmiana decyzji nie usunęłaby wady prawnej jaką jest obciążona. Prawidłowym rozwiązaniem jest w tym przypadku usunięcie z obrotu prawnego wadliwej decyzji wydanej bez podstawy prawnej. Brak jest zaś podstaw do tego aby w takim przypadku rozpoznawać merytorycznie pozostałe zarzuty podniesione wobec decyzji. Przede wszystkim jest to zbędne z punktu widzenia celu procesu i jego ekonomiki, poza tym pozostaje bezcelowe skoro ponowne wydanie decyzji w tym przedmiocie, najprawdopodobniej sprawi, że zmianie ulegną okoliczności sprawy, przez co poprzednie rozważania staną się nieaktualne. W tym miejscu należy również zauważyć, że rolą Sądu rozpatrującego odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu jest dokonanie analizy prawidłowości jej wydania przez pryzmat zarzutów odwołania, nie jest nią natomiast dokonywanie abstrakcyjnej, oderwanej od decyzji, analizy zarzutów, twierdzeń i stanowisk stron.

Za nieuzasadniony należało również uznać zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. podniesiony przez pozwanego. W ocenie Sądu Apelacyjnego treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku została sporządzona w taki sposób, że kwestia prawidłowości dokonanych ustaleń faktycznych nie budzi wątpliwości. Poza tym pozwany w treści apelacji nie wskazał jakie w jego ocenie uchybienia Sąd I instancji popełnił ustalając stan faktyczny sprawy ani jaki miałoby to wywrzeć skutek dla rozstrzygnięcia. Jego stwierdzenie, że powyższe uchybienie mogło mieć wpływ na wynik sprawy pozostaje gołosłowne. Na marginesie zaś należy zauważyć, że istnienie takiego wpływ jest wysoce wątpliwe w sprawie, w której stan faktyczny nie był sporny.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak na wstępie, na podstawie art. 385 k.p.c., rozstrzygnięcie o kosztach postępowania opierając na przepisie art. 98 k.p.c.