Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2011 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Tomasza Janeczka

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2011

sprawy wnioskodawcy J. F. , s. C. - w przedmiocie odszkodowania z tytułu poniesionej szkody i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

na skutek apelacji prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 3 marca 2011 r. sygn. akt IV Ko 58/10

1.  uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej odszkodowania i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

Sygn. akt II AKa 177/11

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 marca 2011 roku, sygn. akt IV Ko 58/10 Sąd Okręgowy
w Gliwicach

–

na podstawie art. 8 ustęp 1 Ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność
na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z dnia 23.02.1991 roku
z późn. zmianami znowelizowanej ustawą z dnia 19 września 2007 roku
Dz. U. z dnia 18.10.2007 roku) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy J. F. kwotę 14500 złotych tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz kwotę 3500 złotych tytułem zadośćuczynienia
za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania orzeczenia Kolegium ds. Wykroczeń w P., łącznie kwotę 18000 złotych;

–

w pozostałej części wniosek oddalił;

–

kosztami postępowania Sąd Okręgowy obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok na niekorzyść wnioskodawcy w części dotyczącej odszkodowania zaskarżył prokurator, zarzucając wyrokowi obrazę przepisów postępowania mająca wpływ na treść wyroku, a to art. 366 § 1 k.p.k., polegającą na niewyjaśnieniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy i przedwczesnym uznaniu, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w postaci dokumentacji
dotyczącej wynagrodzenia zasadniczego i składników dodatkowych przysługujących wnioskodawcy za okres tymczasowego aresztowania, jest wystarczający do rozstrzygnięcia o zasadności i wysokości należnego odszkodowania, podczas gdy prawidłowa jego analiza prowadzi do wniosku przeciwnego. Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji w części dotyczącej odszkodowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wywiedziona apelacja okazała się uzasadniona w zakresie odnoszącym się do wysokości odszkodowania przyznanego wnioskodawcy przez Sąd Okręgowy.

Nie przesądzając na obecnym etapie postępowania zasadności zarzutu skarżącego podnoszącego, iż stanowisko sądu I instancji przyznające wnioskodawcy odszkodowanie w kwocie 14500 złotych jest błędne, należy stwierdzić, iż istotne braki w zakresie przeprowadzonego postępowania wykluczają praktycznie możliwość dokonania kontroli odwoławczej orzeczenia w zaskarżonym zakresie.

W postępowaniu odszkodowawczym ciężar dowodowy, co do roszczeń spoczywa na osobie wnioskodawcy. Powyższe określenie samej zasady ciężaru dowodowego nie zwalnia jednak sądu orzekającego w sprawie odszkodowawczej od obowiązku wyczerpania całego dostępnego materiału dowodowego w rozpoznawanym zakresie.

Obowiązkiem sądu okręgowego w związku z żądaniem wnioskodawcy było dokonanie ustaleń faktycznych zmierzających do rozstrzygnięcia wszystkich podniesionych we wniosku odszkodowawczym kwestii, a w szczególności czy faktycznie pobyt wnioskodawcy J. F. w Areszcie Śledczym w Z. spowodował dla niego – poza dolegliwością odbycia kary 30 dni aresztu – dalsze ujemne konsekwencje w postaci niemożności podjęcia zatrudnienia niezwłocznie po opuszczeniu aresztu czy też nie otrzymania 13 pensji za rok 1981.

Zgodzić się należy ze skarżącym, że nie wiadomo, na jakich przesłanka oparł sąd swoje stanowisko, w myśl, którego uznał, że należnym jest przyznanie wnioskodawcy równoważnika wynagrodzenia za okres poszukiwania pracy obejmującym dwa miesiące. Racje ma również prokurator podnosząc, że iż niezwykle istotną, jeśli chodzi o materię ustalenia należnego wnioskodawcy odszkodowania,
jest kwestia prawa J. F. do otrzymania 13 pensji za 1981 rok, co nie zostało należycie wyjaśnione. Mając na względzie postawę wnioskodawcy, jako pracownika Przedsiębiorstwa (...) w B., która jawi się z akt pracowniczych stanowiących materiał dowodowy zgodzić się należy ze skarżącym, że wskazanym byłoby dla ustalenia powyższej kwestii zapoznanie się z regulaminem zakładowym
w części dotyczącej 13 pensji bądź zwrócenie się do ówczesnego pracodawcy J. F. w celu uzyskania informacji czy w/w wypłacono 13 pensję za 1981 rok
a jeżeli nie dokonano takiej wypłaty, to, co było powodem negatywnej decyzji w tym zakresie. Wystąpienie do pracodawcy wnioskodawcy z powyższym zapytaniem
jawi się, jako wskazane w kontekście zmian, jakie zostały dokonane w dokumentacji pracowniczej J. F. w 1990 roku. To wtedy z inicjatywy tego ostatniego zmieniono istniejącą podstawę zwolnienia z dniem 14 stycznia 1982 roku
z dyscyplinarnego, na zwolnienie za porozumieniem stron. Koniecznym, zatem jest ustalenie czy wraz ze zmianą świadectwa pracy nie dokonano wnioskodawcy
wypłaty 13 pensji za 1981 rok i zaległego wynagrodzenia za styczeń 1982 roku.

Wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi również stanowisko sądu niepoparte żadną argumentacją, że w ramach odszkodowania należna jest wnioskodawcy kwota stanowiąca równowartość aktualnego przeciętnego wynagrodzenia, co stanowi kwotę 3500 złotych. Zgodzić się należy z tym, że odszkodowanie za niesłuszne skazanie należy ustalać wedle odpowiedniej proporcji zarobków osoby represjonowanej
i należności za podobną pracę płaconych w czasie orzekania, jednakże co należy podkreślić z uwzględnieniem wydatków ponoszonych przez poszkodowanego na utrzymanie siebie i swej rodziny.

Od dawna jest ugruntowany zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie pogląd, że szkoda wynikająca z niesłusznego skazania (tymczasowego aresztowania) nie jest sumą utraconych zarobków, lecz różnicą między stanem majątkowym, jaki by istniał, gdyby poszkodowanego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym w chwili odzyskania wolności. Powstanie i rozmiar tej szkody zależne są od tego, czy i jakie poszkodowany miałby możliwości zarobkowe, gdyby pozostawał na wolności,
i w jakim zakresie rzeczywiście by je wykorzystał; jakie wydatki poniósłby na utrzymanie własne i rodziny, wychowanie i kształcenie dzieci, na potrzeby kulturalne, rozrywkowe i inne; czy i ile przeznaczyłby na oszczędności lub zwiększenie trwałych składników majątku; na jakie mógłby być narażony straty (SN II KKN 3/98,
Prok. i Pr. 2000, nr 12, poz. 12). (Komentarz do art. 552 kodeksu postępowania karnego (Dz.U.97.89.555), [w:] J. Grajewski, L. K. Paprzycki, M. Płachta, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Tom I i II, Zakamycze, 2003).

Nie jest, zatem zasadne wypłacenie tytułem odszkodowania całej sumy potencjalnego wynagrodzenia, albowiem podczas pobytu w areszcie wnioskodawca otrzymywał posiłki, środki higieny i ubrania, za które nie ponosił finansowych obciążeń. Tym samym przy ustalaniu podstawy odszkodowania, od wysokości potencjalnego zarobku odliczyć należało wartość powyższego, które J. F. bezpłatnie otrzymywał będąc tymczasowo aresztowanym, a z których, korzystać musiałby również wtedy, gdyby nie był pozbawiony wolności.

Prawidłowe, co do zasady były ustalenia Sądu Okręgowego, które posłużyły za podstawę wyliczenia należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia. Lektura pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku pokazuje, że sąd I instancji należycie ocenił rozmiar cierpień i niedogodności zarówno fizycznych jak i psychicznych, które wiązały się z wykonaniem wobec represjonowanego J. F. kary 30 dni aresztu.

Rozważywszy powyższe orzeczono jak w wyroku.