Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Inowrocławiu wyrokiem z dnia 28 listopada 2012 roku po rozpoznaniu sprawy powództwa (...) Spółki z o.o. w P. przeciwko T. P. o zapłatę:

1.zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.410,95 zł z ustawowymi odsetkami od:

- kwoty 170,29 zł od dnia 9 grudnia 2008 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 2.240,66 zł od dnia 10 grudnia 2008 r. do dnia zapłaty,

2. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.230,37 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

(...) Sp. z o. o. w P. w pozwie z dnia 23 marca 2009r. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od T. P. kwoty 2.410,95zł. z ustawowymi odsetkami od kwoty 170,29zł. - od dnia 9 grudnia 2008r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 2.240,66zł.- od dnia 10 grudnia 2008r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że jego poprzednik prawny - Zakład (...) S.A zawarł z pozwaną umowę sprzedaży energii elektrycznej do jej gospodarstwa domowego. W dniu 5 listopada 2008r. powód przeprowadził kontrolę instalacji elektrycznej u pozwanej, podczas której ustalono, że pozwana korzystała z energii elektrycznej w sposób nielegalny, a to dlatego, że w obudowie licznika po prawej stronie na wysokości tarczy licznikowej stwierdzono uszkodzoną uszczelkę. W rezultacie przedmiotowy licznik został zdemontowany w celu oddania go do ekspertyzy i potwierdzenia, że pozwana korzystała z energii elektrycznej w sposób nielegalny, zaniżając wskazania licznika. Wykonana ekspertyza poza wepchnięciem uszczelki potwierdziła także celową ingerencję we wnętrzu licznika w postaci wywierconego otworu w obudowie licznika i śladów zarysowań na tarczy licznika. Pismem z dnia 20 listopada 2008r. powód poinformował pozwaną o wynikach wykonanej ekspertyzy, przesyłając jednocześnie pozwanej wraz ze wspomnianą ekspertyzą fakturę nr (...) obejmującą opłatę za nielegalny pobór energii elektrycznej oraz fakturę nr (...) za wymianę uszkodzonego licznika oraz wyznaczył pozwanej termin do uregulowania powyższych należności. Mimo upływu wskazanego pozwanej przez powoda terminu do zapłaty, pozwana należności nie uregulowała, nie zareagowała także na wystosowane do niej dwa upomnienia do dobrowolnej zapłaty z dnia 5 stycznia 2009r. i z dnia 18 lutego 2009r.

W dniu 31 marca 2009r. Sąd Rejonowy w Inowrocławiu wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, sygn. akt 1 Ne 182/09.

Pozwana wniosła od powyższego nakazu zapłaty sprzeciw, zaskarżając go w całości i żądając oddalenia powództwa. W uzasadnieniu podkreśliła, że kierowane pod jej adresem żądanie zapłaty należności za nielegalny pobór energii elektrycznej jest bezpodstawne, gdyż rachunki za energię płaciła regularnie i zgodnie ze wskazaniami licznika, nie mając wiedzy, że licznik jest uszkodzony, tym bardziej że plomby legalizacyjne na liczniku są założone prawidłowo i nie noszą widocznych śladów uszkodzeń. Na wniosek powoda Policja wszczęła dochodzenie w sprawie kradzieży energii elektrycznej, jednak zostało ono umorzone wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. Dodatkowo pozwana podkreśliła, że poddany kontroli w jej mieszkaniu licznik został zamontowany w 1998r, i był wówczas 20-letnim urządzeniem w stanie uszkodzonym. Przed zamontowaniem licznika pozwana nie była wzywana do dokonania jego oględzin, nie potwierdzała jego odbioru, a wywiercony w obudowie licznika otwór zauważyła dopiero po zdjęciu licznika, gdyż wcześniej uszkodzenie to było niewidoczne.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowisko.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Pozwana zawarła z poprzednikiem prawnym powoda - Zakładem (...) S.A. umowę sprzedaży energii elektrycznej do jej mieszkania przy ul. (...) w I.. Wówczas w dniu 6 lutego 1998r. w mieszkaniu pozwanej został zamontowany wyprodukowany w 1978r. licznik energii elektrycznej (...) o numerze (...), który w dniu 20 stycznia 1998r. poddany został legalizacji w punkcie legalizacyjnym (...) B., a wynik legalizacji okazał się pozytywny. Na plombach po przeprowadzonej legalizacji nałożone zostały cechy legalizacyjne urzędu miar, które są jedynym dowodem wykonanej legalizacji, a dokument p.t. „Zapiska sprawdzenia" jedynym dokumentem w całym procesie legalizacji zawierającym numer fabryczny identyfikujący licznik. Nadana wówczas licznikowi założonemu u pozwanej cecha legalizacji jest ważna przez 15 lat.

W dniu 5 listopada 2008r. pracownicy powoda, z powołaniem na upoważnienie nr (...), przeprowadzili w lokalu pozwanej przy ul. (...) w I. kontrolę licznika energii elektrycznej. W trakcie kontroli dokonano oględzin układów pomiarowych i ich zabezpieczenia przed uszkodzeniem, sprawdzono prawidłowość działania urządzeń pomiarowych i stanu oplombowania. Po stwierdzeniu uszkodzenia uszczelki w obudowie licznika po prawej stronie na wysokości tarczy licznikowej, pracownicy powoda dokonali demontażu kontrolowanego licznika, umieścili go w specjalnej torbie depozytowej i przekazali do dalszych czynności.

Wykonana w sprawie ekspertyza wykazała celową ingerencję osób nieuprawnionych we wnętrzu licznika, choć plomby legalizacyjne były na liczniku prawidłowo zamontowane i nie nosiły widocznych śladów uszkodzeń. Na elementach zewnętrznych licznika ujawniono z prawej strony patrząc od przodu licznika, na wysokości tarczy obrotowej przewiercony otwór w metalowej obudowie licznika, a na tarczy wirnika ślady zarysowań świadczące o hamowaniu lub zatrzymywaniu tarczy celem zafałszowania rzeczywistego przepływu energii.

Pozwana została poinformowany przez powoda o wynikach wykonanej ekspertyz i jednocześnie doręczono pozwanej fakturę nr (...) z dnia 5 listopada 2008r. obejmująca należność za nielegalny pobór energii elektrycznej w kwocie 2.240,66zł. oraz fakturę nr (...) z dnia 24 listopada 2008r, za uszkodzenie licznika na kwotę 170,29zł., z zakreślonymi terminami płatności wyżej wymienionych kwot.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o zaprezentowane przez strony dowody z dokumentów i zeznań świadków, a także na podstawie pisemnej opinii biegłego z dziedziny instalacji i urządzeń elektrycznych P. K.

Sąd uznał zeznania przesłuchanych w sprawie świadków oprócz zeznań męża pozwanej R. P. za prawdziwe, tym bardziej że znajdują one potwierdzenie we wnioskach wypływających z pisemnej w ocenie Sądu nie budzącej żadnych zastrzeżeń opinii powołanego w sprawie biegłego z dziedziny instalacji i urządzeń elektrycznych P. K.. Zeznania świadka R. P. dotyczące niewiedzy pozwanej na temat uszkodzeń licznika, w ocenie Sądu, są nieprzekonujące i odzwierciedlają przyjętą przez pozwaną linie obrony swoich praw.

Oceniając powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 3 pkt 18 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne ( t.j.-Dz. U z 2006r., Nr 89, poz. 625) nielegalne pobieranie energii, to pobieranie energii bez zawarcia umowy, z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub niezgodnie z umową poprzez ingerencję w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy. W wypadku pobierania energii niezgodnie z umową bezprawność takiego zachowania zostaje sprowadzona zgodnie z reżimem odpowiedzialności kontraktowej do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Pojęcie nielegalnego pobierania energii w rozumieniu przywołanego wyżej art. 3 pkt 18 Prawa energetycznego nie zawiera natomiast znamion odnoszących się do strony podmiotowej czynu, którą określa się jako winę w znaczeniu subiektywnym. To oznacza, że ustalenie nielegalnego pobierania energii w omawianym znaczeniu nie wymaga badania winy sprawcy.( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.04.2003r., T CKN 252/01, OSNC 2004/7-8/110), więcej do obciążenia odbiorcy energii elektrycznej opłatą za nielegalny pobór energii elektrycznej wystarcza taki stan, w którym istniała możliwość nielegalnego poboru tej energii (vide: orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7.09.1999r., I ACa 363/99, Pr.Gosp. 1999/ 12/54).

Uwzględniając powyższe Sąd Rejonowy uznał, że w rozpoznawanej sprawie została wykazana celowa ingerencja osób nieuprawnionych we wnętrzu licznika, choć plomby legalizacyjne były na liczniku prawidłowo zamontowane i nie nosiły widocznych śladów uszkodzeń.

W konsekwencji w ocenie Sądu pierwszej instancji spełnione zostały wszelkie przesłanki przemawiające za obciążeniem pozwanej należnościami za nielegalny pobór prądu oraz za zniszczenie licznika energii elektrycznej i w związku z tym Sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku. O odsetkach od należności głównej Sąd orzekł na podstawie art. 476 k.c. i art. 481§ 1 i 2 k.c.

W punkcie 2 wyroku Sąd - na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianej w art. 98 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła apelacją pozwana w całości zarzucając :

1. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 471 k.c. w związku z art. 57 i art. 3 pkt 18 ustawy prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na ustaleniu, iż w niniejszej sprawie doszło do niezgodnego z umową pobierania przez pozwaną energii elektrycznej podczas gdy nie zostało wykazane, iż fakt nielegalnego poboru energii elektrycznej miał miejsce oraz iż doszło do nieuprawnionej ingerencji w licznik energii elektrycznej w trakcie trwania umowy biorąc pod uwagę również fakt, iż w umowie nie ma zapisu o tym, iż pozwana ma obowiązek zabezpieczenia licznika przed zniszczeniem i uszkodzeniem;

- art. 57 ustawy prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku poprzez doliczenie do opłaty taryfowej za nielegalny pobór energii elektrycznej podatku od towarów i usług podczas gdy podczas nielegalnego poboru energii nie dochodzi do odpłatnej dostawy towarów w rozumieniu ustawy VAT i tym samym nie może być ten podatek doliczany;

2. naruszenie prawa procesowego, mający wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 233
k.p.c. poprzez pominięcie części materiału dowodowego oraz dokonanie jego niewłaściwej oceny

a także błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w zakresie założenia starego licznika w mieszkaniu pozwanej w 1998 roku oraz okoliczności związanych z kontrolą w dniu 5 listopada 2008 roku, charakterem uszkodzeń licznika i przechowywaniem licznika po jego zdjęciu.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wnosiła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz
pozwanej kosztów postępowania sądowego za pierwszą i drugą instancje, w tym kosztów
zastępstwa adwokackiego według norm przypisanych;

ewentualnie :

2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania wraz z obowiązkiem rozstrzygnięcia o kosztach procesu za drugą
instancję.

Powódka w odpowiedzi na apelację wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Apelacja jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego w zakresie zawarcia umowy o sprzedaż energii elektrycznej, ujawnienia uszkodzenia urządzenia pomiarowego w trakcie kontroli w mieszkaniu pozwanej w dniu 05 listopada 2008 roku, a także charakteru tych uszkodzeń, które potencjalnie umożliwiały nielegalne pobieranie energii elektrycznej bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że w ustalonym stanie faktycznym nie zostało wykazane, że do nielegalnego poboru energii elektrycznej w mieszkaniu pozwanej, jako strony umowy dochodziło.

W tym miejscu wskazać należy na treść uzupełniającej opinii biegłego z dziedziny instalacji i urządzeń elektrycznych dr inż. P. K. (k. 159), który stwierdził, że nie może jednoznacznie powiedzieć, czy przy wykorzystaniu badanego urządzenia pomiarowego w mieszkaniu pozwanej dochodziło do nielegalnego poboru energii elektrycznej. Jak podkreślił, w tym zakresie niezbędne byłoby dokonanie analizy rachunków za zużytą energię w okresie przed i po przeprowadzonej kontroli w dniu 05 listopada 2008 roku, aby przeanalizować średniodobowe zużycie energii.

W zapisie z kontroli brak jest także szczegółowych danych, jakie urządzenia znajdowały się w mieszkaniu, które mogły być wykorzystywane do pobierania energii elektrycznej (k.12-13), a z drugiej strony mieszkanie pozwanej od 2006 roku nie było zamieszkiwane.

Jednocześnie podkreślić należy, że w trakcie kontroli nie stwierdzono naruszenia plomb na liczniku, a ponadto licznik został wyprodukowany w 1978 roku i został założony w mieszkaniu pozwanej w 1998 roku, przy czym charakter otworu w liczniku wskazywał, że do jego nawiercenia nie mogło dojść w sytuacji, gdy licznik był umieszczony na ścianie we wnęce, a biegły sądowy badając licznik nie stwierdził w jego wnętrzu żadnych opiłek metalu i według biegłego nie ma możliwości stwierdzenia, kiedy ten otwór był nawiercony. .

Pozwana podnosiła, że opłacała rachunki za zużytą energię, a powódka nie przedstawiła dowodów, że w okresie trwania umowy z pozwaną, dochodziło do nielegalnego poboru energii elektrycznej.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy zważył, że w obecnym stanie prawnym regulacji zawartej w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348 ze zm.) przedsiębiorstwo energetyczne może obciążyć odbiorcę energii wskazaną w tym artykule opłatą tylko wtedy, gdy taka energia została rzeczywiście pobrana, co znalazło potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 10.12.2009 roku w sprawie III CZP 107/09 (publ. OSNC 2010/5/77)

Sąd Najwyższy w powołanej uchwale podzielił pogląd wypowiadany w orzecznictwie i piśmiennictwie, że przewidziana w art. 57 ust. 1 Pr.energ. opłata za nielegalnie pobraną energię ma charakter cywilnoprawny i odszkodowawczy. Nie ma natomiast podstaw do traktowania rozważanej opłaty jako mającej charakter kary ustawowej w rozumieniu art. 485 k.c., do której mają odpowiednie zastosowanie przepisy o karze umownej. Kara ustawowa, podobnie jak kara umowna, wiąże się funkcjonalnie z odpowiedzialnością za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a więc odpowiedzialnością kontraktową. Tymczasem art. 57 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 18 Pr.energ. obejmuje trzy różne stany faktyczne, które jednak nie polegają na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy sprzedaży energii elektrycznej, ale stanowią delikt, określony w ustawie jako nielegalne pobieranie energii. W konsekwencji oczywiście niedopuszczalne jest odpowiednie stosowanie art. 484 §1 zdanie pierwsze k.c., zgodnie z którym kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Oznaczałoby to, że przedsiębiorstwo energetyczne jest zwolnione z obowiązku dowodzenia szkody i jej wysokości, co pozostawałoby w sprzeczności z wykładnią gramatyczną art. 57 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 18 Pr.energ. Z przepisów tych wynika jednoznacznie, że obowiązek wniesienia opłaty powstaje w wypadku nielegalnego "pobierania" energii, a więc faktycznego, a nie tylko potencjalnego, jej odbierania i korzystania z niej. Zostało to wyraźnie potwierdzone w §40 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. Nr 128, poz. 895 ze zm.), co jest zrozumiałe, gdyż przepisy aktu wykonawczego nie mogą być sprzeczne z ustawą. Wobec jasnej treści przepisu zbędne jest sięganie do dalszych metod wykładni, w szczególności takich, jak wykładnia funkcjonalna lub systemowa. (...)

Z powyższego wynika, że niezbędną do ustalenia przesłanką w procesie o zasądzenie takiej opłaty jest wykazanie przez powoda (przedsiębiorstwo energetyczne), że do nielegalnego poboru energii elektrycznej rzeczywiście dochodziło, a ciężar dowodu spoczywa w tym zakresie na powodzie. (art. 6 k.c.) Dowodami takimi mogą być rachunki za energię z okresu sprzed i po kontroli, sposób podłączenia linii do licznika lub poza urządzeniem pomiarowym, ślady na instalacji, zeznania świadków i inne zależne od okoliczności sprawy dowody.

Tymczasem wskazane powyżej przez Sąd Okręgowy okoliczności na tle rozpoznawanej sprawy nie pozwalają na ustalenie, że w mieszkaniu pozwanej do nielegalnego poboru energii elektrycznej dochodziło.

Przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku orzeczenia Sądu Najwyższego oraz Sądu Apelacyjnego zostały wydane na tle poprzednio obowiązującego stanu prawnego, gdzie wystarczającą przesłanką nałożenia opłaty była potencjalna możliwość nielegalnego poboru energii, a nie rzeczywiste jej pobieranie niezgodnie z umową.

W tym miejscu zauważyć należy, że powódka w odpowiedzi na apelację pominęła zarzut pozwanej, nie wykazania rzeczywistego pobierania energii niezgodnie z umową, a w toku procesu nawet nie dowodziła, że do rzeczywistego nielegalnego pobierania energii w mieszkaniu pozwanej dochodziło.

Brak wykazania przez powoda faktu rzeczywistego nielegalnego poboru energii powinien skutkować oddaleniem powództwa (art. 6 k.c. w zw. z art. 57 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 18 Pr.energ.)

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił. (art. 386 §1 k.p.c.)

Ponieważ wskutek oddalenia powództwa powódka przegrała sprawę w całości zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie o kosztach procesu za pierwszą instancję obciążając powódkę obowiązkiem zwrotu tych kosztów na rzecz pozwanej. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie adwokata zastępującego powódkę według stawki minimalnej w kwocie 600 zł (§6 pkt 3 w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1348 ze zm.), opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz zwrot uiszczonej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego w wysokości 114,97 zł, czyli łącznie 731,97 zł.

Jednocześnie zgodnie z art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od powódki na rzecz pozwanej zwrot kosztów procesu za drugą instancję w wysokości 421 zł, obejmujących kwotę 300 zł według 50% stawki minimalnej wynagrodzenia adwokata zastępującego pozwaną w tym postępowaniu (§13 ust.1 pkt 1 i § 6 pkt 3 w zw. z § 2 ust. 2 powołanego powyżej Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie) plus opłata od apelacji w kwocie 121 zł.