Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Anna Stańczyk

Protokolant Robert Purchalak

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2013r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa B. Ś. i S. Ś.

przeciwko B. P. i E. K.

o nakazanie

I.  nakazuje pozwanej B. P., aby złożyła oświadczenie woli o treści: „Ja B. P., córka W. i M., przenoszę na rzecz B. Ś., córki T. i S., oraz S. Ś., syna W. i J., 1/2 własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...) o powierzchni 0,1443 ha położonej w M., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) za zapłatą przez B. Ś. i S. Ś. na rzecz pozwanej B. P. ½ z reszty ceny to jest 62 000 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące złotych)”;

II.  nakazuje pozwanej E. K., aby złożyła oświadczenie woli o treści: „Ja E. K., córka Z. i F., przenoszę na rzecz B. Ś., córki T. i S., oraz S. Ś., syna W. i J., 1/2 własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...) o powierzchni 0,1443 ha położonej w M., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) za zapłatą przez B. Ś. i S. Ś. na rzecz pozwanej B. P. ½ z reszty ceny to jest 62 000 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące złotych)”;

III.  oddala dalej idące powództwo ;

IV.  zasądza od B. P. solidarnie na rzecz powodów kwotę 6717 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

B. Ś. oraz S. Ś. w pozwie wniesionym przeciwko B. P. i E. K., zmienionym w pismach procesowych z dnia 16 kwietnia 2012roku (k. 38) oraz z dnia 21 listopada 2012 roku (k. 100), domagali się zobowiązania pozwanej B. P. do złożenia oświadczenia woli:

„ Ja B. P., córka W. i M., przenoszę na rzecz B. Ś., córki T. i S., oraz S. Ś., syna W. i J., 1 /2 własności nieruchomości stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0, 1443 ha położonej w M., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...),

oraz pozwanej E. K. do złożenia oświadczenia woli:

„ Ja E. K., córka Z. i F., przenoszę na rzecz B. Ś., córki T. i S., oraz S. Ś., syna W. i J., 1 /2 własności nieruchomości stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0, 1443 ha położonej w M., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...)”.

Jednocześnie wskazali, że przeniesienie własności nieruchomości ma nastąpić odpłatnie za kwotę 62 000 zł płatną przez powodów B. Ś. i S. Ś. na rzecz B. P. i za kwotę 62 000 zł płatną przez powodów B. Ś. i S. Ś. na rzecz E. K..

Ponadto, domagali się nakazania pozwanym wydania im nieruchomości oraz nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności. Wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej B. P. kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazali, że S. K. (1)był właścicielem nieruchomości położonej w M.przy ul. (...), składającej się z działki nr (...)o pow. 0,2484 ha. Podali, że działka ta została podzielona. W wyniku podziału powstały dwie działki: nr (...)o pow. 0,1041 ha i nr (...)o pow. 0,1443 ha. Twierdzili, że S. K. (1)w dniu 25 lutego 2010 roku na mocy warunkowej umowy sprzedał im działkę nr (...)o pow. 0,1443 ha. Cena nieruchomości została określona na kwotę 134 000 zł. Przed podpisaniem umowy przekazali S. K. (1)tytułem zadatku kwotę 10 000 zł. Reszta ceny miała być zapłacona w dniu podpisania umowy przeniesienia własności pod warunkiem, że Agencja Nieruchomości Rolnych nie skorzysta z prawa pierwokupu. Dalej podnieśli, że S. K. (1)nie zawarł umowy przenoszącej na nich własność przedmiotowej nieruchomości, gdyż zmarł w dniu 21 marca 2010 roku. Spadek po nim nabyły: żona E. K.oraz siostra B. P.. Podkreślili, że po uzyskaniu informacji o śmierci S. K. (1)i zakończeniu postępowania spadkowego pismami z dnia 12 maja 2011 roku wezwali spadkobierców B. P.i E. K.do zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości wskazując dzień 3 czerwca 2011 roku. Następnie, na prośbę E. K., termin zawarcia umowy przesunięto na dzień 10 czerwca 2011 roku. Podnieśli, że pozwana B. P.nie stawiła się u notariusza w wyznaczonym terminie. Pozwana E. K.wyraziła natomiast zgodę na przeniesienie własności działki. Wskazali, że niestawiennictwo u notariusza pozwanej B. P.uniemożliwiało zawarcie umowy i to z jej winy koniecznym stało się wytoczenie powództwa.

W odpowiedzi na pozew pozwana B. P. wniosła o oddalenie powództwa w całości. Ponadto, żądała zasądzenia od powodów na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając, wskazała, że S. K. (1) nie był uprawniony do dysponowania nieruchomością w chwili zawierania umowy przedwstępnej. Podniosła, że S. K. (1) nabył nieruchomość składającą się z zabudowanych działek gruntu nr (...) na podstawie umowy darowizny zawartej w dnia 8 lipca 1998 roku pomiędzy nim a małżonkami M. i W. K.. Na mocy tej umowy S. K. (1) ustanowił też nieodpłatnie na rzecz darczyńców dożywotnią służebność mieszkania. Jak wskazała, W. K. zmarł w dniu 26 listopada 2005 roku. Dalej wskazała, że M. K. (1) odwołała darowiznę uczynioną na rzecz S. K. (1), a w związku z brakiem dobrowolnego zwrotnego przeniesienia przez S. K. (1) własności nieruchomości M. K. (1) w grudniu 2009 roku wystąpiła przeciwko niemu z pozwem o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli. Następnie, w dniu 27 stycznia 2010 roku, M. K. (1) zmarła, a postępowanie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli zostało zawieszone. Ponadto, wskazała, że postępowanie o stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej M. K. (1) nie zostało jeszcze zakończone.

Podniosła ponadto, że wszelkie roszczenia powodów z umowy przedwstępnej były przedawnione, w tym również roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej. Wskazała, że zgodnie z § 7 warunkowej umowy sprzedaży, strony zobowiązały się zawrzeć umowę przeniesienia własności po złożeniu oświadczenia przez Agencję Nieruchomość Rolnych, że nie skorzysta z przysługującego jej prawa pierwokupu lub po upływie terminu do wykonania tego prawa. Podkreśliła, że Agencja Nieruchomości Rolnych złożyła takie oświadczenie w dniu 9 marca 2010 roku, a zostało ono doręczone w dniu 16 marca 2010 roku. Podniosła przy tym, że przepis art. 389 § 2 zd. 2 k.c. stanowi, że jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. Podkreśliła, że żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej powodowie wystosowali do pozwanych w dniu 12 maja 2011 roku, czyli po upływie rocznego terminu liczonego od dnia zawarcia umowy przedwstępnej (tj. 25 lutego 2010 roku), a ponadto, żądanie zwarcia umowy przyrzeczonej powodowie wystosowali po upływie ponad roku od dnia dowiedzenia się o nieskorzystaniu z prawa pierwokupu przez Agencję Nieruchomość Rolnych. Twierdziła, że strony powinny przystąpić do zawarcia umowy przyrzeczonej w chwili uzyskania informacji o nieskorzystaniu z prawa pierwokupu przez Agencję Nieruchomości Rolnych zgodnie z treścią § 7 umowy tj. w dniu 16 marca 2010 roku. Od tej chwili należy liczyć roczny termin przedawnienia, a także roczny termin dochodzenia roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej. Podkreśliła, że powodowie skutecznie złożyli pozew dopiero w dniu 22 lutego 2012 roku. Dodała, że bez znaczenia w tym względzie jest okoliczność, że S. K. (1) zmarł w dniu 21 marca 2010 roku, gdyż śmierć dłużnika nie przerywa biegu przedawnienia ani też nie powoduje zawieszenia jego biegu.

Pozwana E. K. uznała żądanie pozwu.

Sąd ustalił, iż

W dniu 8 lipca 1998 roku pomiędzy małżonkami M.i W. K.a S. K. (1)została zawarta w formie aktu notarialnego umowa darowizny, na mocy której darczyńcy M.i W. K.darowali S. K. (1)z zabudowanego gospodarstwa rolnego położonego we wsi M., gmina M., składającego się z działek gruntu oznaczonych nr geodezyjnymi : (...)o łącznej powierzchni 1, 2587 ha, objętymi księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej KW nr (...), zabudowane działki gruntu nr (...)o łącznej powierzchni 1, 1018 ha, a S. K. (1)darowiznę tę przyjął.

S. K. (1) ustanowił nieodpłatnie na rzecz darczyńców dożywotnią służebność mieszkania polegająca na prawie bezpłatnego korzystania z jednego pokoju i kuchni położonych na parterze budynku mieszkalnego.

d/ dokumenty zawarte w aktach I C 275/09 SR w Środzie Śląskiej

W dniu 26 listopada 2005 roku zmarł jeden z darczyńców: W. K..

d/ dokumenty zawarte w aktach I C 275/09 SR w Środzie Śląskiej

M. K. (1)w związku z odwołaniem darowizny uczynionej na rzecz S. K. (1)w dniu 19 października 2009 roku wniosła do Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej pozew o nakazanie S. K. (1)złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu ½ własności zabudowanego gospodarstwa rolnego położonego we wsi M., gmina M., składającego się z zabudowanej działki gruntu nr (...), o łącznej powierzchni 1, 1018 ha, dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgą wieczystą KW nr (...). W dniu 27 stycznia 2010 roku zmarła M. K. (1). Postanowieniem z dnia 4 maja 2010 roku (sygn. akt I C 275/09) Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej zawiesił postępowanie o nakazanie S. K. (1)złożenia oświadczenia woli.

d/ dokumenty zawarte w aktach I C 275/09 SR w Środzie Śląskiej, przesłuchanie strony pozwanej B. P. k. 108, k. 110 / 25 min 14 sek – 36 min 45 sek./

Przed Sądem Rejonowym w Środzie Śląskiej w sprawie o sygn. akt I Ns 320/10 toczy się obecnie postępowanie o stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej M. K. (1).

bezsporne

Stanowiąca własność S. K. (1)nieruchomość położona w M.przy ul. (...), składająca się z działki nr (...)o pow. 0,2484 ha, została podzielona. W wyniku podziału powstały dwie działki: nr (...)o pow. 0,1041 ha i nr (...) o pow. 0,1443 ha.

d/ projekt podziału nieruchomości k. 3, decyzja Wójta Gminy M. nr (...) k. 4, wypis z rejestru gruntów k. 5, wypis z kartoteki budynków k. 6

W dniu 25 lutego 2010 roku pomiędzy S. K. (1) a powodami B. Ś. i S. Ś. została zawarta w formie aktu notarialnego warunkowa umowa sprzedaży, na mocy której S. K. (1) sprzedał małżonkom B. Ś. i S. Ś. działkę gruntu nr (...) o powierzchni 0, 1443 ha, położoną w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgą wieczystą KW nr (...) pod warunkiem, że Agencja Nieruchomości Rolnych nie skorzysta z przysługującego jej w myśl przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego prawa pierwokupu, a małżonkowie B. Ś. i S. Ś. nieruchomość tę kupili do majątku wspólnego ( § 3 umowy). Strony postanowiły, że wydanie przedmiotu umowy na rzecz strony Kupującej nastąpi w dniu podpisania umowy przeniesienia własności, a korzyści i ciężary przejdą na stronę Kupującą z dniem wydania umowy (§ 4 umowy). Cena została ustalona przez strony na kwotę 134 000 zł, która według oświadczenia stron jest wartością rynkową. Strona kupująca zapłaciła przed podpisaniem tej umowy część ceny sprzedaży w kwocie 10 000 zł. Strony umówiły się, że reszta ceny sprzedaży w kwocie 124 000 zł zostanie zapłacona w dniu podpisania umowy przeniesienia własności. Strony zgodnie oświadczyły, że w wypadku gdy Agencja Nieruchomości Rolnych oświadczy, że nie korzysta z prawa pierwokupu, a do zawarcia umowy przeniesienia własności nie dojdzie, z przyczyn leżących po którejkolwiek ze stron, wpłacona część ceny sprzedaży w kwocie 10 000 zł stanowić będzie zadatek w rozumieniu art. 394 k.c. (§ 5 umowy). Strony zobowiązały się zawrzeć umowę przeniesienia własności po oświadczeniu się Agencji Nieruchomości Rolnych, że nie skorzysta z przysługującego jej w myśl przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego prawa pierwokupu lub po upływie terminu przewidzianego do wykonania prawa (§ 7 umowy). Przed zawarciem umowy warunkowej sprzedaży powodowie zapoznali się z treścią księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości przez Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej. W dziale I księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości jako właściciel wpisany był S. K. (1). W dziale III księgi wieczystej wpisana była dożywotnia służebność mieszkania polegająca na prawie bezpłatnego korzystania z jednego pokoju i kuchni położonych na parterze budynku mieszkalnego na rzecz W. i M. małżonków K.. W dziale III i IV nie widniały inne wpisy.

d/ warunkowa umowa sprzedaży rep. A nr (...) k. 8-12, dokumenty zawarte w aktach I C 275/09 SR w Środzie Śląskiej, przesłuchanie strony powodowej B. Ś.k. 108, 110 / 14 min 29 sek. – 25 min 14 sek./, przesłuchanie strony pozwanej B. P.k. 108, k. 110 / 25 min 14 sek – 36 min 45 sek./

Pismem z dnia 9 marca 2010 roku Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział (...) we W.oświadczyła, że nie korzysta z prawa pierwokupu opisanej nieruchomości rolnej. Pismo zawierające powyższe oświadczenie wpłynęło do kancelarii notarialnej w dniu 16 marca 2010 roku. O tym, iż Agencja Nieruchomości Rolnych nie skorzystała z prawa pierwokupu powodowie powzięli wiadomość od notariusza po dniu 21 marca 2010 roku.

d/ pismo z dnia 9 marca 2010 roku k. 7, przesłuchanie strony powodowej B. Ś. k. 108, 110 / 14 min 29 sek. – 25 min 14 sek./

S. K. (1) zmarł w dniu 21 marca 2010 roku. Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej postanowieniem z dnia 31 marca 2011 roku (I Ns 101/10) stwierdził, że spadek po S. K. (1) na podstawie ustawy nabyły z dobrodziejstwem inwentarza żona E. K. i siostra B. P. po ½ części każda z nich. W kwietniu 2011 roku powodowie powzięli wiadomość o tym kto jest następcą prawnym zamarłego S. K. (1).

d/ dokumenty zawarte w aktach I Nc 101/10 SR w Środzie Śląskiej, odpis skrócony aktu zgonu k. 13, przesłuchanie strony powodowej B. Ś. k. 108, 110 / 14 min 29 sek. – 25 min 14 sek./, przesłuchanie strony pozwanej B. P. k. 108, k. 110 / 25 min 14 sek – 36 min 45 sek./

Pismem z dnia 12 maja 2011 roku powodowie B. Ś.i S. Ś.wezwali B. P.i E. K.do stawienia się w kancelarii notarialnej w dniu 3 czerwca 2011 roku celem zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości tj. działki gruntu (...), położonej w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgą wieczystą KW nr (...). Na prośbę pozwanej E. K.powodowie zmienili termin zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości na dzień 10 czerwca 2011 roku. Pismem z dnia 18 maja 2011 roku powodowie B. Ś.i S. Ś.wezwali B. P.i E. K.do stawienia się w kancelarii notarialnej w dniu 10 czerwca 2011 roku celem zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości tj. działki gruntu (...), położonej w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgą wieczystą KW nr (...).

d/ pismo z dnia 12 maja 2011 roku k. 14, 15, 16, pismo z dnia 18 maja 2011 roku k. 17, 18, 19, przesłuchanie strony powodowej B. Ś. k. 108, 110 / 14 min 29 sek. – 25 min 14 sek./

Pozwana B. P.nie stawiła się u notariusza w wyznaczonym terminie. Pozwana E. K.stawiła się u notariusza w wyznaczonym terminie. Strony nie zawarły umowy przeniesienia własności nieruchomości tj. działki gruntu (...), położonej w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgą wieczystą KW nr (...).

d/ protokół stawiennictwa jednej i niestawiennictwa drugiej strony k. 20 -21

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części. Ustalając stan faktyczny w sprawie Sąd oparł się przede wszystkim na niekwestionowanych przez strony w toku postępowania dowodach w postaci dokumentów (m.in. dokumenty zawarte w aktach I C 275/09 Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej, w tym umowa darowizny, odpis księgi wieczystej, dokumenty zawarte w aktach I Nc 101/10 SR w Środzie Śląskiej, a ponadto, projekt podziału nieruchomości, decyzja Wójta Gminy M.nr (...), wypis z rejestru gruntów, wypis z kartoteki budynków, warunkowa umowa sprzedaży rep. A nr (...), pism powodów kierowanych do pozwanych). Sąd uwzględnił również dowody w postaci przesłuchania strony powodowej, za którą słuchana była B. Ś., oraz pozwanej B. P.. Twierdzenia stron Sąd uznał za wiarygodne, gdyż były one logiczne, jak również korespondowały z innymi zgromadzonymi w sprawie dowodami.

Sąd pominął dowód z przesłuchania pozwanej E. K.. Pozwana E. K., będąc prawidłowo zawiadomiona o terminie rozprawy i zobowiązana do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania pod rygorem pominięcia tego dowodu, nie stawiła się na rozprawie. Jednocześnie, podkreślania wymagało, że pozwana uznała powództwo, a w konsekwencji przyznała okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentów zawartych w akt I Ns 320/10 Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej. Okoliczności stanowiące przedmiot rozstrzygnięcia przez Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej w sprawie o sygn. akt I Ns 320/10 (stwierdzenie nabycia spadku po M. K. (1)) nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, ponadto, postępowanie to nie zostało jeszcze zakończone.

Powodowie wytoczyli przeciwko pozwanym B. P. i E. K. powództwo o nakazanie złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości w wykonaniu zobowiązania wynikającego z zawartej uprzednio warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości, domagając się nakazania złożenia: E. K. oświadczenia o przeniesieniu na ich rzecz 1/2 własności nieruchomości stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0, 1443 ha położonej w M., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), za zapłatą przez nich na rzecz pozwanej kwoty 62 000 zł tytułem ceny oraz B. P. złożenia oświadczenia o przeniesieniu na ich rzecz 1/2 własności nieruchomości stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0, 1443 ha położonej w M., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), za zapłatą przez nich na rzecz pozwanej kwoty 62 000 zł tytułem ceny.

Przepis art. 64 k.c. stanowi, iż prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Zastępcza funkcja orzeczenia sądu wydanego na podstawie art. 64 k.c. spełnia się ex lege z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia (art. 1047 § 1 k.p.c.) /wyr. SN z dnia 5 września 2002 r., II CKN 1035/00, Lex nr 75263/. Jednakże gdy złożenie oświadczenia woli jest uzależnione od świadczenia wzajemnego wierzyciela, skutek prawny następuje dopiero z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności (art. 1047 § 2 k.p.c.).

Przepis art. 64 k.c. nie jest samoistną podstawą dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Stanowi on jedynie podstawę do stwierdzenia przez sąd, że dłużnik ma obowiązek złożenia oświadczenia woli. Innymi słowy, przepis art. 64 k.c. określa jedynie skutki prawne wynikające ze stwierdzenia istnienia takiego obowiązku, którego źródłem muszą być jednak określone, istniejące stosunki prawne, a których zbadanie i ocena jest obowiązkiem sądu uwzględniającego powództwo na podstawie tego przepisu. Zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli może wynikać ze źródeł o różnym charakterze, a więc zarówno z ustawy, jak i z ważnej czynności prawnej. Wśród czynności prawnych kreujących obowiązek złożenia oznaczonego oświadczenia woli podstawowe znaczenie odgrywa umowa przedwstępna (art. 389-390 k.c.), ale w grę mogą wchodzić także inne umowy, np. umowa obligacyjna zobowiązująca do dokonania czynności rozporządzającej, w szczególności do przeniesienia własności (art. 155-158 k.c.), umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie (przewidująca obowiązek zwrotnego przeniesienia własności przedmiotu zabezpieczenia), umowa opcji itp. Zanim jednak dojdzie do wydania przez sąd orzeczenia nakazującego złożenie oświadczenia woli w toku postępowania należy sprawdzić, czy pozwany rzeczywiście ma obowiązek złożyć oświadczenie woli i jakiej ma być ono treści. Orzeczenie sądowe musi znaleźć swoje oparcie w przepisach prawa materialnego. Ma ono charakter konstytutywny i zastępuje formę szczególną wymaganą przez przepisy prawa dla zastępowanego oświadczenia woli.

Jedna z pozwanych - E. K. - uznała żądanie pozwu. Zgodnie zaś z treścią art. 213 § 2 k.p.c. Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

W świetle okoliczności przedmiotowej sprawy, Sąd uznał, że złożone przez pozwaną E. K. oświadczenie o uznaniu powództwa nie było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego, ani nie zmierzało do obejścia prawa. Uznanie żądania pozwu, jako akt dyspozycyjny strony, odnosi się zarówno do jego podstawy prawnej, jak i faktycznej zgłoszonego żądania. Pozwana E. K. złożyła oświadczenie, iż uznaje powództwo nie wskazując czego i jakiego zakresu ono dotyczy. Uznanie to miało więc charakter całościowy tzn. odnosiło się do wszelkich twierdzeń powódki o faktach w uzasadnieniu pozwu przedstawionych, jak i wywodzonych z tych faktów żądań, które znajdują podstawę prawną w przepisach prawa materialnego.

Umowa zawarta w dniu 25 lutego 2010 roku pomiędzy powodami a S. K. (1) była umową zobowiązującą do przeniesienia własności nieruchomości. Skutek rzeczowy tj. przeniesienie własności nieruchomości na rzecz powodów nastąpić miał dopiero na podstawie odrębnej umowy rzeczowej, gdy zaistnieje określone zdarzenie (tj. pod warunkiem, że uprawniony nie skorzysta z przysługującego mu prawa pierwokupu)/ art. 157 § 2 k.c./. Jak przy tym ustalono, uprawniony nie skorzystał z przysługującego mu prawa pierwokupu. Spełnienie warunku zastrzeżonego w umowie zobowiązującej skutkowało więc powstaniem roszczenia o dokonanie czynności przenoszącej własność nieruchomości (por. postanowienie SN z dnia 8 maja 1975 r., III CRN 51/75, Lex nr 7700; tak też np. E. Skowrońska-Bocian (w:) K. Pietrzykowski (red.), Komentarz, t. I, 2005, s. 532).

Wobec powyższego, w ocenie Sądu, powodom na podstawie zawartej z S. K. (1) umowy warunkowej umowy sprzedaży przysługiwało przeciwko pozwanym jako następcom prawnym S. K. (1), dziedziczącym po nim spadek po 1/2 części, roszczenie o zawarcie umowy przenoszącej własność nieruchomości.

W tym miejscu odnieść należało się do zarzutu pozwanej B. P., że - z uwagi na upływ wynikającego z art. 389 § 2 in fine k.c. terminu rocznego od dnia zawarcia umowy przedwstępnej i nie wyznaczenia w tym okresie terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej - powodowie utracili uprawnienie do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. W przekonaniu Sądu, zarzut ten nie był zasadny. Powtórzenia wymagało, że – zdaniem Sądu – umowa zawarta pomiędzy S. K. (1)a powodami w dniu 25 lutego 2010 roku była umową zobowiązującą do przeniesienia własności nieruchomości, nie zaś umową przedwstępną, zobowiązującą do zawarcia oznaczonej umowy. Do wywołania skutku rzeczowego umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości konieczne jest zawarcie kolejnej umowy przenoszącej własność. W tym względzie podkreślenia wymagało, że przepisy prawa nie określają terminu do żądania przez uprawnionego zawarcia umowy przenoszącej własność w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej. Dlatego też – zdaniem Sądu – należało przyjąć, że spełnienie świadczenia przez dłużnika tj. zawarcie umowy rzeczowej powinno nastąpić zgodnie z art. 455 k.c. - niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela do wykonania. Przedawnienie roszczenia o zawarcie umowy następuje zaś zgodnie z ogólnymi zasadami (art. 120 k.c.). W niniejszej sprawie roszczenie powodów o zawarcie umowy przenoszącej własność powstało w chwilą powzięcia przez nich wiadomości o tym, że uprawniona nie skorzystała z przysługującego jej prawa pierwokupu nieruchomości tj. w marcu 2010 roku. Niemniej, z uwagi na śmierć S. K. (1)(21 marca 2010 roku), roszczenie to mogło stać się wymagalne dopiero po wezwaniu jego następców prawnych, po ich ustaleniu prawomocnym postanowieniem Sądu o stwierdzeniu nabycia po nim spadku. Przed prawomocnym zakończeniem postępowania o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym S. K. (1)powodowie nie wiedzieli bowiem na kogo przejdą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, w szczególności, od kogo mogą domagać się zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po S. K. (1)zapadło natomiast w dniu 31 marca 2011 roku (stało się prawomocne w dniu 21 kwietnia 2011 roku). Podkreślenia przy tym wymagało, że powodowie niezwłocznie po uzyskaniu wiedzy o tym, na kogo przeszły prawa i obowiązku majątkowe zmarłego S. K. (1)- w maju 2011 roku - wezwali pozwanych jako następców prawnych zmarłego S. K. (1)do zawarcia umowy przenoszącej własność. Zdaniem Sadu, powodowie wystosowali do pozwanych żądanie zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości w czasie właściwym. Przysługujące im roszczenie zawarcia umowy przenoszącej własność nie uległo przedawnieniu.

Nawet gdyby przyjąć, iż zawarta w dniu 25 lutego 2010 roku pomiędzy S. K. (1) a powodami warunkowa umowa sprzedaży miała charakter umowy przedwstępnej (art. 389 k.c.), to – w przekonaniu Sądu - powodowie nie utracili uprawnienia do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jak wskazano powyżej, roszczenie powodów o zawarcie umowy przenoszącej własność powstało najwcześniej pod koniec marca 2010 roku. W związku z tym, że S. K. (1) zmarł w dniu 21 marca 2010 roku, powodowie nie mogli wyznaczyć mu terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej. Termin taki mogli wyznaczyć dopiero jego następcom prawnym, po ich ustaleniu prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku po S. K. (1) (postanowienie Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 31 marca 2011 roku, które uprawomocniło się w dniu 21 kwietnia 2011 roku), co też niezwłocznie uczynili – na początku maja 2011 roku - po uzyskaniu wiedzy w kwestii tego, kto jest spadkobiercą zmarłego S. K. (1). Tak więc, zdaniem Sądu, termin roczny od dnia zawarcia umowy, który rozpoczął bieg w dniu 25 lutego 2010 roku, nie mógł upłynąć przed, prawomocnym zakończeniem postępowania o stwierdzenia nabycia spadku po S. K. (1), ani też przed niezwłocznym wyznaczeniem następcom prawnym zmarłego S. K. (1) terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie.

Ustosunkować należało się również do zarzutu pozwanej B. P., że S. K. (1)nie był uprawniony do rozporządzania opisaną powyżej nieruchomością, w tym do zawarcia warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości z uwagi na fakt, że M. K. (1)odwołała uczynioną na jego rzecz darowiznę, której przedmiotem była między innymi opisana nieruchomość. W tym względzie podkreślenia wymagało, że zgodnie z utrwalonym w doktrynie, jak i orzecznictwie stanowiskiem, odwołanie darowizny nie unicestwia z mocy samego prawa prawnorzeczowego skutku umowy darowizny, a rodzi jedynie obowiązek zwrotu jej przedmiotu na rzecz darczyńcy i wymaga powrotnego przeniesienia na darczyńcę własności przedmiotu darowizny. S. K. (1)był więc uprawniony - jako właściciel (również według treści księgi wieczystej) – do zawarcia z powodami warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości.

Wobec powyższego, na podstawie powołanych przepisów, należało uwzględnić zgłoszone przez powodów żądanie nakazania każdej z pozwanych złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu przysługującego każdej z nich ½ udziału we współwłasności opisanej nieruchomości za jednoczesną zapłatą na rzecz każdej z nich kwoty 62 000 zł tytułem ½ reszty ceny (pkt I i II wyroku).

Sąd oddalił jednak zawarte w pozwie żądanie nakazania pozwanym wydania nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy jako przedwczesne.

W rozpoznawanej sprawie skutek orzeczenia stwierdzającego obowiązek pozwanych złożenia oświadczenia woli – równoznaczny z zawarciem przez strony umowy przenoszącej własność nieruchomości - powstanie dopiero w chwili prawomocnego nadania mu klauzuli wykonalności tj. po spełnieniu przez powodów świadczenia wzajemnego - zapłaty ceny. Dopiero wtedy powodowie staną się właścicielami rzeczy i wtedy też zaktualizuje się wynikający z art. 535 k.c. obowiązek pozwanych /sprzedającego/ wydania rzeczy. Wydanie rzeczy, stanowiąc wykonanie zobowiązania, jest zarazem czynnością prawną zmierzającą do wywołania skutku prawnego w postaci całkowitego lub częściowego umorzenia zobowiązania (wyrok SA w Poznaniu z 28 grudnia 2005 r., I ACa 735/05, LEX nr 186149). Celem wydania rzeczy jest zapewnienie kupującemu możności faktycznego korzystania z nabytego przedmiotu i uzyskanie bezpośredniego władztwa nad rzeczą (J. Skąpski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 84).

W razie nie wykonania przez pozwane obowiązku wydania rzeczy po prawomocnym nadaniu wyrokowi klauzuli wykonalności powodom przysługiwać będzie przeciwko pozwanym roszczenie windykacyjne wynikające z art. 222 k.c.

Sąd nie uwzględnił wniosku o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, gdyż wyrok w zakresie uwzględniającym żądanie jest wyrokiem kształtującym stosunek prawny lub prawo. Rygor natychmiastowej wykonalności może być natomiast nadany tylko wyrokowi zasądzającemu świadczenie.

Sąd oddalił wniosek pozwanej B. P.o zawieszenie postępowania. Rozstrzygniecie niniejszej sprawy nie zależało bowiem od wyniku innego toczącego się postępowania, w szczególności postępowania przed Sądem Rejonowym w Środzie Śląskiej o nakazanie S. K. (1)złożenia oświadczenia woli na skutek odwołania darowizny przez M. K. (1)(I C 275/09) oraz warunkującego to postępowanie postępowania przed Sądem Rejonowym w Środzie Śląskiej o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej M. K. (1)(I Ns 320/10). Jak zostało wskazane powyżej, odwołanie przez darczyńcę M. K. (1)darowizny nieruchomości uczynionej na rzecz S. K. (1), nie pozbawiało go własności nieruchomości, a tym samym uprawnienia do rozporządzania nią.

Orzeczenie o kosztach oparto na przepisie art. 100 k.p.c. Wobec tego, że powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swojego żądania, Sąd zasądził – zgodnie z ich wnioskiem - od pozwanej B. P. na ich rzecz całość kosztów poniesionych w związku z dochodzeniem roszczenia przeciwko tej pozwanej. Na koszty te składała się opłata od pozwu w kwocie 3 100 zł oraz tytułem kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3 617 zł (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.)