Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSR del. Wojciech Żukowski

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 grudnia 2014 r. w Krakowie

sprawy z powództwa Radio (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko Związkowi (...) w W.

o ustalenie

I.  ustala, że stronę powodową Radio (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w K. łączy ze stroną pozwaną Związkiem (...) w W. stosunek prawny o treści ustalonej w umowie zawartej pomiędzy tymi stronami w dniu 16 lipca 1997 roku, zwanej Umową Generalną, oraz zwartym pomiędzy tymi stronami w dniu 27 października 1998 roku aneksem do Umowy Generalnej,

II.  zasądza od strony pozwanej Związku (...) w W. na rzecz strony powodowej Radio (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 31.304 (słownie: trzydzieści jeden tysięcy trzysta cztery) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 marca 2014 r. (sprecyzowanym pismem z dnia 9 lipca 2014 r., k. 126) strona powodowa Radio (...) sp. z o.o. w K. wniosła przeciwko stronie pozwanej Związkowi (...) w W. o ustalenie, że stronę powodową wiąże ze stroną pozwaną stosunek prawny o treści ustalonej w umowie nazwanej „Umową Generalną” z dnia 16 lipca 1997 r. oraz aneksie do „Umowy Generalnej” z dnia 27 października 1998 r. zawartych pomiędzy powodem a pozwanym i o zasądzenie od strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie żądania pozwu podała, że na podstawie Umowy Generalnej uzyskała od strony pozwanej licencję na korzystanie z fonogramów za wynagrodzeniem w wysokości 0,8% wpływów brutto. Pismem z dnia 4 czerwca 2013 r. pozwana wezwała stronę powodową do podpisania aneksu podwyższającego wynagrodzenie do 2% wpływów brutto pod rygorem wypowiedzenia Umowy Generalnej, a następnie pismem z dnia 7 sierpnia 2013 r. wypowiedziała Umowę Generalną z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia na podstawie § 13 ust. 2 Umowy Generalnej. W ocenie strony powodowej powołane przyczyny wypowiedzenia nie miały miejsca, gdyż wbrew twierdzeniom pozwanej Umowa Generalna obejmowała również fonogramy producentów zagranicznych, gdyż przedmiotem jej były fonogramy, do których stosowało się ustawę – prawo autorskie (§ 1 pkt 1 i § 19 Umowy Generalnej), a w dacie zawierania umowy przepisy tej ustawy stosowało się zgodnie z art. 96 u.p.a.p.p. również do fonogramów, których ochrona wynika z umów międzynarodowych. Samo zaś wypowiedzenie jest nieważne jako naruszające art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 106 ust. 2 u.p.a.p.p. art. 9 ust. 3 u.o.k.k. i art. 58 § 2 k.c. Czynności tej dokonano bowiem w celu wymuszenia na stronie powodowej zawarcia umowy przewidującej stawkę, która nie jest ani rynkowa, ani nie wynika z zatwierdzonych tabel. Natomiast na pozwanej ciąży z mocy art. 106 § 2 u.p.a.p.p. obowiązek zawarcia umowy a zatem bez ważnych powodów zawartej już umowy wypowiedzieć nie może. Stawka 0,8% jest stawką rynkową, natomiast pozwana ma faktyczny monopol i jej udział w rynku wynosi ok. 80%. Działanie pozwanej naruszyło art. 9 ust. 2 pkt 1, 2, 3, 6 u.o.k.k. i w konsekwencji dokonane wypowiedzenie jest nieważne z mocy art. 9 ust. 3 u.o.k.k. W końcu działanie to jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego gdyż ogranicza wolność prowadzenia działalności gospodarczej przez stronę powodową, a jednocześnie naraża producentów fonogramów na straty.

W złożonej w dniu 29 kwietnia 2014 r. odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu zarzuciła, że wypowiedzenie umowy nie jest nieważne a strona powodowa nie wykazała interesu prawnego w powództwie o ustalenie. Zarzuciła, że strona powodowa de facto zmierza do ustalenia, że wysokość stawki 0,8% wynikająca z wypowiedzianej umowy jest prawidłowa i spełnia kryteria z art. 110 pr. aut. Stronie powodowej przysługuje natomiast powództwo o ukształtowanie przez sąd stosunku prawnego lub powództwo o świadczeni (danie). Powództwo o ustalenie nie może zmierzać do ustalania faktów w postaci stawek stosowanych przez pozwanego na runku wobec innych nadawców, w tym badania, czy stawka z wypowiedzianej umowy generalnej w wysokości 0,8% była stawką adekwatną. Oświadczyła, że wysokość stawki 0,8% wynikała z faktu, że w dacie zawarcia umowy (i do dnia 30 kwietnia 2004 r.) ochronie przewidzianej w ustawie o prawie autorskim podlegały tylko fonogramy producentów polskich podczas gdy poczynając od dnia 1 maja 2004 r. (wejście Polski do Unii Europejskiej, wejście w życie Traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO) ochroną tą objęto również fonogramy producentów zagranicznych. Zgodnie z tabelami stawek wynagrodzeń zatwierdzonym przez Zarząd strony pozwanej wynagrodzenie należne za eksploatację praw pokrewnych do fonogramów przez nadawców radiowych wynosi 2% wpływów brutto nadawcy.

Komisja Prawa Autorskiego w orzeczeniu z 13 maja 2004 r. orzekła, ze strona pozwana powinna działać w oparciu o tabele stawek wynagrodzeń ustalonych przez swoją organizację, nie zaś zatwierdzone w trybie postępowania przez Komisję Prawa Autorskiego. Obecnie toczy się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu postępowanie w sprawie zatwierdzenia tabel wynagrodzeń do sygn. akt I Ns 191/13/1 w do czasu prawomocnego rozstrzygnięcie pozwany powinien zawierać umowy w oparciu o tabele wynagrodzeń zatwierdzone przez własne władze organizacji.

Pozwana zarzuciła, ze nie odmówiła powodowi korzystania z praw pokrewnych do fonogramów jeżeli powód nie akceptował stawki 2% to powinien wystąpić do sądu z powództwem o ustalenie świadczenia lub o ukształtowanie prawa pomiędzy powodem albo pozwanym, nie zaś z powództwem o ustalenie. Pozwana nie dopuściła się nadużycia pozycji dominującej i oświadczyła, że powód nie wykazał aby taką pozycją posiadała, a zatem wypowiedzenie nie narusza art. 9 ust. 3 u.o.k.k. Z materiału dowodowego nie wynika aby stawka 2% stanowiła cenę nieuczciwą lub nadmiernie wygórowaną, podczas stawka 0,8% nie jest stawką stosowaną na rynku i nie obejmuje od 1 maja pełnego repertuaru praw pozwanego.

Postanowieniem z dnia 12 września 2014 r. wezwano stronę pozwaną do przedłożenia odpisów umów określających wynagrodzenie za korzystanie z fonogramów zawartych przez stronę pozwaną ze spółkami: Grupa Radiowa (...) sp. z o.o. i Radio (...) S.A., w terminie 1 tygodnia, pod rygorem oceny przez sąd nieprzedstawienia dowodów. W piśmie z dnia 2 października 2014 r. strona pozwana odmówiła przedłożenia umów zgodnie z wezwaniem.

Oddalono wniosek o zawieszenie postępowania z uwagi na prejudycjalność postępowania sygn. akt I Ns 191/13/1, albowiem rozstrzygnięcie niniejszej sprawy nie jest zależne od w żaden sposób od rozstrzygnięcia w przedmiocie zatwierdzenia tabel wynagrodzeń.

Zwrócono pismo procesowe (nazwane jako „załącznik do protokołu”) złożone przez stronę pozwaną na rozprawie w dniu 1 grudnia 2014 r. albowiem złożenie w takich warunkach pisma procesowego zmierzało do obejścia uregulowania przewidzianego w art. 207 § 3 zd. 2 k.p.c. zaś strona pozwana miała możliwość przedstawienia w pełni swojego stanowiska ustnie na rozprawie bez potrzeby dokonywania tego w formie składnia do akt sprawy dodatkowych pism. Na zasadzie art. 155 § 2 k.p.c. nie wyrażono również zgody na odczytanie na rozprawie zwróconego pisma procesowego albowiem wykonanie takiej czynności również prowadziłoby do obejścia uregulowania przewidzianego w art. 207 § 3 zd. 2 k.p.c. i jako takie stanowiłoby przejaw nadużywania przez pełnomocnika udzielonego mu głosu, uwzględniając okoliczność, że strony w sposób szeroki i wyczerpujący przedstawiły swoje stanowiska we wcześniej złożonych pismach, pełnomocnik strony pozwanej szeroko na rozprawie przedstawił stanowisko strony pozwanej (rozprawa w dniu 1 grudnia 2014 r. czas rozprawy 00:00:59 i 00:04:22) a na pytanie, czy chce złożyć jeszcze jakieś oświadczenia co do meritum sprawy oświadczył, że więcej oświadczeń składać nie chce (rozprawa w dniu 1 grudnia 2014 r. czas rozprawy 00:15:44).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 lipca 1997 r. pomiędzy Związkiem (...) w W. a Radio (...) sp. z o.o. w K. została zawarta umowa Generalna, na podstawie której Radio (...) sp. z o.o. uzyskała licencję na korzystanie z fonogramów, których zarządzenia zostało powierzone Związkowi (...) jako organizacji zbiorowego zarządzenia, zgodnie z obowiązującą ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (§ 1 ust. 1, § 2 ust. 2).

Stawka wynagrodzenia z tytułu nadań fonogramów w programie emitowanym przez licencjobiorcę wynosić będzie 0,8% wpływów brutto z działalności nadawczej licencjobiorcy, pomniejszonych o podatek VAT, inne podatki pośrednie, a także o udzielone rabaty, bonifikaty i skonta.

Umowa została zawarta na czas nieokreślony, i może zostać wypowiedziana przez każdą ze stron z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia. W razie skorzystania z tego uprawnienia przez którąkolwiek ze stron – strony podejmą starania w celu uzgodnienia i podpisania nowej umowy generalnej przed wygaśnięciem niniejszej umowy, co nie wyłącza jednak ich uprawnienia do swobodnego wchodzenia w stosunku umowne z zakresu objętego umową z innymi uprawnionymi podmiotami.

Dowód: - odpis umowy, k. 34-39

Pismem z dnia 4 czerwca 2013 r. pełnomocnik Związku (...) oświadczył (...) sp. z o.o., że przypomina o obowiązku regulowania przez (...) wynagrodzeń z tytułu nadań fonogramów producentów zagranicznych. Z uwagi na okoliczność, że stawka wynagrodzenia z tytułu nadawania fonogramów określona w umowie generalnej z dnia 16 lipca 1997 r. uwzględniała wyłącznie fonogramy producentów polskich, przesłał w załączeniu aneks do umowy generalnej ustalający stawkę wynagrodzenia obejmującą także fonogramy producentów zagranicznych. Oświadczył, że w braku renegocjowania umowy generalnej z dnia 16 lipca 1997 r. zgodnie z załączonym aneksem w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisma Związek zmuszony będzie do wypowiedzenia umowy bez dalszych wezwań.

Aneks do umowy generalnej przewidywał, że § 3 tej umowy otrzyma brzmienie: „Strony ustalają wynagrodzenie za nadawania fonogramów, niezależnie od standardu, systemu, czy formatu, w którym dokonywane jest nadanie, w wysokości 2% wpływów brutto (z wyłączeniem podatku VAT) uzyskiwanych przez LICENCJOBIORCĘ w związku z prowadzoną działalnością nadawczą – w tym wpływów z reklam, ogłoszeń, komunikatów, programów sponsorowanych, umów barterowych (z wyjątkiem barterów fonograficznych), sprzedaży czasu antenowego, dotacji, subwencji i innych wpływów związanych z promowaniem w postaci bezpośredniej lub pośredniej usług, towarów bądź firm.

Dowód: - odpis pisma, k. 41-43

Pismem z dnia 7 sierpnia 2013 r. Związek (...) wypowiedział Radio (...) sp. z o.o. w K. umowę generalną z dnia 16 lipca 1997 r. Na uzasadnienie powołał się na brak odpowiedzi na pismo z dnia 4 czerwca 2013 r. i brak podjęcia jakichkolwiek rozmów w celu renegocjowania umowy na eksploatację praw do fonogramów na polu nadawanie.

Dowód: - odpis pisma, k. 44-45

W piśmie z dnia 31 stycznia 2014 r. Radio (...) sp. z o.o. zaproponowało zmianę warunków umowy z dnia 16 lipca 1997 r. poprzez zwiększenie stawki wynagrodzenia z tytułu nadań fonogramów do 1,2%.

Dowód: - odpis pisma, k. 57-58

W uchwale zarządu Związku (...) z dnia 16 czerwca 2010 r. przewidziano, miesięczną stawkę zryczałtowaną dla nadawców ogólnopolskich w wysokości 2% wpływów brutto.

Dowód: - odpis wyciągu uchwały, k. 99-100

W dniu 13 maja 2004 r. Komisja Prawa Autorskiego umorzyła postępowanie w sprawie z wniosku Związku (...) o zatwierdzenie tabel stawek wynagrodzeń Związku (...) dla producentów fonogramów i wideogramów muzycznych.

Na uzasadnienie rozstrzygnięcia powołano, iż postępowanie stało się bezprzedmiotowe z uwagi na brak kompetencji Komisji do zatwierdzania lub odmowy zatwierdzania tabel wynagrodzeń za korzystanie z fonogramów lub wideogramów muzycznych. W zakresie swobody kontraktowej wnioskodawca w celu ułatwienia użytkownikom korzystania z praw producenckich podlegających zbiorowemu zarządowi powinien korzystać z opracowanych przez siebie tabel i informację o wysokości żądanych wynagrodzeń udostępniać użytkownikom w jak najszerszym zakresie.

Dowód: - odpis orzeczenia, k. 101-103

Pismem z dnia 3 lipca 2013 r. Związek (...) złożył do Sądu Okręgowego w Poznaniu wniosek o zatwierdzenie przez sąd tabel wynagrodzeń dla producentów fonogramów i wideogramów muzycznych za korzystanie z przedmiotów praw pokrewnych w zakresie praw do wprowadzonych do obrotu fonogramów i wideogramów muzycznych na polu eksploatacji: nadawanie. We wniosku tym wnioskodawca zawarł oświadczenia w przedmiocie treści umów zawieranych z nadawcami radiowymi. W rozpoznaniu tego wniosku Sąd Okręgowy w Poznaniu prowadzi postępowanie sygn. akt I Ns 191/13/1.

Dowód: - odpis wniosku, k. 163-173

W dniach 1 listopada 2011 r., 22 czerwca 2009 r., 1 czerwca 2007 r., 8 maja 2014 r. Związek (...) zawarł umowy przewidujące wynagrodzenia za nadawanie fonogramów i wideogramów muzycznych w wysokości 2% wpływów brutto.

Dowód: - odpisy umów, k. 227, 231, 235, 258

W dniu 21 kwietnia 2011 r. Związek (...) zawarł umowę przewidującą wynagrodzenia za nadawanie fonogramów i wideogramów muzycznych w wysokości 0,6 % wpływów brutto.

Dowód: - odpis umowy, k. 239

W dniu 1 maja 2007 r. Związek (...) zawarł umowę przewidującą wynagrodzenia za nadawanie fonogramów i wideogramów muzycznych w wysokości 0,5 % wpływów brutto.

Dowód: - odpis umowy, k. 243

W dniu 18 kwietnia 2012 r. Związek (...) zawarł umowę przewidującą wynagrodzenia za nadawanie fonogramów i wideogramów muzycznych w wysokości 0,6 % wpływów brutto.

Dowód: - odpis umowy, k. 248

Przy ustalaniu stanu faktycznego oparł się sąd na niekwestionowanych przez strony dokumentach publicznych, które stanowiły dowód na okoliczności urzędowo w nich stwierdzone oraz na dokumentach prywatnych, które stanowiły dowód na okoliczność treści oświadczeń woli w nich stwierdzonych.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W wypadku powództwa o ustalenie powód - obok udowodnienia okoliczności, z których wynika twierdzona przez niego treść stosunku prawnego (w realiach niniejszej sprawy - nieważność oświadczenia o wypowiedzeniu umowy złożonego przez stronę pozwaną skutkująca dalszym obowiązywaniem pomiędzy stronami umowy z dnia 16 lipca 1997 r.) musi wykazać dodatkową przesłankę skutecznego dochodzenia powództwa o ustalenie w postaci istnienia po jego stronie interesu prawnego w uzyskaniu orzeczenia ustalającego. Ocena, czy po stronie powoda zachodzi interes prawny, w tym również w wytoczeniu powództwa o ustalenie przeciwko określonemu podmiotowi, zależy od konkretnych okoliczności danej sprawy i od tego, czy w drodze innego powództwa (np. o świadczenie lub o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa) strona może uzyskać pełną ochronę swoich prawnie chronionych interesów (wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2010 r. II PK 342/09, LEX Nr 585783, podobnie wyrok SN z dnia 8 stycznia 2002 r. I PKN 763/00, LEX Nr 558274). Uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego należy pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej wykładni pojęcia interesu prawnego, konkretnych okoliczności danej sprawy, i od tego, czy w drodze powództwa o świadczenie strona może uzyskać pełną ochronę swoich praw. (wyrok SN z dnia 30 października 2008 r. II CSK 233/08, LEX nr 560543, wyrok SN z dnia 24 marca 2005 r. V CK 704/04, LEX Nr 180875).

W realiach niniejszej sprawy ocenić należy, że po stronie powodowej istnieje interes prawny w uzyskaniu orzeczenia ustalającego. Niewątpliwie kwestia obowiązywania umowy z dnia 16 lipca 1997 r. jest pomiędzy stronami sporna, albowiem strona powodowa twierdzi, że wobec nieważności oświadczenia o wypowiedzeniu umowa ta nadal obowiązuje, podczas gdy strona pozwana stoi na stanowisku, że wypowiedzenie było ważne i skuteczne i w konsekwencji jego nastąpiło zakończenie stosunku prawnego wynikającego z umowy z dnia 16 lipca 1997 r. Wbrew zarzutom strony pozwanej, strona powodowa nie może w drodze innego powództwa uzyskać skutków prawnych wynikających z uzyskania orzeczenia ustalającego, a zatem wiążącego obie strony i zabezpieczonego cechą prawomocności rozstrzygnięcia w przedmiocie istnienia stosunku prawnego. Trudno wskazać jakie konkretnie żądanie świadczenia zgłoszone przez stronę powodową mogłoby w tym kontekście zastąpić powództwo ustalenie stosunku prawnego lub prawa, w szczególności nie mogłoby nim być powództwo o nakazanie stronie pozwanej znoszenia wykorzystywania przez stronę powodową fonogramów objętych umową z dnia 16 lipca 1997 r. Rozstrzygnięcie w przedmiocie takiego żądania świadczenia, nawet orzekające pozytywnie o żądaniu pozwu, nie rozstrzygałoby bowiem o całym stosunku prawnym, w szczególności o wysokości wynagrodzenia należnego w jego ramach na rzecz strony pozwanej, zaś zawarte w uzasadnieniu takiego wyroku ustalenia sądu w przedmiocie obowiązywania umowy z dnia 16 lipca 1997 r. stanowiące przesłankę rozstrzygnięcia o żądaniu świadczenia w postaci znoszenia nie byłyby objęte cechą prawomocności tego orzeczenia i nie wiązałyby ani samych stron ani innych sądów czy organów władzy publicznej. Nie mogłoby również zastąpić powództwa o ustalenie powództwo o ukształtowanie, w szczególności wywodzone z art. 94 ust. 5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przesłanką wytoczenia takiego powództwa o ukształtowanie jest bowiem przyjęcie, że pomiędzy stronami obowiązuje umowa o określonej treści, która to treść ma ulec zmianie w wyniku uwzględnienia takiego powództwa. Natomiast celem, jaki chce osiągnąć w niniejszej sprawie strona powodowa jest wiążące strony stwierdzenie, że wiąże jej stosunek prawny o treści wynikającej z umowy z dnia 16 lipca 1997 r. a nie zmiana tej umowy. Strona powodowa nie ma zresztą zamiaru doprowadzić do zmiany treści stosunku prawnego wynikającego z umowy z dnia 16 lipca 1997 r. Wbrew zarzutom strony pozwanej przedmiotem sporu w niniejszej sprawie nie jest kwestia czy stronie pozwanej należy się wyższe wynagrodzenie aniżeli przewiduje to umowa z dnia 16 lipca 1997 r., ale to, czy umowa z dnia 16 lipca 1997 r. została skutecznie wypowiedziana czy nie.

Odnosząc się do samej kwestii istnienia spornego pomiędzy stronami stosunku prawnego należy zauważyć, że bezspornym było, że strony zawarły umowę w dniu 16 lipca 1997 r., którą następnie zmodyfikowały aneksem z dnia 27 października 1998 r. Umowa ta została zawarta na czas nieokreślony, a zatem w braku zajścia zdarzeń skutkujących zakończeniem stosunku prawnego z niego wynikającego (np. rozwiązania umowy przez strony, uchylenia się od skutków prawnych umowy czy w szczególności skutecznego wypowiedzenia tej umowy) ten stosunek prawny pomiędzy stronami nadal trwa. Bezspornym było również w sprawie, że pismem z dnia 7 sierpnia 2013 r. strona pozwana złożyła stronie powodowej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, uzasadniając to oświadczenie woli brakiem odpowiedzi na pismo z dnia 4 czerwca 2013 r. i brakiem podjęcia jakichkolwiek rozmów w celu renegocjowania umowy na eksploatację praw do fonogramów na polu nadawanie. Wypowiedzenie stosunku prawnego jest jednostronną czynnością prawną i podlega uregulowaniom prawa prywatnego dotyczącym czynności prawnych, w szczególności zawartych w art. 56 i nast. k.c. Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W wypadku gdyby wypowiedzenie dokonane pismem z dnia 7 sierpnia 2013 r. było nieważne, to – w braku powołania się przez stronę pozwaną na jakiekolwiek inne zdarzenia, których nastąpienie skutkować mogłoby zakończeniem stosunku prawnego wynikającego z umowy z dnia 27 października 1998 r. – stosunek prawny wynikający z umowy z dnia 27 października 1998 r. należałoby ocenić jako nadal istniejący pomiędzy stronami.

Zgodnie z art. 106 ust. 2 u.p.a. organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych powodów, odmówić zgody na korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych w granicach wykonywanego przez siebie zarządu. W oparciu o to uregulowanie konstruuje się obowiązek zaakceptowania przez organizacje zbiorowego zarządzania oferty zawarcia umowy licencji upoważniającej do korzystania z repertuaru organizacji na określonych jednakowych dla wszystkich kontrahentów warunkach (por. wyrok SN z dnia 26 czerwca 2003 r. V CKN 411/01, OSNC 2004/9, poz. 144). Tym bardziej zatem przepis ten nakazuje uznać, że skuteczność wypowiedzenia dokonanego przez stronę pozwaną winna być uzależniona od tego, czy nastąpiło ono z ważnych powodów. Wypowiedzenie tej umowy jest bowiem równoznaczne z odmową zgody na korzystanie z utworów aż do momentu zawarcia nowej umowy. W realiach niniejszej sprawy ocenić należy, że strona pozwana nie wykazała istnienia ważnych powodów uzasadniających wypowiedzenie, podczas gdy to na stronie pozwanej jako wywodzącej z tej okoliczności korzystne dla siebie skutki prawne ciążył w tym zakresie zgodnie z art. 6 k.c. ciężar dowodu. Przyczyną, na jaką powołała się na jego uzasadnienia strona pozwana był problem objęcia umową z dnia 16 lipca 1997 r. po dacie wejścia Polski do Unii Europejskiej fonogramów producentów zagranicznych. Podkreślić w tym miejscu należy, że fonogramy producentów zagranicznych nie zostały wyraźnie wyłączone z zakresu umowy. Natomiast ich ochrona wynikała z art. 99 pkt 2 u.p.a.i p.p. w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Zatem ocenić należy, że fonogramy te również były objęte umową z dnia 16 lipca 1997 r. gdyż przedmiotem jej były fonogramy, do których stosowało się ustawę – prawo autorskie. Okoliczność ta sama w sobie oznacza, że kwestia objęcia umową fonogramów producentów zagranicznych nie była ważnym powodem uzasadniającym wypowiedzenie umowy z dnia 16 lipca 1997 r. Dodatkowo uwzględnić należy okoliczność, że strona powodowa powołała się na tę okoliczność dopiero w 9 lat po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Zatem nawet gdyby hipotetycznie zdarzenie to rzeczywiście wpływało na zakres przedmiotowy umowy, to i tak nie sposób uznać, że zmiana taka miała charakter „ważnego powodu” w rozumieniu art. 106 ust. 2 u.p.a. skoro strona pozwanej przez tak długi okres w ogóle żadnych działań zmierzających do zmiany umowy z tej przyczyny nie podejmowała.

Ważnym powodem uzasadniającym wypowiedzenie nie mogło być również dążenie strony pozwanej do dostosowania wysokości wynagrodzenia do stawek określonych w tabeli ustalonej przez zarząd strony pozwanej, lecz nie zatwierdzonej ani przez Komisję Prawa Autorskiego ani przez sąd. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej brak zatwierdzenia tabeli przez Komisję Prawa Autorskiego nie oznaczał, że na stronie pozwanej ciąży „obowiązek” zawierania umów zgodnie z opracowanymi przez siebie tabel. Taki „obowiązek” nie wynika z żadnego przepisu prawa. Również orzeczenie Komisji Prawa Autorskiego z dnia 13 maja 2004 r. bynajmniej o istnieniu takiego obowiązku nie stanowiło, albowiem w uzasadnieniu tego orzeczenia Komisja wyraziła jedynie pogląd, że „w zakresie swobody kontraktowej wnioskodawca w celu ułatwienia użytkownikom korzystania z praw producenckich podlegających zbiorowemu zarządowi powinien korzystać z opracowanych przez siebie tabel i informację o wysokości żądanych wynagrodzeń udostępniać użytkownikom w jak najszerszym zakresie”. Sens tej wypowiedzi jest zatem taki, że wysokość wynagrodzenia podlega ustaleniu w zawieranych przez stronę pozwaną umów w granicach zakreślonych przez zasadę swobody umów. Nie wynika z niej jednak ani obowiązek zawierania umów o treści odpowiadającej opracowanym przez stronę pozwaną tabelom, a tym mniej obowiązek dostosowania zawartych już wcześniej umów do tych tabel.

Jako zasadny należy nadto ocenić zarzut strony powodowej, że wypowiedzenie umowy z dnia 16 lipca 1997 r. jest nieważne jako przejaw nadużywania przez stronę pozwaną pozycji dominującej. Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm.) (1) zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. (2) nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:

1)bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów;

2)ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów;

3)stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;

4)uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

5)przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji;

6)narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści;

7)podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.

(3) czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne.

Zgodnie z art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. przez pozycję dominująca rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40 %. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej sąd rozpoznający sprawę cywilną jest władny do dokonywania samodzielnie oceny, jako przesłanki swojego rozstrzygnięcia, czy określona czynność prawa stanowi przejaw nadużywania pozycji dominującej, chyba że została już wydana ostateczna decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzająca nadużycie pozycji dominującej (por. uchwała SN z dnia 23 lipca 2008 r. III CZP 52/08, OSNC 2009/7-8/107, wyrok SN z dnia 2 marca 2006 r. I CSK 83/05, LEX nr 369165, Wyrok SN z dnia 5 stycznia 2007 r., III SK 17/06, LEX nr 489018). Nie zachodzi zatem w tym zakresie zarzucana przez stronę pozwaną częściowa niedopuszczalność drogi sądowej i nie było podstaw do odrzucenia pozwu.

W realiach niniejszej sprawy należy uwzględnić, że strona pozwana nie kwestionowała powołanej przez stronę powodową okoliczności, iż przedstawia na swojej stronie internetowej informację, że zrzeszonym jest w niej niemal 100 osób fizycznych (przedstawicieli branży fonograficznej) oraz około 40 firm fonograficznych, które pod względem wartości sprzedanych nagrań obejmują łącznie ok. 80% polskiego rynku muzycznego (k. 9), a w konsekwencji zgodnie z art. 230 k.p.c. uznać należało tę okoliczność za przyznaną. Skoro zaś sama strona pozwana rozgłasza tego typu informacje, to informacja taka sama w sobie stanowi dowód na okoliczność, że strona pozwana ma pozycję dominującą, a jeżeli z jakich przyczyn stan taki w rzeczywistości nie zachodzi, to winna to uwodnić strona pozwana. W tym stanie rzeczy ocenić należy jako przesłankę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, że strona pozwana jest podmiotem o pozycji dominującej w rozumieniu art. 9 w zw. z art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r.

Strona pozwana, pomimo wezwania postanowieniem sądu z dnia 12 września 2014 r., odmówiła przedstawienia umów określających wynagrodzenie za korzystanie z fonogramów zawartych przez stronę pozwaną ze spółkami Grupa Radiowa (...) sp. z o.o. i Radio (...) S.A. Okoliczności powołane przez stronę pozwaną nie uzasadniają tej odmowy, albowiem z dokumentów tych wynikać mogły istotne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie okoliczności i dlatego wniosek strony powodowej o wezwanie do przedstawienia tych dowodów był uzasadniony, tym bardziej, że niewątpliwie strona powodowa dokumentów tych samodzielnie uzyskać nie była w stanie. W tym stanie rzeczy, na zasadzie art. 233 par. 2 k.p.c. ocenić należało, że odmowa przedstawienia tych dokumentów przemawia za oceną, że celem takiego zaniechania strony pozwanej było zatajenie w niniejszym postępowaniu istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, a mianowicie tego, że wysokość wynagrodzenia za korzystanie z fonogramów przez Grupę Radiową (...) sp. z o.o. i Radio (...) S.A. odbiega od wynagrodzenia za korzystanie z fonogramów, które strona pozwana chciałaby zastrzec w umowie zawartej ze stroną powodową i w którym to celu wypowiedziała umowę z dnia 16 lipca 1997 r. Taki stan rzeczy przemawia za oceną, że dokonanie tego wypowiedzenia stanowi przejaw nadużywania przez stronę pozwaną pozycji dominującej o cechach opisanych w art. 9 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. W kontekście treści korespondencji prowadzonej przez strony przed i po dokonaniu wypowiedzenia nie budzi bowiem wątpliwości, że rzeczywistym celem dokonanego wypowiedzenia było skłonienie strony powodowej do zawarcia umowy upoważniającej do korzystania z fonogramów przewidującej wynagrodzenie w postulowanej przez stronę pozwaną wysokości 2% przychodu brutto. Dokonanie wypowiedzenia zmierzało zatem do doprowadzenia do sytuacji, w której strona powodowa miałaby płacić wynagrodzenie odmiennej od tego, jakie strona pozwana zastrzegła od Grupy Radiowej (...) sp. z o.o. i Radia (...) S.A. a zatem do zastosowania w analogicznych umowach niejednolitych warunków umów, stwarzających zróżnicowane warunki konkurencji. Taka kwalifikacja działań strony pozwanej prowadzi do oceny, że wypowiedzenie umowy z dnia 16 lipca 1997 r. stanowiło było nieważne z mocy art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r.

W powyższym stanie rzeczy ocenić należy, że wypowiedzenie dokonane przez stronę pozwaną pismem z dnia 7 sierpnia 2013 r. jest nieważne, a w konsekwencji stosunek prawny wynikający z umowy z dnia 16 lipca 1997 r. zmienionej aneksem z dnia 27 października 1998 r. nadal obowiązuje pomiędzy stronami, zaś strona pozwana ma interes prawny w ustaleniu orzeczeniem sądowym istnienia tego stosunku prawnego. Mając powyższe na uwadze powództwo podlegało uwzględnieniu o czym orzeczono w pkt I sentencji na podstawie wyżej powołanych przepisów.

Na zasądzone w pkt II sentencji na zasadzie art. 98 par. 2 k.p.c. od przegrywającej strony pozwanej na rzecz wygrywającej strony powodowej koszty postępowania złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej, opłata skarbowa od pełnomocnictwa oraz uiszczona od pozwu opłata.