Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 153/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie - II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Mirosława Strzelecka

Sędziowie: SA – Anna Prokopiuk (spr.)

SO (del.) – Dorota Tyrała

Protokolant: – sekr. sąd. Kazimiera Zbysińska

przy udziale Prokuratora Jerzego Mierzewskiego

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2013 r.

sprawy M. W.

oskarżonego z art. 148 § 1 k.k.

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w. W.

z dnia 20 grudnia 2012 r. sygn. akt VIII K 321/11

- utrzymuje w mocy zaskarżony wobec oskarżonego M. W. wyrok;

- zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa;

- zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. Ś. – Kancelaria Adwokacka w W. 738 zł (siedemset trzydzieści osiem) w tym 23 % VAT tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu pełnionej przed Sądem Apelacyjnym.

UZASADNIENIE

M. W. został oskarżony o to, że w godzinach nocnych 2/3 grudnia 2009 r. w W. w mieszkaniu przy ul. (...), przewidując i godząc się na pozbawienie życia T. W. wielokrotnie uderzył go pięścią i kopnął nogą po głowie i tułowiu, wywierał własnym ciałem ucisk na klatkę piersiową i długotrwale uciskał ręką na szyję, czym spowodował obrażenia ciała w postaci: obustronnego złamania żeber, poprzecznego złamania trzonu mostka z wylewami krwawymi w tkankach miękkich, ogniska stłuczenia miąższu płuca lewego, wylewów krwawych w tkankach miękkich szyi, licznych wybroczyn i podbiegnięć krwawych w skórze szyi i prawego barku, złamania rożka większego prawego kości gnykowej, rożka prawego chrząstki tarczowatej krtani i złamania chrząstki tarczowatej krtani, silnie wyrażonego rozdęcia miąższu płucnego, wieloodłamowego złamania kości nosa, licznych obrażeń powłok głowy w postaci otarć naskórka, zasinień i ran tłuczonych, podbiegnięć krwawych w tkance podskórnej głowy, pojedynczych podbiegnięć krwawych pod oponami miękkimi mózgu, podbiegnięć krwawych w tkankach miękkich grzbietu, które doprowadziły do śmierci T. W.

tj. o czyn z art. 148 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w. W. wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r. sygn. akt VIII K 321/11 oskarżonego M. W. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z tym, że w opisie czynu w miejsce „długotrwale uciskał ręką na szyję” wprowadził zapis „uciskał ręką na szyję”, eliminując słowo „długotrwale” i za ten czyn z mocy art. 148 § 1 k.k. skazał go na karę 8 lat pozbawienia wolności; na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 3 grudnia 2009 roku do dnia 20 grudnia 2012 roku. Sąd nadto orzekł o dowodach rzeczowych na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. i art. 231 § 1 k.p.k., orzekł też o kosztach sądowych oraz kosztach nieopłaconej obrony z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżyła obrońca oskarżonego, w całości. Zarzuciła wyrokowi obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegającą na naruszeniu art. 7 k.p.k., tj. zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez dokonanie przez Sąd I instancji ustaleń w zakresie postaci zamiaru oskarżonego z całkowitym pominięciem szeregu istotnych okoliczności wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego.

W konkluzji obrońca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie oskarżonego M. W. za winnego spowodowania u T. W. ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, którego nieumyślnym następstwem była śmierć pokrzywdzonego, tj. o zmianę kwalifikacji prawnej czynu przypisanego M. W. z art. 148 § 1 k.k. na czyn z art. 156 § 3 k.k. ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Wprawdzie apelacja obrońcy nie podnosi wprost zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, jednak analiza zarzutu wyartykułowanego w pkt 1 apelacji, określonego jako obraza przepisów postępowania, konkretnie art. 7 k.p.k., prowadziła do wniosku, że w istocie intencją skarżącego było wskazanie na wadliwe ustalenia faktyczne w zakresie strony podmiotowej. Do takiego wniosku prowadzi także argumentacja zawarta w uzasadnieniu apelacji, sprowadzająca się do kwestionowania ustalenia, że oskarżony godził się na spowodowanie śmierci ojca. Zdaniem skarżącego prawidłowa ocena materiału dowodowego prowadzi do ustalenia faktycznego, że oskarżony M. W. popełnił czyn z art. 156 § 3 k.k. a nie – jak przyjęto w zaskarżonym wyroku – z art. 148 § 1 k.k.

Wbrew zarzutowi obrońcy, Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd
I instancji, po starannym przeprowadzeniu postępowania dowodowego, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie, opierając je na całokształcie materiału dowodowego ujawnionego na rozprawie. Z treści uzasadnienia wyroku wynika, iż Sąd Okręgowy, ustalając stan faktyczny uwzględnił wyjaśnienia oskarżonego w znacznej części i również na ich podstawie poczynił ustalenia co do przebiegu zdarzenia oraz zamiaru sprawcy. Wyrazem tego jest chociażby fakt, iż oskarżonemu nie został przypisany zamiar bezpośredni dokonania zabójstwa. Jednocześnie jednak Sąd meriti zweryfikował wyjaśnienia oskarżonego co do przebiegu krytycznego zdarzenia innymi dowodami przeprowadzonymi w sprawie. Zasadnie Sąd I instancji ustalił, iż to oskarżony, a nie – jak sugeruje apelująca – był stroną agresywną w trakcie zdarzenia. To z zeznań świadka H. M., której Sąd meriti zasadnie dał wiarę po dokonaniu analizy jej zeznań, obecnej w miejscu zdarzenia wynika, iż M. W., w jego początkowej fazie, co najmniej trzykrotnie uderzył ojca w twarz, choć ten nie używał wobec niego przemocy fizycznej. Widziała też jak oskarżony kopnął trzykrotnie leżącego na podłodze pokrzywdzonego w brzuch. Świadek ta nadto zeznała, że oskarżony staje się agresywny po spożyciu alkoholu. Fakty podane przez świadka H. M. co do strony atakującej w trakcie zdarzenia potwierdzają dokumenty opisujące rodzaj i zakres obrażeń ciała stwierdzonych u pokrzywdzonego T. W. (protokół sądowo – lekarskich oględzin zwłok k. 135 – 143) i oskarżonego M. W. (protokół oględzin k. 30 – 32). Z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej wynika nadto, że u pokrzywdzonego stwierdził również obrażenia świadczące o tym, iż bronił się, zasłaniając rękoma przed zadawanymi ciosami (opinia z 6 maja 2010 r. k. 290 – 294). Prezentowana w uzasadnieniu apelacji teza o agresywności pokrzywdzonego usprawiedliwiającej niejako zachowanie oskarżonego, nie znajduje potwierdzenia w dowodach. Zarówno była żona T. W. – świadek S. W., jak i pracownicy opieki społecznej św. M. H. i św. U. T. przyznały, że pokrzywdzony nadużywał alkoholu i po jego użyciu był agresywny, ale jedynie słownie, wszczynał kłótnie. Świadek U. T. przy tym określała go jako raczej spokojnego człowieka. Obrońca oskarżonego eksponuje w motywach apelacji pozytywne zachowanie oskarżonego po zdarzeniu, który jakoby miał pojednać się z ojcem i zatroszczyć się o niego proponując wezwanie lekarza, a rano wezwał pogotowie. Zdaniem skarżącej tego rodzaju zachowanie wyklucza przyjęcie, że godził się on na śmierć pokrzywdzonego. Autorka apelacji jednak pominęła okoliczność, iż takie swoje zachowanie oskarżony przedstawił dopiero w wyjaśnieniach złożonych na rozprawie w toku pierwszego rozpoznania sprawy, znając materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym, nadto iż nie zostało ono potwierdzone zeznaniami świadka H. M.. Faktem udowodnionym jest natomiast, że oskarżony 3 grudnia 2009 r. wezwał pogotowie ratunkowe, ale uczynił to dopiero ok. godz. 12 – tej, gdy – wraz z H. M. – zorientował się, że ojciec nie oddycha.

Zarzucając wyrokowi obrazę art. 7 k.p.k. przez pominięcie szeregu okoliczności istotnych dla ustalenia postaci zamiaru oskarżonego, skarżąca wskazała, że Sąd I instancji pominął w rozważaniach treść opinii biegłych psychiatrów, z której wynika, że spożyty przez oskarżonego alkohol wpłynął na jego racjonalne myślenie i sprawił, że konsekwencje jego działania były dla niego trudniejsze do przewidzenia. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, iż Sąd Okręgowy w swych rozważaniach nie pominął zarówno opinii psychiatrycznej, jak i psychologicznej wydanej w toku postępowania wobec oskarżonego. Natomiast obrońca oskarżonego zbyt dużą wagę nadaje wpływowi spożytego alkoholu na racjonale myślenie w trakcie zdarzenia i w konsekwencji na rodzaj zamiaru, z którym działał w sytuacji, gdy biegli wprost stwierdzili, że oskarżony znał dobrze wpływ alkoholu na swój organizm, na swoje funkcjonowanie. Wiedział, że po spożyciu alkoholu staje się agresywny. Stwierdzone przez biegłych lekarzy psychiatrów działanie spożytego alkoholu na racjonalne myślenie oskarżonego nie oznacza, że funkcje intelektualne oskarżonego zostały zniesione czy ograniczone w stopniu wykluczających kontrolowanie swego zachowania w ogóle. Charakter tego zachowania – zadawanie ciosów osobie, nad którą miał znaczną przewagę fizyczną z uwagi na wiek i stan zdrowia, wywieranie ucisku na klatkę piersiową pokrzywdzonego i wielość uderzeń prowadzących do powstania licznych i poważnych obrażeń – obustronnego złamania żeber, trzonu mostka, stłuczenia miąższu płuca, wieloodłamowego złamania kości nosa, a na skutek bezpośredniego ucisku wywieranego ręką na szyję w zakresie obu jej przedniobocznych powierzchni – złamania rożka kości gnykowej, rożka chrząstki tarczowatej krtani, które w konsekwencji doprowadziły do śmierci pokrzywdzonego, (vide protokół sądowo- lekarskich oględzin zwłok, opinia biegłego medyka sądowego), pozostawienie następnie pobitego na wiele godzin bez udzielenia pomocy lekarskiej, dawały Sądowi Okręgowemu podstawy do wnioskowania o istnieniu po stronie sprawcy zamiaru ewentualnego zabójstwa T. W.. Wnioskowanie takie nie pozostaje w sprzeczności zarówno z zasadami prawidłowego rozumowania, jak też doświadczeniem życiowym i wskazaniami wiedzy. Zgodne jest również ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, który m.in. w wyroku z dnia 6 stycznia 2004 r. stwierdził, iż ustalenia co do zamiaru sprawcy powinny wynikać z analizy całokształtu okoliczności zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych. W sytuacji, gdy na podstawie wyjaśnień oskarżonego nie da się w sposób nie budzący wątpliwości ustalić zamiaru sprawcy (jak w sprawie przedmiotowej), to dla prawidłowego ustalenia rzeczywistego zamiaru sąd powinien sięgnąć do najbardziej uchwytnych i widocznych elementów działania sprawcy, to jest do okoliczności przedmiotowych (sygn. IV KK 276 OSNwK 2004/1/29). Jednolite i konsekwentne stanowisko judykatury w powyższym zakresie zostało także zaaprobowane przez doktrynę (por. m. in. Komentarz do art. 9 Kodeksu karnego G. Bogdan, Z. Ćwiąkalskim, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny, część ogólna. Komentarz Tom. I Komentarz do art. 1-116 k.k. Zakamycze 2004.07.01 teza 3 i powołane w niej orzeczenia).

Sąd I instancji słusznie zatem uznał, uwzględniając wyjaśnienia oskarżonego, że brak jest podstaw do przypisania oskarżonemu zamiaru bezpośredniego dokonania zabójstwa T. W. i ustalił, wskazując na wyżej opisane elementy zachowania sprawcy, iż działał on z zamiarem ewentualnym. Na tę ocenę zamiaru oskarżonego nie ma wpływu podniesiony przez niego motyw działania, tj. prowokowanie po stronie pokrzywdzonego. Motywacja ta bowiem nie wyłącza zarówno możliwości przewidywania przez niego śmierci pokrzywdzonego, jak i godzenie się
na nią.

Na podstawie prawidłowych ustaleń faktycznych opartych na całokształcie materiału dowodowego, ocenionego zgodnie z dyrektywami wynikającymi z art. 7 k.p.k., Sąd I instancji dokonał prawidłowej kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego jako przestępstwa z art. 148 § 1 k.k. Rozważając wymiar kary uwzględnił dyrektywy zawarte w art. 53 § 1 i 2 k.k., a także dokonał bezbłędnej oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu M. W., słusznie uznając go za wysoki. Wymierzając oskarżonemu karę 8 lat pozbawienia wolności Sąd Okręgowy swoje stanowisko należycie uargumentował w uzasadnieniu wyroku. W kontekście wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynu popełnionego przez oskarżonego, wymierzonej mu kary pozbawienia wolności nie sposób uznać za rażąco niewspółmiernie surową.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie zapłaty przez oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze uzasadnione jest treścią art. 624 k.p.k. – oskarżony nie posiada majątku, nie osiąga dochodów, grozi mu odbywanie wieloletniej kary pozbawienia wolności. Orzeczenie w zakresie wynagrodzenia obrońcy z urzędu za nieopłaconą obronę popełnioną przed Sądem II instancji uzasadnione jest treścią § 19 pkt 1 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).