Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: III AUa 119/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie: SSA Maria Padarewska - Hajn

SSA Mirosław Godlewski (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2014 r. w Łodzi

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. akt: IV U 1422/13;

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Sieradzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą instancję.

Sygn. akt. III AUa 119/14

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. G., złożył 26 września 2013 roku wniosek o emeryturę w obniżonym wieku, załączając świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w latach 1977 do 1989 oraz podnosząc, że taką prace wykonywał również w okresie od lipca 1971 roku do października 1977 roku co nie zostało potwierdzone wystawieniem świadectwa.

Organ rentowy wniosku nie uwzględnił. Odmawiając przyznania prawa do emerytury decyzją z 7 października 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, iż wnioskodawca nie spełnił przesłanki stażu szczególnego. Przedłożone bowiem świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 8 października 1977 roku do 28 lutego 1989 roku nie może być uznane z uwagi na braki formalne dokumentu nie pozwalające na jego odniesienie do właściwych przepisów resortowych a okres od 1971 roku do 1977 roku na który nie zostało wystawione świadectwo pracy, nie poddaje się ocenie organu z uwagi na występujące przed nim ograniczenia proceduralne.

W odwołaniu A. G., zarzucił decyzji błąd w ustaleniach faktycznych oraz merytoryczną błędność poprzez ustalenie, że nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku i wniósł o przeprowadzenie zgłoszonych wniosków dowodowych na okoliczność spełnienia spornej przesłanki a następnie dokonanie zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy wyrokiem wydanym 11 grudnia 2013 roku oddalił odwołanie.

Wydając przedmiotowy wyrok sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.

A. G. urodzony (...) w dniu 26 września 2013 roku ukończył 60 rok życia i legitymował się ponad 25 letnim ogólnym stażem ubezpieczenia. Wnioskodawca w okresie od 1 lipca 1971 roku do 28 lutego 1989 roku świadczył pracę w Spółdzielni Pracy (...) w P.. W tej też spółdzielni w okresie od 1 października 1970 roku do 30 czerwca 1971 roku, uczył się zawodu mechanika samochodowego. Pracując jako mechanik samochodowy, od 1 lipca 1971 roku, wykonywał pracę w pomieszczeniu 5/6 m 2 z kanałem i warsztatem. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracę mechanika samochodowego wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 lipca 1971 roku do 7 października 1977 roku z przerwą na odbycie służby wojskowej. W wojsku był w okresie od 28 kwietnia 1973 roku do 20 kwietnia 1975 roku. Pracując jako mechanik zajmował się naprawą samochodów użytkowanych przez spółdzielnię, dwóch Ż., S., L. i N.. Wymieniał koła, wulkanizował opony, naprawiał podzespoły, zwrotnice, mosty, głowice, przednie zawieszenie. Był jedynym mechanikiem samochodowym w spółdzielni i wykonywał wszelkie naprawy pojazdów poza remontami kapitalnymi silników. Od 8 października 1977 roku do 28 lutego 1989 roku, wnioskodawca wykonywał pracę w hali montażowo - produkcyjnej, gdzie pracował jako ślusarz przy produkcji szczęk hamulcowych z okładziną azbestową do maszyn budowlanych. W brygadzie w której pracował, nie było stałego podziału czynności, wszyscy po kolei zajmowali się wycinaniem, tłoczeniem i wierceniem w azbeście oraz sprzątaniem, malowaniem, spawaniem i montowaniem okładzin azbestowych do szczęk hamulcowych.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za bezzasadne. Przywołując przepis art.184 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r Nr 39 poz. 353 ze zmianami) w związku z art.32 i § 1-4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami) skonstatował, że wnioskodawca nie spełnił przesłanki stażu szczególnego albowiem przy zaliczeniu jako okres pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w okresie od 8 października 1977 roku do 28 lutego 1989 roku z wykazu B dział IV nie ma możliwości uzupełnienia tego okresu pracą na stanowisku mechanika samochodowego gdyż nie była to praca o jakiej mowa w wykazie A dział XIV poz.16.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości apelacją A. G.. W apelacji zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie niezgodnie z rzeczywistym staniem rzeczy, ze praca wykonywana przez niego w okresie od 1 lipca 1971 roku do 7 października 1977 roku nie była pracą w szczególnych warunkach podczas gdy w rzeczywistości we wskazanym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał zatrudnienie w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych.

Wskazując na powyższe apelant wnosił o uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez przeprowadzenie dowodu z zeznań dodatkowo wskazanego w apelacji świadka oraz wnioskodawcy na okoliczności charakteru prac wykonywanych podczas zatrudnienia jako mechanik samochodowy a następnie zamianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji poprzez przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest skuteczna o tyle, że powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji albowiem wyrok wydany został w sprawie nie dojrzałej do merytorycznego rozstrzygnięcia. W sprawie w której ustalenia faktyczne nie pozwalały na dokonanie prawidłowej subsumpcji.

Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na to, że A. G. występując z wnioskiem o emeryturę załączył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez Spółdzielnię Pracy (...) stwierdzające wykonywanie w okresie od 8 października 1977 roku do 28 lutego 1989 roku prac wymienionych w wykazie B dział IV załącznika do rozporządzenia. Nadto dodatkowo zgłosił jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach okres pracy u tegoż pracodawcy, objęty rzeczonym świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach, który nie został zakwalifikowany przez byłego pracodawcę jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

W tym stanie rzeczy, postępowanie sądowe winno weryfikować prawidłowość wystawienia spornego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach tak w zakresie kwestionowanym przez organ rentowy (8.10.1977 do 28.02.1989) jak i przez wnioskodawcę, co do zatrudnienia sprzed 8 października 1977 roku. Przy czym, z uwagi na treść przedmiotowego świadectwa, zarzut organu rentowego oraz treść prawa materialnego, w pierwszej kolejności zbadania i wyjaśnienia wymagała kwestia charakteru zatrudnienia w okresie od 8 października 1977 roku do 28 lutego 1989 roku, co sąd pierwszej instancji całkowicie pominął wyrażając, przy braku jakichkolwiek ustaleń faktycznym w tym zakresie, tezę o wykonywaniu pracy „przy azbeście”. Pamiętać bowiem należy, że ubezpieczony objęty dyspozycją przepisu art.184 § 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wykonujący pracę o której mowa w wykazie B dział IV poz.1 (prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu), nabywa prawo do emerytury przy spełnieniu przesłanek o których mowa w § 8 rozporządzenia. Stosownie do treści, którego dla nabycia prawa do emerytury wystarczy w przypadku mężczyzny ukończony 55 rok życia oraz legitymowanie się 10 letnim okresem pracy wymienionej w wykazie B dział IV. W przedmiotowej sprawie, wnioskodawca załączył do wniosku, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z wykazu B dział IV poz.1 obejmujące okres od 8 października 1977 roku do 28 lutego 1989 roku, czyli okres przenoszący wymagane 10 lat. Wobec powyższego, jako całkowicie niezrozumiałe należy odczytywać działanie sądu pierwszej instancji, który nie badając podstawy faktycznej dotyczącej wystawienia wskazanego świadectwa i prawidłowości przyjętej kwalifikacji zatrudnienia, z jednej strony przyjmuje, że wskazana w świadectwie praca była wykonywana a z drugiej prowadzi postępowanie dowodowe nakierowane na uzupełnienie okresu pracy w szczególnych warunkach do okresu wskazanego w § 4 rozporządzenia.

Takie działanie, w świetle przywołanych podstaw materialno-prawnych było irracjonalne, albowiem zaakceptowanie treści świadectwa pracy załączonego do wniosku przy uznaniu za bezzasadne zarzutów organu rentowego, czyniło by zbędnym zajmowanie się kwalifikacją prawną dalszego okresu zatrudnienia. Pozostawienie wskazanej kwestii poza ustaleniami i oceną, wyklucza zajęcie w tym zakresie stanowiska przez sąd drugiej instancji. Przypomnieć bowiem należy, że czym innym są prace „bezpośrednio przy” przetwórstwie azbestu o których mowa w wykazie B a czym innym, inne prace przy azbeście o których mowa w wykazie A dział V pkt. 12 czy dział VII pkt.9. Inne też są przesłanki nabycia praw do emerytury z tytułu wykonywania prac z wykazu B oraz z wykazu A. Dlatego też w pierwszej kolejności, zbadania i wyjaśnienia wymaga charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w okresie objętym wydaniem spornego świadectwa pracy. O ile bowiem, wskazany tam okres byłby w rzeczywistości okresem wykonywania pracy „bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu” o której mowa w wykazie B, to z uwagi na wskazany okres jej wykonywania, spełnienie nie przesłanki stażu szczególnego nie wymagałoby dalszych ustaleń. Konieczność dalszych ustaleń, co do także dalszych podnoszonych okresów stałaby się aktualna jedynie wówczas gdyby objęty świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach okres został zakwalifikowany nie z wykazu B jak to uczynił były pracodawca, lecz z wykazu A. W związku z treścią argumentacji sądu, stanowczo należy stwierdzić, że obecnie w judykaturze utrwalony jest pogląd o niedopuszczalności łączenia prac z wykazu B i z wykazu A. (patrz - SN wyrok z 8 lutego 2002 roku II UKN 53/01 /legalis nr 59742/) Jednakże, dokonując ustaleń i kwalifikacji spornego okresu zatrudnienia, potwierdzonego rzeczonym świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach, mieć należy na uwadze, że tak jak nie każda praca przy azbeście jest pracą „bezpośrednio przy” o jakiej mowa w wykazie B, tak nie każda praca w trakcie której dochodzi do kontaktu z azbestem jest pracą przy azbeście o której mowa w wykazie A. Problematyka ta dość szeroko była omawiana w judykaturze, wskazać w tym zakresie należy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 sierpnia 2013 roku III UK 122/12 /legalis nr 830748/ i tam wskazane orzecznictwo jak i wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 października 2013 roku III AUa 84/13 /legalis nr 746737/ nawiązującego do niepublikowanego wyroku tegoż sądu wydanego w sprawie III AUa 580/10 powtarzając, że analiza spornego zagadnienia nie jest możliwa w oderwaniu od regulacji zawartej w ustawie z 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. z 2004 roku Nr 3 poz.20 ze zmianami).

Jak wskazano powyżej, tylko w przypadku, zanegowania prawidłowości kwalifikacji zatrudnienia wnioskodawcy przyjętego w wydanym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych i jednoczesnym zakwalifikowaniu tego zatrudniania jako pracy z wykazu A nabrałoby jurydycznego znaczenia, dalsze sporne zatrudnienie na stanowisku mechanika, zatrudnienie które nie zostało potwierdzone świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Odnośnie tego ostatniego zatrudnienia, także, nie ma możliwości zajęcia wiążącego stanowiska na etapie postępowania apelacyjnego. Brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie stoi bowiem na przeszkodzie wykazywania wszelkimi znanymi procedurze cywilnej dowodami, iż wykonywana praca była pracą w szczególnych warunkach. Mimo, iż dowody z zeznań świadków czy samej strony mają charakter subsydiarny w stosunku do dokumentów pracowniczych w oparciu o treść których winno być weryfikowane wystawienie świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub odmowa jego wystawienia, to nie ma podstaw aby odmówić przeprowadzenia wnioskowanych dowodów z osobowych źródeł dowodowych na wskazaną sporną okoliczność. Treść przepisu art.381 k.p.c. przemawiałaby wręcz za przeprowadzeniem wnioskowanych w apelacji dowodów w sytuacji gdy ich zgłoszenie dopiero na tym etapie postępowania wynikało z braku pouczeń o treści art. 162, art.217, art.229 i art.230 k.p.c., których sąd pierwszej instancji nie dokonał mimo obowiązkowi wynikającemu z treści art.210§2 1 k.p.c.. Jednakże, mając na uwadze okoliczności opisywane powyżej, w tym w szczególności fakt, iż ten okres pracy nabierze znaczenia prawnego dopiero po wyjaśnieniu kwestii kwalifikacji zatrudnienia objętego przedłożonym świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wyjaśnienie czego, także wykracza poza kognicję sądu drugiej instancji, sąd drugiej instancji zaniechał prowadzenie wnioskowanych dowodów, pozostawiając decyzje w tym zakresie sądowi pierwszej instancji, który ponownie będzie rozpoznawał sprawę.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, sąd pierwszej instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe w granicach niezbędnych do merytorycznego rozpoznania sprawy. Prowadząc postępowanie dowodowe będzie miał na uwadze, przedstawione powyżej uwagi i regulacje ustawowe do których one nawiązują.

Kierując się wskazaną argumentacją, Sąd Apelacyjny na podstawie art.386§4 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. Orzeczenie o kosztach procesu lokuje się w treści art.108§2 k.p.c.