Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Wieczorkiewicz

Sędziowie: SSA Hanna Grądzielewska

SSA Marek Hibner (spr.)

Protokolant: prot. sądowy Agnieszka Martyła

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Piotra Urowskiego

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2013 r.

sprawy J. Z.

oskarżonego z art. 18§3kk w zw. z art. 286§1kk w zw. z art. 294§1kk w zw. z art. 12kk oraz z art. 270§1kk w zw. z art. 12kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 22 października 2012 r. sygn. akt II K 3/11

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

2.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwoty sądowe za postępowanie odwoławcze, w tym wymierza mu opłatę za drugą instancję w kwocie 6300 zł.

Marek Hibner Ewa Wieczorkiewicz Hanna Grądzielewska

UZASADNIENIE

J. Z. został oskarżony o to, że:

1.  w okresie od czerwca 2002r. do 31 października 2004r. w T., w krótkich odstępach czasu i w realizacji z góry powziętego zamiaru oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wskazał P. K. podmiot (...) S. J. z siedzibą w M., nakłaniał go do poświadczenia nieprawdy na fakturach VAT i pośredniczył w przekazywaniu faktur wystawionych przez:

a)  (...) T. K. z siedzibą w Ł. o numerach:

- 297/06/02 z dnia 26 czerwca 2002 roku

- 361/08/02 z dnia 29 lipca 2002 roku

- 309/08/02 z dnia 31 sierpnia 2002 roku

- 438/09/02 z dnia 30 września 2002 roku

b) (...) sp. z o.o. z siedzibą w R. o numerach:

- 6/10/02 z dnia 12 października 2002 roku

- 6/11/02 z dnia 31 października 2002 roku

-12/11/02 z dnia 28 listopada 2002 roku

-15/12/02 z dnia 20 grudnia 2002 roku

-21/01/03 z dnia 28 stycznia 2013 roku

- 3/02/02 z dnia 10 lutego 2003 roku

- 5/02/03 z dnia 12 lutego 2003 roku

- 1/03/03 z dnia 18 marca 2003 roku

- 2/03/03 z dnia 20 marca 2003 roku

-23/04/03 z dnia 21 kwietnia 2003 roku

-24/04/03 z dnia 24 kwietnia 2003 roku

-24/05/03 z dnia 23 maja 2003 roku

-25/05/03 z dnia 24 maja 2003 roku

- bez numeru z dnia 21 czerwca 2003 roku

-25/07/03 z dnia 16 lipca 2003 roku

-25/08/03 z dnia 29 sierpnia 2003 roku

-25/08/03 z dnia 29 sierpnia 2003 roku

-58/09/03 z dnia 29 września 2003 roku

-158/10 z dnia 30 października 2003 roku

-58/11/03 z dnia 28 listopada 2003 roku

-28/12/03 z dnia 16 grudnia 2003 roku

c) (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. o numerach:

-59/02/04 z dnia 28 stycznia 2004 roku

-31/02/04 z dnia 14 lutego 2004 roku

-58/03/04 z dnia 29 marca 2004 roku

-62/04/04 z dnia 30 kwietnia 2004 roku

-48/05/04 z dnia 17 maja 2004 roku

-21/07/04 z dnia 20 lipca 2004 roku

-89/08/04 z dnia 31 sierpnia 2004 roku

-89/09/04 z dnia 27 września 2004 roku

-125/10/04 z dnia 29 października 2004 roku

w treści których wskazana została pozorna sprzedaż oleju napędowego przez (...) T. K., (...) sp. z o.o. , (...) sp. z o.o. firmie (...) S. J., czym pomógł S. J. w doprowadzeniu Skarbu Państwa do niekorzystnego rozporządzania mieniem w kwocie nie mniejszej niż 300.086 zł z tytułu bezpodstawnie pomniejszonego należnego podatku VAT, co stanowi mienie wielkiej wartości,

II. w okresie co najmniej od lipca 2002r. do 31 sierpnia 2004r., działając w krótkich odstępach czasu i w realizacji z góry powziętego zamiaru, w nieustalonym miejscu na fakturach VAT o numerach:

-361/08/02 z dnia 29 lipca 2002 roku

- 1/03/03 z dnia 18 marca 2003 roku

- 2/03/03 z dnia 20 marca 2003 roku

-59/02/04 z dnia 28 stycznia 2004 roku

-58/03/04 z dnia 29 marca 2004 roku

-31/02/04 z dnia 14 lutego 2004 roku

-25/05/03 z dnia 24 maja 2003 roku

-24/05/03 z dnia 23 maja 2003 roku

-25/08/03 z dnia 29 sierpnia 2003 roku

- 3/02/03 z dnia 10 lutego 2003 roku

-21/01/03 z dnia 28 stycznia 2003 roku

-28/12/03 z dnia 16 grudnia 2003 roku

- na fakturze z dnia 21 czerwca 2003 roku

- 23/04/03 z dnia 21 kwietnia 2003 roku

- 5/02/03 z dnia 12 lutego 2003 roku

- 58/11/03 z dnia 28 listopada 2003 roku

- 25/07/03 z dnia 16 lipca 2003 roku

- 21/07/04 z dnia 20 lipca 2004 roku

- 89/08/04 z dnia 31 sierpnia 2004 roku

podrobił podpisy S. J., podpisując się za wymienionego na wskazanych wyżej dokumentach.

Wyrokiem z dnia 22 października 2012r. sygn. akt. II K 3/II Sąd Okręgowy w Koninie uznał J. Z. za winnego:

1)  tego, że w okresie od czerwca 2002r. do 31 października 2004r. w T., w krótkich odstępach czasu i w realizacji z góry powziętego zamiaru oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, działając w zamiarze, aby inna osoba dokonała oszustwa podatkowego polegającego na narażeniu Skarbu Państwa na uszczuplenie należnego podatku VAT w kwocie 299.855 zł z tytułu bezpodstawnie pomniejszonego należnego podatku VAT, pomógł innej ustalonej osobie w jego popełnieniu, w ten sposób, że wskazał P. K. podmiot (...) S. J. z siedzibą w M. i pośredniczył w przekazywaniu faktur wystawionych przez:

a)  (...) T. K. z siedzibą w Ł. o numerach:

- 297/06/02 z dnia 26 czerwca 2002 roku

- 361/08/02 z dnia 29 lipca 2002 roku

- 309/08/02 z dnia 31 sierpnia 2002 roku

- 438/09/02 z dnia 30 września 2002 roku

b) (...) sp. z o.o. z siedzibą w R. o numerach:

- 6/10/02 z dnia 12 października 2002 roku

- 6/11/02 z dnia 31 października 2002 roku

-12/11/02 z dnia 28 listopada 2002 roku

-15/12/02 z dnia 20 grudnia 2002 roku

-21/01/03 z dnia 28 stycznia 2003 roku

- 3/02/02 z dnia 10 lutego 2003 roku

- 5/02/03 z dnia 12 lutego 2003 roku

- 1/03/03 z dnia 18 marca 2003 roku

- 2/03/03 z dnia 20 marca 2003 roku

-23/04/03 z dnia 21 kwietnia 2003 roku

-24/04/03 z dnia 24 kwietnia 2003 roku

-24/05/03 z dnia 23 maja 2003 roku

-25/05/03 z dnia 24 maja 2003 roku

- bez numeru z dnia 21 czerwca 2003 roku

- 25/07/03 z dnia 16 lipca 2003 roku

- 25/08/03 z dnia 29 sierpnia 2003 roku

- 58/09/03 z dnia 29 września 2003 roku

-158/10 z dnia 30 października 2003 roku

- 58/11/03 z dnia 28 listopada 2003 roku

- 28/12/03 z dnia 16 grudnia 2003 roku

c) (...) sp. z o.o. w G. o numerach:

- 59/02/04 z dnia 28 stycznia 2004 roku

- 31/02/04 z dnia 14 lutego 2004 roku

- 58/03/04 z dnia 29 marca 2004 roku

- 62/04/04 z dnia 30 kwietnia 2004 roku

- 48/05/04 z dnia 17 maja 2004 roku

- 21/07/04 z dnia 20 lipca 2004 roku

- 89/08/04 z dnia 31 sierpnia 2004 roku

- 89/09/04 z dnia 27 września 2004 roku

- 125/10/04 z dnia 29 października 2004 roku

w treści których wskazana została pozorna sprzedaż oleju napędowego przez (...) T. K., (...) sp. z o.o. , (...) sp. z o.o. firmie (...) S. J., tj. popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 20 § 2 kks w zw. z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 56 § 1 kks w zw. z art. 6 §2 kks, za co na podstawie art. 20 § 2 kks w zw. z art. 19 § 1 kk w zw. z art. 56 § 1 kks wymierzył mu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 300 stawek dziennych, po 100 zł stawka;

2)  czynu opisanego w pkt. II, za co na podstawie art. 270 § 1 kk wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Powyższe kary pozbawienia wolności Sąd sprowadził do kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 3 lat a na podstawie art. 20 § 2 kks w zw. z art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej grzywny zaliczył okres zatrzymania oskarżonego od 11 do 12 czerwca 2008, uznając grzywnę za wykonaną w wysokości 4 stawek dziennych a także obciążył go kosztami sądowymi i wymierzył opłatę w kwocie 6.300 zł.

Od wyroku tego apelację wniósł obrońca oskarżonego J. Z. zarzucając:

- obrazę przepisów postępowania a w szczególności:

1.  art. 4 w zw. z art. 410 i art. 424 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania karnego, polegającą na nieuwzględnieniu okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego i pominięciu – przy ocenie dowodów okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego, poprzez uznanie za wiarygodne, lecz nie mające istotnego znaczenia dla przedmiotu sprawy zeznania świadka M. G., która zeznała, ze oskarżony J. Z. nigdy bezpośrednio nie wstawiał faktur VAT i nie miał o zasadach prawidłowego ich wystawiania dostatecznej wiedzy specjalistycznej, co potwierdza wyjaśnienia oskarżonego o braku umyślności w zakresie jego pomocy w procederze wystawiania fałszywych faktur VAT.

2.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady domniemania niewinności, a w szczególności poprzez wydanie przez Sąd wyroku skazującego w sytuacji, gdy wina oskarżonego J. Z. nie została niezbicie udowodniona, na co wskazują zeznania świadka P. K. (złożone w ramach postępowania sądowego w sprawie o sygn. akt (...) na rozprawie głównej w dniu 7 września 2009r.) zeznającego, iż wyjaśnienia złożone do protokołu podczas przesłuchania w dniu 19 lipca 2005r. w Zarządzie IX CBŚ KGP w B. na okoliczność udziału w sprawie oskarżonego J. Z. z naruszeniem zakazów dowodowych z art. 171 § 4 Kodeksu postępowania karnego „były podpowiadane przez przesłuchujących”, jak również samo nazwisko oskarżonego Z. mogło być świadkowi „podpowiedziane przez przesłuchującego”.

3.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady domniemania niewinności, a w szczególności poprzez wydanie przez Sąd wyroku skazującego w sytuacji, gdy wina oskarżonego J. Z. nie została niezbicie udowodniona, na co wskazują zeznania świadka P. K. (złożone w ramach postępowania sądowego w sprawie do sygn. akt (...) na rozprawie głównej w dniu 7 września 2009r.) na okoliczność udziału w sprawie oskarżonego J. Z., iż wydaje mu się, że: „wszystkie faktury wystawione przez firmę (...) dla firmy S. J. były przekazywane za pośrednictwem K. W. a nie J. Z.”.

4.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady domniemania niewinności, a w szczególności poprzez wydanie przez Sąd wyroku skazującego w sytuacji, gdy wina oskarżonego J. Z. nie została niezbicie udowodniona, na co wskazują zeznania świadka P. K. (złożone w ramach postępowania sądowego w sprawie do sygn. akt (...) na rozprawie głównej w dniu 16 czerwca 2009r.) na okoliczność udziału w sprawie oskarżonego J. Z. i bezprawnych działań wymierzonych przeciwko oskarżonemu J. Z. przez funkcjonariuszy CBŚ, w których świadek po odczytaniu karty 78-87 stwierdził, że „nie podtrzymuje fragmentu tych zeznań, który mówi o grupie, którą mieli stanowić S., K., a także między innymi Z., to jest chyba dodane przez CBŚ, bo co ma pan Z. do K.” oraz po odczytaniu karty 317-320, że „odnoszę wrażenie, że część z tych protokołów jest posklejana, bo w kilku protokołach jest to samo”.

5.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady domniemania niewinności, a w szczególności poprzez wydanie przez Sąd wyroku skazującego w sytuacji, gdy wina oskarżonego J. Z. nie została niezbicie udowodniona, na co wskazują zeznania świadka S. J. (złożone w ramach postępowania sądowego na rozprawie głównej w dniu 15 listopada 2011r.) zeznającego, iż „nie podtrzymuje odczytanych mu na rozprawie z kart 339 - 343 oraz 377 - 380 akt sądowych jego wcześniejszych zeznań na okoliczność udziału w sprawie oskarżonego J. Z., jako złożonych z naruszeniem zakazów dowodowych z art. 171 § 5 pkt 1 Kodeksu postępowania karnego, pod presją przesłuchujących go funkcjonariuszy CBŚ i z obawy zastosowania tymczasowego aresztowania oraz za namową prokuratora Okręgowego w Ł., który miał oświadczyć do przesłuchujących świadka funkcjonariuszy CBŚ, ze „jak nie złożę stosownych wyjaśnień w stosunku do pana J. Z. to aresztuje mnie na 3 miesiące”.

6.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady domniemania niewinności, a w szczególności poprzez wydanie przez Sąd wyroku skazującego w sytuacji, gdy wina oskarżonego J. Z. nie została niezbicie udowodniona, na co wskazują zeznania świadka K. W. (złożone w ramach postępowania sądowego w sprawie do sygn. akt (...) na rozprawie głównej w dniu 16 czerwca 2009r.) zeznającego, m.in. na okoliczność udziału w sprawie oskarżonego J. Z. oraz bezprawnego udziału w sprawie osób lub sił trzecich, iż „zupełnie nie miałem pojęcia, żeby K. miał podejmować jakiekolwiek działania z oskarżonym Z.”, jak również, iż „myślę, że K. i K. byli przez kogoś sterowani (…), bo nie jest to przypadek, że tyle firm ma przez nich tyle problemów”.

7.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady in dubio pro reo, a w szczególności rozstrzygnięcie na niekorzyść oskarżonego J. Z. niedających się usunąć wątpliwości dotyczących ustalenia stanu faktycznego sprawy, w tym w szczególności okoliczności, iż według zeznań świadka P. K. (złożonych w ramach postępowania sądowego w sprawie do sygn. akt (...) na rozprawie głównej w dniu 16 czerwca 2009r.) na okoliczność rzeczywistych sprawców kierowniczych przestępstwa fałszowania faktur VAT i braku udziału w tym procederze oskarżonego J. Z., „ja odpowiadałem w jednej sprawie z K. i S. (…). K. miał firmę i ja nie miałem żadnej firmy i jeździłem jak kurier K.. Oni załatwiali wszystko miedzy sobą”.

8.  art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poprzez naruszenie zasady in dubio pro reo, a w szczególności rozstrzygnięcie na niekorzyść oskarżonego J. Z. niedających się usunąć wątpliwości dotyczących ustalenia stanu faktycznego sprawy, w tym w szczególności okoliczności, iż według zeznań świadka P. K. nigdy nie potrafił jednoznacznie zidentyfikować, które z fałszowanych faktur VAT były przekazywane za pośrednictwem oskarżonego J. Z., tym samym nie można w żaden sposób powiązać wszystkich 33 faktur VAT wymienionych w wyroku na łączną kwotę 299.855 zł z osobą oskarżonego, a jedynie 17 faktur VAT podpisanych przez oskarżonego na łączną kwotę 118.509 zł (a więc kwotę małej wartości), co daje podstawę do zmiany kwalifikacji prawnej czynu z art. 56 § 1 na art. 56 § 2 Kodeksu karnego skarbowego.

9.  art. 7 Kodeksu postępowania karnego, poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, a w szczególności poprzez uznanie (z naruszeniem zasady prawidłowego rozumowania) za niewiarygodne zeznań oskarżonego J. Z. na okoliczność braku wiedzy i świadomego udziału w procederze fałszowania faktur VAT, pomimo iż były one wiarygodne, logiczne i stanowiły spójną całość.

10.  art. 7 Kodeksu postępowania karnego, poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, a w szczególności poprzez uznanie (z naruszeniem zasady logicznego rozumowania), iż oskarżony J. Z. w sposób świadomy pomagał w procederze wystawiania fikcyjnych faktur VAT, albowiem jest całkowicie nielogiczne, pozbawione sensu i motywu, aby ktoś świadomie pomagał w bezprawnym procederze narażając się tym samym na odpowiedzialność karną i nie uzyskując w zamian żadnej korzyści materialnej.

11.  art. 7 Kodeksu postępowania karnego, poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, a w szczególności poprzez uznanie przez Sąd zasadniczo za wiarygodne wyjaśnienia złożone przez S. J. pomimo, że „występuje w nich szereg nieścisłości” oraz zeznania i wyjaśnienia złożone przez P. K. pomimo, że uznał za niewiarygodne te z nich, w których „próbował on wskazać, że część faktur VAT była wypisana przez oskarżonego Z..

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść a polegający na ustaleniu, że:

1.  oskarżony J. Z. w okresie od czerwca 2002r. do 31 października 2004r., w krótkich odstępach czasu pomógł S. J. w popełnieniu oszustwa podatkowego z art. 56 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, gdy tymczasem materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu pozwalał jedynie na ustalenie, iż oskarżony J. Z. pośredniczył w przekazywaniu w okresie od 28 stycznia 2003r. do 31 sierpnia 2004r. w przekazaniu tylko 17 faktur VAT.

2.  oskarżony J. Z. w okresie od czerwca 2002r. do 31 października 2004r., w krótkich odstępach czasu i w realizacji z góry powziętego zamiaru pomógł S. J. w popełnieniu oszustwa podatkowego z art. 56 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, gdy tymczasem materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu nie pozwala na stwierdzenie, iż całość czynu objęta była z góry powziętym przez oskarżonego J. Z. zamiarem.

3.  oskarżony J. Z. w okresie od czerwca 2002r. do 31 października 2004r., w krótkich odstępach czasu i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej pomógł S. J. w popełnieniu oszustwa podatkowego z art. 56 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, gdy tymczasem materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu nie pozwala na stwierdzenie, że oskarżony J. Z. w związku z powyższym procederem osiągnął jakąkolwiek korzyść majątkową.

- a także błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia polegający na ustaleniu, że :

1.  oskarżony J. Z. w okresie od 28 stycznia 2003r. do 31 sierpnia 2004r. na 17 fakturach VAT podrobił podpisy S. J. podpisując się za niego, gdy tymczasem jedynie własnym charakterem pisma wpisywał jego imię i nazwisko, nie próbując przy tym w żaden sposób naśladować podpisu S. J..

2.  oskarżony J. Z. w okresie od 28 stycznia 2003r. do 31 sierpnia 2004r. na 17 fakturach VAT podrobił podpisy S. J. podpisując się za niego, gdy tymczasem w niniejszej sprawie jedynie na 15 fakturach mogło teoretycznie dojść do podrobienia podpisu S. J., bowiem zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004r. od dnia 1 maja 2004r. faktura VAT nie musi zawierać czytelnego podpisu osoby uprawnionej do otrzymania faktury i taki podpis jest zatem irrelewantny prawnie.

W konkluzji apelacji widnieje wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego a w przypadku nie uwzględnienia powyższego o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Koninie, natomiast w wypadku uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania o zasądzenie na podstawie art., 632 pkt 2 kpk od Skarbu Państwa na rzecz ustanowionego w sprawie obrońcy uzasadnionych wydatków poniesionych przez J. Z., w tym wydatków z tytułu ustanowienia obrońcy, za I i II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona, przy czym przynajmniej część podniesionych w niej zarzutów jest niezasadna w sposób oczywisty.

We wstępie Sąd Apelacyjny zauważa, że proporcje apelacji wydają się zaburzone, albowiem same zarzuty odwoławcze zajmują w niej zdecydowanie więcej miejsca aniżeli ich uzasadnienie.

Uważna lektura uzasadnienia apelacji prowadzi do konkluzji, że poszczególne jego fragmenty stanowią w rzeczywistości jedynie tezy natury ogólnej, nie mające bezpośredniego odniesienia do realiów sprawy. Jej sens sprowadza się do tego, że oskarżony jakkolwiek wykazał się pewną aktywnością (przekazywanie faktur P. K., podpisywanie się przez oskarżonego na części z nich nazwiskiem S. J.) nie obejmował swoim zamiarem udzielenia pełnomocnictwa innej osobie w oszustwie podatkowym.

Nie ulega wątpliwości, że autor apelacji, w przeciwieństwie do Sądu Okręgowego, dokonał subiektywnej i bardzo selektywnej oceny zebranych dowodów i w ten sposób próbował podważyć ustalenia faktyczne przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie ma zatem podstaw do stwierdzenia, że używając takiej metody skutecznie ustalenia te podważył.

Bardzo istotnym punktem wyjścia do dalszych rozważań jest niesporne obecnie stwierdzenie, że faktury wyszczególnione w obu czynach przypisanych oskarżonemu odzwierciedlały fikcyjne transakcje dotyczące rzekomej sprzedaży oleju napędowego i w oparciu o nie S. J. naraził Skarb Państwa na uszczuplenie podatkowe w zakresie VAT, za co został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Turku z dnia 12 lipca 2010r. w sprawie o sygnaturze II K 1/09. Już tylko treść tego wyroku wskazuje na to, że całkowicie niewiarygodna jest teza obrony, jakoby oskarżony Z. w przedmiotowych zdarzeniach brał udział nieświadomie. Opierając się wyłącznie na doświadczeniu życiowym i logicznym rozumowaniu należy dojść do oczywistej konkluzji, że nikt w dobrej wierze na dokumencie nawiązującym do konkretnej transakcji handlowej nie podpisuje się imieniem i nazwiskiem osoby uprawnionej. Oskarżony tylko wtedy mógłby ewentualnie ekskulpować się z takiego działania, gdyby w swoich wyjaśnieniach przekonał organ procesowy, dlaczego na fakturach podpisał się za S. J., co – rzecz jasna – miejsca nie miało. Jego lakoniczne i ogólnikowe twierdzenie, jakoby za J. podpisywał sam za jego zgodą, słusznie Sąd Okręgowy uznał za niewiarygodne. W tym miejscu stwierdzić należy, że całkowicie chybiona jest teza obrońcy, jakoby jego mandat nie popełnił przestępstwa sfałszowania dokumentów bowiem składając na fakturze podpis (...) nie starał się nawet upodobnić do jego charakteru pisma.

Oczywistym jest, że podrobienie cudzego podpisu na dokumencie wcale nie musi łączyć się z naśladownictwem charakteru pisma osoby uprawnionej do złożenia podopisu.

Zatem już tylko powyższe kwestie przesądzają o tym, że oskarżony nie może powoływać się na nieświadomość twego, iż uczestniczył w przestępstwie. Odmienny pogląd obrażałby zasady logicznego rozumowania.

Niewątpliwie w sprawie istnieją również dowody bezpośrednie wskazujące na to, że oskarżony J. Z. dopuścił się umyślnych przestępstw współdziałając świadomie z innymi osobami. Autor apelacji dowody te usiłował zdeprecjonować, ale bezskutecznie.

Po pierwsze, oskarżony na pewnym etapie postępowania przygotowawczego przyznał się do zarzucanych czynów (k. 536 - 537). Na rozprawie przyznał się do „wpisania” imienia i nazwiska J. na kilkunastu fakturach (k. 652 v) ale i wówczas nie wyjaśnił przekonująco, dlaczego to zrobił, poprzestając na lakonicznym stwierdzeniu, że ten go o to poprosił. Rzecz w tym, że podpisy te oskarżony składał w rubryce: „imię i nazwisko osoby upoważnionej do odbioru faktury” (k. 522-523). Oczywistym jest więc, że składając te podpisy upozorował sytuację polegającą na tym, że to S. J. faktury te odebrał. Przesądza to o oczywistej zasadności zarzutu sfałszowania przedmiotowych faktur.

Zasadnie Sąd Okręgowy akcentuje, że nie jest wiarygodna sytuacja (wynikająca z wyjaśnień oskarżonego) jakoby P. K. nie znając wcześniej J. Z. przyjechał do niego z fikcyjnymi (co jest niesporne) fakturami zamiast do siedziby firmy S. J.położonej w odległości około 25 km. Trafnie też stwierdził ten Sąd, że nielogiczne byłoby zachowanie oskarżonego polegające na „grzecznościowym” odbieraniu od K., którego – jak twierdzi – nie znał, faktur i to w sytuacji, gdy dotyczyły one firm konkurencyjnych dla niego.

Niewątpliwie istotnymi dowodami wskazującymi na świadome działanie oskarżonego w przedmiotowym procederze są zeznania świadka P. K., który już w trakcie pierwszego przesłuchania pomówił J. Z. o świadomy współudział w procederze. Jak wówczas m.in. zeznał, to oskarżony kontaktował się z nim telefonicznie i świadek pod dyktando oskarżonego wypełnił dowodowe faktury. Świadek zaliczył oskarżonego do członków „grupy” zajmującej się przedmiotowym procederem (k. 84 i 85). Podobnie rolę oskarżonego opisał w trzecim chronologicznie przesłuchaniu złożonym w postępowaniu przygotowawczym (k. 319 – 320). Na rozprawie w dniu 16 czerwca 2009r. świadek K. potwierdził, że niektóre faktury wypisywał u Z. pod jego dyktando. Dodał, że oskarżony płacił mu „od razu” za wypisane faktury, najprawdopodobniej pieniędzmi J. (k. 687). Z kolei na rozprawie w dniu 7 września 2009r. świadek z jednej strony podtrzymał dotychczasowe wyjaśnienia ale jednocześnie dodał, że były one „podpowiadane” przez przesłuchujących go – mógł nie pamiętać nazwiska oskarżonego i mogło być ono podpowiedziane przez przesłuchującego. Tego typu deklaracje składał po odczytaniu jego wyjaśnień, jakie w charakterze podejrzanego i oskarżonego składał w swojej sprawie (k.742-743). Zatem uznać należy, ze w niniejszym postępowaniu świadek K. konsekwentnie pomawiał oskarżonego zaś wyjaśnienie, jakie składał w swojej sprawie, nie zaprzeczają tej postawie procesowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnie Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne te zeznania świadka K., na których oparł on świadome działanie oskarżonego w sporządzaniu sfałszowanych faktur.

Z kolei z pierwszych wyjaśnień S. J., jakie składał w swojej sprawie wynika, że faktury otrzymywał od oskarżonego ale twierdził wtedy, że dotyczyły one rzeczywistych transakcji, dotyczących zakupu tańszego paliwa (k.341). W trakcie kolejnego przesłuchania podtrzymał swoje wyjaśnienia, że paliwo rzeczywiście kupował od oskarżonego, ale jednocześnie otrzymywał od niego faktury opiewające na inne firmy, z którymi nie handlował (k. 379). Na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2009r. świadek J. odmówił ustosunkowania się do tych wyjaśnień (k.654) a na rozprawie w dniu 15 listopada 2010r. oświadczył, że nie podtrzymuje wcześniej złożonych zeznań, bowiem złożył je pod presją tymczasowego aresztowania (k.1099 v).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji prawidłowo ocenił przydatność zeznań (wyjaśnień) świadka J. w części dotyczącej oskarżonego. Przesądza tę kwestię prawomocne skazanie S. J. za narażenie Skarbu Państwa na uszczuplenie podatkowe przy posłużeniu się przedmiotowymi fakturami.

Autor apelacji stara się zdeprecjonować przydatność procesową zeznań obu ww. świadków, przede wszystkim akcentując te ich wypowiedzi z rozprawy głównej, które wskazują na wpływanie na treść tych wyjaśnień, składanych w ich sprawach, przez funkcjonariuszy CBŚ. Rzecz w tym, że świadek K. pomimo takiej sugestii nie wycofał się z tej części swoich relacji, z której wynika, że faktury podpisywał pod dyktando oskarżonego.

Wbrew twierdzeniom obrońcy, sprawstwo i wina oskarżonego co do obu zarzucanych mu przestępstw zostały udowodnione w oparciu o dowody poddane właściwej, swobodnej ocenie – przy uwzględnieniu ich całokształtu. To obrońca dowody te ocenił wybiórczo. Oceniając wszystkie dowody ujawnione w sprawie, w tym wyjaśnienia oskarżonego i zeznania świadków, Sąd Okręgowy w żadnym razie nie przekroczył granic oceny swobodnej. Zarzuty odwoławcze sformułowane w pkt. 1 - 11 apelacji nie przekonują. To samo dotyczy pozostałych zarzutów.

Jak już wcześniej stwierdzono, sama logika zdarzeń (dyktowanie treści faktur i podrabianie podpisów S. J.) świadczy o tym, że oskarżony działał w określonym celu. Skoro chodziło o sporządzanie faktur dotyczących fikcyjnych transakcji, które były następnie przekazywane świadkowi J., systematycznie rozliczającemu się z urzędem skarbowym z prowadzonej działalności gospodarczej, cel tego działania mógł być tylko jeden – usiłowanie wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku od towarów i usług. Teza o nieświadomości oskarżonego w takim działaniu nie wytrzymuje krytyki w kontekście logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Podzielenie poglądu wyrażonego w apelacji graniczyłoby ze zwykłą naiwnością.

Reasumując tę część wywodów Sąd Apelacyjny wyraża pogląd, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, także dotyczących zamiaru, jaki towarzyszył oskarżonemu w trakcie przypisanych mu działań.

Zgodzić się też należy z prowadzoną oceną tych działań dokonaną przez Sąd I instancji, jakkolwiek celowe wydaje się pogłębienie tej kwestii.

Nie ulega wątpliwości, że w trakcie przestępczego działania przypisanego oskarżonemu, niewątpliwie będącego czynem ciągłym w rozumieniu art. 6 § 2 kks, nastąpiła zmiana przepisów podatkowych wypełniających po części blankietową normę z art. 56 § 1 kks. Chodzi mianowicie o ustawę z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535), która zastąpiła ustawę wcześniejszą – z dnia 8 stycznia 1993r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50). Mianowicie z dniem 1 maja 2004r. wszedł w życie art. 108 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004r. o brzmieniu: w przypadku, gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej albo lub osoba fizyczna wystawia fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.

Treść tego przepisu wskazuje jednoznacznie na to, że wolą ustawodawcy było wykluczenie z obrotu gospodarczego i prawnego przestępczego procederu wystawiania nierzetelnych faktur w celu osiągnięcia nienależnych korzyści majątkowych, w tym wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku. Wynika z niego również, że sam fakt wystawienia faktury, w której wykazano kwotę podatku, powoduje powstanie zobowiązania podatkowego, bez względu na to, czy faktura ta dotyczy rzeczywistej transakcji, czy też transakcji, niemającej w ogóle odzwierciedlenia w rzeczywistości a więc fikcyjnej.

Unormowanie to w kontekście przepisów zawartych w Rozdziale 6 Kodeksu karnego skarbowego, w szczególności art. 56 i 76 kks diametralnie zmieniło kwestię odpowiedzialności osób działających przeciwko obowiązkom podatkowym. Do tej pory, tj. do dnia 1 maja 2004r., sprawca powodujący uszczuplenie podatkowe (narażenie na takie uszczuplenie) polegające na wyłudzeniu nienależnego zwrotu podatku (usiłowaniu wyłudzenia) poprzez wystawienie fikcyjnych faktów nie ponosił odpowiedzialności na gruncie przepisów Kodeksu karnego skarbowego, albowiem do czasu wejścia w życie wspomnianego art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług sam fakt wystawienia faktury fikcyjnej, która nie miała odzwierciedlenia w rzeczywistości, nie powodował powstania zobowiązania podatkowego. Sprawca takiego czynu odpowiadał na podstawie art. 286 § 1 kk. W kwestii tej vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2004r. VKK 248/03 (OSNKW 5/2004/51). Natomiast obecnie, od dnia 1 maja 2004r. sprawca takiego czynu odpowiada na podstawie przepisów zawartych w Kodeksie karnym skarbowym (vide wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008r. II KK 347/07 – Lex 388503 i z 12 sierpnia 2008r. V KK 76/08 – Lex 44904 oraz Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 3 września 2009r. II AKa 105/09 – Lex 5/9593).

W powołanych wyżej orzeczeniach dotyczących stanu prawnego obowiązującego po 1 maja 2004r. wskazane Sądy wyrażają pogląd, że wspomniane działanie wyczerpuje znamiona występku z art. 76 § 1 kks, z czym, oczywiście, należy się zgodzić. W ocenie Sądu Apelacyjnego dotyczy to jednak sytuacji, gdy zobowiązanie podatkowe wynika wyłącznie z wystawienia fikcyjnych faktur. W sytuacji natomiast, gdy fikcyjne faktury są jedynie fragmentem dokumentacji podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, a więc zobowiązanie podatkowe generalnie wynikają z całokształtu rzeczywistych działań a sprawca wystawiając poza rzetelnymi także fikcyjne faktury chce zmniejszyć swoje obciążenie podatkowe, działanie takie można, jak się wydaje, zakwalifikować z art. 56 § 1 kks. Nie można zapominać, że faktury są jedynie załącznikami do deklaracji podatkowej.

Wracając na grunt przedmiotowej sprawy oczywistym jest, że oskarżony J. Z. aktywnie uczestnicząc w sporządzaniu fikcyjnych faktur mógł to robić tylko w jednym celu – zmniejszeniu obciążenia podatkowego osoby, która była faktycznym „odbiorcą” tych faktur, tj. S. J.. Inny cel takiego działania byłby nielogiczny a ponadto jest wykazane prawomocnym wyrokiem, że S. J. został skazany za takie właśnie działanie. Wywodzenie, że oskarżony nie działał w porozumieniu z nim jest nie do przyjęcia z uwagi na całokształt zebranych w sprawie dowodów oraz doświadczenie życiowe i logiczne rozumowanie. Bez znaczenia jest dla jego odpowiedzialności, że nie na wszystkich fakturach podrobił podpis S. J., wszak z ustaleń Sądu Okręgowego, w całej rozciągłości zaakceptowanych przez instancję odwoławczą wynika, że to J. Z. od początku aktywnie uczestniczył w procedurze wystawiania faktur, nie tylko nanosząc na nie podpis wystawcy ale dyktując ich treść P. K.. To oskarżony podał mu dane firmy S. J.. Nie ulega więc wątpliwości, że ponosi odpowiedzialność za sfałszowanie wszystkich dowodowych faktur wymienionych w zaskarżonym wyroku.

Apelacja zawiera dużą liczbę zarzutów odwoławczych ale w rzeczywistości wszystkie one sprowadzają się do jednego zagadnienia – kwestionują sprawstwo oskarżonego w zakresie okoliczności sporządzenia dowodowych faktur a nadto obrońca de facto podniósł zarzut obrazy prawa materialnego – art. 270 § 1 kk, bo tylko w ten sposób można interpretować jego wywód, że działania polegające na podpisaniu się na dokumencie za inną osobę jej imieniem i nazwiskiem bez podjęcia próby upodobnienia charakteru pisma do oryginalnego podpisu nie może być uznane za przestępstwo fałszerstwa materialnego.

Treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje na to, że wszystkie zarzuty podnoszone w apelacji są niezasadne. Sąd Okręgowy sprawstwo i winę oskarżonego wykazał ponad wszelką wątpliwość, uzasadnienie zaskarżonego wyroku, wbrew twierdzeniu apelującego, umożliwia jego merytoryczną kontrolę w postępowaniu odwoławczym.

Powyższe uprawnia do konkluzji, że apelacja stanowi wyłącznie nieprzekonującą polemikę z Sądem Okręgowym, w szczególności w zakresie oceny zebranych dowodów.

Sąd Apelacyjny podziela zatem pogląd, że działanie przypisane oskarżonemu było efektem wcześniejszego porozumienia z osobami wskazanymi w uzasadnieniu wyroku i miało na celu umożliwienie S. J. zmniejszenia jego obciążenia podatkowego. Trafnie Sąd I instancji ocenił, że działanie to miało postać pomocnictwa w rozumieniu art. 18 § 3 kk w zw. z art. 20 § 2 kks.

Sąd Apelacyjny podziela wreszcie stanowisko Sądu meriti co do rodzaju i wysokości kary wymierzonej oskarżonemu. Biorąc pod uwagę wysokość podatku narażonego na uszczuplenie, zarówno kar jednostkowych jak i kary łącznej nie sposób uznać za rażąco surowe a tylko w takim wypadku zachodziłaby konieczność ich obniżenia, także w trybie określonym w art. 447 § 1 kpk.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 kpk oraz art. 2 ust. 1 pkt. 4, art. 3 ust. 1 i art. 6 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 1983 Nr 49, poz. 223 ze zm.).

Marek Hibner Ewa Wieczorkiewicz Hanna Grądzielewska

N.M)