Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 334/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Teresa Kołbuc

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz

SSO Marek Boniecki (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Iwona Rajca

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2013 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. D. i B. D.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kazimierzy Wielkiej

z dnia 31 grudnia 2012 r. sygn. I C 86/12

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II (drugim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powodów dalsze kwoty po 13 500 (trzynaście tysięcy pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 lipca 2012 roku do dnia zapłaty; oddala apelację powodów w pozostałej części i apelację pozwanego w całości oraz zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 1810, 50 (jeden tysiąc osiemset dziesięć 50/100) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 334/13

Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 9 maja 2013 r.

Powodowie J. D. i B. D. w pozwach skierowanych przeciwko (...) S.A. w W. domagali się zasądzenia od pozwanego kwot po 15 000 zł na rzecz każdego z nich wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem znacznego pogorszenia się ich sytuacji materialnej w związku ze śmiercią syna P. D. oraz kwot po 30 000 zł na rzecz każdego z nich tytułem zadośćuczynienia po śmierci syna wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Strona pozwana wniosła o oddalenie obu powództw, zarzucając, że roszczenia powodów zostały zaspokojone w toku postępowania likwidacyjnego, żądane sumy są wygórowane, zaś bezpośrednio poszkodowany przyczynił się swoim zachowaniem do powstania szkody w 80%.

Wyrokiem z dnia 31 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Kazimierzy Wielkiej zasądził od strony pozwanej na rzecz obojga powodów kwoty po 3600 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2012 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego wynika w szczególności, że w dniu (...) syn powodów P. D. w czasie prac polowych w gospodarstwie rolnym (...), zbliżając się do ciągnika kierowanego przez inną osobę, przewrócił się na ziemię i dostał pod maszynę rolniczą. Na skutek odniesionych ran zmarł. W momencie wypadku miał we krwi 3,4 0/00 alkoholu. W sprawie II K 233/10 Sądu Rejonowego w Kazimierzy Wielkiej Ł. W. został uznany winnym i skazany za to, że w dniu 10 kwietnia 2010 r. jako pracodawca, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracy, nie dopełnił ciążących na nim obowiązków i dopuścił P. D. i A. K. do pracy przy wykonywaniu prac polowych ciągnikiem rolniczym z agregatorami, przy czym nie posiadali oni uprawnień do kierowania takim ciągnikiem, nie zapoznał ich z instrukcją obsługi technicznej agregatora i zasadami BHP przy obsłudze tego typu urządzeń, narażając te osobna bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, czym nieumyślnie spowodował śmierć P. D.. Powodowie zgłosili szkodę stronie pozwanej, która wypłaciła im z tytułu odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po 1400 zł, zaś z tytułu zadośćuczynienia po 4000 zł, przyjmując w obu przypadkach przyczynienie się poszkodowanego w 80% do powstania szkody.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za częściowo uzasadnione. Zdaniem Sądu Rejonowego na skutek śmierci syna nastąpiło pogorszenie sytuacji majątkowej powodów, albowiem P. D. pomagał im w utrzymaniu domu, wykonywaniu remontów i bieżących napraw w gospodarstwie, a także finansowo przyczyniał się do prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego. Ponadto powodowie wiązali z synem nadzieje na wspólne prowadzenie gospodarstwa rolnego, a następnie na jego przekazanie za utrzymanie w podeszłym wieku. Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał, że strata syna była dla powodów ogromnym przeżyciem emocjonalnym, w kontekście roszczenia zgłoszonego na podst. art. 446 §4 k.c. Wziął także pod uwagę sytuację majątkową powodów. Sąd pierwszej instancji przyjął również, że żądane przez powodów kwoty nie są wygórowane, lecz P. D. pracując w stanie nietrzeźwości, przyczynił się do powstania szkody w 80%.

Wyrok powyższy zaskarżyły apelacjami obie strony.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo co do kwot po 6300 zł z tytułu odszkodowania oraz po 12 600 zł z tytułu zadośćuczynienia. Skarżący zarzucili: 1) naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść wydanego wyroku – art. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę części materiału dowodowego, tym samym przekonanie, iż materiał dowodowy w sprawie pozwala na ustalenie 80% przyczynienia się poszkodowanego (syna powodów) do powstałej szkody; 2) naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 362 k.c. poprzez uznanie stopnia przyczynienia się do powstałej szkody w wysokości 80%.

W konkluzji skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez: 1) zasądzenie od pozwanego kwoty zadośćuczynienia w wysokości po 12 600 zł dla każdego z powodów wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; 2) zasądzenie od pozwanego kwoty odszkodowania w wysokości po 6 300 zł dla każdego z powodów wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; 3) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesowych, w tym kosztów zastępstwa za II instancję.

Jednocześnie w uzasadnieniu apelacji skarżący wskazali, że syn powodów przyczynił się do szkody w 50%.

Strona pozwana – mimo oczywiście błędnego określenia – zaskarżyła wyrok w części uwzględniającej powództwa, zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 446 §3 k.c. poprzez ustalenie i przyznanie powodom ostatecznie „niestosownej”, bo rażąco wygórowanej sumy odszkodowania; 2) art. 446 §4 k. c. poprzez ustalenie i przyznanie powodom ostatecznie „nieodpowiedniej”, bo rażąco wygórowanej sumy zadośćuczynienia.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództw w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja powodów okazała się częściowo uzasadniona, zaś apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie w żadnym zakresie.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż stan faktyczny ustalony został przez Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy, z poszanowaniem reguł określonych przez art. 233 §1 k.p.c., co sprawiło, że Sąd Okręgowy przyjął go za własny. Nie bez znaczenia przy tej ocenie było to, że okoliczności faktyczne sprawy były w istocie bezsporne.

Rację przyznać należy skarżącym co do tego, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że bezpośrednio poszkodowany w wypadku przyczynił się w 80% do jego zaistnienia. W tym zakresie ocena dowodów była dowolna, co czyniło uzasadnionym zarzut naruszenia przepisu art. 233 §1 k.p.c., a zarazem uprawniało twierdzenie o obrazie art. 362 k.c. Treść tego ostatniego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości, że ciężar wykazania zarówno przyczynienia, jak i jego stopnia spoczywa na odpowiedzialnym za szkodę, co wynika z ogólnej zasady dowodzenia, wyrażonej w art. 6 k.c. Tymczasem w ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana obowiązkowi temu nie sprostała. Sam fakt, że poszkodowany w chwili zdarzenia znajdował się w stanie nietrzeźwości, której stopień był znaczny, nie jest jednoznaczny z tym, że przyczynił się do zaistnienia szkody. Na zobowiązanym do naprawienia szkody ciąży obowiązek wykazania również adekwatnego związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 §1 k.c. między zachowaniem poszkodowanego a szkodą, co w rozpoznawanej sprawie nie nastąpiło. Także dokumenty zawarte w aktach sprawy karnej – pomijając w tym miejscu zasadę bezpośredniości dowodzenia w procesie cywilnym – nie dają podstaw do przyjęcia stanowiska strony pozwanej za uzasadnione. Skoro jednak powodowie przyznali w apelacji, że ich syn przyczynił się do powstania szkody w 50%, czego efektem było ograniczenie żądania, zasadnym było przyjęcie przez Sąd Okręgowy takiego zakresu przy wyrokowaniu.

Powodowie wykazywali w procesie, że należne im z tytułu śmierci syna zadośćuczynienie winno wynosić po 50 000 zł dla każdego z nich. W ocenie Sądu drugiej instancji w okolicznościach rozpoznawanej sprawy sum tych nie sposób w żadnym wypadku uznać za nieodpowiednie w rozumieniu art. 446 §4 k.c., a już z pewnością nie za rażąco wygórowane. Powodowie wykazali, że łączyła ich z synem silna więź emocjonalna, mogli liczyć na jego wsparcie. Już sam fakt utraty najbliższej osoby, z którą przebywa się przez tak długi czas, która jest wsparciem i daje nadzieję na spokojną starość świadczy o olbrzymim rozmiarze krzywdy doznanej przez powodów. Pamiętać przy tym należy, że przyznane zadośćuczynienie musi wyrażać taką kwotę, która odczuwalna jest jako realne, adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi (por. analog.: wyrok Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2004 r., IV CK 445/03, LEX nr 173555). Z tych także względów zarzut strony pozwanej skierowany przeciwko wysokości zadośćuczynienia uznać należało za chybiony.

Skoro zatem każdy z powodów domagał się w apelacji zasądzenia kwoty 15 000 zł przy przyjęciu 50% przyczynienia, żądanie takie uznać należało za uzasadnione.

Apelacja powodów skierowana przeciwko rozstrzygnięciu w przedmiocie odszkodowania z tytułu pogorszenia się ich sytuacji życiowej odniosła jedynie czesiowy skutek. Wskazać należy, że będący podstawą rozstrzygania w tym zakresie art. 446 §3 k.c. wymaga istotnego pogorszenia się sytuacji życiowej bliskich poszkodowanego. Oczywistym winno być także, że ciężar udowodnienia tej okoliczności tak co do samego faktu, jak i rozmiaru, spoczywa na żądających świadczenia. W tym wypadku skarżący temu obowiązkowi nie sprostali. Zeznania powodów były w tym zakresie bardzo ogólnikowe i nie zostały potwierdzone żadnym innym dowodem. Jeszcze bardziej nieprecyzyjne były zeznania świadków, którzy nawet w przybliżeniu nie podawali sum, którymi wspomagał rodziców ich zmarły syn. Także w stanowisku procesowym strony powodowej, wyrażonym w pismach procesowych nie sposób doszukać się konkretów co do sposobu obliczenia należnej z tytułu odszkodowania kwoty. W tej sytuacji Sąd Okręgowy przyjął, że powodowie nie wykazali w toku procesu, aby szkoda, którą ponieśli była wyższa niż uznana przez stronę pozwaną w postępowaniu likwidacyjnym. Odnosząc te kwoty, tj. po 7000 zł do przyjętego stopnia przyczynienia się do powstania szkody, uzyskano świadczenia po 3500 zł.

W konkluzji powyższych rozważań Sąd Okręgowy przyjął, że powodom, oprócz sum wypłaconych w toku postępowania likwidacyjnego, należą się kwoty po 15 000 zł z tytułu zadośćuczynienia oraz po 2100 zł z tytułu odszkodowania, tj. łącznie po 17 100 zł. Jako że Sąd Rejonowy zasądził kwoty 3600 zł, zasadne było dodatkowe zasądzenie sum po 13 500 zł.

Żądanie odsetek znajdowało uzasadnienie w treści przepisów art. 481 §1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., jako że żądane w pozwie kwoty stały się wymagalne już w toku post wraz z odsetkami od dnia wniesienia postępowania likwidacyjnego na skutek wezwania do zapłaty.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podst. art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. Na marginesie zauważyć należy, iż powodowie reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika nie zgłosili wniosku o modyfikację i zasądzenie kosztów procesu za postępowanie pierwszo instancyjne.

Apelacja strony pozwanej jako bezzasadna podlegała oddaleniu na post. art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, mając na uwadze wynik sprawy, orzeczono na podst. art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. Powodowie w zakresie żądania zgłoszonego w apelacji wygrali proces w 90%. Każdy z nich poniósł koszty w wysokości 2145 zł (945 zł opłaty oraz 1200 zł wynagrodzenia radcy prawnego). Z kolei koszty strony pozwanej ograniczyły się jedynie do wynagrodzenia radcy prawnego. W konsekwencji, z tego tytułu zasądzono od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów kwoty po 1810,50 zł (2145 zł x 90% - 1200 x 10%).

SSO C. Klepacz SSO T. Kołbuc SSO M. Boniecki

Zarządzenie: odpisy wyroków z uzasadnieniami doręczyć pełnomocnikom stron.