Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku M. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie Wydziału IV Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 października 2012 r. sygn. akt IV U 807/12

z m i e n i a zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1653/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Tarnowie zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. z dnia 22 czerwca 2012 r. w ten sposób, że przyznał M. F. emeryturę od dnia 14 czerwca 2012 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że bezspornym w sprawie jest, iż M. F., urodzona dnia (...), ukończyła 55 lat i posiada na dzień 1 stycznia 1999 r. łączny staż zatrudnienia wynoszący ponad 20 lat.

Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 1 września 1978 r. do 30 listopada 1999 r. M. F. była zatrudniona w Zespole (...) w D. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku technika dentystycznego. W czasie tego zatrudnienia w okresie od 9 czerwca 1982 r. do 31 stycznia 1984 r. przebywała na urlopie wychowawczym, a w okresie od 26 sierpnia 1985 r. do 6 września 1985 r. na urlopie bezpłatnym. Jej praca polegała na wykonywaniu protez zębowych ze środków chemicznych typu akryl, pochodnych żywic i innych tworzyw sztucznych przy użyciu płynów do akryli, izolitów. Z tych środków chemicznych przygotowywała masę, z której następnie formowała protezę. Powyższe czynności wykonywała w pracowni protetycznej. Otrzymywała dodatek specjalny za warunki szkodliwe w pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Wnioskodawczyni spełnia bowiem wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury określone w przepisach art. 184 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Choć rozpoznawana sprawa dotyczy pracy w Zespole (...), to jej charakter może być oceniany nie tylko w oparciu o dział XII wykazu A tj. prace w służbie zdrowia i opiece społecznej. Analiza czynności wykonywanych przez ubezpieczoną pozwala uznać, iż świadczyła ona prace polegające na wykonywaniu protez z substancji chemicznych, tj. pracę „W chemii” objętą działem IV pkt 17 wykazu A. Pracę tę należy bowiem oceniać nie przez pryzmat tylko głównej działalności zakładu (oddziały szpitalne, prosektorium, analityka, gabinet stomatologiczny), ale także przez pryzmat innych zamkniętych rodzajów działalności, w tym pracowni protetycznej. W zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz.Urz.MZ z 1983 r. Nr 8, poz. 40 ze zm.) praca technika dentystycznego jest wymieniona wprost jako praca w warunkach szczególnych w załączniku nr 1 do tego zarządzenia, wykazie A, dziale IV zatytułowanym „w chemii” (pkt 17 ppkt 2). Choć wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający, to jednak umieszczenie tego stanowiska w wykazie może wpływać na domniemanie faktyczne, że praca ta w istocie wykonywana była w warunkach szczególnych (patrz orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 25.02.2010 r., II UK 218/09, z dnia 16.11.2010 r., I UK 124/10, z dnia 22.04.2011 r., I UK 351/10, z dnia 26.05.2011 r., II UK 356/10 i z dnia 24.11.2011 r., I UK 164/11). Zatem odwołująca, będąc zatrudniona w Zespole (...) w D., pracowała w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (z wyłączeniem okresu, kiedy przebywała na urlopie wychowawczym i bezpłatnym) przez co najmniej 15 lat. Mając powyższe na uwadze, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i przyznał odwołującej emeryturę począwszy od daty złożenia wniosku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., zaskarżając go w całości. Orzeczeniu temu zarzucił naruszenie prawa procesowego, to jest art. 233 k.p.c. przez przyjęcie, że pracę wnioskodawczyni w charakterze technika dentystycznego należy zakwalifikować jako pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości jak w przedsiębiorstwie w branży chemicznej oraz naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez przyjęcie, że praca wnioskodawczyni była pracą w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie A dziale IV pkt 17 rozporządzenia. Powołując się na powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.

W ocenie apelującego, pracę M. F. w Zakładzie (...)w D. należy oceniać według działu XII wykazu A – „w służbie zdrowia i opiece społecznej”, gdzie pod poz. 2 wymieniono „prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów”, co nie dotyczy techników dentystycznych. Także pracodawca, wystawiając świadectwo pracy, uznał, że wnioskodawczyni nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach. Wyodrębnienie prac w szczególnych warunkach ma charakter stanowiskowy, gdyż specyfikacja poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem dowolnie wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w rozporządzeniu. Większe jest narażenie pracownika zatrudnionego w przemyśle w chemii przy produkcji i przetwórstwie na skalę przemysłową danych substancji niż praca wnioskodawczyni jako technika dentystycznego w służbie zdrowia. Zarządzenie resortowe musi być dostosowane do rozporządzenia Rady Ministrów, gdyż wymienienie danej pracy w tym akcie prawnym przesądza o jej kwalifikacji jako pracy w warunkach szczególnych, zaś zarządzenie ma jedynie charakter porządkujący. Rozporządzenie nie wymienia pracy technika dentystycznego, zwłaszcza w dziale XII – w służbie zdrowia i opiece społecznej. Ponadto, praca technika dentystycznego nie jest pracą przy produkcji i przetwarzaniu w przemyśle chemicznym żywic i tworzyw sztucznych czy też wosków i woskoli, gdyż obróbka (a nie produkcja) tych produktów na wymienionym stanowisku wykonywana jest jedynie na małą skalę.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest, czy M. F. spełnia jeden z koniecznych wymogów uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.) w postaci posiadania 15 - letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. W tym zakresie zakwestionowane bowiem zostało, czy jej zatrudnienie w okresie od 1 września 1978 r. do 30 listopada 1999 r. w Zespole (...) w D. na stanowisku technika dentystycznego należy uznać za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów rozporządzenia.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Pomimo podniesionego przez skarżącego zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c., w istocie nie kwestionował on prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, a jedynie jego prawną ocenę. Nie zgłosił bowiem żadnych zastrzeżeń co do stwierdzonego okresu zatrudnienia wnioskodawczyni, rodzaju zajmowanego stanowiska, rodzaju i charakteru wykonywanych czynności czy miejsca wykonywania pracy, lecz poddał w wątpliwość kwalifikację tej pracy jako pracy w szczególnych warunkach.

Trafny okazał się natomiast sformułowany w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego. W judykaturze przyjmuje się słusznie, iż wyodrębnienie poszczególnych prac w rozporządzeniu Rady Ministrów w sposób stanowiskowo - branżowy jest celowe i przekłada się na kwalifikację konkretnych stanowisk pracowniczych jako prac w warunkach szczególnych. Stanowisko takie zostało zaprezentowane między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2012 r., II UK 166/11 (LEX nr. 1171002), w którym stwierdzono, że przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10 – LEX nr. 619638).

Rację ma zatem apelujący, iż dział IV wykazu A rozporządzenia odnosi się do branży przemysłu chemicznego, a nie wszelkich prac, które mają jakikolwiek związek z procesami chemicznymi. W tym kontekście powinny być też interpretowane rodzaje stanowisk zaliczonych do wymienionego działu. Choć istnieje możliwość, aby jeden zakład pracy posiadał kilka profili działalności, z czego część stanowiła jedynie działalność poboczną, to taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Niewątpliwie bowiem praca techników dentystycznych w zakładzie opieki zdrowotnej nie może być zakwalifikowana do przemysłu chemicznego, lecz jest ściśle związana z działalnością medyczną. Świadczy o tym nie tylko skala wytwórstwa, ale również specyfika wykonywanych czynności. Praca technika dentystycznego ma bowiem charakter jednostkowy (protezy wykonywane są pojedynczo, odrębnie) i precyzyjny, pozwalający na ograniczenie kontaktu ze szkodliwymi substancjami do minimum. Nie można zatem rozpatrywać, czy praca technika dentystycznego stanowi pracę w szkodliwych warunkach przez pryzmat stanowisk wyszczególnionych w dziale IV wykazu A – w chemii.

W sposób nieuprawniony Sąd pierwszej instancji powołuje się na wskazane przez M. F. zarządzenie resortowe, tj. zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, gdzie w wykazie A, dział IV, poz. 17 ppkt 2 wskazana została praca technika dentystycznego jako praca w szczególnych warunkach. W orzecznictwie Sądu Najwyższego, utrwalony jest pogląd, który Sąd Apelacyjny podziela, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono jednak w załączniku do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 /19-20/306; czy też
z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638). Analiza poszczególnych rodzajów prac wymienionych w wykazie A będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że ustawodawca nie wymienił tam w ogóle pracy technika dentystycznego ( zarówno w służbie zdrowia i opiece społecznej, jak i w chemii ), zatem przy ubieganiu się o przyznanie wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych nie można skutecznie powoływać się na wykonywanie takiej pracy.

Co więcej, nawet gdyby przyjąć, że zaliczenie pracy technika dentystycznego do działu IV wykazu A jest możliwe, to żaden z rodzajów prac tam wymienionych nie odpowiada charakterowi tej pracy. W szczególności nie polega ona na produkcji i przetwórstwie żywic i tworzyw sztucznych czy produkcji surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa albo też na produkcji wosków i woskoli. Przede wszystkim wnioskodawczyni bez wątpienia nie zajmowała się w swojej pracy produkcją żadnych z wymienionych substancji, a jedynie wykorzystywała je przy tworzeniu protez, czyli gotowych już produktów. Czynności przez nią wykonywane, związane w istocie z obróbką, nie stanowiły również przetwórstwa żywic i tworzyw sztucznych, bowiem istotą przetwórstwa jest produkcja gotowych wyrobów na skalę przemysłową.

Wobec powyższego, nie można zakwalifikować czynności wykonywanych przez wnioskodawczynię w ramach zatrudnienia w spornym okresie do prac wymienionych pod poz. 17 działu IV wykazu A. Praca odpowiadająca zajęciom technika dentystycznego nie została również ujęta w żadnym innym miejscu wykazu A ani też wykazu B. Nie może więc zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych.

Skoro zatem wnioskodawczyni nie legitymuje się pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów powołanego rozporządzenia, to tym samym nie spełnia koniecznej przesłanki uzyskania uprawnień emerytalnych na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny podzielając zarzuty zawarte w apelacji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.