Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Małgorzaty Bednarek

po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2013 r. sprawy

wnioskodawcy A. B.

w przedmiocie zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie

na skutek apelacji pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 30 kwietnia 2013 r., sygn. akt V Ko 8/13

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Katowicach) na rzecz pełnomocnika
wnioskodawcy A. B. – adw. M. E. – Kancelaria Adwokacka
w K., kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem 60/100) złotych, w tym 23% podatku VAT, tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wnioskodawcy
w postępowaniu odwoławczym;

3.  kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt II AKa 249/13

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 22 lutego 2013 roku, skierowanym do Sądu Okręgowego
w Katowicach, A. B. wniósł o zasądzenie, na jego rzecz, odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie i przetrzymywanie w areszcie przez okres
4 miesięcy w toku postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Tychach, w sprawie zawisłej następnie przed Sądem Rejonowym
w Tychach pod sygnaturą akt II K 200/08. W wymienionej sprawie Sąd Rejonowy w Tychach, wyrokiem z dnia
26 października 2009 roku, skazał A. B. za czyny z art. 207 § 1 k.k.
i art. 245 k.k. w zw. z art.12 k.k., na karę łączną 1 roku 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat, oddając go jednocześnie pod dozór kuratora sądowego. W wyniku apelacji wniesionej przez wnioskodawcę, Sąd Okręgowy
w Katowicach, wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2010 roku, sygnatura akt XXIII Ka 30/10, utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Wnioskodawca, na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Katowicach,
w dniu 30 kwietnia 2013 roku, sprecyzował treść dochodzonego żądania wnioskując
o zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 100 złotych, za jeden dzień pozbawienia wolności. Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2013 roku
(sygn. akt V Ko 8/13) oddalił roszczenie A. B. w przedmiocie zasądzenia zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Tychach z dnia 11 grudnia 2007 roku, sygn.
II Kp 1062/07 w okresie od dnia 10.12.2007 roku do 13.03.2008 roku, orzekając jednocześnie o kosztach postępowania, którymi obciążył Skarb Państwa. Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pełnomocnik wnioskodawcy, ustanowiony z urzędu, zaskarżając go w całości. Wyrokowi Sądu Okręgowego zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia
a wyrażający się w przekonaniu, że zastosowany na etapie postępowania przygotowawczego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania
był konieczny dla przeprowadzenia obserwacji psychiatrycznej, podczas gdy wystarczającym byłoby zastosowanie innych środków przymusu. W uzasadnieniu środka odwoławczego skarżący odwołał się także do
zasady, zawartej w art. 259 § 2 k.p.k., gdyż w jego ocenie można było z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że w przypadku skazania wnioskodawcy wymierzona będzie kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Stawiając wskazany wyżej zarzut pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W ocenie Sądu odwoławczego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, wnikliwie odnosząc się do zebranych dowodów w postaci dokumentów oraz zeznań wnioskodawcy. Dokonując ustaleń faktycznych wskazał, na jakich dowodach oparł swoje rozstrzygnięcie, zaś swoje stanowisko w przedmiocie oceny dowodów należycie uzasadnił. Ocena ta nie przekracza granic zakreślonych regułą wyrażoną w przepisie art. 7 k.p.k. Do tak odtworzonego stanu faktycznego zastosował odpowiednie, prawidłowo ocenione i zinterpretowane przepisy prawa, będące podstawą rozstrzygnięcia, które następnie zostały przekonująco zaprezentowane w pisemnym uzasadnieniu wyroku. Podsumowując tę cześć ogólnych rozważań, Sąd II instancji nie stwierdził, aby doszło do naruszenia przepisów regulujących kwestię przyznawania, w ramach postępowania karnego, odszkodowania i zadośćuczynienia – czego domagał się wnioskodawca, za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, tj. art. 552 § 1
i 4 k.p.k., a zarzut postawiony w apelacji należało uznać za bezpodstawny. Pełnomocnik wnioskodawcy wysuwając zarzut błędu w ustaleniach faktycznych Sądu I instancji, kwestionuje w zasadzie te ustalenia, które doprowadziły Sąd Okręgowy do przyjęcia, iż zastosowany środek zapobiegawczy był koniecznym dla realizacji prowadzonego postępowania, które bez przeprowadzenia obserwacji sądowo psychiatrycznej dalej toczyć się nie mogło. Skarżący podkreśla, iż
wprawdzie wnioskodawca nie stawiał się na wyznaczone terminy obserwacji
sądowo psychiatrycznej, jednakże istniały realne możliwości jego zatrzymania
i przymusowego doprowadzenia do wyznaczonego zakładu psychiatrycznego. Odwołując się do ustaleń Sądu Okręgowego, poczynionych na podstawie zebranego materiału dowodowego dostrzec i przypomnieć należy te czynności procesowe w toku postępowania, które zmierzały do wyegzekwowania od wnioskodawcy obowiązku jego stawiennictwa na zarządzoną, postanowieniem Sądu Rejonowego w Tychach
z dnia 5 czerwca 2007 roku obserwację sądowo psychiatryczną. Z uwagi na fakt, iż wnioskodawca nie stawił się wyznaczony, na dzień 27.08.2007 roku, termin obserwacji prokurator w dniu 19 września 2007 roku wydał zarządzenie o jego zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu na kolejny, wyznaczony termin obserwacji. Nakaz ten nie został zrealizowany, z uwagi na zachowanie wnioskodawcy uniemożliwiające jego realizację, czego bezpośrednią konsekwencją było następne, wydane przez prokuratora w dniu 5 grudnia 2007 roku, zarządzenie o zatrzymaniu
i przymusowym doprowadzeniu. Tak więc, do momentu sformułowania wniosku, do Sądu Rejonowego w Tychach, o zastosowanie wobec wnioskodawcy środka zapobiegawczego w postaci jego tymczasowego aresztowania, prokurator dwukrotnie bezskutecznie podął próby jego zatrzymania celem przeprowadzenia niezbędnych czynności procesowych, bez konieczności stosowania jakichkolwiek środków zapobiegawczych. W świetle dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń oraz wyżej naprowadzonych okoliczności toczącego się postępowania przygotowawczego przeciwko wnioskodawcy (wówczas podejrzanego), zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jak i przekonanie pełnomocnika wnioskodawcy, nota bene niczym nie poparte, jest niesłuszne. Podkreślić należy że, Sąd I instancji uzasadniając rozstrzygnięcie prawidłowo wskazał, że konsekwencją zawinionego postępowania wnioskodawcy jest przyjęcie, iż wspomniany środek zapobiegawczy nie jest oceniany jako niewątpliwie niesłuszny. Powyższą kwestię – zdefiniowania niewątpliwej niesłuszności tymczasowego aresztowania, w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15.09.1999 roku (I KZP 27/99 OSNKW 1999/11-12/72).

Wyraził wówczas, akceptowane w orzecznictwie i doktrynie stanowisko, iż wówczas gdy w sprawie stosowane było tymczasowe aresztowanie a wynikiem postępowania sądowego było skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, mamy do czynienia z wystąpieniem szkody związanej
z wykonaniem tymczasowego aresztowania. Ostateczne rozstrzygnięcie bowiem wskazuje na zbędność jego stosowania – pozbawienia wolności skoro skazany nie odbywa kary pozbawienia wolności. Jednakże sam fakt prawomocnego skazania na karę pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie ma decydującego znaczenia dla przyjęcia „niewątpliwej niesłuszności" tymczasowego aresztowania. Niewątpliwie niesłuszne, w myśl przepisu art. 552 § 4 k.p.k., jest bowiem tylko takie tymczasowe aresztowanie, które spowodowało dolegliwość, której oskarżony (podejrzany) nie powinien był doznać w świetle całokształtu okoliczności, w tym również
i ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, w której taki środek stosowano. Na tle przedmiotowej sprawy kluczowe znaczenie ma również dyrektywa wynikająca z przepisu art. 259 § 2 k.p.k., która stanowi, że tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, ze sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo, że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia. Ograniczenie to nie ma jednak zastosowania, na co wskazuje treść art. 259 § 4 k.p.k., gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie, albo nie można ustalić jego tożsamości.

W realiach niniejszej sprawy prawidłowymi są ustalenia Sądu I instancji, iż Sąd Rejonowy w Tychach zastosował tymczasowe aresztowanie w zgodzie z art. 259 § 4 k.p.k., gdyż ograniczenia przewidziane w art. 259 § 2 k.p.k. nie miały zastosowania. Decyzja Sądu Rejonowego w Tychach była zresztą poddana kontroli instancyjnej i Sąd Okręgowy w Katowicach utrzymał w mocy zaskarżone przez wnioskodawcę postanowienie. Do zastosowania tego najsurowszego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania jednoznacznie przyczyniła się postawa wnioskodawcy, który nie stawiał się wyznaczone terminy badania psychologicznego a w dalszej kolejności na wyznaczoną obserwację psychiatryczną. Słusznie zatem Sąd
I instancji wskazał, że zastosowanie wspomnianego środka zapobiegawczego było jedynym sposobem realizacji ustawowego obowiązku (wynikającego z treści art.
2 k.p.k.) prowadzenia dalszego postępowania, które bez wnioskowanej przez biegłych lekarzy psychiatrów obserwacji sądowo-psychiatrycznej nie mogło dalej się toczyć. Podkreślenia wymaga, że sięgnięcie po ten środek nastąpiło po okresie 11 miesięcy bezskutecznych czynności zmierzających do przeprowadzenia dowodu z opinii sądowo psychiatrycznej. Ten okres nieskutecznych czynności procesowych zmierzających do zbadania wnioskodawcy w trybie ambulatoryjnym wywołany był obstrukcją procesową wnioskodawcy. Wobec powyższego, brak jest jakichkolwiek podstaw by twierdzić, ze
w sytuacji procesowej wnioskodawcy zastosowane tymczasowe aresztowanie było oczywiście niesłuszne, w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., tym samym nie może rodzić odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Mając na uwadze podniesione w niniejszym uzasadnieniu argumenty
i rozstrzygając w granicach wniesionego środka odwoławczego, na podstawie
art. 437 § 1 k.pk. utrzymano w mocy zaskarżony wyrok. Na mocy art. 554 § 2 k.p.k. kosztami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa. Wysokość zasądzonej, na rzecz pełnomocnika przyznanego z urzędu wnioskodawcy, kwoty poniesionych kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu odwoławczym została ustalona na podstawie § 14 ust. 6, oraz § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).