Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale prokuratora Prok. Okr. del. do Prok. Apel. Grażyny Nowickiej

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2013 r.

sprawy D. C.

oskarżonego z art. 280 § 2 k.k.; art. 280 § 1 k.k.; art. 281 k.k.; art. 289 § 2 k.k.; art. 62 ust. 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii

z powodu apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

z dnia 8 lipca 2013 r. sygn. akt III K 39/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 2 części dyspozytywnej (opisane w punkcie II części wstępnej), dotyczące skazania oskarżonego D. C. za czyn z art. 281 k.k., uznając, że stanowi on czyn współukarany następczy w stosunku do czynu z art. 280 § 1 k.k., przypisanego oskarżonemu w punkcie 1 części dyspozytywnej (opisanego w punkcie I części wstępnej), stwierdzając jednocześnie, że orzeczona w punkcie 6 kara łączna pozbawienia wolności traci moc,

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

III.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierza oskarżonemu D. C. karę łączną 3 (trzech) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

IV.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zalicza okres rzeczywistego pozbawienia wolności oskarżonego od 4 listopada 2012 roku do 20 listopada 2013 roku,

V.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. 600 zł tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonego D. C. w postępowaniu odwoławczym oraz 138 zł tytułem zwrotu VAT,

VI.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, zaliczając wydatki związane z tym postępowaniem na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

D. C. został oskarżony o to, że:

I.  w dniu 3 listopada 2012 r. w B. rejonu (...), używając przemocy polegającej na popchnięciu J. K., zabrał mu w celu przywłaszczenia telefon komórkowy marki S. o wartości 100 zł. oraz upuszczone kluczyki do samochodu marki C. (...) o nr rej. (...) z latarką o wartości 100 zł.

tj. o czyn z art. 280 § 1 kk;

II.  w tym samym miejscu i czasie jak w pkt. I, w celu utrzymania się w posiadaniu zabranych uprzednio kluczyków i telefonu komórkowego, bezpośrednio po ich zaborze, użył wobec J. K. przemocy polegającej na dwukrotnym uderzeniu go w twarz,

tj. o czyn z art. 281 kk

III.  w tym samym miejscu i czasie jak w pkt I, po uprzednim zaborze oryginalnych kluczyków od samochodu marki C. (...) nr rej. (...) o wartości 9000 zł. dokonał zaboru w celu krótkotrwałego użycia tego pojazdu porzucając go następnie w B. w stanie uszkodzonym,

tj. o czyn z art. 289 § 2 kk

IV.  w tym samym miejscu i czasie jak w pkt. I, grożąc K. G. natychmiastowym użyciem przemocy za pomocą trzymanego w ręce noża, zabrał mu w celu przywłaszczenia telefon komórkowy marki S. (...) model (...)– (...) o wartości 890 zł.

tj. o czyn z art. 280 § 2 kk;

V.  w dniu 4 listopada 2012 r. w miejscu jak w pkt I, działając wbrew przepisom ustawy posiadał środek odurzający w postaci ziela konopi indyjskiej marihuany w ilości 0,11 grama netto, przy czym czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi,

tj. o czyn z art. 62 ust. 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 124).

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze, wyrokiem z dnia 8 lipca 2013 roku (sygnatura akt III K 39/11), rozstrzygnął:

1. uznał D. C. za winnego popełnienia czynu opisanego w pkt I części wstępnej wyroku stanowiącego przestępstwo z art. 280 § 1 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności;

2. uznał D. C. za winnego popełnienia czynu opisanego w pkt II części wstępnej wyroku stanowiącego przestępstwo z art. 281 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności;

3. uznał D. C. za winnego popełnienia czynu opisanego w pkt III części wstępnej wyroku z tym, że przyjął, że samochód ten był własnością S. K. natomiast użytkowany był w dniu zdarzenia przez J. K. stanowiącego przestępstwo z art. 289 § 2 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;

4. uznał D. C. za winnego popełnienia czynu opisanego w pkt IV części wstępnej wyroku stanowiącego przestępstwo z art. 280 § 2 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności;

5. uznał D. C. za winnego popełnienia czynu opisanego w pkt. V części wstępnej wyroku stanowiącego przestępstwo z art. 62 ust. 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności;

6. na podstawie art. 85 kk i ary. 86 § 1 kk wymierzył D. C. karę łączną 4 (czterech) lat pozbawienia wolności;

7. na podstawie art. 63 § 1 kk zaliczył D. C. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres jego tymczasowego aresztowania od dnia 04 listopada 2012 r. do dnia 08 lipca 2013 r.;

8. na podstawie art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii orzekł przepadek i zniszczenie 0, 1 grama ziela konopi indyjskiej;

9. na podstawie art. 44 § 2 kk orzekł przepadek scyzoryka z drewnianą rękojeścią;

10.zaądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. koszty nieopłaconej obrony udzielonej oskarżonemu z urzędu w kwocie 1020 zł. oraz 234,60 zł podatku od towarów i usług;

11. na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił D. C. w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych

Z wyrokiem tym nie pogodził się oskarżony, w którego imieniu apelację wniósł obrońca. Obrońca zaskarżył wyrok w części dotyczącej skazania w punkcie 1 oraz 2, tj. za czyn z art. 280 § 1 k.k. oraz za czyn z art. 281 k.k. i zarzucił:

- odnośnie czynu opisanego w pkt 1 – błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia polegający na uznaniu, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał znamiona czynu z art. 280 § 1 k.k. podczas gdy z materiału dowodowego w postaci wyjaśnień na rozprawie przed sądem wynika jednoznacznie, że telefon został przekazany dobrowolnie bez użycia jakiejkolwiek przemocy,

- odnośnie czynu opisanego w pkt 2 – obrazę prawa materialnego w postaci art. 281 kk poprzez przyjęcie, że oskarżony w celu utrzymania w posiadaniu dokonanych w wyniku zaboru telefonu komórkowego oraz kluczyków od samochodu uderzył dwukrotnie pięścią w twarz pokrzywdzonego, czym wyczerpał znamiona czynu opisanego w art. 281 k.k. w sytuacji gdy czyn ten uznać należy za współukarany przy przyjęciu, że D. C. dopuścił się rozboju na szkodę J. K..

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o: zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu czynów w pkt 1 i 2 oraz wymierzenie mu kary łącznej za czyny opisane w pkt 3, 4 i 5 w wymiarze 3 lat pozbawienia wolności, obciążenie Skarbu Państwa kosztami postępowania odwoławczego i zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów za obronę z urzędu w postepowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy jest częściowo zasadna.

I

Skarżący nie ma racji wówczas, kiedy krytykuje zaskarżony wyrok zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku (punkt 1 apelacji).

Otóż błąd w ustaleniach faktycznych ( error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7 k.p.k.), na przykład: błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd.

W orzecznictwie trafnie podnosi się, że zarzut ten jest słuszny tylko wówczas: "gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania", nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1975 r., II KR 355/74, OSNPG 9/1995, poz. 84), przy czym jest to aktualne jedynie przy zarzucie błędu o charakterze "dowolności". Tego typu zarzut co do błędu w ustaleniach faktycznych to bowiem, jak zasadnie się wskazuje, nie sama odmienna ocena materiału dowodowego przez skarżącego, lecz wykazanie, jakich konkretnych uchybień w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w dokonanej ocenie materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 1975 r., I KR 197/74, OSNKW 5/1975, poz. 58). Natomiast zarzut błędu w ustaleniach o charakterze "braku" wiąże się ze wskazaniem nowych faktów lub dowodów (zob. art. 427 § 3 k.p.k.).

Tym samym zarzut taki może okazać się trafnym tylko wówczas, gdy podnoszący go w apelacji zdoła wykazać sądowi orzekającemu w I instancji uchybienie przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegające na nieuwzględnieniu przy jej dokonywaniu - tak zasad logiki, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego, jak też całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności (art. 410 k.p.k.). W sytuacji, w której takowych uchybień on nie wykazuje, poprzestając na zaprezentowaniu własnej, nieliczącej się (na ogół) z wymogami tegoż art. 410 k.p.k., nie sposób uznać, że rzeczywiście Sąd I instancji dopuścił się przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia tego rodzaju uchybienia.

Po przeprowadzeniu przez Sąd Apelacyjny kontroli odwoławczej należy stwierdzić, że Sąd I instancji w sposób poprawny zgromadził materiał dowodowy, dokonał właściwych ustaleń faktycznych, a także wyprowadził słuszne wnioski co do winy oskarżonego w odniesieniu do czynu z art. 280 § 1 k.k.

To prawda, że Sąd Okręgowy poczynił ustalenia faktyczne, w omawianym tutaj zakresie, przede wszystkim w oparciu o zeznania pokrzywdzonego J. K. złożone w postępowaniu przygotowawczym, jednocześnie odmawiając wiary zeznaniom jakie pokrzywdzony złożył na rozprawie głównej.

Oceniając w ten sposób zeznania pokrzywdzonego Sąd Okręgowy nie uczynił tego jednak w sposób dowolny. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera bowiem (strony 4-6) logiczne, przekonujące argumenty wyjaśniające takie właśnie stanowisko Sądu I instancji. Ocenę tę Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje.

Odmienna ocena dowodów, korzystna dla oskarżonego, jest naturalnie prawem apelującego. Nie wynika z niej jednak samo przez się, by ocena dokonana w sprawie przez Sąd Okręgowy charakteryzowała się dowolnością.

Równość wobec prawa, stanowiąca podstawę wszelkiej sprawiedliwości, wymaga, aby zasady postępowania dowodowego były stosowane bez względu na to kto in concreto na tym korzysta a kto traci. Nie ma więc w polskim prawie dowodowym takiej reguły, która nadawałaby pierwszeństwo dowodom korzystnym dla oskarżonego przed dowodami przemawiającymi na jego niekorzyść, tak jak i nie ma reguły o przeciwstawnej wymowie.

Sąd orzekający ma prawo, a nawet obowiązek, oceniania wszystkich dowodów przeprowadzonych w sprawie. Wymóg, aby podstawę wyroku stanowił całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej (art. 410 k.p.k.), oznacza konieczność znajdowania się w polu uwagi sądu w chwili rozstrzygania wszystkich okoliczności. Nie chodzi zaś o to, aby orzeczenie zapadło na podstawie wykluczających się dowodów, bo jest to oczywiście niemożliwe. Sąd ma prawo oprzeć się na jednych dowodach, a pominąć inne, jeśli ich treść jest rozbieżna. W takiej sytuacji istota rozstrzygania polega na daniu priorytetu niektórym dowodom. Obowiązkiem sądu jest wówczas wskazanie, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.).

Z obowiązku tego Sąd Okręgowy wywiązał się należycie. Sąd ten bowiem wnikliwie analizował wszystkie wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadków i logicznie wykazał, które i dlaczego oraz w jakim zakresie są wiarygodne. Ocenę tę przeprowadzono z poszanowaniem zasady obiektywizmu, na podstawie wszechstronnej analizy całokształtu materiału dowodowego. Nie wykazuje ona błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodów) czy logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania) i jest zgodna ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a więc w sposób odpowiadający zasadzie swobodnej oceny dowodów określonej w art. 7 k.p.k.

II

Ma natomiast skarżący rację wówczas, kiedy krytykuje zaskarżony wyrok zarzucając obrazę prawa materialnego, tj. art. 281 k.k. (punkt 2 apelacji).

I tak, w przypadku dokonania przez sprawcę rozboju, a następnie użycia jednego ze sposobów zachowania opisanych w art. 281 k.k. podjętych w celu utrzymania się przez sprawcę w posiadaniu zabranej rzeczy, możliwe są dwa rozwiązania, uzależnione od konkretnych okoliczności stanu faktycznego.

Jeśli sprawca podejmuje działania opisane w znamionach kradzieży rozbójniczej w stosunku do osoby, która wcześniej została przez niego zaatakowana w ramach realizowanego rozboju, wówczas mamy do czynienia ze zbiegiem przestępstw, który nie prowadzi jednak do skazania sprawcy za każde z nich. W takim przypadku przestępstwo rozboju pochłania (konsumuje) następującą po nim kradzież rozbójniczą. Występuje więc przypadek tzw. pomijalnego zbiegu przestępstw, w którym podstawą pominięcia w kwalifikacji prawnej drugiego z zachowań sprawcy jest zasada lex consumens derogat legi consumptae.

Natomiast w sytuacji gdy ofiara rozboju nie jest tożsama z osobą, w stosunku do której po dokonaniu rozboju sprawca stosuje przemoc opisaną w art. 281 k.k. w celu utrzymania się w posiadaniu rzeczy, wówczas występuje realny zbieg przestępstw, którego konsekwencją jest przypisanie sprawcy każdego z popełnionych czynów zabronionych, a następnie ewentualnie wymierzenie mu kary łącznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 1973 r., II KR 123/73, OSNKW 1974, nr 2, poz. 30; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27 maja 1993 r., II Akr 169/93, OSA 1994, z. 2, poz. 8).

In concreto, mając na uwadze niewątpliwie prawdziwe ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, nie można mieć wątpliwości, że czyn przypisany oskarżonemu w punkcie 2 części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku (z art. 281 k.k.) został właśnie pochłonięty (skonsumowany) przez czyn przypisany w punkcie 1 części rozstrzygającej, tj. czyn zakwalifikowany z art. 280 § 1 k.k. Innymi słowy czyn z art. 281 k.k. stanowi w realiach tej sprawy współukarany czyn następczy przestępstwa rozboju określonego w art. 280 § 1 k.k.

Tym samym zaskarżony wyrok musiał ulec zmianie w kierunku wskazanym w wyroku Sądu Apelacyjnego.

III

Wymierzając na nowo karę łączną pozbawienia wolności Sąd Apelacyjny kierował się argumentami zasadnie dostrzeżonymi i właściwie ocenionymi przez Sąd Okręgowy przy miarkowaniu kary łącznej pozbawienia wolności dla oskarżonego (strona 10 uzasadnienia zaskarżonego wyroku) z tym zastrzeżeniem, że w grę nie wchodziła już tutaj kara jednostkowa roku i dwóch miesięcy pozbawienia wolności orzeczona za pochłonięte przestępstwo przypisane oskarżonemu w punkcie 2 części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku. Stąd poprzestano na wymierzeniu oskarżonemu kary łącznej w wysokości określonej w wyroku Sądu Apelacyjnego.

IV

O kosztach związanych z pomocą prawną z urzędu udzieloną oskarżonemu przed Sądem Apelacyjny orzeczono w myśl zasady określonej w art. 29 ustawy – Prawo o adwokaturze.

Z uwagi na brak majątku i dochodów, oskarżonego – na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. – zwolniono od ponoszenia kosztów procesu za postępowanie odwoławcze.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.