Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 253/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Ciesielska (spr.)

Sędziowie: SSO Teresa Kołbuc

SSO Sławomir Buras

Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2013 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę zadośćuczynienia

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego we Włoszczowie

z dnia 21 grudnia 2012 r. sygn. I C 142/12

oddala apelację, zasądza od (...) SA w W. na rzecz R. K. kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów postepowania apelacyjnego.

II Ca 253/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2012r. Sąd Rejonowy we Włoszczowie zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda R. K. kwotę 12 000zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 12 września 2012, w pozostałym zakresie tj. co do żądania dalszej kwoty 8000 zł. powództwo oddalił. Nadto orzekł o kosztach procesu zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 938,20zł.

Rozstrzygnięcie swoje Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych: W dniu 16 listopada 1997r. w S. doszło do wypadku drogowego , w wyniku którego śmierć poniósł M. K., brat R. K.. Z uwagi na śmierć sprawcy wypadku – Z. S., postępowanie przygotowawcze prowadzone w sprawie zdarzenia zostało umorzone. Pojazd, którym kierował sprawca wypadku, a którego pasażerem był M. K., ubezpieczony był z tytułu odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A. Powód po śmierci brata doznał zaburzeń adaptacyjnych niewykraczających poza obraz psychologicznej żałoby. Długość okresu żałoby jest obecnie trudna do oceny . Zdarzenie to bowiem miało miejsca w okresie w okresie dojrzewania powoda, co z pewnością zachwiało poczuciem jego bezpieczeństwa. Był on świadkiem rozpaczy swojej matki. Sam też doświadczał rozpaczy i smutku przechodzącego w okres przygnębienia. Analiza linii życiowej powoda wskazuje, że nie nastąpiło pogorszenie w jego codziennym funkcjonowaniu w życiu osobistym i rodzinnym. Aktualnie nie występują u niego w związku ze śmiercią brata negatywne następstwa psychologiczne. Nie wymaga on terapii psychologicznej ani leczenia psychiatrycznego. Ma on obecnie 31 lat, a w chwili śmierci brata miał lat 16. Od śmierci brata powoda minęło już 15 lat. Po takim okresie czasu powód nie jest w stanie dokładnie opisać uczuć i przeżyć związanych z okresem żałoby, których doznawał jako dorastający chłopak. W chwili wypadku jego brat miał 22 lata. Mieszkał wspólnie z powodem w rodzinnym domu. Więź miedzy braćmi była bardzo duża. M. K. jako starszy brat był dla powoda oparciem. R. K. zawsze mógł liczyć na jego pomoc. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, iż powództwo R. K. o zadośćuczynienie wytoczone na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 par. 1 k.c. , a zatem z uwagi na krzywdę wyrządzoną mu przez naruszenie jego dobra osobistego w postaci silnych więzi rodzinnych jakie łączyły go ze starszym bratem jest co do zasady usprawiedliwione. Zwarzywszy na rozmiar krzywdy jaka była udziałem powoda w następstwie zdarzenia z dnia 16 listopada 1997r., zdaniem Sądu zasadnym było zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia w kwocie 12 000zł. Ustalając wysokość tej kwoty Sąd I instancji uwzględnił także przyczynienie się M. K. do powstania szkody, który jako pasażer jechał bez zapiętych pasów bezpieczeństwa. Należność tę Sąd I instancji wyliczył przyjmując pełną wysokość zadośćuczynienia na kwotę 17 000zł, i pomniejszając ją o 30% tj. wysokość ustalonego stopnia przyczynienia się poszkodowanego. Orzeczenie o kosztach Sąd Rejonowy oparł na podstawie art. 100 k.p.c. Ustalając, że powód wygrał spór w 60% , stwierdził ,że winien on ponosić 40% ogółu kosztów procesu wyliczonych na 5 592 zł.

przy uwzględnieniu wszystkich wydatków tak wyłożonych przez stronę powodową jak i pozwaną, , co stanowi kwotę 2 236,80zł. Skoro zatem powód poniósł już koszty w wysokości 3175zł., to pozwany winien mu zwrócić kwotę 938,20zł. ( 3 175,00 – 2 236,80 ).

Apelację od wyroku wywiodła strona pozwana – (...) S.A. w W. , wskazując , iż zaskarża wyrok w całości, i zarzucając mu: - naruszenie art. 448k.c. w zw. z art. 24 par. 1 k.c. poprzez przyjęcie, że powodowi na podstawie tych przepisów przysługuje zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postaci więzi emocjonalnych między najbliższymi członkami rodziny zmarłego, - art. 822 par. 1 k.c. i par. 10 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów , przez ich nieuwzględnienie i ostatecznie przyjęcie, ze umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą zakładu ubezpieczeń za naruszenie dóbr osobistych takich jak dochodzone w niniejszej sprawie, a innych niż zdrowie i życie.

Podnosząc powyższe zarzuty (...) S.A. w W. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa o zadośćuczynienie wniesionego przez R. K., oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za drugą instancję według norm przepisanych, oraz zasądzenia w odrębnej pozycji od powoda na rzecz pozwanego kwoty 2 400zł . ( ustalonej wg norm wynikających z obowiązujących przepisów), tytułem kosztów zastępstwa procesowego za I instancję .

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻY CO NASTĘPUE:

Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że roszczenie powoda o zadośćuczynienie z tytułu śmierci brata na skutek wypadku komunikacyjnego mającego miejsce 16 listopada 1997r. w S. , a więc przed wejściem w życie przepisu art. 446 par. 4 k.c. , znajduj oparcie w art. 448 k.c. w zw. z art. 24 par.1 k.c. Na gruncie stanu prawnego przed nowelizacją przepisu art. 446 k.c. dostrzegano potrzebę naprawienia krzywdy wyrządzonej rodzinie zmarłego. Wielokrotnie w orzecznictwie wskazywano, iż śmierć osoby bliskiej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym, które to dobro objęte jest ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Wartością niematerialną podlegającą w tym wypadku ochronie jest emocjonalna więź rodzinna miedzy osobami najbliższymi./ por. uchwała SN z dnia 22 października 2010r. III CZP 76/10, uchwała SN z dnia 13 lipca 2011r. III CZP 32/11/. Sąd Okręgowy w pełni podziela ten pogląd , a tym samym ocenę prawną roszczenia powoda dokonaną przez Sąd Rejonowy , iż naruszenie więzi rodzinnej wbrew wywodom apelacji jest przesłanką usprawiedliwiającą żądanie zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 k.c. Wbrew wywodom apelacji prawidłowo także Sąd Rejonowy stwierdził , że naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnych powoda jest bezpośrednio związane ze zdarzeniem w wyniku, którego poniósł śmierć jego brat. Zgodnie bowiem z wypracowanym w judykaturze jednolitym stanowiskiem, osoba dochodząca zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego z powodu śmierci osoby najbliższej nie jest poszkodowana pośrednio lecz bezpośrednio. Źródłem jej krzywdy

jest ten sam czyn niedozwolony, którego skutkiem była śmieć bliskiej mu osoby. Krzywda wyrządzona zmarłemu to utrata życia, a krzywda wyrządzona osobie bliskiej zmarłego, to naruszenie dobra osobistego przez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w stosunkach rodzinnych. Jest to zatem własna krzywda osoby bliskiej zmarłego. Taka osoba doznaje więc bezpośrednio naruszenia jej dobra osobistego /por. uchwała SN z dnia 13 lipca 2011r. III CZP 32/11/. Zdaniem Sądu Okręgowego trudno także podzielić pogląd apelującego, że w świetle art. 822 par. 1 k.c. i par. 10 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, brak jest po jego stronie legitymacji biernej w zakresie roszczeń powoda wynikających z naruszenia jego dóbr osobistych. Skoro bowiem odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem jest wyznaczona granicami odpowiedzialności ubezpieczonego, to obowiązek ubezpieczonego zapłaty zadośćuczynienia osobie bliskiej na podstawie art. 448 k.c. zostaje również przejęty przez ubezpieczyciela. Odrzucenie tej tezy musiałoby znajdować oparcie w konkretnej podstawie prawnej wyłączającej odpowiedzialność ubezpieczyciela w tym zakresie/por. pogląd SN zaprezentowany w uchwale z dnia 7 listopada 2012r. w sprawie III CZP 67/12 /. Tymczasem wbrew wywodom apelującego z przywołanych przez niego przepisów, wbrew jego interpretacji , wyłączenie takie nie wynika. Regulacja zawarta w par. 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów ( Dz. U. Nr 96, poz. 475 ze zm.), a następnie w par. 10 ust. 1 analogicznego rozporządzenia z 24 marca 2000r. ( Dz. U. Nr 26 , poz. 310 ze zm.) i art.34 ust.1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych , Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz. U . z 2003r. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) była przedmiotem wykładni w orzecznictwie Sądu Najwyższego . Z ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, obejmującego zarówno uchwały jak i wyroki wydawane w sprawach, w których bezpośrednio pozywano ubezpieczycieli zobowiązanych do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej , wynika że Sąd Najwyższy bez wątpliwości i konsekwentnie uznawał, iż umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów obejmuje także zadośćuczynienie za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Taka linia orzecznicza Sądu Najwyższego , dominująca także w orzecznictwie sądów powszechnych, i w pełni aprobowana przez Sąd Okręgowy orzekający w przedmiotowej sprawie, potwierdzona został w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012r. III CZP 67/12 , w której Sąd wprost wskazał , iż „ przepis par. 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów ( Dz. U. Nr 26 poz. 310 ze zm. ) nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c.” , czy uchwale z dnia 20 grudnia 2012r. III CZP 93/12 odnoszącej się do art. 34 ust. 1 powołanej powyżej ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych. Sąd Najwyższy wyjaśnił ,że wynikające z tej regulacji uprawnienie osoby trzeciej do żądania od ubezpieczyciela odszkodowania z tytułu ubezpieczenia pojazdu mechanicznego powstaje wówczas, gdy posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani zgodnie z przepisami prawa cywilnego do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem tego

pojazdu. Przywołany w apelacji przepis par. 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992r. posługuje się pojęciem szkody szeroko rozumianej, obejmującej zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Zawarta w nim regulacja jest wyrazem woli ustawodawcy zapewnienia osobie trzeciej możliwie pełnej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego. W świetle zatem tego poglądu, który w pełni podziela Sąd Okręgowy, nie ma podstaw do podzielenia poglądu prezentowanego w apelacji , że przywołany przepis wyłącza z zakresu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. Odmienny pogląd doprowadziłby do zróżnicowania zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego i ubezpieczyciela. Oznaczałoby to pozbawienie poszkodowanego możliwości uzyskania zagwarantowanej ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej pełnej rekompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, nie tylko w przypadkach wyraźnych wyłączeń ustawowych / por. wywody Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 20 grudnia 2012r. III CZP 93/12/.

Mając na uwadze powyższe wywody, Sąd Okręgowy stwierdził niezasadność zarzutów podniesionych przez pozwanego w apelacji i w konsekwencji , działając na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił złożoną przez niego apelację. Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy oparł na podstawie art. 108 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 98 par.1, 2 i 3k.p.c. w zw. z art. 391 pr. 1 k.p.c. Na koszty zasądzone na rzecz powoda od pozwanego jako przegrywającego postępowanie apelacyjne, złożyło się wynagrodzenie za zastępstwo prawne, z jakiego korzystał na tym etapie postępowania powód, ustalone na podstawie par. 12 ust. 1 pkt. 1 w zw. z par. 6 pkt. 5 rozporządzenia z dnia 28 września 2002r. Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm. ).

/SSO. S. Buras/ /SSO. E. Ciesielska/ /SSO. T. Kołbuc/