Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Nowaczyński (spr.)

Sędziowie: SSO Teresa Zawistowska

SR del. do SO Barbara Gobcewicz

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2013 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z wniosku B. T.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w G.

o ustanowienie służebności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 29 marca 2013 r. sygn. akt I Ns 510/11

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawczyni B. T. na rzecz uczestnika (...) Spółki Akcyjnej w G. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania za drugą instancję.

Sygn. akt I Ca 134/13

UZASADNIENIE

B. T. wniosła o ustanowienie za wynagrodzeniem służebności przesyłu na będącej jej własnością nieruchomości, tj. na działkach gruntu o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni 7,9863 ha, położonej w miejscowości P. – W., na rzecz uczestnika (...) S.A. w G.. Wnioskodawczyni zażądała również zasądzenia od uczestnika wynagrodzenia za ustanowienie służebności w wysokości jednorazowej 10.000 zł oraz kosztów postępowania według norm przepisanych.

(...) S.A. w G. przychylił się do wniosku o ustanowienie służebności przesyłu polegającej na znoszeniu przez właścicieli nieruchomości istnienia na przedmiotowej nieruchomości urządzeń przesyłowych, prawem uczestnika do korzystania z nieruchomości w celu zapewnienia swobodnego dostępu do urządzeń, w tym z wejścia (wjazdu) z odpowiednim sprzętem technicznym w celu przesyłu energii elektrycznej, eksploatacji urządzeń, przeprowadzania ich konserwacji, remontu i modernizacji oraz prawem dokonywania wycinki drzew, krzewów oraz innych roślin znajdujących się pod liniami oraz w pasie po 6 metrów z każdej strony na zewnątrz od skrajnych linii, na działce nr (...). Natomiast wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na działce nr (...). W uzasadnieniu swojego stanowiska podał, że tylko na działce nr (...) jest posadowiona infrastruktura elektrotechniczna należąca do uczestnika. Uczestnik zakwestionował wysokość żądanego wynagrodzenia za ustanowienie służebności jako rażąco wygórowanego, uznając za uzasadnione wynagrodzenie w kwocie nie wyższej niż 500 zł.

Pismem z dnia 28 stycznia 2013 roku wnioskodawczyni sprecyzowała, iż wnosi o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz (...) S.A. w G. na nieruchomości wnioskodawczyni stanowiącej działki nr (...), dla których prowadzona jest kw (...), działki (...), dla której prowadzona jest kw (...), działki (...) dla której prowadzona jest kw (...) o obszarze wskazanym przez biegłego z zakresu geodezji - polegającej na prawie wejścia na działki w celu naprawy i konserwacji oraz eksploatacji urządzeń przesyłowych należących do uczestnika w zakresie niezbędnym do prawidłowej obsługi za co rocznym wynagrodzeniem w wysokości 1.123 zł płatnym do 30 marca każdego roku lub jednorazowym w wysokości 11.117 zł.

Postanowieniem z dnia 29 marca 2013r. Sąd Rejonowy w Ostródzie ustanowił na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości P. obręb J. gmina M. – działki nr: (...)- stanowiącej własność wnioskodawczyni B. T. służebność przesyłu na rzecz uczestnika (...) Spółki Akcyjnej w G., polegającą na korzystaniu zgodnie z ich przeznaczeniem z linii napowietrznej SN 15 kV M. - M. i słupów, oznaczonych na kopii mapy zasadniczej – k. 236 akt sprawy, którą uczynił integralną częścią orzeczenia, dla udzielenia uczestnikowi dostępu do tych urządzeń w zakresie przeglądów, konserwacji, remontów i modernizacji. W pozostałym zakresie wniosek oddalono. Zasądzono również od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni wynagrodzenie za ustanowieni służebności przesyłu w kwocie 11.117 zł płatną w terminie 7 dni od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia. Nadto Sąd oddalił wniosek o zwrot kosztów postępowania i nakazał ściągnąć od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostródzie kwotę 6.320,83 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Orzeczenie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków:

B. T.jest właścicielem nieruchomości gruntowych o numerze ewidencyjnym (...)obręb 9 J., z przeznaczeniem na pastwiska, trawy i działki nr (...)z przeznaczeniem na grunty rolne zabudowane o pow. (...)ha położonych w miejscowości P.gm. M., dla których Sąd Rejonowy w Ostródzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w M.prowadzi KW nr (...). Do wnioskodawczyni należy również działka nr (...)obręb J., B – grunty rolne zabudowane położona w miejscowości P.gm. M.o obszarze (...), dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w M.prowadzi KW nr (...)oraz działka nr (...)obrębu J., R – grunty orne, położona w miejscowości P.gm. M.o obszarze (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w M.prowadzi KW nr (...).

Ustalił Sąd I instancji, że przez działkę nr (...) przebiega linia napowietrzna SN 15 kV nr 4810 M. – M. i jest posadowiony słup (...)-134. Nad działką nr (...) przebiega również linia napowietrzna SN 15 kV nr 4810 M. – M., zaś nad działką nr (...) usytuowana jest linia napowietrzna SN 15 kV nr 4810 M. – M., jeden słup (...)-135 oraz linia napowietrzna SN 15 kV – odgałęzienie do stacji transformatorowej „J.” O.- (...), jeden słup (...)-04 i linia napowietrzna SN 15 kV M. –M. Zachód nr (...), słup (...)-168, słup (...)ON-169, słup (...) -170. Przewody linii SN 15 kV (...) z jednym słupem nad działką wnioskodawczyni nr (...) mają 3 m, przewody linii SN 15 kV (...) z dwoma słupami nad działką wnioskodawczyni nr (...) mają 340 m, zaś przewody linii SN 15 kV (...) z trzema słupami nad działka nr (...) mają długość 290 m. Powierzchnia ograniczonego użytkowania wynikająca z położenia infrastruktury technicznej pozwanego wynosi 4.284, 9 m ² (437/45 = 195, 85 m ², 437/46 = 300,68 m ², a na działce (...) = 3788,37m ²).

Dalej Sąd a quo wskazał, iż przedmiotowe grunty stanowią dawną bazę gospodarczą ogrodnictwa w J.. Nieruchomość położona jest przy drodze wojewódzkiej nr (...) w kierunku M.. Działki nr (...) tworzą zwarty obszar o nieregularnym kształcie. Południowo wschodnia część tego obszaru tj. część działki nr (...) użytek N, (...) i niewielka część użytku ŁV położona jest na terenie objętym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obszaru miasta M. jako 1 R – tereny rolnicze. Pozostała część obszaru położona jest na terenie, dla którego nie ma obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z zapisami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy M. obszar ten położony jest na terenie opisanym jako teren wielofunkcyjny. Teren działek sąsiaduje od strony południowej z działką niezabudowaną przeznaczoną na cele rolne, od strony zachodniej z pasem drogi M. – M., od strony północnej z działkami zabudowanymi przeznaczonymi na cele wielofunkcyjne z niezabudowanymi działkami przeznaczonymi na cele rolne, a od strony wschodniej z niezabudowanymi działkami przeznaczonymi na cele wielofunkcyjne i rolne oraz jeziorem S.. Wartość rynkowa działek (...), zgodnie z opinią biegłego, za hektar gruntu wynosi 41.695, 79 zł.

Ustalił też Sąd, że wnioskodawczyni nabyła nieruchomości z posadowionymi według obecnego usytuowania urządzeniami elektroenergetycznymi należącymi do przedsiębiorstwa uczestnika. Linie służą do dostarczania prądu również do nieruchomości wnioskodawczyni. Strony podejmowały próby pozasądowego uregulowania kwestii ustanowienia służebności przesyłu, jednakże nie doszły w tej mierze do porozumienia.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek zasługiwał na uwzględnienie w części, albowiem jak wynika z poczynionych ustaleń infrastruktura techniczna należąca do przedsiębiorstwa energetycznego jest posadowiona jedynie na działkach nr (...) (wcześniej działka (...)), natomiast nie przebiega przez działkę o nr (...). Dokonując powyższego rozstrzygnięcia Sąd oparł się na dokumentach przedłożonych przez strony, których prawdziwości nie zakwestionowano oraz na opiniach powołanych w sprawie biegłych. Konkretnie w treści orzeczenia Sąd powołał się na mapę sporządzoną przez biegłego z zakresu elektroenergetyki J. K. (jego opinii uzupełniającej), albowiem biegły urządzenia i linie znajdujące się na nieruchomościach wnioskodawczyni naniósł na mapę wykonaną przez biegłą z zakresu geodezji J. S. (1). Wobec tego, zdaniem Sądu, wystarczającym było uczynienie integralną częścią orzeczenia tylko jednej mapy obok opisania urządzeń i linii zinwentaryzowanych przez biegłego z zakresu elektroenergetyki. Jedynie przy określeniu należnego wynagrodzenia Sąd oparł się na wyliczeniach, co do powierzchni obszaru ograniczonego użytkowania wynikającej z położenia infrastruktury technicznej, biegłej J. S., które z kolei drobiazgowo zostały jeszcze raz zweryfikowane przez biegłego z zakresu szacowania nieruchomości A. T. (1). Biegły ten eliminując nieuprawnione zaokrąglenia poczynione przez biegłą z zakresu geodezji stosując metodologię polegająca na odjęciu powierzchni ochronnej urządzeń elektroenergetycznych i dane podane przez biegłego geodetę, co do długości linii przedstawił rzeczywistą powierzchnię ograniczonego korzystania. I tak na działce nr (...) strefa ograniczonego korzystania wyniosła 195, 85 m ² (u biegłej J. S. 196 m ² przy przyjęciu 34,36 metra x 5,70), na działce (...) wyniosła 300,68 m ² (u biegłej J. S. 301 m ² przy przyjęciu 54,25 m x 5,70 – jeden słup 8,55 m ²), na działce (...) wyniosła 3.788,37 m ² ( u biegłej J. S. 3.788 m ² przy przyjęciu 248,89 x 5.70- jeden słup 8,55 m ² +284,88 x 8,54 – 2 x 8,55 – 52, 50 + 7,84 x 3 m – 8,54).

Sąd uznając wyliczenia biegłego z zakresu geodezji zmodyfikowane przez biegłego z zakresu wyceny nieruchomości za czytelne postanowił na ich podstawie określić należne wnioskodawczyni wynagrodzenie. Biegły A. T. przedstawił swoją opinię w sposób jasny, logicznie formułując swoje wnioski i popierając je skrupulatnymi wyliczeniami . Ponadto do opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości strony nie zgłaszały zastrzeżeń czy wątpliwości, ani nie wnosiły o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej, pomimo stosownego pouczenia jakie otrzymały.

Sąd I instancji zważył, że godnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Ustanowienie takiej służebności ma zwykle większe znaczenie dla przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług związanych z dostarczeniem mediów. W związku z tym, iż przesyłane za pomocą urządzeń „produkty” mają charakter niezbędnego dla ogółu ludności „dobra” uznano, że wykonywane w tym zakresie usługi mają charakter quasi publiczny. To powoduje zaś, że istnieje konieczność ograniczenia właścicieli nieruchomości w zakresie wyłącznego korzystania z tych nieruchomości. Zasadność żądania wnioskodawczyni wypływa także z brzmienia przepisu art. 305 ² § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń przesyłowych, właściciel może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że strony nie były w stanie dojść do porozumienia w przedmiocie umowy, o której mowa we wskazanym przepisie. Nie ulega także wątpliwości, że ustanowienie służebności jest w przedmiotowej sprawie konieczne dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, z uwagi na już istniejące linie i posadowione słupy.

W związku z powyższy, w ocenie Sądu, żądanie w znacznej części zasługiwało na uwzględnienie, o czym orzeczono jak w pkt. I , II i III sentencji według zakresu określonego ostatecznie przez biegłego z zakresu elektroenergetyki J. K.przy przyjęciu wytyczonych przez niego stref ochronnych. W opinii Sądu powierzchnia zajęta pod słupy elektroenergetyczne z uwzględnieniem stref ochronnych przyjęta na poziomie (...) zagwarantuje prowadzenie prawidłowej obsługi i eksploatacji, zapewni bezpieczny dostęp w celu np. wymiany, przeglądu, oględzin, okresowej konserwacji. Natomiast ustalenie strefy ograniczonego korzystania na poziomie (...)zabezpieczy interesy wnioskodawczyni, która przez posadowienie linii na swojej nieruchomości jest siłą rzeczy ograniczona w swobodnym korzystaniu z przysługującej jej własności. Skoro zaś na działce nr (...)nie znajdują się żadne urządzenia przesyłowe należało wniosek w tym zakresie oddalić (pkt. IV orzeczenia).

Następnie Sąd zważył, że elementem spornym pomiędzy stronami była wysokość należnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Uczestnik bowiem proponował wynagrodzenie jednorazowe w kwocie 500 zł. Wnioskodawczyni domagała się początkowo wynagrodzenia płatnego jednorazowo w kwocie 10.000 zł, a następnie po zapoznaniu się z treścią opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości wniosła o przyznanie jej wynagrodzenia cyklicznego po 1.123 zł rocznie lub ewentualnie jednorazowego w kwocie 11.117 zł. Z uwagi na brak ustawowych wskazówek, według których należy ustalić wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należało w drodze analogii sięgnąć do dorobku orzecznictwa i doktryny dotyczących wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości obciążonej za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Skutkiem ustanowienia tej służebności jest w istocie pozbawienie dotychczasowego właściciela możności wykorzystywania gruntu zajętego pod drogę, natomiast skutkiem ustanowienia służebności przesyłu wyłącznie ograniczenie użytkowania polegające na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. Wynagrodzenie powinno być proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść prawa własności, uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście mieć na względzie straty właściciela z uszczuplenia prawa własności. Inwestycja na nieruchomości obciążonej służąca w gruncie rzeczy celom publicznym jest zdarzeniem nieodwracalnym w pewnym przedziale czasu. Przewidywany okres trwałości urządzeń ma również wpływ na wysokość wynagrodzenia, którego suma nawet w odległej perspektywie nie powinna przekraczać wartości obciążonej nieruchomości. Przy ocenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wskazówką powinien być sposób wykorzystywania pozostałych nieruchomości właściciela (pozostałej części nieruchomości) oraz rozwój gospodarczy terenów położonych w sąsiedztwie, a ponadto, że na tych terenach urządzenie przesyłowe jest usytuowane, i że w związku z tym ewentualne zamierzenia inwestycyjne właściciela z tych przyczyn mogą być ograniczone. Sąd wskazał również, że wynagrodzenie w zasadzie powinno być jednorazowe, lecz i nie wyklucza się przyznania go w postaci świadczeń okresowych. Różnica w sposobie zapłaty nie zmienia faktu, że jest to jedno wynagrodzenie, ustalane przy uwzględnieniu wszystkich czynników wpływających na jego wysokość i mające równoważyć w całości konsekwencje trwałego obciążenia nieruchomości. Zakres ograniczeń własności zależy w szczególności od rozmiaru i przeznaczenia nieruchomości oraz od rodzaju, usytuowania i sposobu korzystania z urządzeń przesyłowych. Wynagrodzenie należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej za samo ustanowienie służebności, ma zrekompensować ograniczenie w korzystaniu z niej, przy uwzględnieniu stopnia ingerencji w prawo własności, i jest niezależne od poniesienia szkody. Zdaniem Sądu, jego uprawnienie do wyboru ekwiwalentnego świadczenia na rzecz właściciela pozwalało na odwołanie się do kryteriów stosowanych przy ustanawianiu innych służebności gruntowych, a nie stosunków obligacyjnych w postaci najmu lub dzierżawy i nie utożsamiać go ze szkodą, mimo powinności uwzględnienia ewentualnego zmniejszenia wartości nieruchomości i ewentualnych utraconych pożytków. Oznacza to, że wynagrodzenie powinno być ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności, w tym zakresu, charakteru i trwałości obciążenia, jego uciążliwości, wpływu na ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela, zmniejszenia jej wartości. Uwzględniać należy, czy urządzenia przesyłowe służą także zaspokojeniu potrzeb właściciela nieruchomości obciążonej i wówczas ewentualnie odpowiednio je pomniejszać. Przy wyborze charakteru wynagrodzenia trzeba mieć na względzie okoliczności sprawy i interes stron. Orzeczenie obowiązku świadczenia periodycznego przy niedopuszczalności zmiany wysokości może doprowadzić do deprecjacji jego wartości, stąd interesy właściciela lepiej mogą być zabezpieczone poprzez jednorazową zapłatę.

Mając na uwadze powyższe wskazania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w osobie A. T. (1), który określił wartość rynkową jednego hektara nieruchomości należącej do wnioskodawczyni na kwotę 41.695,79 zł. Wskazał również, iż w jego ocenie za powierzchnię zajętą pod słupami 95,25 m ² jako wyłączoną całkowicie z użytkowania przez wnioskodawczynię należało przyjąć współczynnik K(uwzględniający sposób korzystania z nieruchomości przez właściciela i przez uprawnionego) na poziomie 1,0. Biegły wyjaśnił bowiem, że wnioskodawczyni jest w ogóle pozbawiona prawa korzystania z zajętego gruntu i korzyści z niego czerpie wyłącznie przedsiębiorstwo przesyłowe. Natomiast dla strefy ograniczonego korzystania (...)należało przyjąć, zdaniem biegłego, współczynnik Kna poziomie (...), ze względu na ograniczenia możliwości zagospodarowania i zabudowy części powierzchni, brakiem możliwości sadzenia wysokiej roślinności na części powierzchni, lokalizacją słupów elektroenergetycznych na terenie, które trwale ograniczają sposób użytkowania nieruchomości zmuszając do dostosowania planów właściciela do cudzej infrastruktury czy wreszcie niekorzystny jej wpływ na wygląd całej nieruchomości. Sąd w pełni podzielił metodologię zastosowaną przez biegłego i wziął po uwagę, że wnioskodawczyni zmuszona jest też liczyć się z koniecznością znoszenia nieuniknionych wejść pracowników uczestnika na nieruchomość w celu konserwacji urządzeń przesyłowych oraz związanych z tym zniszczeń roślinności, jak również ze zmniejszeniem się rynkowej atrakcyjności nieruchomości, w wypadku próby jej sprzedaży. Dodatkowo realizacja planów wnioskodawczyni wykorzystania części działki nr (...)w celach turystycznych dla stworzenia infrastruktury rekreacyjnej i zabudowy są utrudnione, albowiem musi ona dostosować się do przebiegu już istniejących urządzeń przesyłowych na swojej działce.

Mając na uwadze powyższe rozważania ustalając, iż uciążliwości związane z przebiegiem linii nie przekraczają standardowych niedogodności, a w przypadku jej ewentualnej sprzedaży osoba poszukująca działki w celu wykorzystania inwestycyjnego i zagospodarowania zgodnie z przeznaczeniem będzie poszukiwać działki z dostępem do infrastruktury elektroenergetycznej, Sąd zasądził jednorazowe wynagrodzenie posługując się danymi dostarczonymi w treści opinii przez biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Przyjmując, że za 95,25 m ² gruntu wyłączonego z użytku należy się wynagrodzenie w kwocie 397 zł, (95,25m ² x 41.695,79 zł/ h x1), a grunt stanowiący strefę ograniczonego korzystania należy się wynagrodzenie w kwocie 11.117 zł (41.695,79 zł/ h x 0,42849 h x 0,6) , co daje sumę 10.719 zł 74 gr. Zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawy brak było podstaw do ustalenia wynagrodzenia w formie periodycznej, albowiem ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela nie jest znaczące i pozwala na realizowanie przez niego własnych celów gospodarczych na omawianych nieruchomościach. Nie dyskwalifikuje przeznaczenia gruntów pozbawiając właściciela możliwości ich wykorzystywania. Co więcej urządzenia przesyłowe służą również zaspokajaniu potrzeb właściciela nieruchomości obciążonej. W tym stanie rzeczy, na zasadzie art. 305 ² § 1 k.c., orzeczono jak w pkt. IV postanowienia.

Wyjaśnił również Sąd, że zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. każdy z uczestników postępowania nieprocesowego ponosi koszty postępowania związane ze swoim uczestnictwem w sprawie. Każdy uczestnik postępowania ponosi zatem koszty związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez sąd, na jego wniosek lub z urzędu. Sąd nie uznał za słuszne skorzystania z wyjątków od powyższej zasady, jakie oferują § 2 i § 3 cytowanego przepisu, i dlatego orzeczono jak w pkt VI postanowienia. O kosztach sądowych orzeczono po myśli art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 520 § 1 k.p.c. Koszty wynagrodzenia biegłych sporządzających opinie w sumie wyniosły 9.628 zł 83 gr, a nieopłacona została z tej sumy kwota 6.320 zł 83 gr. Zdaniem Sądu, z uwagi na fakt, że dowody te zostały przeprowadzone w interesie uczestniczki, która w ten sposób uzyskała tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni należało nakazać ściągnąć od niej poniesione tymczasowo wydatki (pkt VII orzeczenia).

Apelację od powyższego postanowienia wywiodła wnioskodawczyni B. T., która podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 305 ² § 1 k.c. polegający na przyjęciu, ze nie przysługuje jej wynagrodzenie okresowe za ustanowienie służebności przesyłu, wniosła o jego zmianę poprzez przyznanie od uczestnika wynagrodzenia w stosunku rocznym w wysokości 123 zł płatnego do 30 marca każdego roku z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia, ewentualnie domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji – przy uwzględnieniu kosztów postępowania za obie instancje. W uzasadnieniu wskazano, że Sąd Rejonowy w sposób wyczerpujący wyjaśnił przesłanki, które mają wpływ na wysokość przyznawanego wynagrodzenia za ustanowienie służebności, jednak nie wziął pod uwagę zasadnego wniosku, że w przedmiotowej sprawie, wobec znaczącego ograniczenia możliwości korzystania przez wnioskodawczynię z nieruchomości, celowym było przyznanie wynagrodzenia okresowego w kwotach po 1.123 zł rocznie. Mianowicie, wnioskodawczyni jest w ogóle pozbawiona prawa do korzystania z zajętego gruntu i korzyści z nieruchomości czerpie wyłącznie przedsiębiorstwo przesyłowe. Ogranicza to również jej plany związane z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej.

W odpowiedzi na apelację uczestnik (...) Spółka Akcyjna w G. domagał się jej oddalenia i zasądzenia od wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego, zarzucając że argumenty podniesione w apelacji są nietrafne, mają charakter ogólnikowy i nie znajdują potwierdzenia w okolicznościach przedmiotowej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jako niezasadna podlegała oddaleniu, gdyż wbrew stawianemu zarzutowi Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia prawa materialnego, tj. art. 305 ² § 1 k.c., poprzez zasądzenie na jej rzecz od uczestnika jednorazowego wynagrodzenia w kwocie 11.117 zł za ustanowienie służebności przesyłu.

Należy wskazać, że Sąd Rejonowy trafnie orzekł o żądaniu wniosku, tak w zakresie rozstrzygnięcia o ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego, jak i należnego wynagrodzenia za ustanowienie tego prawa. Poczynione w tym zakresie ustalenia i oceny znajdowały podstawę w przepisach prawa materialnego i wynikały z niekwestionowanych opinii biegłych. Również sama wnioskodawczyni na żadnym etapie postępowania takich ustaleń i ocen nie kwestionowała, w szczególności dotyczących ustalonego przez biegłego A. T. (1) wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Wystarczy przypomnieć, że we wniosku B. T. domagała się wynagrodzenia płatnego jednorazowo w kwocie 10.000 zł, zaś po wydaniu opinii przez biegłego z zakresu szacowania nieruchomości wniosła o przyznanie wynagrodzenia okresowego po 1.123 zł rocznie lub jednorazowego w kwocie 11.117 zł (były to kwoty wynikające z opinii biegłego A. T. (1)). Dopiero na etapie postępowania apelacyjnego wnioskodawczyni domagała się zasądzenia wynagrodzenia okresowego za ustanowienie służebności przesyłu w kwotach po 123 zł rocznie (jak należało przyjąć była to omyłka pisarska apelacji, gdyż chodziło zapewne o wskazywane wynagrodzenie roczne w kwotach po 1.123 zł).

Faktycznie więc skarżąca zakwestionowała jedynie ustalenie, że należy się jej od uczestnika wynagrodzenie jednorazowe zamiast okresowego, i dlatego tylko w takim zakresie Sąd Okręgowy obowiązany był do dokonania oceny zebranego materiału dowodowego, przyjmując pozostałe ustalenia i oceny za własne, w tym również co do wysokości ustalonego przez Sąd I instancji wynagrodzenia.

Zgodzić można się z wywodem apelacji, że zgodnie z art. 305 ² § 1 k.c. wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w zasadzie powinno być jednorazowe, ale nie wyklucza się przyznania go w formie świadczeń okresowych. Różnica w sposobie zapłaty nie zmienia faktu, że jest to jedno wynagrodzenie, ustalane przy uwzględnieniu wszystkich czynników wpływających na jego wysokość i mające zrównoważyć w całości konsekwencje trwałego obciążenia nieruchomości (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012r., IV CSK 56/12, LEX nr 1227856). Przy wyborze rodzaju wynagrodzenia trzeba mieć na względzie okoliczności sprawy i interes stron, gdyż ustalenie świadczenia okresowego, jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, przy niedopuszczalności zmiany jego wysokości może doprowadzić do deprecjacji jego wartości. Ponadto należało uwzględnić zakres ograniczenia korzystania z nieruchomości, gdyż przyznanie wygrodzenia okresowego byłoby uzasadnione w sytuacji znaczącego ograniczenia prawa osoby uprawnionej. Tak też uzasadniała w apelacji swoje stanowisko wnioskodawczyni, twierdząc że jest w ogóle pozbawiona prawa do korzystania z zajętego gruntu i korzyści z nieruchomości czerpie wyłącznie przedsiębiorstwo przesyłowe, co ogranicza również jej plany związane z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Tymczasem z niekwestionowanych ustaleń sprawy wynikało, że powierzchnia gruntu wyłączona z korzystania przez wnioskodawczynię wynosi 95 m ², zaś strefa ograniczonego korzystania dotyczy powierzchni 4.284,9 m ² i oczywiście musiała być odniesiona do całości nieruchomości. W takim stanie nie można było uznać, że mamy do czynienia ze znaczącym ograniczeniem możliwości korzystania przez wnioskodawczynię z nieruchomości, tym bardziej, że aktywnie korzysta ze swoich działek, które nabyła zresztą już w stanie z obciążeniem w postaci infrastruktury elektroenergetycznej. (...) wykorzystywanie działek jest więc możliwe i nie pozbawia wnioskodawczyni realizacji planów związanych z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, nie mówiąc o tym, że dla realizacji tych celów korzysta ona przecież z urządzeń przedsiębiorstwa przesyłowego usytuowanych na jej działkach.

W takim stanie, skoro ustawa nie określa czy wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu ustala się w wysokości jednorazowej czy okresowej, to sąd rozpoznający sprawę musi w ramach swobodnej oceny dowodów, statuowanej przepisem art. 233 § 1 k.p.c., określić odpowiednie wynagrodzenie. Temu obowiązkowi Sąd pierwszej instancji podołał, w sposób wszechstronny i logiczny uzasadnił przyjęte stanowisko, co znajduje odzwierciedlenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Trzeba również wskazać, że sąd ustalając odpowiednie wynagrodzenie na podstawie art. 305 ² § 1 k.c. orzeka o nim z urzędu, niezależnie od wniosku właściciela nieruchomości służebnej, co nie zmienia faktu, że zgłoszony wniosek o zasądzenie wynagrodzenia ma znaczenie dla jego ustalenia w wysokości jednorazowej, bądź okresowej. Tymczasem w przedmiotowej sprawie początkowo wnioskodawczyni domagała się ustanowienia wynagrodzenia w kwocie jednorazowej, by po opinii biegłego dopuścić również możliwość zasądzenia wynagrodzenia okresowego. W tym rozumieniu orzeczenie w zaskarżonej części odpowiadało więc wnioskowi zgłoszonemu przez wnioskodawczynię.

Z przedstawionych względów apelacja wnioskodawczyni jako niezasadna polegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono na mocy art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z §§ 7 pkt 3 i 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t.: Dz. U. z 2013r., poz. 490).