Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 295/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny, w składzie:

Przewodniczący:

SSA Paweł Misiak

Sędziowie:

SA Krystyna Mielczarek

SA Krzysztof Eichstaedt (spr.)

Protokolant:

sekr. sądowy Łukasz Szymczyk

przy udziale E. C., Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Białymstoku, delegowanej do Prokuratury Apelacyjnej w Białymstoku

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2013 r.

sprawy

1.  W. W.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 kks w zb. z art. 54 §1 kks w zw. z art. 38 §2 pkt 1 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

2.  A. P.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kk w zw. z art. 7 §1 kks

3.  T. B.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 kks w zb. z art. 54 §1 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

4.  J. D.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

5.  M. M.

art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

6.  M. Ł.

art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

7.  L. S.

art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

8.  Z. G.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

9.  P. K.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

10.  T. M.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

11.  R. N.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

12.  T. P.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

13.  K. W.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

14.  P. W.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

15.  P. P.

oskarżonego z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk\

16.  I. S.

oskarżonej z art. 258 §1 kk; art. 65 §1 i 3 kks w zb. z art. 54 §1 i 2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 7 §1 kks; art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 02.03.2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 §1 pkt 2 kk w zw. z art. 65 §1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 §2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 17 lutego 2012 r., sygn. akt II K 1/11

na podstawie art. 437 kpk i art. 438 pkt 2 kpk

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sieradzu.

Sygn. akt II AKa 295/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 lutego 2012r. wydanym w sprawie II K 1/11 Sąd Okręgowy w Sieradzu uniewinnił:

1)  oskarżonego W. W. od popełnienia przestępstw z :

a)  art. 258§1 k.k.;

b)  art. 65 § 1 k.k.s w zb. z art. 54§1 k.k.s. w zw. z art. 38§2 pkt 1 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 i 5 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

c)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 kk w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 kk.;

2)  oskarżonego T. B. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 258§1 k.k.;

b)  art. 65 § 1 k.k.s w zb. z art. 54§1 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 i 5 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

c)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k..;

3)  oskarżonego J. D. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 258§1 k.k.;

b)  art. 65 § 1 i 3 k.k.s w zb. z art. 54§1 i 2 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 i 5 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

c)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k..;

4)  oskarżonego M. M. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 65 § 1 i 3 k.k.s w zb. z art. 54§1 i 2 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

b)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k..;

2)  oskarżonego M. Ł. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 65 § 1 i 3 k.k.s w zb. z art. 54§1 i 2 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

b)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

3)  oskarżonego L. S. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 65 § 1 i 3 k.k.s w zb. z art. 54§1 i 2 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

b)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

4)  oskarżonych Z. G., P. K., T. M., R. N., T. P., K. W., P. W., P. P., I. S. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 258§1 k.k.;

b)  art. 65 § 1 k.k.s w zb. z art. 54§1 k.k.s. w zw. z art. 38§2 pkt 1 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 2 i 5 k.k.s w zw. z art. 6§2 k.k.s. w zw. z art. 7§1 k.k.s.;

c)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

5)  oskarżonego A. P. od popełnienia przestępstw z:

a)  art. 258§1 k.k.;

b)  art. 13 w zw. z art. 14 Ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zb. z art. 165 § 1 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Tym samym wyrokiem sąd I instancji uznał A. P. za winnego popełnienia przestępstwa wyczerpującego dyspozycję art. 54§2 k.k.s. w zw. z art. 6§2 k.k.s. oraz art. 37§1 pkt 2 k.k.s. i za to wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat oraz oddał w tym czasie oskarżonego pod dozór kuratora sadowego, a nadto orzekł wobec w/wym. karę 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 50 zł.

Wyrok sądu okręgowego w ustawowym terminie zaskarżył oskarżyciel publiczny, który podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania oraz błędu w ustaleniach faktycznych, wnosił o uchylenie wyroku sądu meriti w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji (zobacz szerzej zarzuty apelacyjne k. 5909-5914).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja oskarżyciela publicznego była zasadna, co w efekcie skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sieradzu.

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych w pierwszej kolejności odnotować należy, iż nieprawidłowy był sposób procedowania sądu w kwestii dotyczącej wyłączenia, a następnie połączenia do wspólnego rozpoznania sprawy A. P.. Sąd meriti na rozprawie w dniu 27 czerwca 2011r. wyłączył do odrębnego postępowania sprawę dotyczącą oskarżonego A. P. (k. 5571), a następnie odebrał wyjaśnienia od obecnych na rozprawie oskarżonych i rozpoznanie sprawy przerwał do dnia 29 lipca 2011r. W dniu 29 lipca 2011r. sąd I instancji orzekając w tym samym składzie, najpierw przesłuchał w charakterze oskarżonego A. P. (k. 5638-5639), którego sprawa wyłączona była do odrębnego rozpoznania i zarejestrowana pod innym numerem (II K 37/11), a następnie obie sprawy połączył ponownie do wspólnego rozpoznania. Procesowe zabiegi sądu I instancji sprawiły jednak, iż oskarżony A. P. nie brał udziału w rozprawie w dniu 27 czerwca 2011r., na której przesłuchanych było 15 oskarżonych, zaś oskarżeni ci nie brali udziału w rozprawie, na której przeprowadzono czynność odczytania aktu oskarżenia oraz przesłuchania w charakterze oskarżonego A. P.. Nie ulega wątpliwości, iż w omawianej sytuacji procesowej doszło do rażącego naruszenia prawa procesowego, a dokładniej mówiąc przede wszystkim prawa do obrony. Mimo jednak rażącego naruszenia przez sąd I instancji przepisów prawa procesowego, okoliczność ta nie mogła skutkować uchyleniem wyroku wobec oskarżonych, co do których w niniejszej sprawie zapadł wyrok uniewinniający (argument z art. 439§2 k.p.k.), natomiast niewątpliwie okoliczność ta mogła mieć wpływ na treść wyroku skazującego jaki zapadł wobec oskarżonego A. P..

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku chociaż jest obszerne, to jednak nie uwzględnia w swojej treści szeregu istotnych elementów, odnosząc się jednocześnie zbytecznie nadmiernie szeroko do kwestii w niniejszej sprawie mających charakter drugorzędny. Taki sposób sporządzenia uzasadnienia, uniemożliwia sądowi apelacyjnemu dokonania rzetelnej kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku.

Jak wskazuje lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku sąd meriti stanął na stanowisku, iż oskarżony W. W. nie miał świadomości jaki towar przewoził swoim samochodem i w jakim procederze brał udział. Sąd I instancji przyjął, że W. W. jeździł do rozlewni w S., skąd zabierał ładunek i transportował go następnie do K., gdzie dostarczał towar odbiorcom. Osobiście nie brał udziału w załadunku i rozładunku towaru, siedział w tym czasie w kabinie samochodu i pił kawę lub herbatę. Przed rozładunkiem, który miał miejsce w okolicach M1 w K., otrzymywał wynagrodzenie za kurs. W trakcie transportu nie interesował się tym co przewozi, jak i tym, kto jest faktycznym odbiorcą. Jak wyjaśnił W. W. na miejscu załadunku i rozładunku poza słowami „dzień dobry” i „do widzenia” lub stwierdzeniem, że „przyjechał od pana z K.” nie rozmawiał z zastanymi osobami.

Sąd meriti dając wiarę wyjaśnieniom oskarżonego W. W., co w konsekwencji doprowadziło do uniewinnienia go od dokonania zarzucanych mu w akcie oskarżenia czynów, nie wziął pod uwagę szeregu bardzo istnych okoliczności, co sprawa, iż dokonana przez sąd meriti ocena wyjaśnień oskarżonego nie jest oceną swobodną, lecz dowolną, a zatem nie może w żadnym wypadku korzystać z ochrony przewidzianej przepisem art. 7 k.p.k., co trafnie zarzuca prokurator. Znamienne jest bowiem to, iż sąd okręgowy oceniając wyjaśnienia W. W. nie ocenił ich poprzez pryzmat następujących okoliczności, które powinny być wzięte pod uwagę, to jest:

1)  sąd I instancji nie zwrócił w ogóle uwagi na fakt, iż oskarżony W. W. podejmując się przewiezienia towaru na długim dystansie, prowadząc profesjonalną firmę przewozową, czynił to bez listu przewozowego, w którym znajdują się wszystkie istotne informacje, w tym przede wszystkim dotyczące rodzaju towaru przewożonego, jego wagi, która jak twierdzi oskarżony miała dla niego tak istotne znaczenie oraz miejsca dostarczenia ładunku;

2)  sąd meriti powinien zwrócić także uwagę na zupełną niewiedzę oskarżonego, co do istotnych okoliczności wykonania zlecenia (osoby zleceniodawcy, rodzaju ładunku itp.);

3)  sąd meriti powinien także więcej uwagi poświęcić „tajemniczemu” przebiegowi realizacji zlecenia, poczynając od telefonicznego zlecenia przewozu nieznanego ładunku przez nieznanego mu mężczyznę i dostarczenie go nieznanemu odbiorcy (dojeżdżając do celu z ładunkiem informował tylko, iż przyjechał od „pana z K.”);

4)  w realiach niniejszej sprawy nie bez znaczenia jest również sytuacja związana z przeładowywaniem towaru przywiezionego przez oskarżonego na parking znajdujący się przy centrum handlowym (...) w K., na inny samochód, w sytuacji gdy odbiorca towaru okoliczność tą tłumaczył kolejką przy rampie wyładowczej, gdyż jak podał oskarżony odbiorca nie chciał ponosić dodatkowej opłaty za jego postój (wydaje się jednak, iż przeładunek towaru na inny samochód i oczekiwanie tego samochodu na rozładunek, mogło się w efekcie wiązać z większymi kosztami, niż oczekiwanie na rozładunek przez oskarżonego W. W.).

W kontekście czynów zarzucanych oskarżonemu W. W. istotne są depozycje S. S.. Sąd okręgowy nie wziął jednak pod uwagę zarówno zeznań, jak i wcześniejszych wyjaśnień złożonych przez w/wym., nie dokonując jednocześnie ich swobodnej oceny, to jest nie podał w jakim zakresie je podziela, a w jakim nie, oraz dlaczego. Warto w tym miejscu przypomnieć, iż S. S. wskazała, iż jednym z odbiorców spirytusu od M. K. był kierowca samochodu (...) (tak oznaczony samochód posiadał oskarżony W. W.). Z depozycji jego wynika ponadto, iż M. K. chwalił się, iż osoba ta bierze po 4.000 litrów w baniakach pięciolitrowych (k. 5665 oraz k. 1869).

Ustalając, iż samochodem, którym wykonywał usługi (...) nie przewożono ciężkich ładunków (ładowność samochodu wynosiła jak ustalił sąd I instancji 1990 kg ), co miało stanowić potwierdzenie wyjaśnień złożonych przez oskarżonego W. W., sąd meriti opierał się na opinii (zobacz k. 5876 odw. - 5877) sporządzonej wprawdzie przez rzeczoznawcę, ale zlecającym ją był nie sąd orzekający w sprawie, lecz strona toczącego się postępowania (zobacz opinia k. 5714-5726). Opinia taka, jak słusznie dostrzegł to prokurator, nie tylko nie powinna stanowić podstawy do poczynionych ustaleń, ale także nie powinna być wcześniej ujawniona przez sąd i zaliczona w poczet materiału dowodowego. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż znaczenie procesowe mają wyłącznie opinie, które sporządzone zostały przez biegłych na wyraźne zlecenie upoważnionego do tego organu procesowego, natomiast tzw. „opinia prywatna” nie ma statusu dowodu w konkretnej sprawie i stanowi jedynie źródło informacji o dowodzie oraz może w efekcie spowodować dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczności wynikające z treści „opinii prywatnej”, ewentualnie może być pomocna stronie lub obrońcy (pełnomocnikowi) do merytorycznego formułowania pytań biegłemu powołanemu przez uprawniony organ procesowy, celem wykazania braków oraz sprzeczności tej opinii (por. T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2005r., s. 483). Innymi słowy opinie „prywatne”, czyli pisemne opracowania zlecone przez innych uczestników postępowania aniżeli uprawnione organy procesowe, nie są opiniami w rozumieniu art. 193 k.p.k. w zw. z art. 200§1 k.p.k. i nie mogą stanowić dowodu w sprawie.

Warto przy tej okazji nadmienić, iż Sąd Najwyższy wprost stanął na stanowisku, iż wypowiedź (opinia) osoby posiadającej wiadomości specjalne udzielona w sprawie co do okoliczności istotnych do rozstrzygnięcia o odpowiedzialności oskarżonego, bez uprzedniego powołania tej osoby do pełnienia funkcji biegłego nie jest wypowiedzią (opinią) w sensie karnoprocesowym. Nie można więc tym wypowiedziom nadawać znaczenia procesowego i dokonywać ich oceny w zestawieniu z dowodami przeprowadzonymi w sprawie, w zgodzie z regułami prawa dowodowego (postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2003r., IV KK 81/03, OSNwSK, 2003r., poz. 1356; zobacz także postanowienie SN z dnia 21 sierpnia 2008r., V KK 133/08, OSNwSK, 2008r., poz. 1689).

Prawo do odmowy złożenia zeznań przysługuje nie tylko osobie najbliższej, ale także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem (art. 182§3 k.p.k.). Sytuacja taka miała miejsce w niniejszej sprawie, a mianowicie szereg osób posiadających w przedmiotowej sprawie status świadków, skorzystało na podstawie art. 182§3 k.p.k. z prawa do odmowy składania zeznań. Dotyczyło to m. in. M. K., G. K., H. R., S. S., T. S. i M. B.. Skorzystanie przez świadka, który w innej sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem z prawa do odmowy złożenia zeznań sprawia, iż sąd procedujący w sprawie zobowiązany jest postąpić w sposób wynikający z treści art. 391§2 k.p.k., to jest ujawnić przez odczytanie wszystkie protokoły złożonych wcześniej przez świadka wyjaśnień w charakterze podejrzanego (oskarżonego). Innymi słowy odczytaniu nie podlegają jedynie protokoły przesłuchań danej osoby w charakterze świadka. Po odczytaniu protokołów przewodniczący powinien jednak zwrócić się do świadka, którego wyjaśnienia odczytano, aby ustosunkował się do treści odczytanych depozycji i wyjaśnił ewentualne sprzeczności. Nie ulega jednak wątpliwości, iż świadek realizując swoje prawo do milczenia może odmówić ustosunkowania się do odczytanych wyjaśnień.

Przechodząc już bezpośrednio na grunt przedmiotowej sprawy odnotować należy, iż autor apelacji w środku odwoławczym bardzo silnie akcentował fakt wywierania przez sąd meriti nacisków na świadków, którzy skorzystali z prawa przewidzianego art. 182§3 k.p.k., aby mimo to złożyli zeznawania. W ocenie oskarżyciela publicznego przejawiało się to zadawaniem pytań świadkom, którzy skorzystali z prawa do odmowy składania zeznań w sytuacji przewidzianej przepisem art. 182§3 k.p.k., i to zarówno przez sąd, jak i przez strony. Odnosząc się do tego zarzutu stwierdzić należy, iż lektura akt nie dostarcza dowodów, aby świadkowie byli zmuszani do składania zeznań, mimo że skorzystali z prawa do odmowy złożenia zeznań. W kontekście niniejszego zarzutu dostrzec należy, iż rozprawa miała charakter kontradyktoryjny i jawny. Okolicznością nie bez znaczenia jest także to, iż w rozprawach brał udział prokurator, który nie oponował wobec sposobu przesłuchania świadków, ani też nie złożył wniosku o sprostowanie protokołu rozprawy. Zgodzić się jednak należy z zarzutem prokuratora, iż mimo że świadkowie skorzystali z prawa przewidzianego przepisem art. 182§3 k.p.k. nie wszystkie ich wcześniejsze wyjaśnienia zostały odczytane i ujawnione, co niewątpliwie stanowi rażące naruszenie przepisów prawa procesowego (przede wszystkim art. 391§2 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k., a w konsekwencji także zasady swobodnej oceny dowodów). Dotyczy to głównie następujących sytuacji.

W przypadku świadka M. B. sąd I instancji zaniechał odczytania i ujawnienia na rozprawie wyjaśnień z k. 1911-1917 oraz k. 1957-1963. Analogiczna sytuacja dotyczyła świadka T. S., któremu nie odczytano wyjaśnień z k. 2354-2355. Natomiast w przypadku świadka M. K. znamienne jest, iż będąc ponownie przesłuchany na rozprawie w dniu 13 stycznia 2012r. (k. 5784-5788) oświadczył, iż nie korzysta z prawa do odmowy składania zeznań i będzie zeznawał. W tej sytuacji wolno było i wręcz należało odczytać protokoły złożonych przez taką osobę zeznań w charakterze świadka. Mimo takiej możliwości sąd meriti nie odczytał jednak protokołu jego zeznań z k. 145-152 i nie ujawnił ich w toku rozprawy, uniemożliwiając tym samym oskarżycielowi publicznemu oparcia się na istotnych dowodach obciążających oskarżonych.

Z ustaleń poczynionych przez sąd meriti wynika m. in., iż na telefon komórkowy należący do W. W. zadzwonił M. K., który zapytał go czy wykonuje usługi transportowe i na zlecenie którego wykonał pierwszy, jak i następne kursy. Dostrzec należy jednak, iż z przywołanych przez sąd I instancji dowodów (zobacz k. 5852 odw. - 5853) okoliczność ta wcale nie wynikała, a wręcz przeciwnie świadek M. K. na k. 5627 zeznał, iż W. W. był kierowcą wynajętym przez odbiorców spirytusu, którzy płacili mu za transport, a nie przez niego, jak wynika to z przywołanych powyżej ustaleń sądu meriti.

Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje, iż sąd meriti dał całkowicie wiarę wyjaśnieniom złożonym przez oskarżonych T. B. i J. D., odmawiając wiarygodności depozycjom G. K., albowiem w ocenie sądu I instancji Grzegorz K. nie podtrzymał na rozprawie swoich wcześniejszych depozycji pomawiających T. B. (k. 5877), a także nie potwierdził wyjaśnień z postępowania przygotowawczego obciążających J. D. (k. 5877 odw.). Wprawdzie świadek G. K. na rozprawie odmówił składania zeznań (zobacz k. 5621 odw. - 5624), a po odczytaniu wyjaśnień odmówił odpowiedzi na pytanie, czy odczytane wyjaśnienia w zakresie pomówień T. B. i J. D. polegały na prawdzie, to jednak nie należało tracić z pola widzenia faktu, iż świadek G. K. skorzystał z przysługującego mu z mocy ustawy prawa do odmowy składania zeznań (art. 182§3 k.p.k.), z którego to prawa czynnie korzystał, a ponadto wbrew sugestii sądu wcale nie odwołał obciążających oskarżonych B. i D. wyjaśnień. W takim układzie procesowym nieuprawnione było wyciągnięcie przez sąd meriti wniosku, iż G. K. nie podtrzymał swoich wcześniejszych zeznań pomawiających T. B. oraz, iż nie potwierdził wyjaśnień, których treść obciążała oskarżonego J. D., zwłaszcza iż G. K. odmawiając składania zeznań podkreślił, iż czyni tak dlatego, że nie chciałby zaszkodzić sobie w procesie, w którym ma status oskarżonego.

Słusznie podnosi prokurator, iż sąd meriti zbyt dużego znaczenia nadał czynności przeszukania jakie przeprowadzone było u T. B. i J. D., które dało wynik negatywny, albowiem fakt ten należało niewątpliwie ocenić poprzez pryzmat odległego czasu jaki upłynął od chwili popełnienia czynu do momentu dokonania przeszukania u w/wym.

W zakresie czynów zarzucanych M. M., M. Ł., L. S. oraz pracownikom stacji paliw wypada przypomnieć, iż u podstaw uniewinnienia w/wym. za zarzucane im czyny legła okoliczność odwołania przez sądem przez świadka H. R. obciążających ich zeznań. Warto przypomnieć, iż składając zeznania przed sądem świadek H. R. odwołał swoje wyjaśnienia z postępowania przygotowawczego, w których obciążał w/wym., podnosząc, iż powodem dla których złożył pomawiające wyjaśnienia było to, iż został skłoniony do złożenia takich zeznań zarówno przez prokuratora, jak i funkcjonariusza policji dokonującego czynności procesowych w postępowaniu przygotowawczym. H. R. określił z imienia i nazwiska funkcjonariusza policji, który namawiał go do złożenia obciążających zeznań wobec osób, o których mowa była wcześniej.

Jak wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, sąd meriti przyjął za wiarygodną wersję przedstawioną przez świadka H. R. na rozprawie, a mianowicie, iż prowadzący postępowanie przygotowawcze (prokurator oraz funkcjonariusz policji) wymuszali na nim wyjaśnienia obciążające inne osoby. Przyjęcie jako wiarygodnej wersji przedstawionej przez świadka H. R. w trakcie przewodu sądowego, w ocenie sądu apelacyjnego należy uznać za co najmniej przedwczesne. W sytuacji bowiem gdy sąd meriti powziął wątpliwości co do przebiegu przesłuchania świadka H. R. i wystąpienia elementów „straszenia” świadka przez funkcjonariusza policji, czyli innymi słowy powziął wątpliwość co do legalności pozyskania dowodu w stadium postępowania przygotowawczego, powinien okoliczność tą możliwymi środkami dowodowymi wyjaśnić, w tym przede wszystkim winien rozważyć przesłuchanie w charakterze świadka funkcjonariusza policji przeprowadzającego czynność przesłuchania H. R., na okoliczność przebiegu przesłuchania, a w przypadku uzyskania odmiennej wersji, rozważyć przeprowadzenie czynności konfrontacji. Niezależnie od powyższego sąd meriti dokonując oceny zeznań H. R. powinien dostrzec także, iż w/wym. wersję o świadomym udziale w przestępnym procederze wskazanych przez niego osób utrzymywał przez cały czas trwania postępowania przygotowawczego, który z uwagi na charakter sprawy nie był krótki. Warto nadmienić również, iż obciążającą oskarżonych wersję H. R. potwierdził także przed sądem – na posiedzeniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Okolicznością nie bez znaczenia, a którą sąd powinien wziąć także pod uwagę był fakt, iż H. R. w stadium postępowania przygotowawczego korzystał z pomocy obrońcy, co niewątpliwie utrudnia wywieranie wpływu na składane wyjaśnienia.

Oceniając wiarygodność wyjaśnień oskarżonych będących pracownikami stacji paliw niewątpliwie sąd meriti powinien wziąć również do uwagę (czego nie uczynił) tą część ich wyjaśnień, w której wyjaśniali, że nie wiedzieli nawet o tym by w magazynie na stacji był przechowywany alkohol. Tymczasem świadek H. R. potwierdził w zeznaniach złożonych na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2011r., iż właśnie w magazynie przechowywał „rozcieńczalnik”. Dodał ponadto, iż do magazynu mieli dostęp wszyscy pracownicy stacji. W tej sytuacji zachodzi wątpliwość, która w żaden sposób nie została wyjaśniona przez sąd meriti, dlaczego nikt z pracowników nigdy nie zauważył przechowywanego w butelkach alkoholu?

Kolejne uchybienie sądu I instancji polegało na zawarciu w pkt 10 części dyspozytywnej wyroku wewnętrznie sprzecznego orzeczenia o zasądzeniu od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu przed sądem I instancji oskarżonym T. B., W. W. i M. M., z podaniem innej kwoty liczbowej, to jest 3.480 zł. oraz innej słownej , to jest 3.080 zł. Wydaje się także, iż w przypadku uniewinnienia oskarżonego sąd zasądza od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonych poniesione koszty obrońcy, a nie jak uczynił to sąd meriti „koszty nieopłaconych pomocy prawnych”.

Zważywszy na to, iż wystąpienie omówionych powyżej uchybień stało się wystarczające do uchylenia zaskarżonego wyroku w całości, za zbyteczne należało uznać bezpośrednie odnoszenie się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacji (argument wynikający z treści przepisu art. 436 k.p.k.).

Ponownie rozpoznając niniejszą sprawę sąd meriti ustrzeże się od naruszenia przepisów postępowania, zaś stanowisko swoje w przypadku złożenia wniosku o sporządzenie pisemnych motywów wyroku uzasadni w sposób umożliwiający dokonanie rzetelnej kontroli instancyjnej przez sąd odwoławczy.