Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2009 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Kraj. del. do Prok. Apel. Przemysława Piątka

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2009 r. sprawy

1.  J. D. c. H. i M., ur. (...) w B.

2.  A. D. s. A. i A., ur. (...) w B.

oskarżonych z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk

na skutek apelacji obrońcy oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 12 grudnia 2008 r.

sygn. akt. III K 123/08

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

2.  zasądza od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa wydatki postępowania odwoławczego po ½ (jednej drugiej) części i opłaty za drugą instancję w kwotach po 30 (trzydzieści) złotych.

Sygn. akt II AKa 63/09

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 12 grudnia 2008 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III K 123/08 uznał oskarżonych J. D.
i A. D. za winnych tego, że w dniu 4 kwietnia 1997 r., działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzili R.
i E. S. do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 100 000 zł, wydanych na podstawie zawartej umowy pożyczki, wprowadzając w błąd pożyczkodawców, co do zamiaru i możliwości wywiązania się z zawartej umowy, a w szczególności zwrotu pożyczonych pieniędzy, działając na szkodę wymienionych, przy czym czynu tego dopuścili się w stosunku do mienia znacznej wartości i za to na mocy art. 286 § 1 kk. w zw. z art. 294 § 1 kk. i art. 33 § 1 i 2 kk. skazał ich na kary po 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 20 złotych.

Wykonanie orzeczonych kar pozbawienia wolności zawiesił oskarżonym na okres próby 5 lat, oddając ich w tym czasie pod dozór kuratora sądowego. Jednocześnie na mocy art. 72 § 1 pkt 8 kk. zobowiązał oskarżonych do wykonania prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 21 lipca 2006 r., wydanego przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej w sprawie I Nc 38/06,
w terminie 2 lat od prawomocności wyroku. Obciążył też oskarżonych ponoszeniem kosztów sądowych.

Powyższy wyrok zaskarżony został przez obrońcę oskarżonych, który zarzucił mu:

-

obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 72 § 1 pkt 8 kk., poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, iż zawieszając wykonanie kary sąd może zobowiązać skazanego do „innego stosownego postępowania w okresie próby" - w niniejszym wypadku do wykonania prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej Wydział I Cywilny w dniu
21 lipca 2006 r., pomimo, iż nałożony obowiązek w żaden sposób nie zmierza do zapobiegnięcia popełnieniu ponownie przestępstwa przez skazanego. Prawidłowa wykładnia art. 72 § 1 pkt 8 kk. prowadzi do wniosku wprost przeciwnego, to znaczy takiego, że (jak wynika z literalnej treści przepisu) zobowiązanie skazanego do „innego stosownego postępowania" może służyć tylko i wyłącznie do osiągnięcia skutku wskazanego przez ustawodawcę
w drugiej części zdania, to jest zapobiegnięcia powrotowi do przestępstwa przez skazanego,

-

rażącą niewspółmierność orzeczonej kary, będąca wynikiem niesłusznego zastosowania środków, o jakich mowa w art. 72 § 1 kk., zawartych w pkt 4 wyroku, a polegających na zobowiązaniu oskarżonych do wykonania prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 21 lipca 2006 r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej w sprawie I Nc 38/06 w terminie 2 lat od prawomocności wyroku. Nałożenie na J. i A. D. takiego obowiązku, którego nie są oni w stanie wykonać ze względu na swoją sytuację materialną oraz wysokość kwoty objętej wymienionym nakazem zapłaty, co rodzi skutki opisane w art. 75 kk. i oznacza, iż orzeczona kara może stać się karą bezwzględnego pozbawienia wolności, pomimo, że określone w kodeksie karnym zasady wymiaru kary nie wskazują na to, by w niniejszej sprawie wskazane było orzeczenie tak surowej kary zwłaszcza, że zostały spełnione przesłanki z art. 69 kk. umożliwiające warunkowe zawieszenie wykonanie orzeczonej kary, co zresztą zasadnie stwierdził Sąd I instancji.

Stawiając te zarzuty obrońca oskarżonych wniósł o uchylenie rozstrzygnięć zawartych w punktach 3 i 4 skarżonego wyroku, a opartych o przepisy art. 73 § 1 kk.
i art. 72 § 1 pkt 8 kk. Sformułował też apelacyjny wniosek alternatywny o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 4 poprzez zobowiązanie oskarżonych do wykonania prawomocnego nakazu zapłaty Sądu okręgowego w Bielsku-Białej, sygn. akt I Nc 38/06 w terminie realnym, to jest w niniejszej sprawie nie krótszym niż pięć lat od prawomocności wyroku.

Sąd Apelacyjny stwierdził, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonych nie jest zasadna. Poddając zaskarżone orzeczenie kontroli odwoławczej Sąd Apelacyjny nie stwierdził, aby wyrok Sądu I instancji został wydany z sugerowaną przez apelującego obrazą prawa materialnego, albo był dotknięty rażącą niewspółmiernością orzeczonej kary.

Nie ulega jakiejkolwiek wątpliwości, że z treści przepisów kodeksu karnego, regulujących stosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary wynika jednoznacznie, że w katalogu środków probacyjnych instytucją powołaną w pierwszej kolejności przez ustawodawcę do spełniania naprawczej i kompensacyjnej funkcji kary jest przewidziane w art. 72 § 2 kk. zobowiązanie oskarżonego do naprawienia szkody. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie temu, aby realizacja jednej z podstawowych dyrektyw procesu karnego, jaką jest uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego następowała w ramach środka probacyjnego z art. 72 § 1 pkt 8 kk.

Jest oczywistym, że choć w tym przypadku ustawowodawca pozostawił Sądowi swobodę w kształtowaniu zobowiązania nakładanego na oskarżonego, to nie powinno ono odpowiadać w treści pozostałym obowiązkom określonym w art. 72 § 1 pkt 1 - 7b i§2kk.

Sąd Apelacyjny dostrzega, że w realiach niniejszej sprawy spełnienie przez oskarżonych, nałożonego na nich obowiązku wykonania nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej w sprawie o sygn. akt I Nc 38/06 będzie stanowiło naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonym, Mimo tego zastosowany środek probacyjny był dopuszczalny.

Sformułowany w art. 415 § 5 kpk zakaz orzekania obowiązku naprawienia szkody, w sytuacji, gdy o roszczeniu wynikającym z przestępstwa rozstrzygnięto

prawomocnie w innym postępowaniu nie sprzeciwia się zobowiązaniu oskarżonego
w trybie art. 72 § 1 pkt 8 kk. do wykonania orzeczenia, w którym o roszczeniu tym rozstrzygnięto.

Choć wykonanie tak określonego obowiązku będzie w istocie rzeczy stanowiło naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu, to jednakże zastosowany środek probacyjny nie jest tożsamy ze zobowiązaniem do naprawienia szkody, o którym mowa w art. 72 § 2 kk. W przeciwieństwie do obowiązku naprawienia szkody orzekanego na podstawie tego przepisu orzeczenie zawierające zobowiązanie z art. 72 § 1 pkt 8 kk. nie jest uważane za orzeczenie, co do roszczeń majątkowych w rozumieniu przepisu art. 107 § 2 kpk i nie podlega wykonaniu
w drodze egzekucji.

Wyrażone wyżej stanowisko Sądu Apelacyjnego zdaje się pozostawać
w zgodzie z celowościową wykładnią przepisu art. 415 § 5 kpk. Ratio legis wprowadzenia do tego przepisu klauzuli antykumulacyjnej nie stanowiło przecież osłabienie pozycji pokrzywdzonego w realizacji swoich uprawnień do uzyskania naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa, lecz uniknięcia dwukrotnego orzekania w tym samym przedmiocie i funkcjonowania w obrocie prawnych dwóch tytułów egzekucyjnych dotyczących tego samego roszczenia.

Odmienna interpretacja normy zawartej w powołanym przepisie stawiałaby w znacznie gorszej sytuacji tych pokrzywdzonego, którzy wykazując właściwą inicjatywę zdecydowali się na dochodzenie roszczeń majątkowych wynikających
z przestępstwa w procesie cywilnym. Trudno byłoby przeczyć temu, że nadanie ciążącej na oskarżonym powinność rygoru środka probacyjnego stymuluje go pożądanego działania i wydatnie urealnia uzyskanie przez pokrzywdzonego naprawienia szkody.

Chybionym jest twierdzenie apelującego, że orzeczenie Sądu I instancji pozostaje w sprzeczności z celem środka karnego, określonego w art. 72 § 1 pkt 8 kk., którym jest zapobieganie popełnieniu ponownie przestępstwa. Oczywistym wydaje się bowiem, że konieczność realizacji roszczeń majątkowych, będących następstwem popełnienia przestępstwa jest obok groźby wymierzenia za nie kary najskuteczniejszym sposobem przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa.

Pozbawiona racji jest też przedstawiona przez apelującego argumentacja, mająca stanowić uzasadnienie dla twierdzenia, że nałożenie na oskarżonych obowiązku, którego nie są oni stanie spełnić jest będzie w konsekwencji oznaczało przekształcenie wymierzonych im kar w kary pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym.

Argumentacja apelującego zdaje się opierać założeniu, że podstawą zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności jest już samo niewykonanie nałożonego obowiązku. Założenie to jest jednak błędne. Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 75 § 2 kk. do zarządzenia wykonania kary nie jest wystarczającym stwierdzenie, że nałożony obowiązek nie został wykonany, ale koniecznym jest ustalenie, iż przyczyną takiego stanu rzeczy jest postawa skazanego, który od wykonania nałożonego obowiązku się uchyla. Postawa ta wyraża się w złej woli skazanego, który mając możliwość realizacji ciążącego na nim zobowiązania niw wykonuje, gdyż tego nie chce.

Jeżeli zatem skazani w granicach swoich możliwości, będą podejmowali starania, aby uczynić zadość obowiązkowi, który stał się jednym z warunków skorzystania z dobrodziejstwa zawieszenia wykonania kary, to wyrażane przez apelującego przeświadczenie o konieczności wykonania kary okaże się nieuzasadnione.

Nie można też zapominać o tym, że podjęcie decyzji o zarządzeniu wykonania kary wymaga przeprowadzenia stosownego postępowania, którego przedmiotem jest wyjaśnienie, czy niewykonanie obowiązku zostało przez skazanego zawinione, czy też było następstwem obiektywnych przeszkód i wynikało wyłącznie
z okoliczności od niego niezależnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak jest obecnie uzasadnienia do wydłużania okresu wykonania nałożonego na oskarżonych obowiązku. Przypisanego im przestępstwa oskarżeni dopuścili się w dniu 4 kwietnia 1997 r. W zwłoce
w naprawieniu szkody pozostają już zatem 12 lat. Co więcej od wydania nakazu zapłaty w postępowaniu cywilnym upłynął już okres blisko 3 lat. Oskarżeni dysponowali, czasem, który przy wykazaniu minimum dobrej woli umożliwiał im naprawienie szkody w nieporównywalnie większym zakresie niż to uczynili. Prolongowanie wykonania nałożonego obowiązku do końca okresu próby nie jest niczym racjonalnym uzasadnione i osłabiałoby kompensacyjny charakter nałożonego na oskarżonych obowiązku.

Tak samo pozbawionym racji jest domaganie się uchylenia orzeczenia
o oddaniu oskarżonych pod dozór kuratora. Dla właściwej realizacji warunków, od których zależy osiągnięcie celów stawianych warunkowemu zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności koniecznym jest monitorowanie zachowania oskarżonych.

Oddanie oskarżonych pod dozór kuratora sądowego pozwoli Sądowi niezwłoczne reagować na ewentualne zakłócenia w przebiegu okresu próby
i właściwie korzystać z instytucji określonej w art. 74 § 2 kk. W szczególności zaś pozwoli kontrolować wykonywanie nałożonego obowiązku, a w przypadku, gdy nie będzie on wykonywany ocenić przyczyny braku jego realizacji.

O kosztach sądowych postępowania odwoławczego orzeczono po myśli przepisu art. 636 § 1 kpk i art. 11 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach
w sprawach karnych (Dz. U. z 1983r. Nr 49, poz.223).