Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2013 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o emeryturę

na skutek skargi K. S. o wznowienie postępowania

od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

z dnia 26 września 2012 r. sygn. akt III AUa 437/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 20 grudnia 2011 r. sygn. akt VII U 1398/11 oraz poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do wstrzymania K. S. wypłaty emerytury od dnia 11 października 2011r.;

2.  wniosek o wypłatę ustawowych odsetek przekazuje do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. do rozpoznania.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 września 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., działając z urzędu, wstrzymał K. S. od dnia 1 października 2011 r. wypłatę emerytury. Organ rentowy wskazał, że wypłata emerytury podlega zawieszeniu, gdyż K. S. kontynuuje zatrudnienie po dacie 1 października 2011r., tj. po dniu wejścia w życie nowych przepisów. W celu podjęcia wypłaty emerytury należy przedłożyć w oddziale ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie, potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Odwołanie od powyżej wskazanej decyzji złożyła K. S. wnosząc o uznanie ww. decyzji za niezgodną z obowiązującym prawem i jej uchylenie, nadto przedstawienie przez Sąd pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu w trybie art. 193 Konstytucji RP o zgodności nowych przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS z normami konstytucyjnymi. W dalszej części odwołania odwołująca wskazała, że nowe przepisy prawa naruszają konstytucyjne zasady: praw nabytych i nie działania prawa wstecz, przez to są krzywdzące dla emerytów. Co więcej, nowe przepisy prawa nie odpowiadają realiom zatrudnienia i pomijają w zupełności istnienie określonych procedur wyłaniania pracowników np. w drodze konkursu.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2011r., sygn. 1398/11, Sąd Okręgowy w Poznaniu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie K. S..

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

K. S., urodzona w dniu (...), z zawodu prawnik, od 1 czerwca 1975 r. jest zatrudniona jako radca prawny w (...) Urzędzie Wojewódzkim w P. na czas nieokreślony, a od 15 maja 1985 r. odwołująca pracuje nadto w (...) w P..

W dniu 30 listopada 2009 r. odwołująca wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 13 stycznia 2010r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. przyznał K. S. prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2009r. i podjął jej wypłatę od dnia 1 grudnia 2009r.

Z dniem 1 stycznia 2011r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzające zmianę z dniem 1 października 2011 r. przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w wyniku których emerytury przyznane przed dniem 1 stycznia 2011 r. - w razie kontynuowania przez świadczeniobiorców zatrudnienia, ulegną zawieszeniu od dnia 1 października 2011r.

K. S. kontynuuje zatrudnienie w (...) Urzędzie Wojewódzkim w P. do chwili obecnej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów, zgromadzonych w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dokumentów przedłożonych do akt sprawy oraz zeznań odwołującej K. S..

Mając powyższe na uwadze oraz przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. nr 257, poz. 1726) Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie jest bezzasadne. Ustawodawca w art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw - z dniem 1 stycznia 2011 r. dodał do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - art. 103a, który brzmi: „prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego”. Natomiast, zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw - do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 6 (tj. ustawa o emeryturach i rentach z FUS), oraz ustawy, o której mowa w art. 18 (tj. ustawa o emeryturach pomostowych), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, poczynając od dnia 1 października 2011r.

Wobec powyższego stanu prawnego oraz ustalonego stanu faktycznego, który był bezsporny (odwołująca kontynuuje zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy) Sąd I instancji oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Powyższy wyrok w całości apelacją z dnia 18 stycznia 2012r. zaskarżyła K. S.. Apelująca zarzuciła Sądowi I instancji, że orzeczenie zostało wydane z pominięciem kontroli konstytucyjności aktu normatywnego w oparciu o przepis art. 193 Konstytucji RP przez zadanie Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego, pomimo, że od odpowiedzi na pytanie prawne zależało rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem (instytucją rangi konstytucyjnej), wydając wyrok na podstawie niekonstytucyjnego przepisu prawnego art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz.1227 ze zm.).

Wyrokiem z dnia 26 września 2012r., sygn. III AUa 437/12, Sąd Apelacyjny w poznaniu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację K. S..

W dniu 25 stycznia 2013r. K. S. złożyła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem na podstawie art. 401 ^{( 1)} k.p.c. W uzasadnieniu skarżąca wskazała na wyrok trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. K 2/12.

Skarżąca wniosła o:

1)  wznowienie postępowania,

2)  zmianę prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 września 2012r., sygn. akt III AUa 437/12 i o uwzględnienie apelacji od wyroku Sądu okręgowego w Poznaniu z dnia 20 grudnia 2011r., sygn. VII 1398/11 poprzez uchylenie decyzji ZUS z dnia 21 września 2011r. i nakazanie wypłaty należnej odwołującej emerytury za cały okres zawieszenia jej wypłaty,

3)  zasądzenia kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Skarga okazała się zasadna.

Wskazać należy, że art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przewiduje, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, stanowi podstawę do wznowienia postępowania.

W myśl art. 401 ¹ k.p.c. można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Przepis ten stanowi realizację reguły zawartej w powołanym art. 190 ust. 4 Konstytucji na gruncie postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego.

Stosownie do art. 405 k.p.c. do wznowienia postępowania na podstawie przewidzianej w art. 401 ¹ k.p.c. właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej, co w stanie faktycznym sprawy oznacza właściwość Sądu Apelacyjnego.

W tym miejscu należy wskazać, że ustawą z dnia 21 stycznia 2000r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. Nr 9, poz. 118 ) ustawodawca dodał do art. 103 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ust. 2a, wprowadzając obowiązek uprzedniego rozwiązania stosunku pracy w celu realizacji prawa do emerytury. Od 1 lipca 2000 roku, tj. od daty wejścia w życie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nierozwiązanie stosunku pracy powodowało, że prawo do świadczenia mogło zostać ustalone, ale nie mogło zostać zrealizowane – zostało zawieszone. Wskazany art. 103 ust. 2a został uchylony mocą art. 37 pkt. 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008r. o emeryturach kapitałowych ( Dz. U. Nr 228, poz. 1507 ). Od 8 stycznia 2009r. treścią ryzyka emerytalnego ponownie było osiągnięcie odpowiedniego wieku. Ten stan prawny obowiązywał do 31 grudnia 2010 r.

Od 1 stycznia 2011r. obowiązuje art. 103a, dodany do ustawy o emeryturach i rentach z FUS na podstawie art. 6 pkt. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 roku Nr 291, poz. 1707 ), znoszący możliwość pobierania emerytury bez rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą, na rzecz, którego była wykonywana praca bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS objął wszystkich emerytów, czyli tych, którzy prawo do emerytury uzyskają od momentu jego wejścia w życie oraz tych, którzy przeszli na emeryturę wcześniej. Ci emeryci, którzy nabyli prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę jeszcze przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie zmiany, czyli do 30 września 2011 r. Jeżeli do tego momentu stosunek pracy nie ustał, wypłata emerytury została przez ZUS wstrzymana, poczynając od 1 października 2011 r. Podkreślić należy, że art. 103a, uniemożliwiając realizację prawa do emerytury do czasu rozwiązania stosunku pracy, konstruuje treść ryzyka emerytalnego jako prawo do odejścia z rynku pracy i uzyskania świadczenia emerytalnego. Ryzyko emerytalne to zdarzenie prawne uzasadniające realizację prawa do emerytury.

Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 listopada 2012r. stwierdził, że określenie treści ryzyka emerytalnego przez ustawodawcę jest dla adresatów takiej regulacji informacją, jakie warunki muszą spełnić, żeby zrealizować swoje prawo do świadczenia emerytalnego. W tym kontekście, jeśli ubezpieczony już raz te warunki skutecznie spełnił, tj. osiągnął wiek emerytalny i odpowiedni staż pracy w okresie od 8 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2010r., to niedopuszczalne jest – z punktu widzenia zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, nakazanie mu zastosowania się do nowej treści ryzyka, czyli nakazanie mu ponownego zrealizowania już raz skutecznie zrealizowanego prawa do emerytury.

Skutkiem omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest utrata mocy art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r. z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2010 r.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że skarżąca K. S. , która nabył prawo do emerytury od 13 stycznia 2010 r. mieści się w wąskim kręgu osób, w stosunku do których Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. K. S. nabyła bowiem prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów tj. po osiągnięciu odpowiedniego wieku oraz udowodnieniu wymaganego stażu pracy, bez konieczności rozwiązania stosunku pracy.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że niekonstytucyjność przepisów stwierdzona wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12 ma wpływ na treść wyroku objętego skargą, co powodować musiało wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 września 2012r., sygn. akt III AUa 437/12 i zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 20 grudnia 2011r. sygn. akt VII U 1398/11 oraz poprzedzającej go decyzji z dnia 21 września 2011 roku i podjęcie wypłaty emerytury wnioskodawczyni od dnia 11 października 2011r., o czym orzekł na podstawie art. 412 § 2 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c., jak w pkt. 1 sentencji wyroku.

W zakresie wniosku o wypłatę odsetek ustawowych zawartym w skardze, Sąd Apelacyjny wskazuje na art. 464 § 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 464 § 1 k.p.c. odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ i w tym wypadku Sąd przekaże mu sprawę.

Podnieść należy, że Sąd ma obowiązek przekazać sprawę właściwemu organowi bez badania zasadności zgłaszanego roszczenia. Przepis ten ma w pełni zastosowanie w niniejszej sprawie, bowiem skoro do rozstrzygnięcia żądania ubezpieczonej właściwy jest organ rentowy, a Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, może jedynie zbadać zasadność wydanej w sprawie decyzji, to prawidłowo Sąd I instancji orzekł jak w punkcie drugim sentencji zaskarżonego postanowienia.

O powyższym Sąd orzekł w pkt. 2 sentencji wyroku.

/SSA Marek Borkiewicz/ /SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska/ /SSA Iwona Niewiadowska- Patzer/