Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2011 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Tadeusza Trzęsimiecha

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2011 r. sprawy

wnioskodawcy S. B.

- w przedmiocie odszkodowania z tytułu prześladowań i bezpodstawnych pozbawień wolności -

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 9 grudnia 2010 r.

sygn. akt. V Ko 90/09

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Sygn. akt II AKa 109/11

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 9 grudnia 2010r. oddalił wniosek S. B. o odszkodowanie z tytułu prześladowań i bezpodstawnych pozbawień wolności.

Kosztami postępowania obciążony został Skarb Państwa, od którego także zasądzono na rzecz adwokata E. O. 146,40 zł. tytułem zwrotu kosztów pełnomocnictwa
z urzędu.

Z wyrokiem tym nie zgodził się pełnomocnik wnioskodawcy. W swojej apelacji podniósł zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mającego wpływ na jego treść, a polegającego na uznaniu, iż w stosunku do wnioskodawcy nie zachodzą przesłanki odpowiedzialność odszkodowawczej Skarbu Państwa w rozumieniu art. 1 ust 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, podczas gdy zez zgromadzonego materiału dowodowego,
a przede wszystkim z wiarygodnych zeznań S. B. i akt IPN wynika, że wnioskodawca był represjonowany w związku z sukcesywną inwigilacją, licznymi zatrzymaniami, przesłuchaniami, rewizją, zwolnieniami z kolejnych miejsc pracy, co winno skutkować uznaniem, iż S. B. należy się zadośćuczynienie
w oparciu o dyspozycję art. 11 ust. 2 cyt. ustawy.

Stawiając ten zarzut pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i odmienne orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w kwocie wskazanej przez S. B. za doznane przez niego krzywdy w związku z represjami, jakich doznał w okresie od 1967r. do 1989r.

Sąd Apelacyjny stwierdził co następuje.

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy okazała się o tyle skuteczna, że w jej wyniku koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Bezspornym jest, jak ustalił to Sąd Okręgowy, iż S. B. nie był internowany, ani też w stosunku do jego osoby nie zapadło żadne orzeczenie, którego charakter odpowiadałby wymogom określonym w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.). Podkreśla to zresztą sam wnioskodawca podczas przesłuchania.

Odszkodowania domaga się natomiast z uwagi na represje, jakich doznał w latach
1967 – 1989 związane z działalności na rzecz niepodległej Polski. Represje te miały przejawiać się w ustawicznej inwigilacji, wielokrotnych zatrzymaniach, rewizjach
w domu i zakładach pracy.

Sąd meriti ustala, że rzeczywiście takie zdarzenia miały miejsce. Dochodziło bowiem do wielokrotnego wzywania wnioskodawcy przez organy porządku publicznego, przesłuchiwań, rewizji, zatrzymań. Z uwagi na swą postawę i wrażane poglądy S. B. został też zwolniony z Zakładów (...) w S., a następnie z uwagi na inwigilację przez Służby Bezpieczeństwa był zwalniany lub zmuszany do zwalniania się z kolejnych zakładów pracy. Niemniej jednak zdaniem Sądu I instancji nie stanowi to podstawy do przyznania S. B. odszkodowania w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.).

Prawdą jest, iż nie ma możliwości zasądzenia odszkodowania na podstawie przepisów ustawy lutowej za represje i uciążliwości takie, jak rewizje, wielokrotne przesłuchania, czy nawet konieczność ukrywania się, o ile nie wiązało się to z pozbawieniem wolności osoby prowadzącej działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
(tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 3 listopada 2009r., IV KK 208/09, OSNwSK 2009/1/2150).

W niniejszej sprawie S. B. był wielokrotnie wzywany przez organy ścigania oraz zatrzymywany. Wynika to zresztą wprost z ustaleń Sądu I instancji – strona pierwsza uzasadnienia wyroku.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), roszczenie o odszkodowanie
i zadośćuczynienie przysługuje osobom, które poniosły szkodę w wyniku wykonania orzeczenia, które w trybie określonym tą ustawą zostało uznane za nieważne
(art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy), albo które zostały uniewinnione lub wobec których postępowanie zostało umorzone, a nie zasądzono na ich rzecz odszkodowania
i zadośćuczynienia, a były zatrzymane lub aresztowane (art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy). Ustawa jednak dopuszcza również możliwość wystąpienia z roszczeniem przez osoby, co do których wprawdzie nie wydano żadnego orzeczenia, niemniej pozbawiono je życia lub wolności bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania (art. 11 ust. 2 cytowanej ustawy). Zatem decydującą przesłanką zasądzenia odszkodowania jest pozbawienie wnioskodawcy wolności z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Z zeznań S. B. wynika, iż w latach 1967 – 1989 był wielokrotnie zatrzymywany (jak podaje ponad 20 razy). Przetrzymywano go przez okresy od kilku godzin do nawet 7-8 dni. Niewątpliwie takie zatrzymania stanowią pozbawienie człowieka wolności. To z kolei implikowałoby odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa przez zastosowanie do realiów niniejszej sprawy art. 11 ust 2 ustawy lutowej, o ile oczywiście pozbawienie wolności wiązałoby się z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Kwestia ta nie była analizowana przez Sąd Okręgowy, który skupił się tylko na zbadaniu przesłanek w postaci internowania, czy też orzeczenia, którego charakter odpowiadałby wymogom określonym w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.). Pominięto natomiast przesłanki, o jakich mowa w art. 11 ust 2 ustawy lutowej, pomimo że w uzasadnieniu Sąd meriti stwierdza, iż miały miejsce zatrzymania wnioskodawcy, a więc pozbawienie go wolności.

W tej sytuacji należy szczegółowo ustalić, czy i w jakich okresach S. B.był pozbawiany wolności w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Po części o prawdziwości słów wnioskodawcy mogą świadczyć przedkładane przez niego dokumenty, jak m.in. kwit depozytowy nr 129, czy kserokopie wezwań do stawienia się do Komendy Miejskiej Milicji Obywatelskiej w B., do Komedy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K., czy też do Prokuratury Wojewódzkiej w K.. Na niektórych wezwaniach widnieją zapisy „w sprawie własnej”, jak też sygnatury akt. Zasadnym będzie więc próba wzbogacenia materiału dowodowego o przedmiotowe akta (o ile nie zostały zniszczone). Pozwoli to bowiem na poczynienie pełnych i prawidłowych ustaleń odnośnie ewentualnego pozbawiania wolności S. B.przez organy ścigania.

Wobec powyższego koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.