Pełny tekst orzeczenia

Sygn. I C 165/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2013 r.

Sąd Okręgowy (...) I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Małgorzata Banaś

Protokolant:

sekr. sądowy Małgorzata Bugiel

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2013 r. (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w G.

przeciwko U. Ł.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczne w stosunku do powoda Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w G. umowy darowizny sporządzone w dniu 26 marca 2012 r. pomiędzy G. Ł. a U. Ł., mocą których G. Ł. darował pozwanej U. Ł. należący do niego samochód V. (...), rok produkcji 1994, o nr rejestracyjnym (...) i nr nadwozia (...) oraz udział w wielkości 1/2 we własności samochodu R. (...), rok produkcji 1997, o nr rejestracyjnym (...) i nr nadwozia (...) w celu realizacji wierzytelności przysługującej powodowi z mocy prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w dniu 19 października 2011 r. przez Sąd Okręgowy (...) w sprawie (...);

2.  zasądza od pozwanej U. Ł. na rzecz powoda Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w G. kwotę 1.600 zł (słownie: jeden tysiąc sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 165/13

UZASADNIENIE

Powód Agencja Nieruchomości Rolnych w W. Oddział Terenowy w G. w pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego (...) domagał się uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy darowizny, sporządzonej w dniu 26 marca 2012 roku mocą której dłużnik G. Ł. darował pozwanej U. Ł. samochód V. (...), rok produkcji 1994, nr rejestracyjny (...), nr nadwozia (...) o wartości 5.500 zł, oraz udział wielkości ½ we własności w należącym do G. Ł. samochodzie R. (...), rok produkcji 1997, nr rejestracyjny (...), nr nadwozia (...) o wartości 3.500zł z pokrzywdzeniem w stosunku do wierzytelności powoda stwierdzonych nakazem zapłaty z dnia 19 października 2011 roku sygn. akt (...) Sądu Okręgowego (...) zaopatrzonego w klauzule wykonalności.

Uzasadniając żądanie strona powodowa wskazywała, że przed Komornikiem Sądowym przy Sadzie Rejonowym (...) toczą się postępowania egzekucyjne w sprawie (...) i (...) z wniosku Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w G. przeciwko dłużnikowi G. Ł. na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty Sądu Okręgowego (...) z dnia 19.10.2011r. sygn. akt (...) ( (...)) i nakazu zapłaty Sądu Okręgowego (...) z dnia19.10. (...). sygn. akt (...) nakładających na dłużnika obowiązek zapłaty należności w łącznej kwocie 225.121,44 zł, z czego należność główna wynikająca z tytułu wykonawczego jakim jest nakaz zapłaty wydany w sprawie (...) stanowi kwotę 97.203,00 zł która została wskazana przez powoda jako wartość przedmiotu sporu. W ocenie powoda zawarcie przez dłużnika umowy darowizny miało na celu umniejszenie majątku, a w konsekwencji spowodowało zwiększenie jej niewypłacalności wobec powoda, jak również niemożność zaspokojenia się z tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty z dnia 19 października 2011 roku wydanego w sprawie (...).

Pozwana U. Ł. w odpowiedzi na pozew uznała powództwo, jednakże podniosła zarzut odnośnie wartości przedmiotu sporu określonej przez powoda w pozwie, wskazując w jego uzasadnieniu, iż powinna być to kwota odpowiadająca wartości przedmiotu darowizny.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nakazem zapłaty z dnia 19 października 2011r. wydanym w sprawie sygn. (...) Sąd Okręgowy (...) zasądził od G. Ł. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w G. kwotę należności głównej w wysokości 97.203,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2011r. do dnia zapłaty oraz kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

dowód; odpis nakazu k. 3 akt egzekucyjnych (...).

W dniu 7 maja 2012r. wierzyciel Agencja Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowy w G. skierował do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) K. S. wniosek o wszczęcie przeciwko dłużnikowi G. Ł. egzekucji w oparciu o tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty Sądu Okręgowego (...) z dnia 19 października 201 sygn. akt: (...), zaopatrzony klauzulą wykonalności w dniu 29 listopada 2011r.

dowód; wniosek egzekucyjny k. 1 akt egzekucyjnych (...).

W toku postępowania egzekucyjnego (...) Komornik Sądowy ustalił, ze dłużnik w dniu 26 marca 2012r. dokonał zbycia należącego do niego majątku na drodze zawartych darowizny na rzecz swojej matki U. Ł.. Dłużnik wyzbył się w ten sposób jedynego posiadanego jeszcze składnika majątku. Na skutek zawartych umów darowizny, G. Ł. darował pozwanej U. Ł. samochód V. (...), rok produkcji 1994, nr rejestracyjny (...), nr nadwozia (...) o wartości 5.500 zł oraz udział wielkości ½ we własności samochodu R. (...), rok produkcji 1997, nr rejestracyjny (...), nr nadwozia (...) o wartości 3.500 zł.

bezsporne, nadto akta postępowania egzekucyjnego Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) w sprawie (...) umowy darowizn z dnia 26.03.2012r. w aktach k. 24-25,

Powód, pismem z dnia 6 listopada 2012r. poinformował U. Ł., że dłużnik dokonując przedmiotowych darowizn działał z pokrzywdzeniem wierzyciela. Jednocześnie powód wezwał pozwaną do zwrotu otrzymanych darowizn lub do zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela. Pozwana odebrała pismo powoda w dniu 30 listopada 2012r. jednakże nie udzieliła na nie żadnej odpowiedzi.

Sąd zważył, co następuje:

Powód roszczenie swoje wywodzili z instytucji tzw. skargi pauliańskiej uregulowanej w art. 527 i następnych kodeksu cywilnego.

W świetle art. 527 kc warunkiem uznania czynności prawnej za bezskuteczną jest wykazanie przez stronę powodową ( art. 6 kc) takich okoliczności jak: istnienia godnego ochrony interesu wierzyciela (powodów) w postaci wierzytelności, dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią (pozwanym) czynności prawnej, dokonanie przez dłużnika czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli i świadomością tego pokrzywdzenia, a zarazem takiej, z której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, działanie osoby trzeciej w złej wierze.

Uregulowanie korzystne dla wierzyciela zawiera przepis art. 528 kc, zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

Bezspornie przedmiotem zaskarżenia ze strony powoda jest umowa darowizny, która ze swej istoty jest umową bezpłatną, nadto niewątpliwie w wyniku tej czynności pozwana uzyskała korzyść majątkową, albowiem powiększyła swój majątek o wartość ruchomości. Uznanie, że pozwana uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie powoduje, że nie może ona bronić się poprzez wykazanie, że nie wiedziała (lub nie mogła wiedzieć) o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela tj. okolicznością, która według reguły z art. 527 § 1 kc jest istotna dla możliwości uznania czynności dłużnika za bezskuteczną. Niewzruszalne domniemanie z art. 528 kc, sprawia, że zarzuty pozwanej, w tym zakresie, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcie sprawy, a rozważania Sądu w tej kwestii są bezprzedmiotowe.

Kolejnym jednym warunkiem uznania czynności za bezskuteczną jest "pokrzywdzenie" wierzycieli (art. 527 § 2 kc), które należy rozumieć jako złą prognozę co do możliwości spełnienia przez dłużnika świadczenia, istniejącą tak w chwili wystąpienia ze skargą, jak i w chwili orzekania (por. M. Pyziak-Szafnicka, Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, s. 96 i nast.,. Warszawa 1995).

Z unormowania art. 527 § 2 kc wynika, że przepis ten wiąże pokrzywdzenie wierzyciela z rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika. Poprzez niewypłacalność należy rozumieć brak możliwości wywiązania się ze swoich zobowiązań (P. Machnikowski, Komentarz do KC (red.) E. Gniewek, Warszawa 2006 r., s. 904). Nie jest konieczne aby wierzyciel wszczynał postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi aby wykazać stan jego niewypłacalności. Musi on jednak wykazać, że aktualny stan majątkowy dłużnika nie jest wystarczający na pokrycie jego zobowiązań.

Ustawodawca wprowadzając przesłankę działania dłużnika z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli w art. 530 k.c. chciał zaakcentować szczególną naganność działania dłużnika. Wskazany przepis wymaga więc istnienia po stronie dłużnika zamiaru bezpośredniego, a więc chęci pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Ochrona wchodzi w grę jedynie w razie nasilenia złej woli dłużnika, w przypadku, gdy celowo „zorganizował” swoją niewypłacalność. Zasadniczą kwestią będzie zatem czy podejmując czynność prawną miał na względzie jakiś inny cel, poza pokrzywdzeniem wierzycieli. Jeśli nie to należy uwzględnić akcję paulińską. Jeżeli natomiast czynność, na tle sytuacji podmiotu dokonującego jej, ma jakieś racjonalne uzasadnienie, a skutek krzywdzący jest jedynie dodatkowym, choć przewidywanym, efektem to zaskarżenie czynności nie będzie uzasadnione.

Powyższe rozważenia maja jednak w niniejszej sprawie z uwagi na stanowisko procesowe pozwanej wyrażone w odpowiedzi na pozew, a następnie potwierdzone przez jej pełnomocnika na rozprawie w dniu 18 września 2013r. jedynie uboczny charakter.

Mając zatem na względzie z jednej strony, że uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności materialnej pozwanego, który za zasadne uznaje zarówno roszczenie powoda, jak i przyznaje uzasadniające je przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne, z drugiej zaś, że sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że jest ono sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa (213 §2 kpc), sąd rozstrzygający niniejszą sprawę poprzestał na uznaniu powództwa i orzekł na podstawie art. 527 k.c. i art. 530 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu (punkt pierwszy sentencji).

Bezspornie, uznanie roszczenia przez pozwanego jest równoznaczne z przegraniem procesu i w takim wypadku powinien on zwrócić powodowi koszty procesu zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 kpc zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Wysokość kosztów procesu uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu.

Wartość przedmiotu sporu to wartość dochodzonego w procesie roszczenia oznaczona kwotą pieniężną. Od wysokości wartości przedmiotu sporu (lub zaskarżenia) zależą:

1) określenie właściwości rzeczowej sądu (w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 75 000 zł, właściwy rzeczowo jest sąd rejonowy, powyżej tych kwot - sąd okręgowy (z pewnymi wyjątkami) - art. 17 pkt 4;

2) wysokość opłat - opłata stosunkowa w sprawach o prawa majątkowe wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia (art. 13 u.k.s.c.);

3) dopuszczalność środka odwoławczego - np. niedopuszczalność skargi kasacyjnej.

Wartość przedmiotu sporu w zakresie sposobu obliczenia powinna co do zasady odpowiadać obiektywnemu kryterium. Nie zmienia to jednak zasady, że jej określenie pozostawiono stronie. Nie oznacza to oczywiście dowolności, bowiem tak stronie przeciwnej jak i Sądowi rozpoznającemu sprawę przysługuje możliwość zweryfikowania twierdzenia strony powodowej w tym zakresie. Wartość przedmiotu sporu oznaczona przez powoda podlega sprawdzeniu przez sąd zarówno co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, jak i co do zgodności z przepisami art. 20–24 k.p.c.

Możliwość podjęcia przez sąd czynności z urzędu, a zwłaszcza zarządzenia dochodzenia w celu sprawdzenia wartości przedmiotu sporu, istnieje do chwili doręczenia pozwu pozwanemu. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie wartości przedmiotu sporu możliwe jest tylko na zarzut pozwanego, którego skuteczne zgłoszenie możliwe jest przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, tj. przed merytorycznym ustosunkowaniem się pozwanego do żądania zawartego w treści pozwu. Zgodnie z orzecznictwem „zawarte w art. 25 § 2 k.p.c. stwierdzenie «przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy» oznacza, że sprawdzenie przez sąd wartości przedmiotu sporu, na zarzut pozwanego, może nastąpić, jeżeli został on postawiony w odpowiedzi na pozew, a gdy pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew – na pierwszej rozprawie, chyba że nie wziął on udziału w rozprawie i został przeciwko niemu wydany wyrok zaoczny; w tym wypadku wspomniany zarzut może być skutecznie podniesiony w sprzeciwie od wyroku zaocznego" (zob. postanowienie SN z dnia 4 lipca 1988 r., IV CZ 90/88). Zarzut taki został zgłoszony w czasie określonym w art.25 § 2 k.p.c. przez pozwaną w odpowiedzi na pozew (k. 27).

Zdaniem Sądu zarzut pozwanej odnośnie niewłaściwie określonej wartości przedmiotu sporu zgłoszony zasługuje na uwzględnienie i skutkował wydaniem przez Sąd postanowienia o ustalenie wartości przedmiotu sporu na kwotę 9.000zł.

W sprawie której przedmiotem powództwa jest roszczenie przewidziane w art. 527 kc, dla oznaczenia wartości przedmiotu sporu miarodajne są dwie wartości: albo wartość tego, co na skutek zaskarżonej czynności z majątku dłużnika wyszło lub do niego nie weszło, albo wysokość wierzytelności zaskarżającego wierzyciela – w zależności od tego, która z tych wielkości jest niższa, ( por. postanowienie SN z dnia 7 maja 2008r. sygn. II CZ 25/2008).

W niniejszej sprawie będzie to zatem łączna wartość przedmiotu darowizny.

Bezspornie, zatem jak zostało to już wskazane powyżej uznanie roszczenia przez pozwaną jest równoznaczne z przegraniem procesu.

Ponieważ pozwana przegrała sprawę w całości sąd stosownie do zawartej w art. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu zasądził pod pozwanej na rzecz powoda faktycznie należne i poniesione przez niego koszty procesu, na które składa się opłata od pozwu 400zł ( 9.000zł x5%) oraz wynagrodzenie radcy prawnego (1200 zł) obliczone w oparciu o § 6 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) oraz opłata od pełnomocnictwa.

Zarządzeniem z dnia 18 września 2013r. zarządzono zwrot powodowi jako nadpłatę różnicę pomiędzy opłata uiszczoną a faktycznie należną i zasądzona w wyroku tj . 4.461zł ( (...)-400).