Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. S. k. w W.

przeciwko B. R., J. R. (1), T. D. i R. K. (1)

o zwolnienie spod egzekucji

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 16 maja 2014 r. sygn. akt I C 296/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Powód (...) S. K. w W. w pozwie wniesionym w dniu 13 maja 2013 r. przeciwko pozwanym J. R. (2), B. R., T. D. i R. K. (1) domagał zwolnienia spod egzekucji 30 jachtów D. 21 o numerach od 01 do 30 wraz z wyposażeniem, znajdujących się w porcie jachtowym (...) w I..

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że na wniosek pozwanych Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) Kancelaria (...) w P. wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi (...) spółce z o.o. w W.. W dniu 12 kwietnia 2013 r. Komornik w porcie jachtowym (...) w I. dokonał zajęcia 30 jachtów D. 21 jako należących do tego dłużnika.

Jachty te stanowią własność powoda, bowiem na mocy umowy z dnia 3 grudnia 2012 r. spółka z o.o. (...) zawarła z powodem umowę, na podstawie której w celu zabezpieczenia wierzytelności powoda przeniosła na niego własność 26 sztuk jachtów D. o numerach od 01 do 26. Z kolei umową z dnia 31 grudnia 2012 r. również zawartą w celu zabezpieczenia wierzytelności powoda doszło do przeniesienia przez spółkę (...) na powoda 4 sztuk jachtów D. o numerach od 27 do 30 wraz z wyposażeniem ratowniczym. Komornik dokonał zajęcia przedmiotowych jachtów w obecności pełnomocnika powoda M. C., który nie wyraził zgody na zajęcie przedmiotowych ruchomości.

Pozwani J. R. (2), B. R., T. D. i R. K. (1) wnieśli o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu zaprzeczyli, aby przedmiotowe ruchomości stanowiły własność powoda. Kwestionowali umowy przeniesienia własności jachtów przez spółkę (...) na powoda w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy z dnia 29 października 2012 r., podnosząc, że umowa ta nie została załączona do pozwu i nie wiadomo czy została zrealizowana. Pozwani zarzucili, że powód nie przedstawił faktur VAT czy dowodów zapłaty, które mogłyby uprawdopodobnić istnienie zabezpieczanej wierzytelności. Wskazali też, że ruchomości związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (jachty D.), tak jak powód to wskazał w uzasadnieniu pozwu, powinny być ujawnione w ewidencji środków trwałych i wartości materialnych, przy czym zapisów takich dokonuje się najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Powód nie przedstawił natomiast dowodu w postaci takiej ewidencji. Pozwani podnieśli także powołując się na postanowienia art. 843 § 3 k.p.c., iż powód utracił prawo uzupełnienia wniosków dowodowych w trakcie postępowania. Pozwani twierdzili, że przewłaszczenie przedmiotowych jachtów na zabezpieczenie było czynnością pozorną i w związku z tym na podstawie art. 83 § 1 k.c. należy ją uznać za nieważną. Wskazali jednocześnie na powiązania osobowo- kapitałowe powoda i dłużnika (...) spółki z o.o. Powód jest wspólnikiem posiadającym całość udziałów w spółce (...). Również skład zarządów obu spółek jest identyczny, w skład których wchodzą E. B. i A. B.. Pozwani wskazywali także, iż w umowach przewłaszczenia wartość przedmiotowych jachtów została wskazana na kwotę 1.080.000 zł, zaś określając wartość przedmiotu sporu powód twierdził, że wartość jachtów wynosi 1.500.000 zł. Wreszcie „zbycie” przedmiotowych jachtów nastąpiło w toku egzekucji prowadzonej z wniosku pozwanych. Ponadto powód nie wzywał pozwanych do zwolnienia przedmiotowych jachtów spod egzekucji przed wniesieniem niniejszego powództwa.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 16 maja 2014 r. oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami procesu na rzecz pozwanych.

Według ustaleń tego Sądu wyrokiem z dnia 31 lipca 2012 r. w sprawie V GC 36/12 zasądzono od (...) spółki z o.o. w W. na rzecz T. D. i R. K. (2) wspólników spółki cywilnej (...) kwotę 145.878 zł z ustawowymi odsetkami od 30 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 10.911 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Apelacja pozwanego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie I ACa 706/12 została oddalona z zasądzeniem od pozwanego na rzecz powodów kwoty 2.700 zł kosztów postępowania za drugą instancję. Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2012 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku nadał w/w wyrokowi klauzulę wykonalności. Wnioskiem z dnia 3 stycznia 2013 r. pozwani T. D. i R. K. (1) wszczęli przeciwko spółce z o.o. (...) na podstawie w/w tytułu wykonawczego egzekucję przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w P. W. M.. W dniu 15 stycznia 2013 r. Komornik zawiadomił dłużnika o zajęciu rachunku bankowego i zakazie wypłat, a w dniu 16 stycznia 2013 r. zajął udziały i zyski spółki (...). W dniu 12 kwietnia 2013 r. Komornik dokonał zajęcia ruchomości dłużnika tj. 1 katamaranu (...) i 30 sztuk jachtów D. 21., o czym powiadomił powoda i dłużnika pismami z dnia 15 kwietnia 2013 r. W dniu 12 marca 2013 r. wierzyciele T. D. i R. K. złożyli wniosek o przyłączenie się do egzekucji z nieruchomości dłużnika, stanowiących jego własność, a położonych w miejscowości M., gmina P.. Komornik wcześniej prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce z o.o. (...) z wniosku J. R. (2) i B. R. w sprawie KM 2016/12.

Z odpisu KRS powodowej spółki z dnia 13 maja 2013 r. wynika, że jedynym wspólnikiem spółki jest (...), a uprawnieni do jej reprezentacji są jednoosobowo – zarząd komplementariusza oraz A. B. i E. B. jako członkowie Zarządu. Z kolei z odpisu (...) spółki z o.o. (...) w W. wynika, że jedynym wspólnikiem tej spółki jest (...) S. K., a członkami zarządu są E. B. i A. B.. Identyczni są wspólnik i członkowie zarządu w spółce z o.o. (...). Natomiast w spółce z o.o. (...) jedynym wspólnikiem jest A. C., a członkiem jednoosobowego zarządu A. B..

W dniu 3 grudnia 2012 r. między spółką z o.o. (...) reprezentowaną przez A. B., a powodem reprezentowanym przez E. B., została zwarta umowa przeniesienia na powoda przez spółkę z o.o. (...) własności 26 sztuk jachtów D. 21 o numerach od 01 do 26, wraz z wyposażeniem ratowniczym, w celu zabezpieczenia wierzytelności powoda wynikającej z umowy z dnia 29 października 2012 r. w kwocie 2.306.842,83 zł. Wartość tych jachtów w umowie określono na kwotę 936.000 zł. Następnie w dniu 31 grudnia 2012 r. została miedzy w/w podmiotami zawarta kolejna umowa przeniesienia własności dalszych 4 jachtów D. 21 o numerach 27, 28, 29 i 30 wraz z wyposażeniem w celu zabezpieczenia pożyczki z dnia 29 października 2012 r. w kwocie 2.306.842,83 zł. Wartość tych jachtów określono w umowie na kwotę 144.000 zł. W dniu 31 grudnia 2012 r został też sporządzony aneks do umowy, z którego wynika, że spółka z o.o. (...) zatrzymuje przewłaszczone jachty w swoim posiadaniu w charakterze biorącego w użyczenie. Inną umową z dnia 30 grudnia 2012 r. powód, reprezentowany przez M. C., zawarł ze spółką z o.o. (...) umowę najmu 30 sztuk jachtów na okres jednego roku w zamian za roczny czynsz w kwocie 30.000 zł. Wcześniej, w dniu 1 grudnia 2012 r. E. B. działając w imieniu powoda, udzieliła M. C. pełnomocnictwa do działania w imieniu powodowej spółki, między innymi, do reprezentowania jej wobec komorników, ale też zawierania w imieniu powoda umów najmu i dzierżawy. W dniu 12 kwietnia 2013 r. M. C. uczestniczył jako świadek w zajęciu przez Komornika 30 sztuk jachtów D. 21.

W ramach dofinansowania ze środków(...)oraz budżetu państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (...)na lata 2007–2013 spółka z o.o. (...) w dniu 9 listopada 2010 r. kupiła 10 sztuk jachtów D. 21 za cenę 204.960 zł brutto, a w dniu 25 lutego 2011 r. kolejne 10 jachtów za cenę 206.640 zł brutto. Na skutek skargi pozwanego J. R. (2) umowa z udzielenie dofinansowana w ramach w/w programu została rozwiązana ze spółką (...) za jednomiesięcznym wypowiedzeniem.

Sąd Okręgowy następnie powołał się na art. 841 § 1 k.p.c. i w jego kontekście stwierdził, iż powództwo ekscydencyjne jest środkiem obrony merytorycznej chroniącym nie dłużnika lecz wyłącznie osobę trzecią. Jest to powództwo o ukształtowanie i zmierza do zakwestionowania zasadności lub dopuszczalności egzekucji mimo, że osoba trzecia nie zwalcza tytułu wykonawczego uzyskanego przez wierzyciela lecz przeciwstawia się prowadzeniu egzekucji z określonego przedmiotu, gdy egzekucja z tego przedmiotu narusza jej prawa podmiotowe. Wypadki naruszenia prawa mogące stanowić podstawę powództwa ekscydencyjnego obejmują sytuacje, w których skierowano egzekucje do przedmiotu stanowiącego własność osoby trzeciej; osobie trzeciej przysługuje ograniczone prawo rzeczowe do zajętego przedmiotu, a ustawa nie nakazuje uwzględniać tego prawa w inny sposób w egzekucji; zajęty przedmiot nie należy do dłużnika, a osoba trzecia ma prawo żądać wydania tego przedmiotu; na korzyść osoby trzeciej istnieje obowiązujący wierzyciela zakaz zbywania lub obciążania tego przedmiotu. Osoba trzecia może poszukiwać ochrony służących jej uprawnień do zajętych przedmiotów w drodze powództwa ekscydencyjnego na podstawie między innymi umów najmu i dzierżawy. Zgodnie z art. 841 § 3 k.p.c. powództwo ekscydencyjne można wnieść w terminie jednego miesiąca od daty dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. Termin ten ma charakter materialnoprawny i nie podlega przywróceniu, a jego uchybienie skutkuje oddaleniem powództwa.

Sąd Okręgowy następnie stwierdził, iż świadkiem uczestniczącym w zajęciu przedmiotowych jachtów przez Komornika w dniu 12 kwietnia 2013 r. był M. C., który na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu w dniu 1 grudnia 2012 r. przez członka zarządu powodowej spółki (...) posiadał szerokie uprawnienia do działania w imieniu powoda, między innymi do reprezentowania jej wobec komorników. W tej sytuacji należałoby przyjąć, iż powodowa spółka powzięła wiedzę o naruszeniu jej prawa w dniu 12 kwietnia 2013 r, a zatem miesięczny termin do wniesienia powództwa upływał w dniu 12 maja 2013 r.

Niniejsze powództwo zostało wniesione w dniu 13 maja 2013 r. Zdaniem Sądu Okręgowego gdyby jednak liczyć termin od dnia 15 kwietnia 2013 r., czyli od dnia pisma komornika zawiadamiającego powoda o naruszeniu jego praw, termin określony w art. 841§ 3 k.p.c. należałoby uznać za zachowany.

Sąd ten w dalszej kolejności odniósł się do zrzutu pozwanych dotyczącego nieważności umów przeniesienia własności przedmiotowych jachtów z dnia 3 i 31 grudnia 2012 r. zawartych miedzy powodem a dłużnikiem Spółką z o.o. (...) jako pozornych w kontekście art. 83 § 1 k.c. Pozwani zarzucali, że zostały one sporządzone wyłącznie po to aby umożliwić egzekucję z tych ruchomości. Czynili też zarzut, że powód i dłużnik spółka z o.o. (...) są powiązane kapitałowo oraz osobowo, ponieważ jedynym (...) spółki (...) jest powodowa spółka i te same osoby są członkami zarządu obu spółek. Zgodnie z art. 843§ 3 k.p.c. wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty jakie mógł w tym czasie zgłosić pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Powództwo w niniejszej sprawie zostało wytoczone w reżimie obowiązywania postanowień art. 207 k.p.c. w brzmieniu nadanym mu ustawą z dnia 16 września 2011 r. (Dz. U. nr 233 poz. 1381), a obowiązującym od dnia 3 maja 2012 r. Zgodnie z jego § 6 sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub w dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy, albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. W niniejszej sprawie powód do pozwu nie załączył umowy z dnia 29 października 2012 r., na którą powołuje się w umowach o przeniesienie własności jachtów w celu zabezpieczenia wierzytelności z tej umowy wynikającej. Nie powołuje się też na okoliczności, które spowodowały zawarcie umowy z dnia 29 października 2012 r, a mianowicie – uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o. (...) z dnia 30 czerwca 2012 r. w przedmiocie wypłaty zysku spółki w postaci dywidendy. Okoliczności te i dowody były znane powodowi już w dacie sporządzenia pozwu i zgodnie z w/w przepisami, a w szczególności art. 843 § 3 k.p.c., powód utracił prawo do korzystania z tych dowodów i związanych z nimi zarzutów.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu Okręgowego, uprawniony okazał się zarzut pozwanych dotyczący nieważności umów z dnia 3 i 31 grudnia 2012 r. jako pozornych, mających na celu jedynie zmylenie osób trzecich, a szczególności wierzycieli dłużnika – spółki z o.o. (...) i wywołanie w nich przekonania, że właścicielem przedmiotowych jachtów jest powód. Powód i dłużnik pozwanych są powiązani kapitałowo i osobowo, te same osoby są członkami zarządów obu spółek co miało wpływ na ocenę zawartych przez nich umów. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miało znaczenia sposób prowadzenia przez Komornika postępowania egzekucyjnego. Zarzuty takie nie przysługują osobie trzeciej żądającej zwolnienia spod egzekucji zajętego przedmiotu. Przysługują one natomiast dłużnikowi w ramach obrony formalnej, która ma zapewnić eliminację naruszeń przepisów procesowych w celu zapewnienia zgodnego z prawem przebiegu egzekucji.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy oddalił powództwo.

O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, który zmienił swą firmę na (...) Spółkę z o.o. S. k.w W. (k. 578). W apelacji powód zarzucił Sądowi Okręgowemu:

1)rażące naruszenie przepisów art. 115 k.c. w zw. z art. 841 § 3 k.p.c. przez błędną ich wykładnię i zastosowanie, wskutek czego Sąd I instancji błędnie ustalił, że powód nie zachował miesięcznego terminu do wystąpienia z powództwem przeciwegzekucyjnym w sprawie niniejszej;

2)rażące naruszenie przez Sąd I instancji przepisów postępowania: art. 207 § 6 k.p.c., art. 217 §§ 1 i 2 k.p.c. oraz art. 843 § 3 k.p.c., do czego doszło wskutek podjęcia przez Sąd I instancji błędnej decyzji o zwrocie stronie powodowej pisma z dnia 3 lutego 2014 r., co z kolei skutkowało pominięciem przez ten sąd wniosków dowodowych zgłoszonych przez Powoda w tymże piśmie;

3)wydanie wyroku pomimo nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd I instancji,

4)rażące naruszenie przepisów art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Na podstawie tych zarzutów powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego – w związku z zarzutami procesowymi, w świetle których zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 k.p.c.).

Ewentualnie, na wypadek nie podzielenia tego zarzutu, wniósł o:

1)zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, w związku z zasadnością twierdzeń strony powodowej,

2)zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Ponadto na podstawie art. 280 k.p.c. wniósł zażalenie na postanowienie Sądu I instancji wydane podczas rozprawy w dniu 16 maja 2014 r. w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych powoda zawartych w piśmie wniesionym za pośrednictwem Poczty Polskiej w dniu 4 lutego 2014 r., podtrzymanych przez pełnomocnika strony powodowej podczas posiedzenia w dniu 16 maja 2014 r., żądając jego zmiany, dopuszczenia i przeprowadzenia wspomnianych dowodów oraz rozważenie, czy w sprawie niniejszej nie zachodzi uzasadniona potrzeba wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w treści przepisu art. 158 § 4 k.p.c., bowiem sporządzony za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk protokół z rozprawy, do której doszło w dniu 16 maja 2014 r., znacząco odbiega treścią od znajdującego się w aktach sprawy protokołu sporządzonego pisemnie podczas tejże rozprawy.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji powoda.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest uzasadniona.

Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika w sposób jednoznaczny jakie ostatecznie stanowisko zajął Sąd Instancji w kwestii zachowania przez stronę powodową miesięcznego terminu do wniesienia powództwa przewidzianego w art. 841 § 3 k.p.c. W praktyce sądowej przyjmuje się, iż termin ten jest terminem prawa materialnego, o charakterze prekluzji sądowej i nie podlega przywróceniu (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2007 r., III CZP 57/07 – OSNC 2008/9/97). Jak już o tym była wyżej mowa przy czynności zajęcia przedmiotowych jachtów w dniu 12 kwietnia 2010 r. obecny był pełnomocnik powodowej spółki (...). Następnie powództwo w niniejszej sprawie zostało wniesione do Sądu Okręgowego w dniu 13 maja 2013 r. (k. 27). Trafnie skarżący w swej apelacji zauważył, iż ten ostatni dzień przypadł na niedzielę – zgodnie z art. 115 k.c. dzień uznany ustawowo za wolny od pracy. Mając na uwadze powyższe oraz to, że zgodnie z art. 112 i 114 k.c. termin oznaczony w miesiącach (liczących trzydzieści dni) kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, to należało uznać, iż strona powodowa w niniejszej sprawie dochowała terminowi do wniesienia powództwa, przewidzianemu w w/w art. 841 § 3 k.p.c. W związku z tym nie można było na tej podstawie je oddalić.

Sąd Apelacyjny podzielił zawarty w apelacji powoda zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 207 § 6 oraz art. 843 § 3 k.p.c. poprzez wadliwy zwrot pisma procesowego z dnia 3 lutego 2014 r., skutkujący pominięciem zgłoszonych w tym piśmie wniosków dowodowych. Z protokołu, a przede wszystkim zapisu obrazu i dźwięku jedynej rozprawy odbytej przed Sądem w dniu 16 maja 2014 r. wynika, iż strona powodowa, reprezentowana przez fachowego pełnomocnika procesowego, na podstawie art. 162 k.p.c. zwróciła jemu uwagę na naruszenie tych przepisów przy podejmowaniu decyzji o zwrocie w/w pisma procesowego oraz pominięciu zawartych w nim wniosków dowodowych (k. 535 odw. i 536). Ma to znaczenie w kontekście stanowiska, zgodnie z którym w zgłoszonym na podstawie art. 162 k.p.c. przez stronę reprezentowaną przez zawodowego pełnomocnika zastrzeżeniu należy przytoczyć naruszone przepisy (Kodeks postępowania cywilnego – komentarz Lex, W–wa 2013, t. I, str. 542–543). W tym stanie rzeczy należało przyjąć, iż skarżący nie utracił prawa powoływania się na analizowane uchybienia w dalszym toku postępowania.

Sąd Apelacyjny zgadza się ze stroną powodową co do nieprawidłowej interpretacji przez Sąd Okręgowy art. 843 § 3 k.p.c. i w konsekwencji tego uznanie, iż powód w trakcie postępowania utracił prawo powołania dowodów niezgłoszonych w pozwie. Na gruncie tego przepisu przyjmuje się, iż wskazany w nim system prekluzji odnosi się do zarzutów zgłaszanych przez powoda i nie obejmuje środków dowodowych, które powód może przytaczać na uzasadnienie swoich żądań – z zastrzeżeniami wynikającymi z art. 217 – do zamknięcia rozprawy (komentarz do art. 843, Legalis 2013, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 marca 2014 r., I ACa 784/13 – zbiór Lex nr 1461128). W oparciu o powyższe należało dojść do wniosku, iż omawiany przepis nie mógł dla Sądu I instancji stanowić podstawy do pominięcia wniosków dowodowych zgłoszonych przez stronę powodową w trakcie postępowania.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego uzasadniony jest także podniesiony przez stronę powodową zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 207 § 6 k.p.c. poprzez zwrócenie pisma procesowego z dnia 3 lutego 2014 r. (k. 261–271) zawierającego wnioski dowodowe dotyczące, między innymi, dopuszczenia i przeprowadzenia dowodów z zeznań świadka J. B. na okoliczność zawarcia umów przewłaszczenia, będących podstawą powództwa przeciegzekucyjnego, dowodów z dokumentów – umowy z dnia 29 października 2012 r. na okoliczność istnienia wierzytelności zabezpieczonej umowami przewłaszczenia, uchwały zgromadzenia wspólników spółki (...) z dnia 30 czerwca 2012 r. na okoliczność wypłaty zysku w postaci dywidendy oraz bilansu tej spółki według stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. potwierdzającego istnienie kapitału zapasowego w kwocie 2.205.792,57 zł, przeznaczonego uchwałą wspólników na wypłatę w formie dywidendy oraz dowodu z przesłuchania strony – w imieniu strony powodowej E. B. – na okoliczności towarzyszące zawarciu umów przewłaszczenia, zajęcia przedmiotowych jachtów w sytuacji gdy nie znajdowały się one w posiadaniu dłużnika egzekwowanego, a także podjęcia uchwały w przedmiocie wypłaty dywidendy przez spółkę (...). Pismo to poprzedzało stosowne pismo przygotowawcze zawierające wniosek o zezwolenie jego złożenia. Jak już o tym była wyżej mowa pismo to zostało na rozprawie w dniu 16 maja 2014 r. zwrócone, zaś wnioski dowodowe, jako spóźnione, pominięte na podstawie art. 207 § 6 k.p.c. Sąd Apelacyjny zgadza się ze skarżącym, że dopuszczenie i przeprowadzenie w/w dowodów nie spowodowałoby wówczas zwłoki w rozpoznaniu sprawy. Słusznie strona powodowa wskazała w trakcie postępowania, iż pismo to znajdowało się w aktach sprawy w dniu 11 kwietnia 2014 r., to jest w dniu w którym wyznaczana została rozprawa na dzień 16 maja 2014 r. (k. 525). Zatem już wówczas Sąd I instancji miał wiedzę o tych dowodach i przebieg postępowania przed tym Sądem wskazuje, iż nie wystąpiły w niniejszej sprawie żadne okoliczności uniemożliwiające przeprowadzenie zawnioskowanych przez stronę powodową dowodów na pierwszej rozprawie, zgodnie z postulatem zawartym w art. 6 § 1 k.p.c. Dodatkowo stwierdzić należy, iż strona powodowa w chwili wniesienia pozwu nie była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika procesowego, a o treści o treści art. 207 § 6 k.p.c. została pouczona dopiero w chwili doręczenia jej odpisu odpowiedzi na pozew (k. 182). W tym stanie rzeczy należało przyjąć, iż zachodziły w sprawie okoliczności usprawiedliwiające zgłoszenie przez stronę powodową dowodów w kolejnym piśmie procesowym ponieważ nie zgłosiła ich w pozwie bez swej winy, przede wszystkim jednak uwzględnienie tych dowodów nie spowodowałoby zwłoki w rozpoznaniu sprawy. Dlatego Sąd Apelacyjny uznał, iż zwrócenie pisma procesowego strony powodowej z dnia 3 lutego 2014 r. oraz pominięcie zgłoszonych w nim dowodów naruszało 207 § 6 i 7 k.p.c.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, iż Sąd I instancji nie był konsekwentny w procesie gromadzenia materiału dowodowego. Mianowicie swe ustalenia faktyczne poczynił nie tylko w oparciu o dowody z dokumentów dołączonych do pozwu (nota bene będącymi w istocie niepotwierdzonymi za zgodność kserokopiami, niekorzystającymi na gruncie kodeksu postępowania cywilnego z waloru dokumentu – tak K. K. w komentarzu Lex do art. 250 k.p.c., jw., str. 897), ale także w oparciu o część dokumentów dołączonych do zwróconego pisma procesowego z dnia 3 lutego 2014 r. Zatem Sąd Okręgowy z jednej strony zdyskwalifikował te dowody, a z drugiej wykorzystał je do ustalenia podstawy faktycznej swego rozstrzygnięcia. Świadczy to wybiórczym podejściu tego Sądu do wskazanego przez stronę powodową materiału dowodowego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymaga przeprowadzenia omówionych wyżej dowodów wskazanych w piśmie procesowym strony powodowej z dnia 3 lutego 2014 r. Zostało już wyjaśnione, iż pismo to zostało wadliwie zwrócone i w związku z tym obowiązkiem Sądów jest rozstrzygnięcie o zasadności powództwa przy uwzględnieniu niezasadnie pominiętych dowodów. Cały materiał dowodowy strony powodowej został prawidłowo skoncentrowany w tym zwróconym piśmie procesowym. Wymienione w nim dowody z dokumentów dotyczą zasadniczej dla niniejszej sprawy kwestii ważności umów przewłaszczenia w kontekście art. 83 § 1 k.c. To samo dotyczy wskazanych w nim osobowych źródeł dowodowych. Dowody te pozostają ze sobą w ścisłym związku, dotyczą tych samych okoliczności i ich łączne przeprowadzenie umożliwi prawidłowe rozstrzygnięcie sporu między stronami.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny uznał, iż zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego powinien być na podstawie art. 386 §4 k.p.c. uchylony, a sprawa przekazana temuż Sądowi do ponownego rozpoznania ponieważ wydanie wyroku wymaga przeprowadzenie postępowania dowodowego jeśli nie w całości, to co najmniej w istotnej części sporu między stronami. Wniosku tego nie podważa to, że Sąd I instancji dokonał już pewnych ustaleń w oparciu o dowody dołączone do pozwu. W orzecznictwie sądowym wyrażono bowiem trafny pogląd, zgodnie z którym w konstrukcji prawnej rozpoznawania sprawy przez sad II instancji w wyniku wniesienia apelacji przez stronę lub strony postępowania, w polskiej procedurze cywilnej chodzi o skontrolowanie prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd I instancji i jeżeli jest to potrzebne – przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego, a następnie wydanie orzeczenia merytorycznego; jest to realizacja zasady pełnej apelacji; jednakże takie spojrzenie na rolę sądu rozpoznającego apelację nie może prowadzić do zastąpienia przez sąd apelacyjny sądu I instancji w takim zakresie, w jakim rozstrzygnięcie sprawy staje się w rezultacie jednoinstancyjne (tak Sąd najwyższy w postanowieniu z dnia 21 maja 2014 r., II CZ 8/14 – Lex nr 1483949). W wypadku kiedy znaczna część dowodów, istotnych przy ustalaniu okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ma charakter dowodów z zeznań świadków i stron, stanowisko sądu II instancji o niedopuszczalności przejęcia przez ten sąd obowiązku przeprowadzenia oceny tych dowodów jest uzasadnione (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2014 r., II CZ 21/14 – Lex nr 1495839). Przepis art. 386 § 4 k.p.c. znajduje zastosowanie wtedy, gdy sąd II instancji w celu wydania orzeczenia reformatoryjnego miałby przeprowadzić postępowanie dowodowe co do istotnej części sporu między stronami, w ogóle nie rozpatrzonego przed pierwszą instancją sądową (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014 r., IV CZ 70/14 – Lex nr 1541207). Przewidziane w w/w przepisie przesłanki uchylenia wyroku sądu i instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania, wyznaczają granice, poza którymi rozpoznanie sprawy w postępowaniu drugoinstancyjnym oznaczałoby naruszenie zasady dwuinstancyjności, ponieważ sprawa zostałaby w istocie osądzona w jednej instancji, tyle że byłaby to instancja odwoławcza; z uwagi na ograniczenia możliwości zaskarżenia wyroku sądu II instancji skargą kasacyjną, przeniesienie całości postępowania dowodowego, jego oceny i ustalenia podstawy faktycznej orzeczenia do sądu II instancji powodowałoby wyłączenie kontroli podstawy faktycznej sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2014 r., II CSK 509/13 – Lex nr 1511198). Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż istotna część materiału dowodowego została zgłoszona w piśmie procesowym strony powodowej z dnia 3 lutego 2014 r., które zostało przez Sąd Okręgowy nieprawidłowo zakwestionowane. Przeprowadzenie przez Sąd Apelacyjny wskazanych w nim dowodów spowoduje, iż do instancji odwoławczej zostanie przeniesione postępowanie dowodowe co do istotnej części sporu między stronami, doprowadzając do niepożądanego przypadku zastąpienia sądu I instancji przez sąd apelacyjny.

Dlatego Sąd Apelacyjny kierując się powyższym orzekł jak w sentencji.

Sąd Okręgowy w trakcie ponownego rozpoznania sprawy powinien jeszcze raz odnieść się do pisma procesowego strony powodowej z dnia 3 lutego 2014 r. oraz wskazanych w nim wniosków dowodowych przy uwzględnieniu wyżej przedstawionych uwag. W piśmie tym strona powodowa przytoczyła dodatkową podstawę powództwa, a mianowicie naruszenie przez pozwanych zasad współżycia społecznego poprzez prowadzenie wobec dłużnika egzekwowanego egzekucji w sposób najbardziej dla niego dotkliwy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego powołanie się na ten zarzut nie mogło odnieść oczekiwanego przez skarżącego rezultatu w kontekście przewidzianego w art. 843 § 3 k.p.c. wymogu przytoczenia w pozwie wszystkich zarzutów pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej postanowiono zgodnie z art. 108 § 2 k.p.c.