Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: II AKa 228/11

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2011 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący

SSA Alicja Bochenek

Sędziowie

SSA Bożena Summer-Brason

SSO del. Aleksander Sikora (spr.)

Protokolant

Magdalena Baryła

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Dariusza Wiory

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2011 roku sprawy

wnioskodawczyń A. I. i M. C.

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu internowania Z. I. w okresie od dnia 28.12.1981 roku do dnia 12.07.1982 roku na mocy decyzji Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w K. z dnia 28.12.1981 roku, nr A-338/82

na skutek apelacji prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 21 marca 2011 roku, sygn. akt XVI Ko 51/09

uchyla wyrok w zaskarżonej części i w tym zakresie sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Sygn. akt II AKa 228/11

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 marca 2011 roku, w sprawie o sygnaturze XVI Ko 51/09, Sąd Okręgowy w Katowicach na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyń A. I.i M. C.zd. I.kwoty po 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia i kwoty po 27.162 zł tytułem odszkodowania
za internowanie Z. I.w okresie od dnia 28.12.1981r. do dnia 12.07.1982r.
na mocy decyzji Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w K.z dnia 28.12.1981r. nr (...)z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku.
Na podstawie art. 13 cytowanej ustawy kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku złożył prokurator, zaskarżając go w części dotyczącej zasądzenia odszkodowania za internowanie na niekorzyść wnioskodawczyń i zarzucając wyrokowi:

obrazę przepisów postępowania, mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia,
a to art. 424 § 2 kpk, polegającą na nie wyjaśnieniu w uzasadnieniu wyroku wszystkich istotnych okoliczności, będących podstawą rozstrzygnięcia,
a w szczególności sposobu wyliczenia szkody, jakiej doznał internowany na skutek otrzymywania niższego wynagrodzenia;

błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku, polegający na niesłusznym uznaniu, iż podstawą wyliczenia wysokości odszkodowania winno być odniesienie do przeciętnego wynagrodzenia w 1982 roku, gdy tym czasem średnie wynagrodzenie winno być odniesione do wynagrodzenia
w sferze produkcyjnej.

Przy podniesieniu takich zarzutów odwoławczych prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej zasądzonego odszkodowania i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja złożona przez prokuratora jest skuteczna, a wywołana nią kontrola orzeczenia doprowadziła Sąd Odwoławczy do ustalenia, iż wyrok w zaskarżonej części musi zostać uchylony. W pełni zasadny jest bowiem pierwszy zarzut, dotyczący niezgodnego
z treścią art. 424§2 kpk sporządzenia przez Sąd I instancji pisemnego uzasadnienia wyroku, dotyczącego zasądzonych na rzecz wnioskodawczyń kwot tytułem odszkodowania. Ta część uzasadnienia jest całkowicie nieczytelna, co uniemożliwia przeprowadzenie kontroli odwoławczej prawidłowości rozstrzygnięcia. Już więc tylko z tego powodu, wyrok
w zaskarżonej części nie mógł się ostać. Sąd I instancji nie wskazuje, do jakich kwot,
z powołanych przez siebie wykazów zarobków odwołuje się, czyniąc obliczenia w zakresie średniego wynagrodzenia innych pracowników, nie omawia wszystkich pozycji, jakie zawierają tabele zarobków i można jedynie próbować odtwarzać tok rozumowania Sądu,
a w konsekwencji obliczone kwoty, kierując się końcowymi wartościami liczbowymi. Tak zaś być nie może, skoro odszkodowanie ma odpowiadać rzeczywistej szkodzie
i w przeciwieństwie do zadośćuczynienia nie może być kreowane przy szerszej swobodzie oceny sądu orzekającego. Co istotne, wydaje się, po próbach symulacyjnego przeliczenia kwot wskazywanych w uzasadnieniu, że przyjmując system wyliczenia szkody w oparciu
o średnie zarobki pracowników na porównywalnych stanowiskach, nie ustrzegł się Sąd Okręgowy istotnego błędu. Polega on na pominięciu i nie odliczeniu od kwoty należnej
z tytułu odszkodowania kwoty, którą wnioskodawczyni-żona zmarłego- otrzymała łącznie
w czasie jego internowania. Tymczasem wartość ta powinna niewątpliwie pomniejszać wysokość poniesionej szkody, skoro odszkodowanie winno obejmować różnicę pomiędzy tym co zmarły otrzymałby tytułem wynagrodzenia gdyby nie został pozbawiony wolności,
a tym, co faktycznie jego żonie wypłacono. Innym, istotnym argumentem przemawiającym
za brakiem możliwości zaaprobowania przez Sąd Apelacyjny rozstrzygnięcia Sądu I instancji, jest oparcie wyliczenia odszkodowania na porównaniu wynagrodzenia uzyskanego przez Z. I. w czasie internowania ze średnimi zarobkami dwójki pracowników na porównywalnych stanowiskach, w tym samym przedsiębiorstwie. Wybór takiej metody mógłby zostać uznany za prawidłowy tylko w takim przypadku, gdyby brak było możliwości uzyskania danych, co do zarobków uzyskiwanych przez zmarłego męża i ojca wnioskodawczyń. Jak wynika jednak z wykazu znajdującego się na karcie 65 akt, Sąd
I instancji dysponował zestawieniem zarobków Z. I., za okres co najmniej 6 miesięcy poprzedzających moment jego internowania. W takiej sytuacji, prawidłowym sposobem wyliczenia szkody winno być porównanie zarobków uzyskiwanych przez internowanego w czasie przed pozbawieniem go wolności z zarobkami, jakie przekazywane były żonie zmarłego, tytułem wynagrodzenia w okresie, kiedy przebywał on w izolacji. Tylko bowiem w taki sposób wyliczone odszkodowanie, stanowiące różnicę pomiędzy tymi dwoma wartościami, obrazuje realną szkodę poniesioną przez zmarłego.

W związku ze stwierdzonymi uchybieniami w treści pisemnego uzasadnienia
i koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku, brak możliwości odniesienia się do drugiego z zarzutów apelacyjnych, dotyczącego przyjęcia nieprawidłowej kategorii przeciętnego wynagrodzenia w roku 1982, albowiem motywy pisemne nie wskazują szczegółowo źródła wskazanej przez Sąd kwoty 11631 złotych oraz powodów przyjęcia jej za punkt odniesienia
w wyliczeniu stosunku, w jakim pozostawało wynagrodzenie a następnie szkoda poniesiona przez zmarłego do przeciętnego wynagrodzenia w 1982 roku, co było niezbędne dla wyliczenia odszkodowania w obecnych realiach ekonomicznych.

Uwzględnienie zarzutu apelacyjnego, skierowanego przeciwko uzasadnieniu wyroku
i stwierdzone przez Sąd Apelacyjny z urzędu uchybienia postępowania dowodowego, prowadzonego przez Sąd I instancji, spowodowały konieczność uchylenia wyroku
w zaskarżonej części i przekazania sprawy w tym zakresie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Prowadząc postępowanie ponowne, ograniczone jedynie w związku z zakresem zaskarżenia wyroku i niniejszym uchyleniem do kwestii odszkodowania, Sąd I instancji uzupełni materiał dowodowy o szczegółowy wykaz zarobków zmarłego Z. I. za czas co najmniej 6 miesięcy przed jego internowaniem oraz za okres, kiedy był on pozbawiony wolności. Wykaz ten powinien zawierać rozbicie wynagrodzenia
na poszczególne jego składniki ( wynagrodzenie zasadnicze, premie regulaminowe, premie uznaniowe i inne). W razie wątpliwości, co do charakteru poszczególnych składników wynagrodzenia i ich wpływu na wysokość ewentualnej szkody Sąd I instancji winien rozważyć przesłuchanie w charakterze świadka pracownika Spółki (...) S.A., odpowiedzialnego za te kwestie. Uzyskany w ten sposób, poszerzony materiał dowodowy podda następnie Sąd I instancji analizie, celem ustalenia wysokości poniesionej przez zmarłego szkody. Dokonanie całości wyliczenia winno zostać następnie w jasny
i szczegółowy sposób przedstawione w ewentualnym pisemnym uzasadnieniu wyroku, tak aby umożliwić zarówno stronom postępowania jak i sądowi odwoławczemu weryfikację poczynionych ustaleń. Zwrócić nadto uwagę należy na dokładne omówienie wszelkich pozycji wynagrodzenia, zawartych w wykazach, w tym również na wyjaśnienie, o jaki rodzaj należności chodzi w tabeli, znajdującej się na karcie 65 akt, która została tam, jak się wydaje z błędem opisana „ wynagrodzenie soecjalne KG” i wskazać, czy wymienione tam kwoty rzutują na wartość szkody a jeżeli nie to dlaczego. Kwestia ta była, jak się wydaje z lektury niepełnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, poza rozważaniami Sądu i instancji, jednakże brak możliwości oceny czy taki tok postępowania ocenić można jako słuszny, skoro argumentów w tym zakresie nie podano. Dokonując wszelkich wyliczeń należy nadto zwracać uwagę, aby adekwatnie oznaczać nominały, aby było jasno wiadomo czy chodzi
o złoty polski sprzed czy po denominacji. W razie wyboru do waloryzowania obliczonych kwot, określonych wartości publikowanych jako średnie wynagrodzenia różnego rodzaju, Sąd I instancji zobowiązany jest swój wybór uzasadnić a źródło wiedzy o przyjętych danych jasno wskazać. Dopiero tak przeprowadzone postępowanie dowodowe i prawidłowo sporządzone uzasadnienie wyroku, pozwolą, w razie jego ponownego zaskarżenia na merytoryczną ocenę Sądu Apelacyjnego, co do wysokości zasądzonego na rzecz wnioskodawczyń odszkodowania.