Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 lutego 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: S.S.A. Jerzy Skorupka (spr.)

S.S.A. Ryszard Ponikowski

S.S.A. Tadeusz Kiełbowicz

protokolant: Anna Turek

po rozpoznaniu w sprawie K. G.

skazanego za przestępstwa z art. 291§1 k.k. i inne

na skutek zażalenia Dyrektora Zakładu Karnego nr 2 we W.

na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 10 lutego 2012 r. w przedmiocie okresów zaliczonych na poczet kary łącznej

na podstawie art. 430§1 k.p.k.

p o s t a n a w i a:

pozostawić bez rozpoznania zażalenie wniesione przez Dyrektora Zakładu Karnego we W..

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 10 lutego 2012 r.:

1.  na podstawie art. 13§1 k.k.w. w zw. z art. 420§2 k.p.k. odmówił sprostowania zaliczeń na poczet kary 3 lat pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 7 października 2011 r. w sprawie III K 220/11

2.  na podstawie art. 105§1 k.p.k. sprostował oczywistą omyłkę pisarską w części wstępnej wyroku łącznego Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 7 października 2011 r. w sprawie III K 220/11 przez wpisanie w punkcie 2 części wstępnej wyroku na jego stronie 2 w siedemnastym wersie od góry wyrazów „ V Ko 1575/09” w miejsce wyrazów „ II Ko 1575/09”.

Postanowienie to zaskarżył Dyrektor Zakładu Karnego nr 2 we W.. Skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy błędnie odmówił sprostowania zaliczeń dokonanych skazanemu na poczet orzeczonej mu kary łącznej orzeczonej wyrokiem zapadłym w sprawie sygn. akt III K 220/11. Wedle autora zażalenia potrzeba korekty wskazanego rozstrzygnięcia wynika z treści §52 ust.3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz.U.2004.15.142).

Wskazując na powyższe wniósł o zaliczenie skazanemu na poczet orzeczonej mu wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu kary łącznej, okresu od dnia 24.07.2009 do 25.02.2011 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

Zażalenie Dyrektora Zakładu Karnego należało pozostawić bez rozpoznania jako, że pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do zaskarżenia postanowienia Sądu Okręgowego.

Już na samym wstępie wskazać należy, iż Sąd Okręgowy błędnie wskazał podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I zaskarżonego postanowienia ( art. 13§1 k.k.w. w zw. z art. 420§2 k.p.k.).

Zważyć należy, że instytucje unormowane w przywołanych przez Sąd I instancji przepisach Kodeksu karnego wykonawczego ( art.13§1) oraz Kodeksu postępowania karnego ( art.420§2 k.p.k.) wzajemnie się wykluczają, spełniając zupełnie odmienne funkcje. Nie mogą zatem stanowić podstawy tego samego rozstrzygnięcia.

Pierwszy z wymienionych przepisów ( art. 13§1 k.k.w.) stanowi, że organ wykonujący orzeczenie oraz każdy, kogo orzeczenie bezpośrednio dotyczy, może zwrócić się do sądu, który je wydał, o rozstrzygnięcie wątpliwości co do wykonania orzeczenia lub zarzutów co do obliczenia kary. Postanowienie wydane na podstawie tego przepisu ma służyć wyjaśnieniu wątpliwości powstałych na skutek nie dość precyzyjnych lub ogólnych sformułowań zawartych w orzeczeniu lub też powstałych w związku ze zdarzeniami, które zaistniały po jego wydaniu. Wskazuje się, że przepis ten nie pozwala dokonywać żadnych zamian lub uzupełnień orzeczenia (tak SN w post. z dnia 2 marca 1976 r., VI KRN 14/76, OSNPG 1976, z.6, poz. 59).

Z kolei art. 420§2 k.p.k. pozwala na „ uzupełnienie ” orzeczenia w przypadku, gdy sąd nieprawidłowo zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary. Przepis ten zezwala zatem na korygowanie dotkniętego wadą rozstrzygnięcia.

Art. 13§1 k.k.w. realizowany jest w postępowaniu wykonawczym (na podstawie k.k.w., do którego jedynie przez odesłanie zawarte w art. 1§2 k.k.w. znajdują zastosowanie przepisy k.p.k.), natomiast art. 420§2 k.p.k. jest realizowany w postępowaniu rozpoznawczym (wprost na podstawie przepisów k.p.k.).

W obu przypadkach inny jest krąg podmiotów występujących w tych postępowaniach. W pierwszym, organem postępowania jest Dyrektor Zakładu Karnego ( art.2 pkt.5 k.k.w.). W drugim - toczącym się na podstawie przepisów k.p.k.- organem postępowania jest sąd, zaś stronami oskarżony i oskarżyciel. W postępowaniu toczącym się na podstawie art. 420 k.p.k. Dyrektor Zakładu Karnego nie jest ani organem tego postępowania, ani tym bardziej jego stroną.

Pierwszoplanową kwestią jest zatem rozstrzygnięcie w jakim trybie powinna być rozpoznawana sprawa zainicjowana pismem Dyrektora Zakładu Karnego nr 2 we W. z dnia 26 stycznia 2012.

Wskazać należy, iż w piśmie tym Dyrektor Zakładu Karnego zwrócił się do Sądu Okręgowego we Wrocławiu o „ sprostowanie zaliczeń dotyczących kary zasadniczej 3 lat pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym SO Wrocław, sygn. akt III K 220/11 z dnia 7 października 2011 r. ” ( k.98). Przyjąć zatem należy, iż wnioskodawca domagał się korekty rozstrzygnięcia zawartego w wyroku łącznym Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Chodzi tu zatem rozstrzygnięcie o jakim mowa w art. 420§2 k.p.k., nie zaś o rozstrzygnięcie wątpliwości o jakich stanowi art. 13§1 k.k.w.

Wskazane na wstępie pismo Dyrektora Zakładu Karnego powinno być zatem rozpoznane w trybie przewidzianym w art. 420 k.p.k.

Zważyć należy, że zgodnie z §51 ust.3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz.U.2004.15.142), „ jeżeli sąd nie zaliczył okresu tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary lub nieprawidłowo zaliczył okres, występuje się do właściwego sądu z wnioskiem o usunięcie nieprawidłowości w trybie art. 420§1 lub §2 k.p.k .„

Niewątpliwie podmiotem uprawnionym do wystąpienia z wnioskiem o jakim mowa w §51 ust.3 wskazanego rozporządzenia jest Dyrektor Zakładu Karnego. Nie oznacza to jednak, że automatycznie staje się stroną tego postępowania. Przyjąć należy, że zainicjowane przez niego postępowanie, z chwilą wszczęcia toczy się z urzędu. Inicjujące to postępowanie pismo Dyrektora Zakładu Karnego należy bowiem traktować jak wniosek o jakim mowa w art. 9§2 k.p.k.

Z powyższego wynika zatem, że wprawdzie Dyrektor Zakładu Karnego ma prawo i obowiązek wystąpienia z wnioskiem o usunięcie nieprawidłowości w trybie art. 420§1 lub §2 k.p.k., to jednak przez sam fakt złożenia takiego wniosku nie staje się stroną zainicjowanego w ten sposób postępowania. Nie ma również legitymacji do zaskarżenia zapadłego w tym trybie orzeczenia.

Wprawdzie zgodnie z art. 459§3 k.p.k. zażalenie przysługuje nie tylko stronom, lecz również osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, to jednak przyjąć należy, że Dyrektor Zakładu Karnego nie jest osobą o jakiej mowa w tym przepisie. Orzeczenie zapadłe w trybie i na podstawie art. 420§1 lub §2 k.p.k. dotyczy bezpośrednio skazanego (który jest stroną tego postępowania), nie zaś Dyrektora Zakładu Karnego.

Godzi się w tym miejscu zauważyć, że w art. 9§2 k.p.k. chodzi o nie będącą stroną „ osobę bezpośrednio zainteresowaną ” w złożeniu wniosku o dokonanie tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu, natomiast w art. 459§3 k.p.k. jest mowa o „ osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy ”. Nie są to zwroty tożsame. Tak więc „ osoba bezpośrednio zainteresowana ” ( art.9§2 k.p.k.), nie zawsze będzie „ osobą, której postanowienie dotyczy ” ( art. 459§3 k.p.k.). Oczywistym jest zatem, że nie zawsze podmiot uprawnionych do inicjowania postępowania w trybie art. 9§2 k.p.k., będzie podmiotem uprawnionym do wniesienia środka zaskarżenia na orzeczenie zapadłe w następstwie zainicjowanego w ten sposób postępowania. O tym bowiem komu prawo procesowe przyznaje legitymacje do zaskarżania konkretnych decyzji procesowych rozstrzyga art. 459§3 k.p.k.

Z powyższego wynika zatem, że Dyrektorowi Zakładu Karnego nie przysługuje zażalenie na postanowienie wydane na podstawie art. 420§1 lub §2 k.p.k. W tym stanie rzeczy należało odmówić przyjęcia zażalenia wniesionego przez Dyrektora Zakładu Karnego ( art. 429§1 k.p.k.) skoro jednak tego nie uczynił prezes sądu pierwszej instancji, to zgodnie z art. 430§1 k.p.k. Sąd Odwoławczy obowiązany był pozostawić je bez rozpoznania (jako że pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do jego wniesienia).

Z tych względów orzeczono jak na wstępie.

Natomiast tytułem uzupełnienia przytoczonych wyżej wywodów wskazać należy, że w przypadku, gdy w postępowaniu zainicjowanym wnioskiem Dyrektora Zakładu Karnego, sąd dojdzie do przekonania, że brak jest podstaw do korekty kwestionowanego, to powinien jedynie poinformować Dyrektora Zakładu Karnego (stosownym pismem) o braku podstaw do uwzględnienia jego wniosku (tj. do usunięcia nieprawidłowości w trybie art. 420§1 lub §2 k.p.k.). Informacja ta nie zamknie stronom drogi do wystąpienia z wnioskiem o tej samej treści. Jednakże w takim przypadku, sąd obowiązany będzie wydać odpowiedniej treść postanowienie, na które stroną stronom przysługiwać będzie zażalenie ( art.420§3 k.p.k.).

Jedynie informacyjne, dla wiadomości Dyrektora Zakładu Karnego nr 2 we W., zważyć należy, iż Sąd Okręgowy we Wrocławiu prawidłowo wskazał, że brak jest podstaw do korekty rozstrzygnięcia zawartego w wyroku łącznym tegoż Sądu z dnia 7 października 2011 r. ( sygn. akt III K 220/11). Kwestionowane zaliczenia zostały dokonane zgodnie ze wskazaniami zawartymi w art. 63§1 k.k. Skazanemu ani nie pominięto okresów, które należało mu zaliczyć na poczet kary łącznej, ani też nie zaliczono okresów, których nie powinno się mu na tę karę zaliczać.

Oczywiście rację ma Dyrektor Zakładu Karnego podnosząc, że ten sam okres czasu nie może być zaliczony na poczet dwóch różnych kar. Taka sytuacja nie zachodzi jednak w przedmiotowej sprawie.

Zgodnie z regułą wynikającą z art. 80 k.k.w. „ jeżeli tę samą osobę skazano na kilka kar skutkujących pozbawienie wolności, wykonuje się je w takiej kolejności, w jakiej wpłynęły do wykonania orzeczenia, którymi wymierzono te kary. Zastępcze kary pozbawienia wolności oraz zastępcze kary aresztu za nieuiszczoną grzywnę wykonuje się w ostatniej kolejności ( §1). Orzeczenia prawomocne wykonuje się przed orzeczeniami nieprawomocnymi. Kary porządkowe i środki przymusu wykonuje się w pierwszej kolejności ( §1a) ”. O kolejności wykonywania kar decyduje zatem moment wpłynięcia do wykonania orzeczenia, którym kary te wymierzono. O tym w jaki sposób ustala się początek wykonywania kary rozstrzyga § 52 ust.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. Zgodnie z tym przepisem, zasadą jest, że „ początek wykonywania kary liczy się od dnia zakończenia wykonywania poprzedniej kary, jeżeli wobec tego samego skazanego lub ukaranego wykonuje się kilka kar ”. Dodać należy, że „ w razie objęcia wyrokiem łącznym kilku ze skierowanych do wykonania kar, początek wykonywania kary nieobjętej tym wyrokiem ustala się na dzień wpływu do jednostki penitencjarnej prawomocnego wyroku, którym została orzeczona” ( §52 ust.3 cytowanego rozporządzenia).

W sprawie bezspornym jest, że wyrok łączny Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 7 października 2011 r. ( sygn. akt III K 220/11), wpłynął do wykonania później, aniżeli wyrok tegoż samego Sądu zapadły w sprawie sygn. akt III K 313/10. Rację ma zatem Dyrektor Zakładu Karnego podnosząc, że w związku z wydaniem wyroku łącznego, zmianie uległa kolejności wykonywania orzeczonych wobec skazanego kar. Nie oznacza to jednak konieczności korekty rozstrzygnięcia zawartego w wyroku łącznym Sądu Okręgowego we Wrocławiu ( sygn. akt III K 220/11).

W wyroku tym Sąd Okręgowy wskazał okresy podlegające zaliczeniu na poczet kary łącznej. Co oznacza, że okresy te mogą być zaliczone jedynie na poczet tej kary. Wpłynięcie do jednostki penitencjarnej wyroku nieobjętego wyrokiem łącznym, skutkuje zmianą kolejności wykonywania kar, lecz dopiero z chwilą wpłynięcia wyroku łącznego (do tego bowiem czasu, kary wykonuje się zgodnie z kolejnością ustaloną w art. 80 k.k.w.). Dlatego też, w §52 ust.3 w/w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r., jest mowa o „ ustaleniu początku wykonywania kary nieobjętej wyrokiem łącznym ”, nie zaś o tym, że początek wykonania tej kary liczy się od dnia wpływu wyroku nie objętego wyrokiem łącznym.

Wynika z tego zatem, że okres pobytu skazanego w jednostce penitencjarnej, który zgodnie z kolejnością wykonywania kar ustaloną przed wpłynięciem wyroku łącznego, stanowił okres wykonywania jednej z kar jednostkowych (następnie objętych wyrokiem łącznym), powinien być zaliczony na poczet orzeczonej wyrokiem łącznym kary łącznej, jedynie w takim zakresie jaki odpowiada pobytowi skazanego w jednostce penitencjarnej, od chwili rozpoczęcia wykonywania kary jednostkowej, do chwili wpłynięcia prawomocnego wyroku nieobjętego wyrokiem łącznym. Przykładowo: X odbywa kary orzeczone trzema wyrokami (W1, W2, W3). Kary te powinny być wykonywane kolejno. Wyrok W3 wpłynął do jednostki penitencjarnej w czasie, gdy oskarżony odbywał karę orzeczoną wyrokiem W1. Po wpłynięciu wyroku W3 wpłynął kolejny wyrok – tym razem łączny, obejmujący kary orzeczone wyrokami W1 i W2. W wyroku tym zaliczono skazanemu na poczet kary łącznej okresy dotychczas odbytych przez niego kar ( de facto część kary orzeczonej wyrokiem W1). Z chwilą wpłynięcia j wyroku łącznego, zmieniła ulega kolejność wykonywania orzeczonych wobec skazanego kar. Obecnie wykonywana być powinna kara orzeczona wyrokiem W3. Dopiero po jej zakończeniu rozpocznie się wykonywanie kary orzeczonej wyrokiem łącznym. Istotne jest, że początek wykonywania kary orzeczonej wyrokiem W3 oznacza się na chwilę wpłynięcia orzeczenia do jednostki penitencjarnej, a więc niejako „z mocą wsteczną”. Oznacza to, że po wpłynięcia tego wyroku (W3), okres pobytu skazanego w jednostce penitencjarnej może być zaliczony jedynie na poczet kary orzeczonej tym wyrokiem. Nie można zaliczyć go na poczet kary orzeczonej wyrokiem łącznym. Nie chodzi tu zatem o potrzebę korekty rozstrzygnięcia zawartego w wyroku łącznym, lecz o prawidłowe ustalenie kolejności i chwili rozpoczęcia wykonywania poszczególnych kart. To z kolei należy do administracji jednostki penitencjarnej, nie zaś do sądu.