Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Tatarczyk

Sędziowie: SO Lucyna Morys - Magiera (spr.)

SR (del.) Barbara Konińska

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2014 r. na rozprawie sprawy

z wniosku A. K. (K.)

z udziałem R. M.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Jastrzębiu – Zdroju

z dnia 20 czerwca 2013 r., sygn. akt I Ns 1320/11

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Jastrzębiu - Zdroju, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Barbara Konińska SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys-Magiera

Sygn. akt III Ca 1780/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. K. wniósł o podział majątku wspólnego jego i uczestniczki postępowania R. M.; domagał się podziału nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania w ten sposób, by przyznać je uczestniczce z obowiązkiem spłaty na jego rzecz. Podał, że w trakcie trwania małżeństwa uczestniczka stała się właścicielką nieruchomości, na której posadowiony był dom. Podał, że w czasie trwania wspólności poczynili nakłady na remont tego domu w wysokości 80.000 zł z ich majątku wspólnego, a nadto wspólnie zaciągnęli kredyt w wysokości 12.000 zł, który po ustaniu wspólności majątkowej został spłacony przez wnioskodawcę. Łącznie wnioskodawca domagał się zasądzenia od uczestniczki postępowania kwoty 46.000 zł tytułem spłaty.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka R. M. wniosła o oddalenie wniosku oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od wnioskodawcy na jej rzecz. Na uzasadnienie podała, iż w trakcie trwania małżeństwa z wnioskodawcą nie były czynione nakłady z majątku wspólnego na jej majątek osobisty, bowiem wszelkie nakłady na remont domu, którego była właścicielką, czynili jej dziadkowie lub rodzice. Twierdziła, że wnioskodawca posiadane środki finansowe przeznaczał wyłącznie na potrzeby własne, a środki z kredytu przeznaczył na własną działalność gospodarczą; ponadto nie łożył na utrzymanie rodziny, a obecnie posiada znaczne zadłużenie alimentacyjne.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju oddalił wniosek o podział majątku wspólnego zainteresowanych oraz oddalił wniosek pełnomocnika uczestniczki postępowania R. M. o zasądzenie kosztów postępowania oraz ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju oddalił wniosek o podział majątku wspólnego zainteresowanych oraz oddalił wniosek pełnomocnika uczestniczki postępowania R. M. o zasądzenie kosztów postępowania oraz ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Poza sporem było, że zainteresowani zawarli związek małżeński w dniu 16 sierpnia 1997r., który rozwiązany został przez rozwód prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku z dnia 19 kwietnia 2007 r. sygn. akt. II RC 1931/06. Na mocy umowy majątkowej małżeńskiej sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 18 września 2006r. zainteresowani z tym dniem ustanowili rozdzielność majątkową małżeńską.

Nie było także kwestionowane, że w czasie trwania wspólności majątkowej uczestniczka postępowania R. M. stała się właścicielką nieruchomości położonej w J. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu – Zdroju prowadzi KW nr (...); nieruchomość tę obciążono służebnością mieszkania polegającą na dożywotnim i bezpłatnym korzystaniu z całego parteru w budynku i ze wszystkich pomieszczeń i urządzeń służących do wspólnego użytku wszystkim mieszkańcom tego domu oraz prawie do swobodnego poruszania się po całej nieruchomości na rzecz dziadków uczestniczki S. i M. K. (1).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w latach od 1998 r. do 2005r. uczestnicy postępowania składali wspólne rozliczenia roczne do Urzędu Skarbowego w J.. Na podstawie przedkładanych deklaracji dokonywali odliczeń podatkowych wykazując odliczenia ulgi mieszkaniowej tj. w 2001 r. zadeklarowali kwotę 3.271,99 zł jako kwotę faktycznie poniesionych wydatków na remont i modernizację oraz w 2004r. kwotę 7.609,42 zł. W 2006 r. uczestniczka postępowania nie złożyła rozliczenia rocznego w Urzędzie Skarbowym, natomiast wnioskodawca złożył za ten rok zeznanie indywidualne, w którym nie wykazał żadnych wydatków i odliczeń ulgi mieszkaniowej.

Jak stwierdzono, w latach od 1997r. do 2012r. wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą - mechanikę pojazdową, trudnił się także sprzedażą samochodów, a środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży samochodu przeznaczał na zakup kolejnego. Z tych środków nie finansował kosztów remontu domu.

Ustalił Sąd pierwszej instancji, iż rodzice uczestniczki nabyli na jej rzecz nieruchomość z posadowionym na niej budynkiem mieszkalnym za kwotę 30.000 zł. Budynek wymagał generalnego remontu, prace były wykonywane przez ekipy remontowe i finansowane przez dziadków uczestniczki postępowania, którzy na remont zakupionego domu przeznaczyli środki ze sprzedaży dwóch mieszkań uzyskując w sumie kwotę 65.000 zł. W remoncie pomagała rodzina uczestniczki postępowania, wnioskodawca nie angażował się w remont domu, nie ponosił żadnych opłat związanych z utrzymaniem domu, które regulowali dziadkowie uczestniczki, podobnie jak koszty utrzymania dzieci zainteresowanych. Wnioskodawca stwierdził, że skoro właścicielem domu jest uczestniczka, to on nie musi partycypować w kosztach jego utrzymania.

Sąd Rejonowy ustalił, że kredyty były zaciągane na zakup samochodów przez wnioskodawcę, suma 12.000 zł z tytułu kredytu zaciągniętego w (...) nie została przeznaczona na remont domu i uczestniczka nigdy nie dysponowała tymi pieniędzmi.

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia środki dowodowe w postaci dokumentów oraz zeznań wymienionych świadków i przesłuchanie stron.

Sąd częściowo odmówił wiarygodności zeznaniom świadków M. K. (2) i H. P. z uwagi na fakt, iż nie dysponowali oni wiedzą co do istotnych okoliczności. Zeznania świadka M. K. (2) w zakresie w jakim twierdził on, że wnioskodawca kupował materiały z własnych środków uznał za niewiarygodne w świetle pozostałych przeprowadzonych dowodów, w szczególności zeznań świadków M. K. (1) i S. K.. Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy, jakoby ponosił nakłady i koszty związane z remontem domu posadowionego na nieruchomości uczestniczki postępowania, wobec sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym wykazującym, że wszystkie nakłady na nieruchomość uczestniczki były finansowane przez jej dziadków, w szczególności z fakturami VAT oraz rachunkami. Podkreślał, że do dnia 18 września 2006 r. uczestniczka postępowania nie pracowała, zajmowała się domem i dziećmi, nie dysponowała zatem żadnymi środkami finansowymi, umożliwiającymi jej zakup stosownych materiałów budowlanych, a i wnioskodawca nigdy nie dawał jej żadnych pieniędzy na ich zakup, zatem niezasadne było twierdzenie, że z majątku wspólnego były finansowane nakłady na majątek osobisty uczestniczki postępowania.

Sąd nie uwzględnił także twierdzeń wnioskodawcy jakoby poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny poprzez spłatę kwoty 12.000 zł tytułem pożyczki zaciągniętej w (...). Z materiału dowodowego wynika bowiem, że głównym kredytobiorcą był wnioskodawca, a uczestniczka postępowania podpisała się pod umową jako osoba zabezpieczająca udzielenie kredytu. Faktycznie zaś uczestniczka postępowania nie miała i w dalszym ciągu nie ma świadomości, na jakie cele ów kredyt został przez wnioskodawcę przeznaczony.

Sąd oddalił wniosek dowodowy wnioskodawcy w przedmiocie powołania biegłego sądowego w zakresie budownictwa na okoliczność ustalenia nakładów poczynionych na nieruchomości jako zbędnego i zmierzającego jedynie do przedłużenia postępowania.

W tym stanie rzeczy uznał Sąd pierwszej instancji, iż wniosek w przedmiocie podziału majątku wspólnego nie zasługiwał na uwzględnienie, w to wobec braku majątku podlegającego podziałowi, na zasadzie art. 46 krio, a także wobec ustalenia, iż zainteresowani nie poczynili żadnych nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania, których rozliczenia wnioskodawca mógłby się skutecznie domagać. Podkreślał, że wnioskodawca, poza wymienieniem we wniosku zestawienia kilkunastu prac remontowo-budowlanych, nie wykazał w żaden sposób jakie rzekomo poczynił nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania, a nadto nie wykazał jakoby kredyt gotówkowy w wysokości 12.000 zł został zaciągnięty na cele remontowe albo na inne cele związane z zaspokajaniem potrzeb rodziny.

Sąd Rejonowy podkreślał, iż ustalono na podstawie zgodnych w tej mierze zeznań świadków M. K. (1), S. K., B. M. i przesłuchania uczestniczki oraz zgromadzonej dokumentacji, iż wszelkie nakłady na budynek mieszkalny na nieruchomości osobistej uczestniczki zostały poczynione, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, z majątku dziadków uczestniczki. Zważył, że dziadkowie uczestniczki sprzedali dwa mieszkania własnościowe, za łączną kwotę 65.000 zł, która w całości została przeznaczona na remont domu uczestniczki, ponosili koszty związane z utrzymaniem tego domu oraz pomagali jej finansowo.

Co do rozliczenia zaciągniętego kredytu w wysokości 12.000 zł uznał Sąd Rejonowy, że uczestniczka jedynie zabezpieczyła zaciągnięcie kredytu, który nie został przeznaczony na cele remontowe, na zaspokojenie potrzeb rodziny, bądź na spłatę wspólnych zobowiązań.

Nie uwzględniono w podziale majątku wspólnego ruchomości, co do których zainteresowani nie domagali się podziału i uwzględnienia.

Mając na uwadze powyższe uznał Sąd, że wniosek A. K. nie zasługiwał na uwzględnienie, bowiem nie udowodnił on nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania, gdyż wszelkie nakłady jakie zostały poniesione na remont domu były finansowane przez dziadków uczestniczki. Podawał nadto, iż wnioskodawca nie wykazał, aby kwota kredytu w wysokości 12.000 zł była przeznaczona na cele związane z remontem czy inne związane z zaspokojeniem potrzeb rodziny.

Jako podstawę orzeczenia wskazano art. 6 kc w zw. z art. 227 kpc i 232 kpc i art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do treści art. 520 § 1 kpc, uznając brak podstaw do odstąpienia od tej reguły wobec braku sprzeczności interesów uczestników.

Apelację od tego rozstrzygnięcia wniósł uczestnik, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Zarzucał naruszenie przepisów art. 233 § 1 kpc przez dowolną ocenę materiału dowodowego w zakresie zeznań wnioskodawcy i świadków M. K. (2) oraz H. P., dokumentów potwierdzających nakłady ze środków wspólnych na majątek odrębny uczestniczki. Zarzucał skarżący, iż doszło do dowolnej oceny powyższych dowodów i ich dewaluacji na rzecz zeznań świadków M. K. (1), S. K. i B. M., którzy jedynie przeczyli twierdzeniom wnioskodawcy.

Apelujący ponadto podnosił pominięcie przy dokonywaniu ustaleń faktu, iż strony od 1998r. zaciągnęły szereg kredytów gotówkowych i dysponowały środkami na remont budynku. Wskazywał, że ze złożonych umów sprzedaży wynikało, iż dochody z działalności wnioskodawcy wystarczały na bieżące potrzeby rodziny i remont budynku.

Wskazywał także na pominięcie pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. z dnia 5 marca 2013r., potwierdzającego dokonywanie przez zainteresowanych odliczeń podatkowych na cele budowlane.

Zarzucał nadto wnioskodawca dowolną ocenę faktur i rachunków wystawionych na nazwiska zainteresowanych oraz mylne uznanie, iż wszelkie koszty remontów ponieśli dziadkowie uczestniczki.

Ostatecznie apelujący wskazywał na błędne przyjęcie przez Sąd Rejonowy, iż spłata kredytu w kwocie 12000zł przez wnioskodawcę po ustaniu wspólności nie podlegała rozliczeniu, mimo, że został on zaciągnięty i zużyty wspólnie przez małżonków.

Uczestniczka wniosła o oddalenie apelacji wnioskodawcy i zwrot kosztów postępowania odwoławczego oraz kosztów dojazdu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy musiała odnieść skutek.

W pierwszej kolejności stwierdzić wypada, iż poza wyżej wskazanymi okolicznościami niespornymi między stronami, nie sposób było podzielić ustaleń Sądu Rejonowego co do okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Za nieprzekonującą w szczególności należało przyjąć ocenę wiarygodności dowodów przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Jedynymi bowiem motywami uzasadniającymi odmowę waloru wiarygodności środkom dowodowym oferowanym przez wnioskodawcę, wskazanymi przez Sąd pierwszej instancji, była sprzeczność z materiałem dowodowym oferowanym przez uczestniczkę postępowania. Taka ocena nie mogła zatem się ostać.

Wątpliwości Sądu Odwoławczego budziły zwłaszcza ustalenia Sądu Rejonowego w zakresie braku nakładów co do prac i zakupu materiałów na remont budynku mieszkalnego na działce uczestniczki z majątku wspólnego zainteresowanych, w świetle treści przesłuchania wnioskodawcy oraz zbieżnych zeznań świadków M. K. (2) oraz H. P., w powiązaniu ze znajdującymi się w aktach sprawy (k. 166, 168) dokumentami zakupu i fakturami VAT. Nie wyjaśniono w szczególności braku wiary dla powyższych środków dowodowych w inny sposób niż ich sprzecznością z twierdzeniami uczestniczki oraz wskazanych w uzasadnieniu świadków; takiej argumentacji jednak Sąd Odwoławczy nie mógł zaakceptować.

Jak słusznie wskazywał to skarżący, Sąd Rejonowy nie wyjaśnił należycie okoliczności zgodnego rozliczenia przez zainteresowanych podatkowo ulgi remontowo – budowlanej w poszczególnych latach, o określonej wysokości, nie poczynił tu żadnych ustaleń, na jaki cel budowlany przeznaczono powyższe środki z majątku wspólnego zainteresowanych ani co legło u podstaw złożenia oświadczeń o takiej treści przez wnioskodawcę i uczestniczkę.

Nie odniósł się również do informacji wynikających z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. z dnia 5 marca 2013r. w tym zakresie.

Dokumenty powyższe tymczasem mają istotne znaczenie dla okoliczności ponoszenia nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestniczki, co jest przedmiotem niniejszego postępowania.

Podobnie Sąd pierwszej instancji nie odniósł się należycie do kwestii zaciągnięcia określonych kredytów przez zainteresowanych i ich przeznaczenia, w szczególności co do kredytu spłaconego przez wnioskodawcy po ustaniu wspólności. Wnikliwej analizie nie została poddana umowa kredytowa, nie wyciągnięto wniosków z treści umowy oraz nie poczyniono wiążących i znajdujących pełne pokrycie w rzetelnym materiale dowodowym ustaleń co do przeznaczenia środków pochodzących z kredytu. Wszechstronnej oceny wymaga w szczególności świadomość uczestniczki co do losu środków uzyskanych z kredytu, w której to umowie w określonym charakterze uczestniczyła i jego spłaty, z zastosowaniem zasad logicznego rozumowania, wnioskowania i doświadczenia życiowego. Od oceny takiej jednak Sąd pierwszej instancji się uchylił.

Wobec powyższego należało uznać zasadność zarzutów podnoszonych w apelacji, a skierowanych w znacznej mierze do prawidłowości i zasadności ustaleń faktycznych co do istoty sprawy, leżących u podstaw wydania zaskarżonego orzeczenia.

Wskazać należy, iż ocena wiarygodności dowodów zgromadzonych w sprawie, w sytuacji, gdy treści niesione przez wiele z nich są sprzeczne, winna być przeprowadzona wnikliwie i zostać należycie umotywowana.

Tymczasem ocenie zawartej w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przymiotów tych nie można zdaniem Sądu Okręgowego przypisać; nie zawiera ona bowiem należytego wyjaśnienia motywów w zakresie ewaluacji poszczególnych środków dowodowych, a tym samym kwestionowane orzeczenie Sądu Rejonowego wymyka się kontroli instancyjnej i uniemożliwia prawidłową weryfikację zaskarżonego postanowienia.

Powyższe mankamenty zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiły procesowe przeciwwskazanie do wydania orzeczenia reformatoryjnego w niniejszej sprawie przez Sąd drugiej instancji.

Sąd drugiej instancji uznał zatem, iż nie została rozpoznana istota sprawy, albowiem faktycznie nie dokonano wiążących i miarodajnych ustaleń co do nakładów będących przedmiotem postępowania zgodnie z treścią wniosku, które znajdowałyby pełne poparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Zaskarżone postanowienie wypadało uznać za przedwczesne, bowiem zaniechano zbadania istotnych elementów stanu faktycznego w oparciu o ocenę konkretnych środków dowodowych, wyżej wskazanych. Dokonując ustaleń w oparciu o pominięte lub nieuzasadnienie zdyskwalifikowane środki dowodowe Sąd Odwoławczy w istocie po raz pierwszy dokonałby ustaleń faktycznych co do okoliczności faktycznych leżących u podstaw wydania orzeczenia merytorycznego w sprawie, co byłoby wszak niewłaściwe.

Wobec tego zaskarżone postanowienie ulec musiało uchyleniu jako wadliwe, a sprawę przekazano do ponownego rozpoznania na zasadzie art. 386 § 4 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Konsekwencją powyższego rozstrzygnięcia było wyrzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego, oparte o przepis art. 108 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Zadaniem Sądu pierwszej instancji będzie przy ponownym rozpatrywaniu sprawy poczynienie miarodajnych ustaleń faktycznych w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, w oparciu o zebrany materiał dowodowy, poddany wnikliwej ocenie, stosownie do reguły z art. 233 § 1 kpc. Do oceny tej zostaną użyte przy tym zasady logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i wnioskowania w odniesieniu do całokształtu okoliczności faktycznych sprawy wynikających ze zgromadzonego materiału dowodowego uznanego za adekwatny do dokonania ustaleń faktycznych.

W szczególności wyjaśni Sąd Rejonowy sprzeczności w zeznaniach świadków przesłuchiwanych w niniejszej sprawie oraz treści przesłuchania stron, w tym rozważy ewentualną celowość konfrontacji, czy innych środków dowodowych, stosownie do wyników postępowania dowodowego.

Sąd pierwszej instancji dokona ponownej oceny wiarygodności zeznań świadków powołanych przez każde z zainteresowanych i przesłuchania stron w zakresie nakładów wskazywanych we wniosku oraz wymienionego w nim kredytu, przy zastosowaniu wspomnianych reguł.

Te środki dowodowe zostaną ocenione w aspekcie dokumentów złożonych do akt sprawy, z uwzględnieniem faktur oraz dowodów zakupu z okresu wspólności ustawowej majątkowej zainteresowanych i opiewających na nazwisko ich obojga, w szczególności wnikliwej ocenie zostaną poddane dokumenty na k.166 i k.168 łącznie z zeznaniami świadków H. P. i M. oraz przesłuchaniem wnioskodawcy.

Stosownie do wyników postępowania dowodowego, inicjatywy dowodowej zainteresowanych oraz czynności procesowych wynikających z obowiązku działania przez Sąd z urzędu w zakresie składu i wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi, z uwzględnieniem szczególnego charakteru niniejszej sprawy z uwagi na przedmiot postępowania statuowany treścią wniosku, dokona Sąd Rejonowy kompletnych i wyczerpujących ustaleń faktycznych oraz podejmie merytoryczne rozstrzygnięcie w sprawie.

SSR (del.) Barbara Konińska SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys – Magiera