Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Antoni Smus

Sędziowie SSO Katarzyna Powalska

SSO Przemysław Majkowski

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2013 r. w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z powództwa J. K.

przeciwko E. K.

o zaspokojenie potrzeb rodziny

na skutek apelacji

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 8 lipca 2013 r. sygn. akt III RC 435/12

1.  zaskarżony wyrok w punktach I,II i III w ten sposób zmienia, że:

zasądzoną w punkcie I kwotę 500 złotych obniża do kwoty 300 (trzysta) złotych miesięcznie zaś zasądzoną w punkcie III kwotę 300 złotych obniża do kwoty 180 (sto osiemdziesiąt) złotych;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  koszty zastępstwa adwokackiego za drugą instancję znosi wzajemnie między stronami.

Sygn. akt I Ca 354/13

UZASADNIENIE

W dniu 15 listopada 2012 roku J. K. złożyła pozew o zobowiązanie pozwanego E. K. do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny poprzez uiszczanie do rąk powódki alimentów w kwocie po 1.000 złotych miesięcznie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wieluniu zobowiązał pozwanego do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny założonej poprzez zawarcie w dniu 16 sierpnia 1975 roku w K. związku małżeńskiego z J. K. (nr aktu (...) USC w K.) w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę po 500 złotych miesięcznie płatną z góry do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 10 stycznia 2013 roku. W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił i zasądził od pozwanego kwotę 300 złotych na rzecz Skarbu Państwa tytułem opłaty sądowej. Sąd zniósł między stronami koszty zastępstwa prawnego i nadał wyrokowi w punkcie I rygor natychmiastowej wykonalności.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach:

J. K. i E. K. zawarli w dniu 16 sierpnia 1975 r. związek małżeński, z którego posiadają dwoje dorosłych, samodzielnych dzieci. Strony mieszkają razem w domu piętrowym, który darowali córce w zamian za dożywotnią służebność mieszkania. Małżonkowie zajmują parter, a piętro zamieszkiwane jest przez córkę stron i jej rodzinę.

Powódka J. K. ma 57 lat, z zawodu jest fryzjerką. Orzeczono wobec niej niezdolność do pracy do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Z tytułu schorzeń serca otrzymuje rentę w wysokości 693 zł miesięcznie. Obecnie finansowo pomagają jej córki. Nie posiada oszczędności. Na wyżywienie przeznacza kwotę ok. 400-500 zł miesięcznie, a na środki czystości - ok. 60 zł. Koszt leczenia kardiologicznego wynosi ją 285 zł miesięcznie. Powódka podlega również leczeniu nefrologicznemu, ponosząc z tego tytułu następujące wydatki: dojazd na wizyty lekarskie (co 6 tygodni) wraz z wizytą - 80 zł, leki - 100 zł. Tytułem opłat uiszcza miesięcznie następujące kwoty: 118 zł - za energię, 25 - 32 zł za wodę, 35 zł za wywóz śmieci, 30 zł – za telefon, 50 zł - za gaz. Powódka nie partycypuje w kosztach ogrzewania domu, które pokrywa jej córka. Powódka sprząta dom, pierze także dla pozwanego.

Pozwany E. K. ma 60 lat. Z zawodu jest kierowcą, zarabia 1.328 zł netto miesięcznie. Gdy pracuje dodatkowo - uzyskuje dochód w wysokości ok. 200 zł. W skali miesiąca na wyżywienie przeznacza kwotę 700-750 zł, środki czystości - 30-40 zł, telefon - 50 zł. Na paliwo przeznacza kwotę ok. 150 zł miesięcznie.

Pozwany cierpi na zanik mięśni i powypadkowe bóle kręgosłupa. Od około dwóch lat przyjmuje odżywki, których koszt wynosi ok. 150 zł miesięcznie, jednak nie pozostaje pod opieką lekarza. Częściowo dokłada się do utrzymania domu. W 2012 roku zakupił 2 tony węgla za kwotę 1.700 złotych i drewno za kwotę 120 zł, co łącznie stanowi kwotę 1.820 zł rocznie, natomiast miesięcznie ok. 152 zł. Kupił też gaz (trzy butle po 50 zł). Korzysta z urządzeń domowych tj. pralka, lodówka. Ma do swojej dyspozycji jeden pokój. Nie płaci za prąd, za wywóz śmieci. Pozwany nie pomaga w prowadzeniu domu. Początkowo na utrzymanie domu przeznaczał 2.000 zł (gdy jego zarobki wynosiły 2.500 - 2.700 zł), później 500 zł, gdy osiągał dochód w wysokości 1.300 zł. Od maja 2012 roku nie łoży na utrzymanie domu. W krótkim okresie pozwany zakupił i sprzedał 2 samochody, a pieniędzmi uzyskanymi z transakcji nie podzielił się z powódką. Obecnie posiada jeszcze 5.400 zł. Jest współwłaścicielem domu po rodzicach.

Mając powyższe na uwadze oraz na podstawie art. 27 krio, którego celem jest zapewnienie równej stopy życiowej dla wszystkich członków rodziny, Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione, tj. co do kwoty po 500 złotych miesięcznie tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny poczynając od dnia 10 stycznia 2013 roku, tj. dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Sąd nie doszukał się podstaw do uwzględnienia roszczenia ponad zasądzoną kwotę i powództwo w pozostałym zakresie jako bezzasadne oddalił.

Istotne znaczenie dla Sądu pierwszej instancji miała sytuacja osobista i finansowa stron. Sąd ustalił, że pozwany dysponuje dochodem o 853 zł wyższym niż powódka ( 1528 zł - 693zł = 853 zł), nadto posiada znaczne oszczędności ze sprzedaży samochodów, którymi się z nią nie podzielił. Zakupił dla siebie jedynie sprzęt domowy.

Przyznając powódce kwotę 500 zł miesięcznie tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, Sąd kierował się przede wszystkim tym, iż podstawowe koszty związane z utrzymaniem domu, takie jak opłacenie energii elektrycznej i wody, ogrzanie wody, ogrzanie domu w sezonie zimowym oraz usprawiedliwione potrzeby powódki znacznie przekraczają jej możliwości finansowe, wobec której orzeczono niezdolność do pracy. Ponadto Sąd podkreślił, że jest rencistką, podlega leczeniu kardiologicznemu i nefrologicznemu. Stan zdrowia powódki zwiększa jej koszty utrzymania oraz wyklucza możliwości uzyskania dodatkowych środków na ich pokrycie. Poza tym powódka nakładem swojej pracy w gospodarstwie domowym, przy sprzątaniu, praniu w znacznej części wypełnia obowiązek w zakresie przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny.

Natomiast E. K. posiada umiejętności, które pozwalają mu na podjęcie dodatkowej pracy. Cierpi na dolegliwości zdrowotne, które nie uniemożliwiają wykonywania pracy. Na leki przeznacza ok. 150 złotych miesięcznie. Wcześniej pozwany dobrowolnie przekazywał powódce kwotę 500 złotych miesięcznie w celu zaspokajania potrzeb rodziny. Obecnie w żaden sposób nie pomaga powódce w utrzymaniu domu.

Kwota 500 zł tytułem przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, w ocenie Sądu pierwszej instancji mieści się w granicach możliwości płatniczych pozwanego, któremu po wyłożeniu kwoty 500 zł miesięcznie pozostanie do dyspozycji kwota 353 zł.

O kosztach zastępstwa prawnego Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. Za zasadne Sąd uznał obciążyć pozwanego opłatą sądową w kwocie 300 zł zgodnie z art. 18 w zw. z art. 13 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) w zw. z art. 22 k.p.c.

Mając na uwadze art. 333 § 1 k.p.c. Sąd z urzędu nadał wyrokowi w części dotyczącej zasądzonego roszczenia rygor natychmiastowej wykonalności.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany wnosząc apelację, którą zaskarżył wyrok w zakresie punktu I i lll-V. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono:

1.  naruszenie art. 27 k.r.o. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem przez sąd, iż w przedstawionych w sprawie okolicznościach faktycznych wyczerpane zostały przesłanki zastosowania tego przepisu;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkującego przyjęciem, iż pozwany partycypuje w kosztach utrzymania w stopniu niewystarczającym oraz ustalenie, że pozwany znajduję się w zdecydowanie lepszej sytuacji materialnej niż powódka;

3.  naruszenie art. 233 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej i rzetelnej oceny dowodów;

4.  naruszenie art. 25 k.p.c. poprzez ustalenie innej niż w pozwie wartości przedmiotu sporu dopiero na etapie wyrokowania.

Przy takich zarzutach skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu wywołanym wniesieniem apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie jedynie w części.

Odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 25 k.p.c., nie można zgodzić się z apelującym, że wartość przedmiotu sporu została ustalona dopiero na etapie wyrokowania. Wartość tę określono w pozwie na kwotę 1.000 zł, a kwota 500 zł została zasądzona na rzecz powódki w wyniku przeprowadzonego postępowania jako należna od powoda z tytułu przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Ma to jednak marginalne znaczenie dla bytu zaskarżonego wyroku.

Zarzuty apelacji są również nietrafne w zakresie, w jakim pozwany kwestionuje zasadność obciążenia go obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny . Zgodnie z art. 27 k.r.io., oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Celem przewidzianego w art. 27 k.r.io. obowiązku jest uzyskanie od obojga małżonków środków materialnych dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości oraz zaspokojenie uzasadnionych potrzeb jej poszczególnych członków przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej. Małżonkowie mają obowiązek współdziałania w trakcie trwania małżeństwa, a jedną z form współdziałania jest obowiązek dostarczania środków w celu prawidłowego funkcjonowania rodziny.

Mając na względzie powyższe uwagi stwierdzić należy, że powódka realizuje wynikający z art. 27 k.r.io. obowiązek nie tylko przez pokrywanie kosztów związanych z utrzymaniem domu, ale również nakładem swojej pracy w gospodarstwie domowym, podczas wykonywania codziennych domowych czynności. Pozwany nie partycypuje natomiast aktualnie w kosztach utrzymania domu, ani w jakichkolwiek innych wydatkach obciążających obojga małżonków. Skarżący nie przyczynia się zatem w żaden sposób do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą wraz z powódką stanowi.

W uzasadnieniu złożonego przez siebie środka zaskarżenia apelujący podniósł, że w przypadku separacji faktycznej małżonków bezdzietnych lub których dzieci usamodzielniły się, wynikający z art. 27 k.r.io. obowiązek przyczyniania do zaspokajania potrzeb rodziny ustaje. Argument ten w świetle okoliczności niniejszej sprawy nie może odnieść jednak zamierzonego przez skarżącego skutku. Separacja faktyczna polega na ustaniu wspólnego pożycia małżonków i zaprzestania przez nich udzielania sobie wzajemnej pomocy. Pomiędzy stronami nie doszło do rozkładu pożycia uzasadniającego przyjęcie, iż istniejąca między nimi relacja posiada cechy separacji faktycznej. Co prawda, pozwany przebywa często poza domem, jednak fakt ten nie wynika z zerwanych więzi, lecz z charakteru wykonywanej przez pozwanego pracy. Strony nie prowadzą odrębnych gospodarstw domowych. Pozwany korzysta z urządzeń wyposażenia domowego, posiada do swojej dyspozycji jeden pokój. Ponadto, wbrew twierdzeniom apelującego, okoliczność usamodzielnienia się dzieci nie wpływa na zasadność obciążenia obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Jak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, lex 3342, małżonek może dochodzić zaspokajania potrzeb na zasadzie art. 27 k.r.i o. zarówno wtedy, gdy rodzinę tworzą małżonkowie oraz dzieci będące na ich utrzymaniu, jak i wtedy, gdy w rodzinie dzieci takich nie ma.

Jakkolwiek nie można zgodzić się z apelującym w zakresie, w jakim kwestionuje zasadność obciążenia go obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, to wysokość kwoty określonej zaskarżonym rozstrzygnięciem, do uiszczania której na rzecz powódki pozwany został zobowiązany - ustalono w sposób nieprawidłowy. Zakres obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny normowany treścią art. 27 k.r.o. wyznaczają ich siły, tj. możliwości wypełnienia obowiązku, wynikające ze stanu fizycznego i psychicznego każdego z małżonków oraz możliwości majątkowe i zarobkowe każdego z nich. Dla ustalenia zakresu obowiązku małżonków właściwa jest reguła, według której stopa życiowa wszystkich członków rodziny powinna być w zasadzie równa, oczywiście z uwzględnieniem usprawiedliwionych potrzeb każdego z nich.

Zasądzona na rzecz powódki tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny kwota, w ocenie Sądu Okręgowego, jest wygórowana. Ustalając ponoszone przez powódkę w skali miesiąca wydatki, Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że z tytułu leczenia nefrologicznego powódka ponosi koszt 180 zł. J. K. ponosi taki koszt, ale raz na półtora miesiąca, co daje ok. 120 zł miesięcznie. Opłata za wodę stanowi kwotę 100 – 130 na kwartał, co daje 24 – 32 zł miesięcznie. Łączne wydatki, biorąc pod uwagę pozostałe pokrywane przez powódkę miesięcznie opłaty dają sumę 1.230 zł. Pozwany ponosi natomiast miesięcznie koszty w wysokości 1.292 zł. Wydatki stron są zatem porównywalne. Źródło utrzymania powódki stanowi natomiast renta w wysokości 693 zł. Pozwany wykonuje pracę, za którą uzyskuje dochód w wysokości 1.328 zł, przy czym kwota 200 zł, pochodząca z dorywczej pracy nie jest stałym źródłem dochodów, dlatego nie może być brana pod uwagę podczas ustalania wysokości miesięcznego wynagrodzenia powoda. Różnica dochodów stron stanowi kwotę 635 zł. Mając na uwadze zasadę równej stopy życiowej, kwota zasądzona od pozwanego na rzecz powódki nie powinna zatem przekraczać 300 zł.

Z uwagi na wysokość ustalonych wydatków, fakt utrzymywania przez powódkę wspólnego domu stron i wobec znacznej dysproporcji w wysokości dochodów uzyskiwanych przez każdego z małżonków K., zasadne było obciążenie pozwanego obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, jednak w kwocie niższej niż określona przez Sąd Rejonowy w kwestionowanym orzeczeniu. Zasądzona od E. K. z tytułu przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny suma 300 złotych miesięcznie gwarantuje zachowanie zasady równej stopy życiowej powódki i pozwanego.

Z tych względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok w punkcie I poprzez obniżenie wysokości kwoty zasądzonej od pozwanego na rzecz powódki tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny z 500 zł na 300 zł oraz w punkcie III poprzez obniżenie – mając na uwadze art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) - kwoty zasądzonej od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa z 300 zł na 180 zł, a w pozostałym zakresie apelację jako pozbawioną podstaw, w oparciu o art. 385 k.p.c. - oddalić.

Koszty postępowania przed sądem drugiej instancji wzajemnie pomiędzy stronami zniesiono mając w oparciu o treść art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.