Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSO Ewa Roszak

Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Biedermann

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2014 r. w Poznaniu

odwołania D. M.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w P.

z dnia 18 września 2013r., znak: (...)

w sprawie D. M.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w P.

o wysokość świadczenia

1. Zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie II ust.3 , w ten sposób, iż orzeka, że część uzupełniająca emerytury odwołującej nie podlega w okresie od 7 sierpnia 2013r. do 30 września 2013r. zawieszeniu w 100% z powodu prowadzenia działalności rolniczej.

2. Zasądza od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 września 2013 roku, znak: (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13.08.2013 r. przyznał D. M. emeryturę rolniczą od dnia 07.08.2013r. bezterminowo. Powyższą decyzją w ustępie II. pkt. 3 zawieszono ubezpieczonej cześć uzupełniającą w 100% z powodu prowadzenia działalności rolniczej.

Od powyższej decyzji w ustawowym terminie wniosła odwołanie D. M., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, domagając się zmiany zaskarżonej decyzji w całości poprzez przyznanie odwołującej prawa do emerytury w pełnej wysokości.

W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik odwołującej zakwestionował wynik ustaleń organu rentowego, jakoby odwołująca miała prowadzić gospodarstwo rolne. Pełnomocnik wskazał, że stan zdrowia D. M. nie pozwala jej na prowadzenie jakiejkolwiek działalności, w tym działalności rolniczej. Dokumentacja potwierdzająca tą okoliczność została przez odwołującą przedstawiona organowi. Jednocześnie pełnomocnik odwołującej przywołał orzecznictwo sądowe na wykazanie, że ugruntowany jest w nim pogląd, zgodnie z którym przepis art. 28 ust. 4 pkt. 1-7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników należy traktować jedynie jako przykładowe wyliczenie sytuacji, w których następuje domniemanie zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego. Tego rodzaju domniemanie nie może być w żadnym razie Interpretowane jako wyliczenie enumeratywne przesłanek, których spełnienie warunkuje wyłącznie uznanie zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu organ rentowy wyjaśnił, że w przedmiotowej sprawie ustalono, iż mąż odwołującej na dzień wydania zaskarżonej decyzji był dzierżawcą gruntu rolnego o pow. 4,21 ha fizycznego, co wynika z umowy na dzierżawę gruntu rolnego Nr (...) z dnia 16.10.2008 r. Tym samym odwołująca w świetle ust. 4 art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej (posiadaczem gospodarstwa rolnego jest bowiem także dzierżawca – art. 336 k.c.). Przedmiotowa umowa dzierżawy wygasła z dniem 15.10.2013r. i nie została przedłużona automatycznie, w związku z czym, decyzją Prezesa KRUS z dnia 03.10.2013r. została podjęta przez organ rentowy wypłata odwołującej części uzupełniającej emerytury od dnia 01.10.2013r.

Z uwagi na wydanie w/w decyzji pełnomocnik odwołującej sprecyzował, iż żądanie zgłoszone w odwołaniu ogranicza do okresu od daty wskazanej w zaskarżonej decyzji z dnia 7 sierpnia 2013r. do dnia wskazanego w decyzji z dnia 1 października 2013r. o podjęciu wypłaty świadczenia.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. M. urodziła się w dniu (...).

Odwołująca D. M. oraz świadek J. M. są małżeństwem i jako małżeństwo posiadali na prawach wspólności ustawowej własne gospodarstwo o pow. 1,90 ha, stanowiące działkę gruntu nr (...), położoną w P. S. nr 14, gm. (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym o pow. użytkowej nieprzekraczającej 110 m ², stodołą oraz budynkami gospodarczymi. To gospodarstwo zostało przez małżonków przekazane synowi i synowej aktem notarialnym Rep. A nr (...) zawartym w dniu 13.06.2013r. Odwołująca wraz z mężem formalnie od tego momentu nie korzystają z żadnej części tego gospodarstwa, a jedynie notarialnie mają określoną dożywotnią służebność mieszkania, które cały czas na tym gospodarstwie zajmują.

Poza gruntem własnym J. M. miał na mocy umowy z dnia 16.10.2008r. w dzierżawie, jako pracownik Nadleśnictwa Ł., ziemię o pow. 4,21 ha oddaną w dzierżawę jako deputat, za czynsz dzierżawny wynoszący równowartość 8,55q żyta. Ta umowa obejmowała okres 5 lat, tj. do 15.10.2013 r. - formalnie na tą datę został określony termin końcowy dzierżawy. J. M. nie występował z wnioskiem o skrócenie tego okresu lub z wypowiedzeniem dzierżawy albowiem nie wiedział, że ta formalna data trwania dzierżawy spowoduje zawieszenie części emerytury żony D. M..

Dzierżawiony przez męża odwołującej grunt obejmował powierzchnię 4,21 ha położony był w N. i zasadniczo stanowił łąkę (na 3,12 ha) i grunt uprawny w pozostałym zakresie. Na dzierżawionej łące pasły się głównie zwierzęta leśne albowiem grunt ten położony był w bezpośrednim sąsiedztwie lasów. Na tej łące nie były wypasane zwierzęta własne małżonków, a zwierzęta posiadali w gospodarstwie do 2012r., więc z tego gruntu pozyskiwane było głównie siano. To siano w 2013r. faktycznie odbierał już w całości od małżeństwa M. sąsiad, w zamian za skoszenie. W związku z tym żadnego dochodu z tej dzierżawionej łąki nie mieli, chodziło bardziej o utrzymanie gruntu w takim charakterze, jak wymagało tego Nadleśnictwo. Pozostała część gruntu była obsadzona słodkim łubinem, który też faktycznie służył zwierzynie leśnej, bo praktycznie wszystko było zjadane przez zwierzynę leśną. Jako leśnik J. M. nie mógł domagać się odszkodowań za szkody poczynione przez zwierzynę płową na tym gruncie. Przez ostatni rok dzierżawy żadne z małżonków M. nie wykonywało na tym gruncie prac polowych czy pielęgnacyjnych. Praktycznie jego doglądaniem zajmował się sąsiad, a gdy odwołująca i świadek przekazali swoje gospodarstwo synowi, to również ten dzierżawiony grunt praktycznie był oddany synowi do używania.

Mąż odwołującej - J. M. - jest leśniczym zatrudnionym na umowę o pracę i wykonuje swoje zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy - ma do doglądania obszar o pow. 1500 ha w Nadleśnictwie Ł. Leśnictwo D.. Praca ta wymaga przebywania poza domem. Jest to nienormowany czas pracy, w tygodniu obejmuje nie mniej niż 40 godzin. Świadek pracuje tam od 1973r. i zawsze bardziej był związany z tą pracą zawodową, niż z rolnictwem. Z uwagi na to, że praca w Nadleśnictwie w przeszłości nie zawsze była dochodowa, więc aby utrzymać siebie i rodzinę, korzystał on z przysługujących mu deputatów i dzierżawił od Nadleśnictwa grunty.

Gdy stan zdrowia odwołującej D. M. uległ pogorszeniu i w 2012 r. praktycznie przestała chodzić oraz oczekiwała na operację endoprotezy kolana, to zupełnie została wyłączona z jakichkolwiek prac na tym gospodarstwie. J. M. również w tym gospodarstwie już nie wykonywał prac, bo od dłuższego czasu wykonywał je już syn, który mieszkał z żoną w tym gospodarstwie i od początku wiadomym było, że to on przejmie gospodarstwo po rodzicach. Odwołująca miała wyznaczony termin operacji endoprotezy na lato 2013 r. Nie mniej na długo przed tą datą (praktycznie rok wcześniej) już została unieruchomiona. Była w stanie poruszać się tylko po obejściu, podpierała się kulą, a zatem już żadnych prac fizycznych, nawet lżejszych, wykonywać w gospodarstwie nie mogła. Dodatkowo w maju 2013r. wykryto u niej chłoniaka o wysokim stopniu złośliwości, co spowodowało, że musiała być hospitalizowana. Odbywała też chemioterapię i z tego powodu zupełnie nie była w stanie pracować na gospodarstwie, wykonywać w nim żadnych prac, a nawet nadzorować czy zarządzać pracami wykonywanymi przez inne osoby. Po każdej chemioterapii odwołująca była na tak silnych środkach, że nawet nie była w stanie funkcjonować samodzielnie - wymagała stałej opieki osoby drugiej. Z uwagi na schorzenie onkologiczne endoprotezo plastyka stawu kolanowego LKD z blokowaniem kanału szpikowego uda przeszczepem kostnym autogennym została u odwołującej przeprowadzona dopiero w dniu 16.12.2013r.

Odwołująca nie występowała z wnioskiem o przyznanie świadczenia rentowego z KRUS- u, gdyż oczekiwała, że w 2013r. przejdzie na emeryturę.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: zeznań świadka J. M. (k.49v-50 akt) oraz dokumentów zgromadzonych na kartach akt niniejszej sprawy k. 19-27, 48-50 i w aktach KRUS nr GE – (...)-2/15.

W ocenie Sądu na przymiot wiarygodności zasługują w całości zeznania świadka J. M.. Wskazany świadek potwierdził, że odwołująca w spornym okresie nie wykonywała żadnych prac na gospodarstwie rolnym, opisując szczegółowo stan jej zdrowia, jak również wyjaśniając kwestię dzierżawienia ziemi od nadleśnictwa. Jego zeznania są przekonywujące, spójne i logiczne oraz korespondują z pozostałym zgromadzonym w postępowaniu materiałem dowodowym w postaci dokumentów, w tym z dokumentacją medyczną dot. stanu zdrowia odwołującej.

Przedłożona dokumentacja medyczna stanowiła także potwierdzenie, że odwołująca, z uwagi na stwierdzone u niej schorzenie onkologiczne (chłoniaka z komórek B o wysokim stopniu złośliwości) jest także niezdolna do stawienia się w sądzie. Z tego powodu Sąd pominął dowód z zeznań odwołującej D. M. z uwagi na jej usprawiedliwioną nieobecność na terminie rozprawy wyznaczonym dla jej przesłuchania.

Sąd dał również wiarę zebranym w sprawie dokumentom. Dokumenty urzędowe Sąd uznał za wiarygodne i miarodajne, albowiem sporządzone zostały przez organy do tego uprawnione z zachowaniem wymaganej formy. Za wiarygodne Sąd uznał także dokumenty prywatne stanowiące zgodnie z art. 245 k.p.c. dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Należy podkreślić, że ich wiarygodność nie była przez strony kwestionowana, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii, czy zachodzi wynikająca z treści art. 28 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm., nazywanej dalej ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników) przesłanka do zawieszenia w całości części uzupełniającej emerytury rolniczej D. M. w postaci prowadzenia przez nią działalności rolniczej.

Dokonując analizy w/w przepisów prawa należy stwierdzić i jednocześnie podzielić stanowisko strony odwołującej, że błędna jest argumentacja KRUS, wg. której wystarczy spełnienie jednego z dwóch kryteriów wymienionych w treści art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. kryterium prawa własności lub posiadania gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, ażeby uznać emeryta lub rencistę za osobę, która nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej.

Przepis art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jedynie uzupełnia treść art. 28 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, poprzez wskazanie niektórych sytuacji faktycznych, na podstawie których definiuje pojęcie nie prowadzenia działalności rolniczej. Wskazany katalog nie pochłania wszystkich wypadków, w których ustawodawca uznaje, że działalność rolnicza nie jest prowadzona. Ustawodawca dopuszcza - poza tym uznaniem - inne jeszcze wypadki nie prowadzenia takiej działalności i uwzględnia je przy zawieszaniu prawa do świadczeń. Przyjąć zatem należy, że w innym wypadku niż zapisany w art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego może, dla uniknięcia zawieszenia wypłaty świadczeń wykazywać, że gospodarstwa nie prowadzi, czyli że po jego stronie nie dochodzi do realizacji przesłanki opisanej w art. 28 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (por. wyrok S.N. z dnia 18 stycznia 2012 r. w sprawie II UK 82/11, publik. LEX nr 1163001).

Swoista i nietypowa konstrukcja art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników doprowadziła Sąd Najwyższy do sformułowania wniosku, że ustawodawca przewidziane w nim przypadki prowadzenia gospodarstwa rolnego zmarginalizował z punktu widzenia zawieszalności wypłaty świadczeń i uznał, że mimo własności lub posiadania gruntów, działalność rolnicza nie jest prowadzona (por. wyrok SN z dnia 7 lutego 2002 r. w sprawie II UKN 49/01, publik. LEX nr 53557).

Zastosowana w art. 28 ust. 4 technika legislacyjna sugeruje przyjęcie, że wyliczenie zawarte w pkt 1-4 służy wyłącznie ułatwieniom dowodowym. Rolnicy będący właścicielami gospodarstw wymienionych w art. 28 ust. 4 pkt 1-4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie muszą wykazywać, że nie prowadzą na nich działalności rolniczej - ten fakt uznaje bowiem sam ustawodawca (por. wyroki SN: z dnia 10 stycznia 2007 r. w sprawie III UK 121/06, publik. LEX nr 948794 i z dnia 18 stycznia 2012 r. w sprawie II UK 82/11, publik. LEX nr 1163001).

Brak jest zatem podstaw prawnych do zawieszenia wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej, wtedy, gdy właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego nie prowadzi faktycznej działalności rolniczej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r. w sprawie II UZP 5/04, publik. OSNP 2004/22/389).

Tak więc decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma ustalenie, czy wnioskodawczyni faktycznie prowadziła działalność rolniczą, w szczególności w spornym okresie od 07.08.2013r. do 30.09.2013r. Sam fakt bycia współwłaścicielem gospodarstwa rolnego nie jest bowiem tożsamy z prowadzeniem działalności rolniczej (por. wyrok SN z dnia 28 stycznia 2009 r. w sprawie I UK 202/08, publik. LEX nr 593445). W przypadku odwołującej D. M. o prowadzeniu przez nią działalności rolniczej przesądzać miał fakt, że była ona w spornym okresie małżonkiem posiadacza (dzierżawcy) gruntu rolnego o pow. 4,21 ha.

Wskazać należy, że poprzez prowadzenie działalności rolniczej należy rozumieć prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego działalności zawodowej, związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej oraz mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2005 r. w sprawie I UK 16/05, publik. OSNP 2006/17-18/278).

Sąd brał przy tym pod uwagę również to, że istotny jest aspekt osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Prowadzenie działalności rolniczej nie musi polegać na świadczeniu pracy fizycznej, ponieważ możliwe jest wykonywanie tej działalności, polegające na samym zarządzaniu gospodarstwem rolnym, jednakże to do prowadzącego je rolnika należy podejmowanie decyzji dotyczących tego gospodarstwa takich, jak przykładowo: wykonywanie prac polowych, mechanicznych, czy nawożenia (por. uchwała SN z dnia 30 maja 1988 r. w sprawie III UZP 8/88, publik. LEX nr 13044).

Podkreślenia wymaga, że w postępowaniu przed Sądem, fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie - w niniejszej sprawie fakt zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej - mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, a do Sądu należy ocena ich wiarygodności. Nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu sądowym nie można przekreślić znaczenia dowodowego innych, niż wskazane przez organ rentowy środków dowodowych.

Tym samym odwołująca mogła wykorzystać w postępowaniu sądowym możliwości udowodnienia faktu zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych, w tym szczególnie zeznań świadków.

W przedmiotowej sprawie KRUS nie ustalił, czy wnioskodawczyni faktycznie prowadziła w spornym okresie - tj. w momencie wydania skarżonej decyzji, aż do wygaśnięcia umowy dzierżawy zawartej przez J. M. - działalność gospodarczą, ograniczając się jedynie do stwierdzenia, że mąż odwołującej na dzień wydania zaskarżonej decyzji był dzierżawcą gruntu rolnego.

Ze stanu niniejszej sprawy wynika jednak, że D. M. oraz J. M. posiadali jako małżonkowie własne gospodarstwo o pow. 1,90 ha, które zostało przekazane ich synowi i synowej aktem notarialnym zawartym 13.06.2013r. Odwołująca wraz z mężem nie korzystają więc formalnie od tej daty z żadnej części tego gospodarstwa, a jedynie notarialnie mają określoną dożywotnią służebność mieszkania, które dotychczas na tym gospodarstwie zajmowali. Poza gruntem własnym J. M. rzeczywiście miał w ramach deputatu, jako pracownik Nadleśnictwa Ł. oddaną w dzierżawę ziemię o pow. 4,21 ha. Ta umowa obejmowała okres 5 lat, ostatnio trwający do 15.10.2013r. Dzierżawiony grunt w przeważającej części stanowiła łąka, na której pasły się głównie zwierzęta leśne. Z tego gruntu uzyskiwano więc tylko głównie siano, które w 2013r. odbierał od małżeństwa M. ich sąsiad, w zamian za koszenie tej łąki. Oni sami w tym czasie nie posiadali już zwierząt gospodarskich, dla których siano to mogło być wykorzystywane. W związku z tym żadnego dochodu z tej dzierżawionej łąki nie mieli, chodziło bardziej o utrzymanie gruntu zgodnie z celem i charakterem, jak wymagało tego Nadleśnictwo. Nadto nie trzeba było też zasadniczo żadnych prac na tym gruncie wykonywać, bo pozostała część obsadzana była łubinem. J. M. jest od 1973r. leśniczym zatrudnionym na umowę o pracę i wykonuje swoje zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. Wymaga to od niego przebywania poza domem codziennie, w nienormowanym czasie, a przy tym mąż odwołującej zawsze bardziej był zwiany z tą pracą zawodową niż z rolnictwem. Z kolei praktycznie już od 2012 r. stan zdrowia odwołującej uległ takiemu pogorszeniu, że przestała ona chodzić, poruszała się tylko po obejściu i to przy użyciu kuli ( oczekiwała w tym czasie na operację endoprotezy kolana), a przez to zupełnie została wyłączona z jakichkolwiek prac na tym gospodarstwie. Odwołująca miała wyznaczony termin operacji endoprotezy na lato 2013r. Termin ten jednak został przesunięty z tego powodu, że dodatkowo w maju 2013 r. wykryto u niej chłoniaka o wysokim stopniu złośliwości, co spowodowało, że musiała być w tym czasie hospitalizowana, a następnie poddana chemioterapii. Z tego powodu w spornym okresie D. M. zupełnie nie była w stanie pracować na gospodarstwie, wymagała stałej opieki najbliższych, była nie tylko w złym stanie fizycznym, ale i psychicznym. Zabieg endoprotezy przeprowadzono u odwołującej w grudniu 2013r., jednakże do chwili obecnej wymaga ona jeszcze prowadzenia intensywnej rehabilitacji, co z uwagi na występujące u niej schorzenie onkologiczne, jest procesem znacząco utrudnionym. Ponadto w aktualnym stanie zdrowia nie podejmowała ona żadnych decyzji dotyczących dzierżawionego przez jej męża gruntu, w szczególności co do rodzaju i terminu wykonywanie prac polowych na tym gruncie, nie korzystała z żadnych pożytków ani innych korzyści materialnych wynikających z tej dzierżawy.

W oparciu o poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy stwierdził zatem, że w spornym okresie nie zachodziła, wynikająca z treści art. 28 ust. 1 - 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, przesłanka do zawieszenia wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej D. M. w postaci prowadzenia przez nią działalności rolniczej.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w pkt. II ust. 3 i orzekł jak w sentencji wyroku w pkt. 1, tj. że część uzupełniająca emerytury odwołującej nie podlega w okresie od 7 sierpnia 2013r. do 30 września 2013r. zawieszeniu w 100% z powodu prowadzenia działalności rolniczej.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt. 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002, Nr 163, poz. 1348) zasądzając od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, mając na uwadze charakter sprawy, aktywność procesową pełnomocnika odwołującej oraz jego nakład pracy.

SSO Ewa Roszak