Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2015r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Urbaniak

Protokolant: Krzysztof Musiał

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2015r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. R.

przeciwko D. M.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 155 145,44zł ( sto pięćdziesiąt pięć tysięcy sto czterdzieści pięć złotych czterdzieści cztery grosze) z ustawowymi odsetkami od dnia 9 października 2012r. do dnia zapłaty;

II.  dalej idące powództwo oddala;

III.  nie obciąża stron kosztami sądowymi;

IV.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanej.

I C 956/12

UZASADNIENIE

Powódka A. R. reprezentowana przez opiekuna prawnego I. B. wniosła w pozwie o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej D. M. kwoty 168.976 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6.06.2012 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 17.11.2011 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Krzyków stwierdził, że spadek po zmarłej w dniu (...)r. E. R.na podstawie testamentu notarialnego nabyła w całości siostrzenica spadkodawczyni –D. M.. Powódka jest córką spadkodawczyni E. R.. Powódka podała, że zmarła pozostawiła majątek w postaci: samochodu osobowego marki S. (...)-rok produkcji 1997 – o wartości 1.900 zł, prawo współwłasności w 11/16 lokalu mieszkalnego wraz z komórką lokatorską i pomieszczeniem gospodarczym położonego we W.przy ul. (...)o wartości ok. 315.000 zł, a także prawo własności garażu o wartości ok. 30.000 zł. Córka zmarłej – A. R.– w związku z brakiem innych zstępnych oraz małżonka, w przypadku dziedziczenia ustawowego po zmarłej byłaby jedyną osobą powołaną do spadku po E. R.. Na mocy orzeczenia Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z 29.12.1995 r. (sprawa I Ns 145/95) A. R.została całkowicie ubezwłasnowolniona z powodu niedorozwoju umysłowego w stopniu umiarkowanym. W związku z powyższym na podstawie art. 991 par. 1 kc A. R.jako osoba trwale niezdolna do pracy jest uprawniona do otrzymania 2/3 udziału jaki przypadłby jej osobie w sytuacji dziedziczenia ustawowego po zmarłej E. R.. W rezultacie powódka stwierdziła, że całkowita wartość spadku wynosi 248.463 zł, zaś zgodnie z treścią art. 991 par. 1 kc córka zmarłej, jako osoba niezdolna do pracy, ubezwłasnowolniona, jest uprawniona do dochodzenia od pozwanej kwoty zachowku w wysokości 165.642 zł, co stanowi 2/3 wartości pozostawionego przez E. R.spadku.

W odpowiedzi na pozew (k.72-75) pozwana D. M.oświadczyła, że uznaje powództwo co do kwoty 155.145,44 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 9.10.2012 r. do dnia zapłaty, wnosząc o oddalenie dalej idącego żądania. Pozwana nie kwestionowała roszczenia powódki co do zasady, potwierdzając, że nabyła spadek na podstawie testamentu po E. R., przyznała, że powódka była jedyną osobą uprawnioną do nabycia spadku po E. R.na podstawie ustawy oraz, że powódka w chwili otwarcia spadku była (i jest nadal) osobą trwale niezdolną do pracy. Pozwana nie kwestionowała także składu majątku spadkowego, podniosła jednak zarzuty odnoszące się do wartości poszczególnych składników tego majątku wskazując, że jak wynika z operatów sporządzonych przez rzeczoznawców wartość lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...)wynosi 304.000 zł, natomiast garażu -24.000 zł. Z kolei wartość samochodu marki S. (...)to 1.347 zł, za taką bowiem kwotę został sprzedany. Pozwana stwierdziła, że łączna wartość aktywów wchodzących w skład spadku po E. R.zamknęła się kwotą 234.347 zł. W związku z postępowaniem spadkowym pozwana D. M.poniosła koszty związane ze sporządzeniem spisu inwentarza w łącznej kwocie 1.628,84 zł. Z uwagi na powyższe wartość spadku od której należy wyliczyć kwotę zachowku przysługującego powódce A. R. wyniosła, zdaniem pozwanej, 232.718,16 zł, a sama wartość zachowku, liczona jako 2/3 powyższej kwoty winna wynieść 155.145,44 zł. W ocenie pozwanej uznanie odsetek od daty 9.10.2012 r. miało uzasadnienie w tym, że dopiero od dnia otrzymania pozwu pozwana D. M.dowiedziała się o roszczeniu powódki.

W toku postępowania –w dniu 9.08.2013 r.- doszło do zmiany opiekuna prawnego powódki A. R.–dotychczasowy opiekun I. B.została zastąpiona przez H. J.(sprawa prowadzona przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej pod sygnaturą III Ns 527/12).

Nowy opiekun prawny powódki H. J. na rozprawie w dniu 13.05.2014 r. cofnęła pozew.

Sąd Opiekuńczy sprawujący nadzór nad działaniami opiekuna prawnego powódki -Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej w sprawie prowadzonej pod sygnaturą III RNs 946/14 oddalił wniosek o wydanie zezwolenia na cofnięcie pozwu w niniejszej sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Spadek po zmarłej w dniu (...)r. E. R.na podstawie testamentu notarialnego nabyła w całości siostrzenica spadkodawczyni –D. M..

Do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłej E. R.należała tylko córka spadkodawczyni A. R..

(okoliczności bezsporne)

Na mocy orzeczenia Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z 29.12.1995 r. (sprawa I Ns 145/95) A. R. została całkowicie ubezwłasnowolniona z powodu niedorozwoju umysłowego w stopniu umiarkowanym. Stan zdrowia powódki od chwili wydania postanowienia o ubezwłasnowolnieniu nie uległ poprawie w stopniu umożliwiającym uchylenie ubezwłasnowolnienia, powódka jest osobą trwale niezdolną do pracy.

(okoliczności bezsporne)

W skład spadku po zmarłej E. R.wchodzi udział wynoszący 11/16 w prawie własności lokalu mieszkalnego nr (...)położonego we W.przy ul. (...), o powierzchni 72,57 m kw., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Krzyków prowadzi księgę wieczystą (...). Z własnością przedmiotowej nieruchomości lokalowej wiąże się udział wynoszący (...)w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.

Wartość rynkowa tej nieruchomości według stanu na dzień 22.05.2012 r. i według cen z tej daty wynosiła 304.000 zł.

( dowód: operat szacunkowy lokalu mieszkalnego sporządzony przez rzeczoznawcę B. S. k. 76-104).

W chwili śmierci E. R.w jej majątku znajdowało się także prawo własności lokalu niemieszkalnego (garażu) nr (...) położonego we W.przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Krzyków prowadzi księgę wieczystą (...). Z własnością przedmiotowej nieruchomości lokalowej wiąże się udział wynoszący 1/18 w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt będący przedmiotem użytkowania wieczystego oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, objętych księgą wieczystą (...).

Wartość rynkowa tej nieruchomości według stanu na dzień 22.05.2012 r. i według cen z tej daty wynosiła 24.000 zł.

( dowód: operat szacunkowy lokalu mieszkalnego sporządzony przez rzeczoznawcę B. S. k. 111-132).

Ostatnim ze składników majątku E. R.był samochód marki S. (...)–rok produkcji 1997, sprzedany przez pozwaną w dniu 12.10.2012 r. za kwotę 2.000 zł; wcześniej za zaległe ubezpieczenie tego pojazdu (OC) pozwana zapłaciła 653 zł (w dniu 1.10.2012 r.)

(dowód: umowa sprzedaży samochodu z 12.10.2012 r., k.139-140, dowód uiszczenia składki ubezpieczeniowej, k. 141)

W związku ze spisem inwentarza dokonanym po śmierci E. R.pozwana D. M.poniosła koszty związane z podjęciem czynności przez komornika i rzeczoznawcę majątkowego w łącznej kwocie 1.628,84 zł.

(dowód: wezwanie do usunięcia braków wniosku o sporządzenie spisu inwentarza z 23.04.2012 r., k.142-143 oraz faktura VAT z 7.05.2012 r., k.144)

Sąd zważył co następuje:

Powódka domagała się w tym postępowaniu zapłaty zachowku po zmarłej matce E. R..

Pozwana uznała częściowo powództwo kwestionując jedynie wartość majątku spadkowego oraz podając, że poniosła w związku ze spisem inwentarza dodatkowe koszty, które winny być odliczone od zachowku.

Podstawę prawną dochodzonego przez powódkę roszczenia stanowi przepis art. 991 § 1 kc, w myśl którego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni -dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Powódka - jako córka spadkodawczyni niewątpliwie należy do kręgu spadkobierców, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Spadkodawczyni E. R. pozostawiła testament notarialny z 14.01.2008 r., w którym do dziedziczenia całości jej majątku powołała siostrzenicę D. M., pomijając przy ustalaniu porządku dziedziczenia jedyną- co bezsporne –spadkobierczynię ustawową.

Roszczenie o zachowek niewątpliwie więc, wobec powyższych okoliczności przysługiwało co do zasady A. R. i pozwana tego w odpowiedzi na pozew nie kwestionowała. W związku z tym należało ustalić wysokość należnej powódce w ramach zachowku kwoty pieniężnej. Ustalenie wysokości zachowku wynika z pomnożenia sumy pieniężnej, wyrażającej wartość substratu zachowku przez ułamek, odpowiadający udziałowi, stanowiącemu podstawę do obliczenia zachowku. Zasady ustalania udziału spadkowego określa art. 992 k.c., z którego wynika, że udział, jaki przypadałby uprawnionemu do zachowku przy dziedziczeniu ustawowym, może różnić się od udziału stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku. Zgodnie z tym przepisem przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. W związku z tym przyjąć trzeba, że do obliczenia udziału spadkowego należy uwzględnić jedynie powódkę jako córkę spadkodawczyni, której udział spadkowy wynosiłby 1, natomiast ze względu na występującą u powódki od wielu lat trwałą niezdolność do pracy spowodowaną niedorozwojem umysłowym zachowek powódki wynosi 2/3 jej udziału spadkowego co sprawia, że winna otrzymać 2/3 wartości całego majątku spadkowego.

Na majątek spadkowy składały się, zgodnie z bezspornym stanowiskiem stron, trzy przedmioty majątkowe: samochód osobowy marki S. (...)-rok produkcji 1997, prawo współwłasności w 11/16 lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...), a także prawo własności garażu. Wartość tych składników Sąd ustalił w oparciu o złożone do akt operaty rzeczoznawcy majątkowego oraz umowę sprzedaży samochodu marki S. (...). Wartość dowodowa operatów oraz dokumentu sprzedaży pojazdu nie została zakwestionowana przez powódkę, także Sąd nie znalazł podstaw do stwierdzenia, że ten materiał dowodowy nie odzwierciedla rzeczywistej wartości majątku spadkodawczyni. Od wartości samochodu marki S. (...) Sąd odjął koszty zaległego ubezpieczenia obowiązkowego OC (653 zł) oraz koszty spisu inwentarza (1.628,84 zł), które poniosła pozwana.

Łączna więc wartość majątku spadkodawczyni, która przypadła pozwanej po potrąceniu długów spadkowych zamykała się kwotą 232.718,16 zł.

Wynika z tego, że kwota zachowku należna powódce wynosi 2/3 z 232.718,16 zł, tj. 155.145,44 zł i taka też kwota należności głównej została zasądzona od pozwanej na rzecz powódki.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. i art. 455 k.c. W przypadku roszczenia o zachowek termin spełnienia świadczenia nie wynika z ustawy, wobec czego winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu, co nastąpiło w momencie doręczenia pozwu (8.10.2012 r.), stąd też odsetki od należności głównej winny być liczone zgodnie ze stanowiskiem pozwanej od 9.10.2012 r.

Z uwagi na powyższe Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku, zasądzając od pozwanej na rzecz powódki kwotę 155.145,44 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9.10.2012 r. i oddalając dalej idące powództwo jak w punkcie II wyroku.

Podstawę orzeczenia o kosztach zawartego w punkcie IV wyroku stanowił przepis art. 102 k.p.c., albowiem Sąd miał na uwadze sytuację majątkową i stan zdrowia powódki.

O kosztach sądowych Sąd orzekł w punkcie III. Powódki, z powyższych względów kosztami Sąd nie obciążył, analogicznie postępując w przypadku pozwanej, albowiem ta przegrała proces tylko co do nieznacznej części żądania (art. 113 uksc w związku z art. 102 i 100 zd. 2 kpc).