Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie: Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra

Protokolant Protokolant sądowy Katarzyna Szumiło

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2015 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa (...)

Funduszu (...) z siedzibą w G.

przeciwko G. R.

o zapłatę kwoty 3616,83 zł z odsetkami umownymi w wysokości

czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od dnia 18

grudnia 2012 roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia

14 kwietnia 2014 roku, w sprawie I C 354/13

uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Lubartowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt II Ca 979/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 grudnia 2012 roku powód – (...) Fundusz (...) z siedzibą w G. wniósł o zasądzenie od pozwanej – G. R. na swoją rzecz kwoty 3616,83 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu w kwocie 646 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał między innymi, że w dniu 17 lipca 2007 roku pozwana zawarła z (...) Bank Spółką Akcyjną umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Wobec braku spłaty zadłużenia wierzytelność wynikająca z opisanej umowy została sprzedana na rzecz powoda w dniu 27 kwietnia 2012 roku. W wyniku sprzedaży powód nabył wierzytelność w łącznej kwocie 3223,40 zł, w tym:

a) 2208,47 zł tytułem kapitału,

b) 741,54 zł tytułem odsetek umownych, naliczanych przez Bank w wysokości zgodnej z treścią zawartej z pozwanym umowy pożyczki gotówkowej, w okresie od dnia zawarcia umowy pożyczki do dnia sprzedaży wierzytelności na rzecz powoda,

c) 273,39 zł tytułem kosztów poniesionych przez Bank w związku z uruchomieniem oraz bieżącą obsługą kredytu (prowizje, ubezpieczenia i inne bieżące opłaty), monitoringiem płatności (koszty upomnień telefonicznych i pisemnych) oraz tytułem kosztów działań windykacyjnych podejmowanych przez Bank po dniu wypowiedzenia umowy (koszty windykacji pisemnej, telefonicznej i bezpośredniej), w wysokości zgodnej z treścią umowy pożyczki gotówkowej.

Powód wskazał, że „na podstawie zawartej przez pozwanego umowy pożyczki gotówkowej oraz umowy sprzedaży wierzytelności zawartej z poprzednim wierzycielem, powód od dnia nabycia wierzytelności kontynuował naliczanie odsetek za opóźnienie w spłacie wymagalnego kapitału oraz opłat opisanych w punkcie c) powyżej, w wysokości równej czterokrotności aktualnej wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Na dzień wniesienia pozwu zaległość z tego tytułu wynosiła 393,43 zł”.

Powód wskazał, że łączna wysokość zadłużenia pozwanej na dzień 17 grudnia 2012 roku obejmowała następujące należności:

a) 2208,47 zł tytułem kapitału,

b) 1134,97 zł tytułem odsetek,

c) 273,39 zł tytułem kosztów.

Powód wskazał również, że „dokonał kapitalizacji odsetek należnych na dzień wniesienia pozwu, w związku z czym w treści żądania domaga się zasądzenia na jego rzecz dalszych odsetek za okres od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty” (k. 2-5).

*

W dniu 3 stycznia 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, uwzględniając w całości żądanie powoda (k. 6).

*

Od nakazu zapłaty z dnia 3 stycznia 2013 roku sprzeciw wniosła pozwana – G. R., wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych (k. 7-10).

*

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2014 roku Sąd Rejonowy w Lubartowie:

I. zasądził od G. R. na rzecz (...) Funduszu (...) z siedzibą w G. kwotę 3616,83 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od dnia 18 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty,

II. zasądził od G. R. na rzecz powoda (...)Funduszu (...) z siedzibą w G. kwotę 663 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 87).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 17 lipca 2007 roku G. R. zawarła z (...) Bank Spółką Akcyjną umowę kredytu odnawialnego nr (...).

Sąd wskazał, że w dniu 25 lutego 2010 roku (...) Bank Spółka Akcyjna wystawiła bankowy tytuł egzekucyjny obejmujący należności:

- 2208,47 zł – tytułem niespłaconej kwoty kapitału kredytu od dnia 15 września 2009 roku do 22 lutego 2010 roku;

- 217,79 zł – tytułem odsetek umownych za okres od dnia 15 września 2009 roku do dnia 22 lutego 2010 roku,

- 74,24 zł – tytułem odsetek za opóźnienie za okres od dnia 15 września 2009 roku do dnia 22 lutego 2010 roku,

- 313,39 zł – tytułem opłat niespłaconych od dnia 15 września 2009 roku do dnia 22 lutego 2010 roku,

- dalsze odsetki ustawowe od kwoty 2208,47 zł za okres od dnia 26 lutego 2010 roku do dnia zapłaty

W dniu 8 kwietnia 2010 roku Sąd Rejonowy w Lubartowie nadał po-wyższemu tytułowi klauzulę wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 24 czerwca 2010 roku na podstawie powyższego tytułu wykonawczego wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 581/10. Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2011 roku zostało ono umorzone z uwagi na bezskuteczność egzekucji (wyegzekwowano jedynie część kosztów egzekucji).

Sąd ustalił, że wobec braku spłaty zadłużenia wierzytelność wynikająca z opisanej umowy została zbyta przez (...) Bank na rzecz (...) Funduszu (...) z siedzibą w G..

Sąd ustalił, że po wystawieniu „BTE” pozwana nie dokonywała spłaty przedmiotowego kredytu.

Sąd Rejonowy wskazał, że dokonał ustaleń faktycznych na podstawie powołanych dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez strony procesu, ani budziła wątpliwości Sądu. Za wiarygodne Sąd uznał też zeznania pozwanej w zakresie, w jakim stanowiły podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd Rejonowy uznał, że w świetle powyższych dowodów powództwo jest zasadne. W szczególności Sąd uznał za wiarygodne dowody z przytoczonych wyżej dokumentów, które podważają twierdzenia pozwanej. Są one wiarygodne z następujących przyczyn. Po pierwsze, dokument z postaci wyciągu z ksiąg banku (pierwotnego wierzyciela), chociaż nie ma waloru dokumentu urzędowego (art. 95 ust. 1a ustawy – Prawo bankowe), stanowi dowód wiarygodny. Pozwana nie kwestionowała bowiem prawdziwości danych zawartych w tym dokumencie przez cały okres trwania postępowania egzekucyjnego. Po drugie, pozwana swych oświadczeń procesowych nie skierowała w istocie przeciwko dowodowi w postaci „BTE”. Po trzecie, za wiarygodnością twierdzeń powoda przemawia dokument prywatny w postaci wyciągu z ksiąg funduszu. Nie jest on wprawdzie również dokumentem urzędowym, ale jego treść nie została w żaden sposób podważona przez twierdzenia pozwanej, która w szczególności nie wykazała, aby spełniła dochodzone należności wobec aktualnego lub pierwotnego wierzyciela. Okoliczność ta, gdyby była prawdziwa, stanowiłaby fakt niweczący odpowiedzialność pozwanej. Zgodnie zatem z ogólną regułą art. 6 k.c. powinna zostać wykazana przez pozwaną.

Sąd uznał, że na uwzględnienie nie zasługują też pozostałe zarzuty pozwanej. W szczególności za zupełnie chybiony należy uznać zarzut dotyczący wadliwości pełnomocnictwa udzielonego przez powoda radcy prawnemu, ponieważ odpowiada ono wymogom art. 88 w zw. z art. 89 k.p.c.

Sąd wskazał, że pozwana nie kwestionowała też faktu dokonania cesji, a jedynie jej skuteczność, wobec braku zgody pozwanej na jej dokonanie, oraz istnienia „BTE”. Zgoda taka nie była jednak wymagana w badanej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Z kolei z uwagi na niewywiązanie się przez pozwaną z obowiązków kredytobiorcy nie istniała potrzeba udzielania przez nią zgody za zbycie wierzytelności przez bank na rzecz funduszu. Dodatkowo Sąd wyjaśnił, że pomimo faktu, iż umowa sprzedaży wierzytelności obejmowała tylko należność główną, to jednak z mocy art. 509 § 2 k.c. wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Na przeszkodzie zbyciu wierzytelności nie stało też istnienie „BTE”.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd wskazał przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

*

Od wyroku z dnia 14 kwietnia 2014 roku apelację wniosła G. R., zaskarżając ten wyrok w całości.

Pozwana zarzuciła „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na:

1. naruszeniu art. 194 Ust. z dnia 27.03.2007 r. o Funduszach Inwestycyjnych w związku z art. 485 § 1 i § 2a, 3 i 4 tj. wydanie nakazu zapłaty z pominięciem faktu braku oryginałów i poświadczonych za zgodność z oryginałem dokumentów stanowiących podstawę roszczenia.

2. naruszenie przepisów art. 6 k.c. w związku z art. 2, art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

3. obrazę procedury poprzez naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w wyniku oceny wiarygodności i mocy dowodów nie według wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału,

4. art. 233 § 1 k. p. c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów, poprzez jedynie pobieżne rozważenie zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustalenie, że na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych pozwana ponosi odpowiedzialność w stosunku do powoda pomimo iż nie była ona stroną żadnej czynności prawnej z powodem”.

Pozwana wniosła o:

„1. Uchylenie w/w wyroku w pkt I i II

2. Oddalenie powództwa jako bezzasadnego w całości,

3. Zasądzenie kosztów postępowania na rzecz pozwanej od powoda według norm prawem przepisanych, w tym kosztów postępowania apelacyjnego

4. Zwolnienie z kosztów sądowych w całości” (k. 105-108).

*

W odpowiedzi na apelację powód, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (k. 128-130).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej jest zasadna w całym zakresie zaskarżenia, jednak częściowo z innych przyczyn niż podniesione w jej treści, jako zarzuty apelacyjne. Uwzględnienie tej apelacji polega w rozpoznawanej sprawie na uchyleniu wyroku w zaskarżonej części i przekazaniu sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie przez Sąd Rejonowy istoty sprawy.

Nierozpoznanie istoty sprawy przez Sąd pierwszej instancji było wynikiem różnego rodzaju przyczyn.

÷

Pierwszą przyczyną nierozpoznania istoty sprawy było niedokładne określenie niektórych żądań objętych pozwem.

Stosownie do treści art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c., pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać: dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna.

Wymaganie dokładnego określenia żądania odnosi się zarówno do żądania głównego, jak i należności ubocznych, w szczególności roszczeń o zapłatę odsetek.

Jeżeli powód dochodzi w pozwie kilku roszczeń, to żądanie powinno być dokładnie określone w zakresie każdego z tych roszczeń.

Wymagania określone w art. 187 § 1 k.p.c. są typowymi wymaganiami formalnymi pozwu, jako pisma procesowego. Niedokładnie określone żądanie, jak również brak (w zasadzie całkowity) przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, są zatem brakami formalnymi pozwu.

W sprawach o świadczenia okresowe dokładne określenie żądania nie polega jedynie na wskazaniu kwoty żądania, ale konieczne jest wskazanie również okresu lub okresów, za które dochodzone jest świadczenie, a ponadto innych jeszcze elementów indywidualizujących żądanie, w zależności od rodzaju świadczenia.

Powyższa uwaga dotyczy również świadczeń należnych za pewien okres czasu, a które nie są świadczeniami okresowymi.

Odsetki są niewątpliwie świadczeniem okresowym. Świadczeniem okresowym są zarówno odsetki kapitałowe, stanowiące umówione wynagrodzenie za korzystanie z kapitału pieniężnego, jak również odsetki za opóźnienie.

Określenie w pozwie żądania zapłaty świadczenia z tytułu odsetek może nastąpić w dwojaki sposób. Może to nastąpić w sposób opisowy, przez wskazanie kwoty lub kwot, od jakiej lub od jakich odsetki zostały naliczone, okresu lub okresów, za jaki lub za jakie zostały naliczone oraz stopy procentowej lub stóp procentowych, według jakiej lub jakich zostały naliczone.

Odsetki mogą być również wyrażone kwotowo, jako wynik ich wyliczenia, co jednak nie zwalnia powoda od wskazania w pozwie kwoty lub kwot, od jakiej lub od jakich odsetki zostały naliczone, okresu lub okresów, za jaki lub za jakie zostały naliczone oraz stopy procentowej lub stóp procentowych, według jakiej lub jakich zostały naliczone. Powyższe elementy wyznaczają zakres roszczenia o świadczenie z tytułu odsetek, wskazanego w pozwie.

Wyjaśnić należy, że określenie należności z tytułu odsetek kwotowo jest tylko innym sposobem wyrażenia tej samej należności. Prowadzi to do wniosku, że wymagania w przypadku takiego określenia odsetek nie mogą być mniejsze, niż w przypadku wyrażenia ich przez określenie kwoty kapitału, okresu naliczenia i stopy procentowej (to jest podanie od jakiej kwoty, za jaki okres i według jakiej stopy procentowej zostały naliczone). Tylko bowiem w takim przypadku możliwe jest precyzyjne określenie zakresu roszczeń objętych tytułem egzekucyjnym, rozmiaru ich zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym i zweryfikowanie przez dłużnika prawidłowości i zasadności ich naliczenia1.

Nie odpowiada wskazanym wyżej wymogom precyzyjnego określenia należności z tytułu odsetek podanie jedynie kwoty odsetek, czy jedynie okresu, za jaki odsetki zostały naliczone. Przyjęcie, że taki sposób podania należności z tytułu odsetek jest wystarczający, umożliwiałoby wierzycielowi uniknięcie w prosty sposób podania w pozwie sposobu, w jaki dokonał wyliczenia należności z tytułu odsetek oraz pozbawiałoby dłużnika możliwości weryfikacji tego wyliczenia. W zależności od okoliczności wierzyciel mógłby przy tym wskazywać różne podstawy faktyczne świadczenia z tytułu odsetek określonych w pozwie, co jest niedopuszczalne z punktu widzenia zasady dokładnego określenia żądania pozwu, a co za tym idzie – pewności obrotu prawnego.

Wskazanie w pozwie obok kwoty odsetek również kwoty, od jakiej te odsetki naliczono, wysokości stopy procentowej oraz okresu za jaki naliczano odsetki, pozwala pozwanemu na ocenę, czy roszczenia te istnieją i w jakiej wysokości.

W przeciwnym razie żądanie nie jest dokładnie określone, gdyż nie wiadomo, jak zostało wyliczone i jakiego okresu dotyczy, co nie tylko uniemożliwi w razie sporu ocenę jego zasadności, ale również w przyszłości – określenie granic powagi rzeczy osądzonej, czy częściowego zaspokojenia (skoro nie będzie wiadomo, co do jakich odsetek i za jaki okres żądanie zostało uwzględnione bądź oddalone, a następnie – zaspokojone). Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy z pozwem wystąpił pierwotny wierzyciel, czy też nabywca wierzytelności.

W spełnieniu wymagań formalnych pozwu sąd nie może wyręczyć powoda, ponieważ nie może żadnej ze stron pomagać, lecz musi w sposób całkowicie bezstronny rozpoznawać żądanie stron. Nie może więc sąd uzupełnić luk w zredagowaniu żądania pozwu i następnie to żądanie rozpatrywać2.

÷

W rozpoznawanej sprawie z uzasadnienia pozwu można wnosić, że w ramach należności głównej objętej żądaniem pozwu powód wnosił między innymi o zapłatę:

A. kwoty 1134,97 zł tytułem odsetek,

B. kwoty 273,39 zł tytułem kosztów.

A. Żądanie zapłaty kwoty 1134,97 zł było w przeważającej części określone niedokładnie.

Z uzasadnienia pozwu można wnosić, że na kwotę 1134,97 zł z tytułu odsetek składają się dwie kwoty:

1) 741,54 zł z tytułu „odsetek umownych, naliczanych przez Bank w wysokości zgodnej z treścią zawartej z pozwanym umowy pożyczki gotówkowej, w okresie od dnia zawarcia umowy pożyczki do dnia sprzedaży wierzytelności na rzecz powoda”,

2) 393,43 zł z tytułu odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 2208,47 zł z tytułu „kapitału” oraz w zapłacie kwoty 273,39 zł z tytułu „kosztów”, liczonych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP za okres od dnia nabycia wierzytelności do dnia wniesienia pozwu; powodowi chodzi zatem prawdopodobnie o okres od dnia 27 kwietnia 2012 roku do dnia 18 grudnia 2012 roku, o ile tę dwie daty powód uważa odpowiednio za datę nabycia wierzytelności i datę wniesienia pozwu.

(1) Kwota 741,54 zł, opisana wyżej w punkcie 1, nie została w ogóle określona dokładnie. Nie wiadomo bowiem, od jakiej kwoty lub kwot, za jaki okres lub okresy oraz według jakiej stopy procentowej lub stóp procentowych kwota ta została naliczona. Nie wiadomo również, czy są to odsetki kapitałowe (wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu pożyczki), czy też odsetki za opóźnienie. Każda z tych podstaw faktycznych naliczania odsetek jest podstawą odrębną.

Z pisma powoda wniesionego w dniu 16 września 2013 roku wynika, że na kwotę 741,54 zł z tytułu odsetek, która miała być przedmiotem przelewu, składały się w istocie dwie odrębne kwoty:

a) 239,42 zł, określona jako „odsetki umowne banku naliczone przez bank od kwoty kredytu od dnia skorzystania z kwoty kredytu do dnia jej spłaty, a także naliczane od opłaty za ubezpieczenie i administracyjnej w okresie od dnia zawarcia umowy o kredyt”; powód wskazał, że „podstawa do naliczania odsetek w wysokości umownej została określona w umowie kredytowej w § 2 pkt 4 oraz w regulaminie kredytu odnawialnego art. 8, który to regulamin stanowi część umowy kredytu zgodnie z § 2 pkt 5. Oprocentowanie kredytu w okresie kredytowania wynosiło 22 % w skali roku”,

b) 502,12 zł, określona jako „odsetki karne banku naliczone przez bank do dnia cesji od należności przeterminowanych, które zostały naliczone przez poprzedniego wierzyciela do momentu wypowiedzenia umowy kredytowej z uwagi na fakt, iż pozwana dokonywała wpłat nieterminowo, w szczególności uchybiając terminom płatności” (k. 23v-24).

Jeżeli intencją powoda, wyrażoną w piśmie z dnia 16 września 2013 roku, było doprecyzowanie żądania zapłaty kwoty 741,54 zł z tytułu odsetek, to żądanie z tego tytułu nadal nie jest określone dokładnie.

Żądając zapłaty kwoty 239,42 zł z tytułu odsetek kapitałowych powód nadal nie wskazuje od jakiej dokładnie kwoty lub kwot i za jaki dokładnie okres lub okresy odsetki te zostały naliczone.

Żądając zapłaty kwoty 502,12 zł z tytułu odsetek za opóźnienie powód nadal nie wskazuje od jakiej dokładnie kwoty lub kwot, za jaki dokładnie okres lub okresy odsetki i według jakiej stopy procentowej lub stóp procentowych odsetki te zostały naliczone.

(2) Jeżeli chodzi o żądanie zapłaty kwoty 393,43 zł, to zostało ono określone dokładnie w pozwie co najwyżej, gdy chodzi o wskazanie, że część tego żądania stanowią odsetki za opóźnienie w zapłacie kwoty 2208,47 zł liczone za okres od dnia 27 kwietnia 2012 roku do dnia 17 grudnia 2012 lub do dnia 18 grudnia 2012 roku, według czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP; z pozwu nie wynika jednoznacznie, czy kwota 393,43 zł została ustalona przez powoda na dzień wniesienia pozwu, to jest dzień 18 grudnia 2012 roku, czy też na dzień 17 grudnia 2012 roku, to jest dzień przygotowania wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu. Brak ten został usunięty dopiero w piśmie z dnia 16 września 2013 roku, gdzie powód wskazał, że kwota 393,43 zł z tytułu odsetek dotyczy okresu od dnia 27 kwietnia 2012 roku do dnia 17 grudnia 2012 roku (k. 24).

Z przyczyn, o których będzie mowa niżej, nie zostało określone dokładnie w pozwie żądanie zapłaty odsetek od kwoty 273,39 zł za okres od dnia 27 kwietnia 2012 roku do dnia 17 grudnia 2012 roku, gdyż nie było dokładnie wiadomo, jakie są podstawy faktyczne roszczeń składających się na żądanie zapłaty kwoty 273,39 zł.

Powyższych braków żądania nie usuwa powołanie się przez powoda w uzasadnieniu pozwu i uzasadnieniu pisma z dnia 16 września 2013 roku na wyciąg z ksiąg Funduszu z dnia 17 grudnia 2012 roku. Wyciąg ten zawiera jedynie powtórzenie wysokości kwot wskazanych w uzasadnieniu pozwu i nie precyzuje w jakikolwiek sposób podstaw faktycznych roszczeń z tytułu odsetek i kosztów.

B. Żądanie zapłaty kwoty 273,39 zł było w całości określone w pozwie niedokładnie. Podstawę faktyczną tego żądania powód określił, jak się wydaje, przez odwołanie do twierdzeń dotyczących treści umowy przelewu zawartej z (...) Bank Spółką Akcyjną i oznaczenia przedmiotu sprzedaży wierzytelności. Powód dochodził zatem kwoty 273,39 zł „tytułem kosztów poniesionych przez Bank w związku z uruchomieniem oraz bieżącą obsługą kredytu (prowizje, ubezpieczenia i inne bieżące opłaty), monitoringiem płatności (koszty upomnień telefonicznych i pisemnych) oraz tytułem kosztów działań windykacyjnych podejmowanych przez Bank po dniu wypowiedzenia umowy (koszty windykacji pisemnej, telefonicznej i bezpośredniej), w wysokości zgodnej z treścią umowy pożyczki gotówkowej”.

Z takiego określenia podstawy faktycznej roszczenia wynika, że powód dochodził co najmniej kilkunastu roszczeń, których wysokość nie została indywidualnie oznaczona:

1. „prowizje”,

2. „ubezpieczenia”,

3. „inne bieżące opłaty”,

4. „koszty upomnień telefonicznych”,

5. „koszty upomnień pisemnych”,

6. „koszty windykacji pisemnej”,

7. „koszty windykacji telefonicznej”,

8. „koszty windykacji bezpośredniej”.

Użycie liczby mnogiej przy określeniu rodzajów poszczególnych roszczeń wskazuje, że każde z tych roszczeń występuje w liczbie większej niż 1, a zatem jest ich co najmniej kilkanaście.

Z twierdzeń powoda przytoczonych w pozwie nie wynika, jaka jest wysokość poszczególnych roszczeń ze wskazanych wyżej tytułów oraz jaka jest dokładna i konkretna podstawa faktyczna każdego z tych roszczeń.

Z pisma procesowego powoda złożonego w dniu 16 września 2013 roku wynikają twierdzenia częściowo odmienne od twierdzeń przytoczonych w pozwie, a dotyczących przedmiotu sprzedaży i przelewu wierzytelności w części dotyczącej „kosztów”. Powód wskazał bowiem, że w dacie przelewu wierzytelności, to jest w dniu 27 kwietnia 2012 roku, kwota zadłużenia pozwanej obejmowała między innymi:

- „45,87 zł – koszty ubezpieczenia kredytu naliczone przez bank zgodnie z § 1 pkt 2 umowy kredytu odnawialnego”,

- „227,52 zł – opłatę administracyjną banku naliczoną przez bank w momencie zawierania kredytu i doliczoną (…) do kwoty kredytu”.

Z pisma powoda z dnia 16 września 2013 roku nie wynika jednoznacznie, czy składając to pismo powód zmienia podstawę faktyczną powództwa, czy też nie. Nie wskazuje bowiem wyraźnie, że tytułem zwrotu „kosztów” domaga się od chwili wniesienia tego pisma jedynie „kosztów ubezpieczenia kredytu” i „opłaty administracyjnej banku”.

Nawet jednak gdyby intencją powoda wyrażoną w piśmie z dnia 16 września 2013 roku była zmiana powództwa w omawianym zakresie, to i tak nie została w tym zakresie rozpoznana istota sprawy.

Jeżeli kwota 45,87 zł miałaby stanowić kwotę odpowiadającą całości lub części składki ubezpieczeniowej, to nie wiadomo w ogóle, jakiego okresu ubezpieczenia składka ta miałaby dotyczyć. Wskazanie tego okresu oraz konkretnej umowy ubezpieczenia identyfikuje podstawę faktyczną żądania zapłaty składki ubezpieczeniowej.

Jeżeli chodzi o „opłatę administracyjną banku”, to wyrok Sądu pierwszej instancji nie zawiera w tym zakresie jakichkolwiek ustaleń i rozważań, co uniemożliwia kontrolę instancyjną rozstrzygnięcia w tym zakresie.

Niedokładne oznaczenie przeważającej części żądań składających się na kwotę 1134,97 zł i w całości żądań składających się na kwotę 273,39 zł powoduje, że nie może być uznane za dokładnie określone żądanie zapłaty odsetek za opóźnienie od tych kwot za okres od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 18 grudnia 2012 roku, do dnia zapłaty. Żądanie zapłaty odsetek za opóźnienie tylko wówczas może być uznane za dokładnie określone, jeżeli dokładnie określone jest żądanie należności głównej, od której naliczane są odsetki.

Powyższe braki żądań objętych pozwem spowodowały, że rozstrzygając o takich żądaniach Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Skutek taki nastąpił niezależnie od tego, czy pozwana kwestionowała zasadę i wysokość roszczeń dochodzonych przez powoda, czy też nie. Określone stanowisko procesowe strony pozwanej w przedmiocie żądań pozwu lub brak takiego stanowiska, nie ma żadnego wpływu na możliwość rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, jeżeli żądanie lub żądania pozwu są określone niedokładnie.

Nieuprawnione jest również odwoływanie się przy określeniu rodzajów i wysokości roszczeń wskazanych w pozwie to treści bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 25 lutego 2010 roku. Ani określone kwotowo w tym tytule odsetki, ani też „opłaty”, nie zostały oznaczone dokładnie. Ich wysokość różni się przy tym od wysokości kwot, które są dochodzone przez powoda w rozpoznawanej sprawie.

Orzekanie o żądaniach, które nie zostały jednoznacznie i precyzyjnie oznaczone, jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.3

Należy podkreślić, że stawianie powyższych wymogów nie wiąże się z merytorycznym badaniem zasadności zgłoszonego żądania w zakresie odsetek, czy „kosztów”, gdyż sąd nie analizuje, czy takie odsetki i „koszty” rzeczywiście przysługują powodowi, a jedynie sprawdza czy zostały one prawidłowo oznaczone – co stanowi o sprawdzeniu istnienia formalnych elementów pozwu. Jest to brak uniemożliwiający nadanie biegu sprawie, w przeciwnym wypadku sąd pierwszej instancji orzekając o zasadności żądania nie miałby wiedzy, jakich odsetek czy „kosztów” powód zażądał, a w razie wytoczenia kolejnego powództwa o te same odsetki, nie mógłby prawidłowo ustalić czy nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej.

÷

Drugą przyczyną nierozpoznania istoty sprawy był brak jakiegokolwiek odniesienia się Sądu pierwszej instancji do okoliczności podnoszonej przez samego powoda w odpowiedzi na sprzeciw i nie kwestionowanej przez pozwaną, że pozwana dokonała już 26 wpłat na łączną sumę 6169,34 zł (k. 23-24).

Biorąc pod uwagę, że umowa kredytu z dnia 17 lipca 2007 roku dotyczyła kwoty 3000 zł (chociaż miał to być kredyt odnawialny), a wpłaty miały być dokonywane do dnia 25 lutego 2010 roku (dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przez bank) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że wpłaty pozwanej mogły pokryć w całości lub w znacznej części wierzytelność Banku. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., to dłużnik powinien udowodnić fakt spełnienia świadczenia i wysokość spełnionego świadczenia. Powód (wierzyciel) powinien natomiast udowodnić istnienie i wysokość zobowiązania pozwanego (dłużnika). Jeżeli udowodniona lub wykazana w inny sposób wysokość świadczenia spełnionego na poczet zobowiązania dłużnika jest wyższa od kwoty roszczenia dochodzonego przez powoda, to powód powinien udowodnić, że spełnione świadczenie dotyczyło albo innego zobowiązania, albo też zostało zarachowane przez powoda w taki uprawniony sposób, że nie pokryło roszczeń objętych pozwem.

W rozpoznawanej sprawie wysokość świadczenia spełnionego przez pozwaną na poczet obowiązków wynikających z umowy była bezsporna (nie wymagała zatem udowodnienia).

Sąd Rejonowy nie zajął natomiast żadnego stanowiska, dlaczego spełnione przez pozwaną świadczenie nie stanowiło zaspokojenia dochodzonych przez powoda roszczeń, jak również stanowiska co do twierdzeń powoda, że wpłaty pozwanej zostały zaliczone na poczet innych niż dochodzone należności wynikających z umowy kredytowej. Sąd nie zajął żadnego stanowiska co do tego, czy zaliczenie miało faktycznie miejsce i czy było prawidłowe, to jest zgodne z postanowieniami zawartej przez strony umowy, a w razie ich braku z postanowieniami wynikającymi z art. 451 k.c.

Dodatkową przyczyną nierozpoznania istoty sprawy był brak ustaleń Sądu pierwszej instancji co do treści umowy kredytu zawartej przez pozwaną z (...) Bank Spółką Akcyjną i brak oceny roszczeń zgłoszonych przez powoda w kontekście treści tej umowy.

W szczególności należy zwrócić uwagę, że Sąd Rejonowy nie dokonał żadnych ustaleń i nie zajął żadnego stanowiska co do tego, z czego miałby wynikać obowiązek pozwanej zapłaty odsetek za opóźnienie w wysokości odpowiadającej stopie kredytu lombardowego NBP. Z treści umowy z dnia 17 lipca 2007 roku nie wynika, że odsetki kapitałowe zostały zastrzeżone w takiej wysokości, co mogłoby uprawniać do zastosowania przepisu art. 481 § 2 zd. 2 k.p.c. Nie wynika to również z dokumentu zatytułowanego „regulamin kredytu odnawialnego”, którego kserokopia znajduję się w aktach sprawy (k. 35-39). O ile ten właśnie dokument został wręczony pozwanej przy zawarciu umowy, to wynika z niego, że oprocentowanie odsetek za opóźnienie wynosiło 22 % w stosunku rocznym (k. 36, 38).

Wprawdzie powód przedstawił dokument zatytułowany „Załącznik nr 6 – Oświadczenie o zasadach naliczania odsetek za zwłokę” (k. 26), jednak nic bliżej nie wiadomo na temat tego dokumentu i faktów, które ma stwierdzać. Nie wiadomo, czy był on elementem pierwotnej umowy zawartej z pozwaną, czy też jakiejś umowy późniejszej. Nie wiadomo, czy dokument ten został doręczony pozwanej i jakie skutki prawne może wywoływać. Brak ustaleń Sądu Rejonowego w tym zakresie i to pomimo tego, że pozwana zgłaszała konkretne zarzuty w tej kwestii.

Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce także w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy roszczenia i nie orzekł merytorycznie o żądaniu pozwu albo pominął zarzuty pozwanego i w konsekwencji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy4.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Lubartowie.

Przed przystąpieniem do ponownego rozpoznania sprawy Przewodniczący Wydziału powinien zobowiązać pełnomocnika powoda do uzupełnienia w terminie tygodniowym braków formalnych pozwu, pod rygorem umorzenia postępowania, w zakresie dotkniętym brakami. Braki dotyczą dokładnego określenia kwot odsetek wchodzących w skład kwoty 1134,97 zł oraz wskazania wysokości poszczególnych roszczeń i podstaw faktycznych tych roszczeń składających się na kwotę 273,39 zł z tytułu „kosztów”.

W rozpoznawanej sprawie ma zastosowanie przepis art. 505 ³⁷ § 1 k.p.c., w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2013 roku, poz. 654). Ustawa ta weszła w życie z dniem 7 lipca 2013 roku, przy czym z jej art. 2 wynika, że – co do zasady – do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Przepis art. 505 ³⁷ § 1 k.p.c. stanowi, że po przekazaniu sprawy w przypadkach wskazanych w art. 505 ³³, 505 ³⁴ oraz 505 ³⁶ k.p.c. przewodniczący wzywa powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia pozwu, w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana – w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania. W przypadku nieusunięcia braków formalnych pozwu sąd umarza postępowanie.

Z powyższego przepisu wynika więc, że jeżeli pozew po przekazaniu z elektronicznego postępowania upominawczego obarczony jest brakami formalnymi, to obowiązkiem przewodniczącego wydziału jest wezwanie powoda do usunięcia braków formalnych pozwu.

Do braków podlegających usunięciu w trybie przytoczonego przepisu zaliczyć należy w szczególności braki związane z niedokładnym określeniem żądania pozwu.

W razie usunięcia przez powoda braków pozwu Sąd pierwszej instancji rozpozna sprawę na rozprawie i dokona ustaleń w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia żądań dochodzonych przez powoda, w szczególności we wskazanym wyżej zakresie, w którym nie została rozpoznana istota sprawy z przyczyn innych niż brak dokładnie określonego żądania. Następnie Sąd oceni zasadność poszczególnych żądań zgłoszonych przez powoda, w szczególności w kontekście treści umowy lub umów zawartych przez pozwaną i bank.

÷

Jeżeli chodzi o zarzuty apelacyjne, to oczywiście bezzasadny jest zarzut przytoczony w punkcie 1 części wstępnej apelacji. Przepisy art. 485 k.p.c. nie miały w ogóle zastosowania w rozpoznawanej sprawie i nie zostały zastosowane przez Sąd pierwszej instancji. Przepisy zawarte w art. 485 k.p.c. dotyczą postępowania nakazowego, a nie postępowania upominawczego. W rozpoznawanej sprawie nakaz zapłaty z dnia 3 stycznia 2013 roku wydany został w elektronicznym postępowaniu upominawczym, nie zaś w postępowaniu nakazowym.

Zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. jest przedwczesny, a ponadto częściowo został on sformułowany błędnie. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. jest przepisem prawa procesowego dotyczącym oceny dowodów, nie zaś przepisem prawa materialnego. Ocena, czy pozwany (dłużnik) ponosi jakąkolwiek odpowiedzialność względem powoda (wierzyciela), leży całkowicie poza zakresem zastosowania przepisu art. 233 § 1 k.p.c., lecz jest wyrazem zastosowania lub nie odpowiednich przepisów prawa materialnego regulujących różne postacie odpowiedzialności cywilnoprawnej.

Nie jest uzasadniony zarzut pozwanej, że powód nie wykazał faktu zawarcia umowy przelewu wierzytelności wynikających z umowy pożyczki zawartej przez pozwaną z (...) Bank Spółką Akcyjną. Tej okoliczności pozwana nie kwestionowała w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji i okoliczność ta może zostać uznana za przyznaną.

Analiza twierdzeń pozwanej wskazuje natomiast, że w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji pozwana kwestionowała zarówno zasadność, jak i wysokość dochodzonych roszczeń, a także podnosiła, że żądania z tytułu odsetek nie zostały oznaczone dokładnie.

÷

Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

1 Por. uchwałę SN z dnia 7 lipca 2000 roku, III CZP 27/00, OSN C 2001, z. 1, poz. 3.

2 Por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 maja 1992 roku, I ACz 196/92, OSA 1993/4/27.

3 Por. między innymi: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2011 roku, I PK 10/11, OSNP 2012, z. 19-20, poz. 233; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 czerwca 2011 roku, VI ACa 1308/10, LEX nr 1096107.

4 Por.: wyrok SN z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 897/97, OSNC 1999, z. 1, poz. 22; wyrok SN z dnia 28 listopada 2000 roku, IV CKN 175/00; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 roku I CKN 486/00.