Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 335/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2014r

Sąd Okręgowy w Siedlcach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Andrzej Kirsch

Protokolant st. sek. sąd. Joanna Makać

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2014r w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z powództwa D. O., H. O., A. P., B. P., T. O., K. O. i M. O.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda D. O. kwotę 70.000 (siedemdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki H. O. kwotę 75.000 (siedemdziesiąt pięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

III.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda K. O. kwotę 70.000 (siedemdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami:

- od kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

- od kwoty 20.000 (dwadzieścia tysięcy) złotych od dnia 23 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

IV.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. P. kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami:

- od kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

- od kwoty 10.000 (dziesięć tysięcy) złotych od dnia 23 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

V.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki B. P. kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami:

- od kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

- od kwoty 10.000 (dziesięć tysięcy) złotych od dnia 23 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

VI.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda T. O. kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami:

- od kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

- od kwoty 10.000 (dziesięć tysięcy) złotych od dnia 23 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

VII.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. O. kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami:

- od kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych od dnia 15 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

- od kwoty 10.000 (dziesięć tysięcy) złotych od dnia 23 października 2013r do dnia 24 stycznia 2014r w wysokości 13% w stosunku rocznym i od dnia 25 stycznia 2014r do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami,

VIII.  w pozostałej części powództwo oddala,

IX.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów: D. O. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych, H. O. kwotę 4.117 (cztery tysiące sto siedemnaście) złotych, A. P. kwotę 5.117 (pięć tysięcy sto siedemnaście) złotych, B. P. kwotę 4.117 (cztery tysiące sto siedemnaście) złotych, T. O. kwotę 4.117 (cztery tysiące sto siedemnaście) złotych, K. O. kwotę 4.617 (cztery tysiące sześćset siedemnaście) złotych i M. O. kwotę 4.117 (cztery tysiące sto siedemnaście) złotych – tytułem zwrotu kosztów procesu,

X.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Siedlcach) kwotę 18.750 (osiemnaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt) złotych tytułem brakującej części opłaty od pozwu, od uiszczenia której powodowie byli zwolnieni.

Sygn. akt I C 335/13

UZASADNIENIE

W dniu 18 marca 2013r wpłynął do Sądu Okręgowego w Siedlcach pozew D. O., H. O., A. P., B. P., T. O., K. O. i M. O. przeciwko pozwanemu (...) SA z siedzibą w W.. Powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, tj. więzi rodzinnej, uczuciowej i emocjonalnej – D. O. i H. O. kwot po 75.000 zł, zaś A. P., B. P., T. O., K. O. i M. O. kwot po 50.000 zł, wszystkie powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 stycznia 2013r do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podnieśli, że w dniu 15 kwietnia 2004r w miejscowości H. miał miejsce wypadek drogowy, w którym poniósł śmierć Z. O. (1) – mąż powódki H. O. i ojciec pozostałych powodów. Sprawcą zdarzenia był A. B., który został za ten czyn skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Siedlcach, wydanym w sprawie II K 278/04. Pozwany przyjął swoją odpowiedzialność za skutki wypadku i niektórym powodom wypłacił po 25.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Powodowie podali, że w grudniu 2012r zgłosili swoje roszczenia z tytułu zadośćuczynienia pozwanemu, który w piśmie z dnia 4 stycznia 2013r stwierdził, że nie uznaje żądań. W związku z tym, że zawinione działanie sprawcy wypadku miało miejsce w 2004r, powodowie nie mogą dochodzić zadośćuczynienia na podstawie art. 446 par. 4 kc. Dochodzone przez powodów zadośćuczynienia opiera się na naruszeniu dóbr osobistych, bowiem spowodowanie śmierci osób najbliższych przez osobę trzecią stanowi naruszenie dobra osobistego najbliższych członków rodziny zmarłego. Powodowie podnieśli, że ich więzi rodzinne przed śmiercią Z. O. (1) były bardzo silne. Zmarły był wzorowym ojcem i mężem, nie szczędził swoim bliskim czułości i troski. Wszyscy członkowie rodziny mogli liczyć na jego pomoc. Wiadomość o śmierci Z. O. (1) była punktem zwrotnym w życiu powodów. W dacie wypadku cała rodzina mieszkała razem. Powodowie stwierdzili, że trudno im opisać, co czują i myślą. Śmierć męża i ojca była dla nich ogromnym wstrząsem psychicznym. Zostali pozbawieni poczucia bezpieczeństwa, wsparcia, opieki i miłości ojca i męża. Podnieśli, że więź pomiędzy małżonkami oraz więź pomiędzy dziećmi i rodzicami mają szczególny charakter i szczególne zabarwienie emocjonalne, stanowiąc najwyższą formę więzi uczuciowej pomiędzy ludźmi. Dlatego też kwota przyznanego za zerwanie tych więzi zadośćuczynienia nie powinna być symboliczna, a realnie odczuwalna.

W dniu 9 maja 2013r wpłynęła do akt sprawy odpowiedź na pozew pozwanego, w której pełnomocnik pozwanego nie uznała powództwa, wniosła o jego oddalenie w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew wskazano, iż roszczenie oparte na art. 448 kc w związku z art. 24 par. 1 kc nie znajduje uzasadnienia. Zdaniem pozwanego, strona powodowa nie udowodniła, aby pomiędzy powodami a zmarłym Z. O. (1) istniała szczególna więź uzasadniająca zasądzenie zadośćuczynienia w ogóle, a w szczególności w żądanych kwotach. Podniesiono również, że powodowie nie udowodnili, aby z powodu śmierci Z. O. (1) podupadli na zdrowiu i w związku z tym musieli korzystać z pomocy psychologa lub psychiatry. Pozwany zwrócił uwagę na to, iż w orzecznictwie istnieje obecnie spór, czy roszczenia o zadośćuczynienie można dochodzić w stosunku do zdarzeń z przed 3 sierpnia 2008 r., kiedy to wszedł w życie przepis art. 446 par. 4 kc, a do tego czasu ugruntowany był pogląd, iż brak jest podstawy prawnej dochodzenia takich roszczeń. W ocenie pełnomocnika pozwanego, odpowiedzialność ubezpieczyciela nie jest odpowiedzialnością bezwzględną za wszystkie czyny niedozwolone popełnione przez ubezpieczonego i wywołane nimi następstwa, lecz ogranicza się jedynie do skutków tych czynów enumeratywnie wymienionych w przepisie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 ze zm.), wśród których nie wymieniono naruszenia dóbr osobistych jako odrębnej kategorii następstw, lecz wskazano zamknięty katalog dóbr, za które przysługuje odszkodowanie z umowy ubezpieczenia. Zdaniem strony pozwanej, nawet w sytuacji uznania, iż roszczenie powodów jest uzasadnione, dochodzone przez nich kwoty zadośćuczynienia są zawyżone. Strona pozwana wyraziła przekonanie, iż przez 9 lat od śmierci męża i ojca, życie powodów wróciło do normy i pierwotny ból i uczucie żałoby złagodniały i przycichły (k. 60-61v).

W dniu 15 października 2013r wpłynęło do akt sprawy pismo procesowe pełnomocnika powodów zawierające rozszerzenie powództwa. Powodowie D. O., H. O. i K. O. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz tytułem zadośćuczynienia kwot po 75.000 zł na rzecz każdego z nich, zaś pozostali powodowie rozszerzyli swoje żądanie do kwot po 60.000 zł na rzecz każdego z nich – wszystkie powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 stycznia 2013r do dnia zapłaty (k. 147-148).

Na rozprawie w dniu 10 stycznia 2014r pełnomocnik powodów popierał powództwo w takim kształcie, jak zostało to sprecyzowane w piśmie procesowym z dnia 15 października 2013r ( stanowisko pełnomocnika powodów zarejestrowane na rozprawie w dniu 10 stycznia 2014r – 00:03:35-00:05:18).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 15 kwietnia 2004r w H., A. B. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, w ten sposób, że kierując ciągnikiem siodłowym marki M. z naczepą nienależycie obserwował drogę i na prostym odcinku najechał na jadący ciągnik marki U. z przyczepą, w wyniku czego kierujący nim Z. O. (1) doznał urazu tępego brzucha z masywnym krwotokiem wewnętrznym skutkującym jego zgonem. Sprawca zdarzenia został uznany winnym i skazany za powyższy czyn wyrokiem Sądu Rejonowego w Siedlcach, wydanym w dniu 16 listopada 2004r w sprawie II K 278/04.

W dacie przedmiotowego zdarzenia właściciel pojazdu posiadał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia oc w (...) SA z siedzibą w W.. Przedmiotem ubezpieczenia był ciągnik siodłowy marki M. o numerze rejestracyjnym (...). Umowa ubezpieczenia została zawarta w dniu 23 listopada 2003r, a okres ubezpieczenia trwał do dnia 22 listopada 2004r.

Z. O. (1) był mężem powódki H. O. i ojcem powodów – D. O., A. P., B. P., T. O., K. O. i M. O..

Bezpośrednio przed wypadkiem rodzina zamieszkiwała we własnym domu jednorodzinnym w miejscowości G.. Powódki A. P. i B. P. mieszkały wówczas w W., gdzie pracowały zawodowo. Bardzo często odwiedzały dom rodzinny, przyjeżdżały do niego praktycznie w każdy weekend. Powodowie K. O., M. O., T. O. i D. O. mieszkali na stałe z rodzicami. K. O. i T. O. byli uczniami szkół średnich. Po zajęciach szkolnych bardzo często pomagali ojcu w pracy w gospodarstwie rolnym. Więcej czasu z ojcem spędzał K. O., ponieważ w wyniku rodzinnych ustaleń – to on miał przejąć po ojcu gospodarstwo rolne. W dacie śmierci ojca M. O. mieszkał razem z rodzicami, nie uczył się, pracował zawodowo. Powód D. O. był wówczas uczniem szkoły podstawowej. Przygotowywał się do sakramentu I Komunii Świętej.

Powódka H. O. pozostawała w związku małżeńskim ze Z. O. (1) przez 26 lat. Byli bardzo dobrym małżeństwem. Więzi emocjonalne powódki z mężem były serdeczne, harmonijne, oparte na wzajemnym szacunku i wspieraniu się na co dzień. Ze związku małżeńskiego powódki ze Z. O. (1) urodziło się sześcioro dzieci, które zgodnie były przez nich wychowywane.

Z. O. (1) miał bardzo bliskie, rodzinne relacje ze swoimi dziećmi. W okresie, kiedy powodowie byli mali, ojciec zapewniał im poczucie bezpieczeństwa, otaczał miłością. Dbał o rodzinę oraz o to, żeby niczego jej nie brakowało.

Śmierć Z. O. (1) była dla wszystkich powodów nieoczekiwana, tragiczna i bardzo dotkliwa w skutkach. Wywołała gwałtowne, silne i niezwykle przykre emocje. Smutek, żal, poczucie krzywdy i tęsknota towarzyszą im do dnia dzisiejszego. Więzi emocjonalne powodów D. O., A. P., B. P., T. O., K. O. i M. O. z ojcem – były serdeczne, oparte na przywiązaniu i poczuciu bezpieczeństwa. Cierpienia psychiczne występujące u wszystkich powodów po śmierci ojca były znacznie nasilone. Śmierć ojca spowodowała u powodów zagubienie, smutek, utratę poczucia bezpieczeństwa. W początkowym okresie ich poczucie krzywdy było znacznie nasilone. W przypadku powoda D. O. – dominowały u niego doznania lękowe. Jego poczucie krzywdy było znaczne, przy czym z uwagi na młody wiek powoda, wyrażało się ono bardziej w poczuciu straty i bolesnej zmiany. Z kolei powód K. O. spędzał z ojcem najwięcej czasu spośród pozostałego rodzeństwa. Wynikało to z faktu, że częściej niż pozostali pracował z ojcem w gospodarstwie rolnym. Ich współpraca układała się harmonijnie.

Powódka H. O. bardzo przeżyła śmierć męża. Przez dwa miesiące przejawiała symptomy typowe dla zaburzeń adaptacyjnych, lękowo-depresyjnych. Śmierć męża spowodowała u powódki smutek, utratę poczucia bezpieczeństwa i lęk o przyszłość w związku z ogromem zadań, które nagle stanęły przed nią, pozbawioną doświadczenia i zapobiegliwości męża. W związku z tym jej poczucie krzywdy było wówczas znaczne.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów: odpisu skróconego aktu zgonu, odpisu skróconego aktu urodzenia i odpisów skróconych aktów małżeństwa (k. 27, 28, 29 i 30), kopii wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach wydanego w dniu 16 listopada 2004r w sprawie II K 278/04 (k. 31), pisma powodów skierowanego do pozwanego wraz ze zgłoszeniem roszczeń z dnia 20 grudnia 2012r (k. 35-37), zeznań świadków J. R. (1), J. R. (2) i P. P. zarejestrowanych na rozprawie w dniu 10 czerwca 2013r, opinii sądowo-psychologicznych biegłej M. M. (k. 114-134), zeznań powodów zarejestrowanych na rozprawie w dniu 10 stycznia 2014r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Ustalony w niniejszej sprawie przez Sąd stan faktyczny pozostawał między stronami bezsporny. Zastrzeżenia pozwanego budziła jednakże podstawa prawna dochodzonego roszczenia i jego zasadność. Powodowie oparli bowiem swoje powództwo na art. 448 kc w zw. z art. 24 par. 1 kc. Pozwany natomiast stał na stanowisku, iż zakres odpowiedzialności wynikającej z umowy zawartej z posiadaczem pojazdu, którym poruszał się sprawca szkody, obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, jest ściśle określony w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 ze zm.), w którego paragrafie 1 enumeratywnie wymieniono przypadki odpowiedzialności ubezpieczyciela za następstwa szkody wyrządzonej przez kierującego ubezpieczonym pojazdem.

Sąd nie mógł podzielić wyrażonego w odpowiedzi na pozew stanowiska, iż powodowie nie mogą skutecznie domagać się zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 par. 1 kc. Nie budzi wątpliwości, iż z uwagi na datę śmierci Z. O. (1) (15 kwietnia 2004r), podstawą żądania zapłaty zadośćuczynienia za jego śmierć nie mógł być art. 446 par. 4 kc, który w dacie przedmiotowego zdarzenia nie obowiązywał. Faktycznie, w orzecznictwie w początkowym okresie obowiązywania art. 446 par. 4 kc istniał spór co do tego, czy roszczenia tego rodzaju dochodzone mogą być w stosunku do zdarzeń sprzed daty 3 sierpnia 2008 r., kiedy to ów przepis zaczął obowiązywać. Na chwilę obecną jednakże za ugruntowany uznać należy pogląd, iż więź pomiędzy najbliższymi członkami rodziny jest niematerialną wartością przynależną człowiekowi. Więź ta uznana została za dobro osobiste podlegające ochronie prawa cywilnego. Wprowadzenie art. 446 par. 4 kc doprowadziło jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, LEX nr 604152 z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 10). Sąd Najwyższy ostatecznie przesądził też, że art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 11 lutego 2012r., nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 kc (uchwała z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, niepubl.).

Rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź, podlega zatem ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m. in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w codziennych sprawach. Należy więc przyjąć, iż prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 kc i art. 24 kc. Spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc ( uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r. IV CSK 307/2009 LexPolonica nr 2371235, OSNC 2010/C poz. 91, OSP 2011/2 poz. 15). Również w uchwale z dnia 22 października 2010 r. wydanej w sprawie o sygnaturze akt III CZP 76/2010 (OSNC 2011/B poz. 42) Sąd Najwyższy, analizując skutki dodania paragrafu 4 do art. 446 kc uznał, iż wzmacnia on pozycję najbliższego członka rodziny, jednak nie wyklucza stosowania także art. 448 kc, przy czym na podstawie art. 448 kc zadośćuczynienie pieniężne przysługuje najbliższemu członkowi rodziny za doznaną krzywdę wówczas, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008r. Nie może zatem budzić wątpliwości, iż śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Dobrem tym jest więź dziecka ze zmarłym rodzicem, czy żony ze zmarłym mężem i prawo do życia w pełnej rodzinie. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, nie każdą więź rodzinną automatycznie zaliczyć można do katalogu dóbr osobistych. Dotyczy to jedynie takiej więzi, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Oczywistym jest, iż zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 kc, obowiązek udowodnienia takich faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne i w ocenie Sądu Okręgowego, powodowie obowiązkowi temu w niniejszej sprawie sprostali.

Mając na uwadze powyższe, za zasadne i słuszne uznać należy stanowisko strony powodowej, iż podstawę przedmiotowego roszczenia stanowić może art. 448 kc w zw. z art. 24 par. 1 kc.

Z zeznań złożonych przez powodów oraz świadków, a także pozostałego materiału dowodowego, wynika bez najmniejszych wątpliwości, iż poczucie krzywdy i cierpienie powodów po stracie męża i ojca Z. O. (1) było bardzo duże. Jego śmierć wywołała u powodów silny wstrząs psychiczny, była doświadczeniem dla nich traumatycznym. Szczególnie dotkliwie śmierć męża odczuła powódka H. O.. Przez 26 lat tworzyła ona wraz z mężem szczęśliwe i zgodne małżeństwo. W ich domu panował klimat bezpieczeństwa, istniał pomiędzy nimi jasny podział obowiązków, który sprzyjał dobrej organizacji opieki nad dziećmi i pracy w gospodarstwie rolnym. Jak wynika z opinii biegłej psycholog M. M. – „ Strata męża była dla powódki nieoczekiwana i bardzo bolesna. Spowodowała u niej smutek, utratę poczucia bezpieczeństwa, poczucie bezradności, lęk o przyszłość najbliższych. Początkowo nie potrafiła zorganizować swojego zachowania, zaplanować ani zrealizować działań związanych z pracami w gospodarstwie, z pogrzebem, potem z uroczystością komunijną syna D.. Często chodziła na cmentarz, czuła żal, dokuczała jej bezsenność, przeżywała kryzys religijny. Przejawiała symptomy typowe dla zaburzeń adaptacyjnych, lękowo-depresyjnych. Nagle została pozbawiona doświadczenia i zapobiegliwości męża” (k. 134).

Nie ma żadnych obiektywnych kryteriów pozwalających na ocenę i różnicowanie rozmiaru bólu dziecka spowodowanego śmiercią rodzica, ale w okolicznościach niniejszej sprawy stwierdzić należy, że w przypadku powodów D. O. i K. O. poczucie krzywdy było relatywnie większe niż w przypadku pozostałego rodzeństwa. D. O. miał w chwili śmierci ojca niespełna 9 lat. Z opinii biegłej psycholog wynika, że powód po śmierci ojca był zalękniony, smutny, bardzo często płakał. Nie spał w nocy i rozmyślał o ojcu. Jego cierpienia psychiczne były znaczne. W przeciwieństwie do starszego rodzeństwa, dominowały u niego doznania lękowe. Jego poczucie krzywdy było znaczne, ponieważ z uwagi na jego młody wiek, wyrażało się ono bardziej w poczuciu straty i bolesnej zmiany.

Z kolei głębsza relacja K. O., niż to miało miejsce w przypadku reszty rodzeństwa, wynikała z pracy wraz z ojcem w gospodarstwie rolnym. Praca ta układała się w sposób harmonijny, zbliżała K. O. do ojca i dawała powodowi wiele satysfakcji. Z opinii biegłej psycholog wynika, że dla K. O. strata ojca była tym bardziej dotkliwsza. Powód postanowił zastąpić ojca w gospodarstwie, przez co poniósł znaczne koszty osobiste – poświęcił się dla rodziny, zmienił szkołę, bardzo ciężko pracował.

Więzi emocjonalne powodów A. P., B. P., T. O. i M. O. z ojcem Z. O. (1) były serdeczne, oparte na przywiązaniu i poczuciu bezpieczeństwa, jakie zapewniał im ojciec. Po śmierci ojca powodowie przejawiali symptomy typowe dla zaburzeń adaptacyjnych i lękowo-depresyjnych. W następującym po nim czasie przejawiali typową reakcję żałoby. Śmierć ojca spowodowała u nich smutek, utratę poczucia bezpieczeństwa, lęk, wewnętrzny konflikt.

Powyższe ustalenia znalazły całkowite potwierdzenie w zeznaniach świadków J. R. (1), P. P. i J. R. (2). Świadkowie stwierdzili, że Z. O. (1) był bardzo dobrym człowiekiem. W rodzinie panowała zgodna atmosfera, jej członkowie wspierali się wzajemnie, dbali o siebie. Świadek J. R. (2) zeznał, że po śmierci Z. O. (2) wszystko spadło na małżonkę”. Dodał też, że K. O. zgodził się zrezygnować ze szkoły, zajął się gospodarstwem i utrzymaniem rodziny

Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania zeznań świadków, albowiem są one, w ocenie Sądu, szczere, spójne i logiczne, a nadto żadna ze stron nie zgłaszała co do nich jakichkolwiek zastrzeżeń. Również zeznania samych powodów uznać należy za wiarygodne. Znajdują one potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, a w szczególności w opiniach psychologicznych. Co do tych ostatnich, wskazać należy, iż w przekonaniu Sądu biegła psycholog M. M. dokonała analizy dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz przeprowadziła badania psychologiczne powodów zgodnie z doświadczeniem zawodowym oraz wskazaniami wiedzy z zakresu dziedziny, którą reprezentuje. Następnie wyciągnęła adekwatne i logiczne wnioski. Przedmiotowe opinie są jasne i wyczerpujące, dlatego należy je podzielić i uznać za pełnowartościowy materiał dowodowy. Podkreślić należy, iż strony nie zgłaszały co do nich żadnych zastrzeżeń.

Katalog dóbr osobistych wskazany w art. 23 kc nie jest katalogiem zamkniętym, zawierającym jedynie przykładowe dobra osobiste podlegające ochronie. Takim dobrem może być więc także posiadanie rodziny i szczególna więź łącząca dzieci z rodzicami, czy męża z żoną. W sytuacji więc nagłego i przedwczesnego jej zerwania na skutek śmierci, spowodowanej bezprawnym i zawinionym działaniem innego człowieka aktualizuje się uprawnienie do żądania zadośćuczynienia od podmiotu ubezpieczającego pojazd sprawcy tego zdarzenia od odpowiedzialności cywilnej. W niniejszej sprawie pojazd sprawca wypadku drogowego był przedmiotem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...)S.A. z siedzibą w W., co jest okolicznością bezsporną w przedmiotowej sprawie. Przepis art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wskazuje, iż z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną szkodę w związku z ruchem tego pojazdu będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Pojęcie szkody w polskim prawie cywilnym obejmuje zarówno szkodę majątkową sensu stricto, jak i szkodę niemajątkową w postaci krzywdy. W relacji do tak określonego zakresu szkody powstaje obowiązek jej naprawienia, poprzez odszkodowanie obejmujące zarówno odszkodowanie sensu stricto, jak i zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę. Ponadto, stosownie do art. 35 w/w ustawy, ubezpieczeniem OC objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Przy czym odpowiedzialność cywilna obejmuje także obowiązek naprawienia krzywdy, jeżeli wynikła ona z ruchu pojazdu mechanicznego. Obowiązek naprawienia szkody, w tym także krzywdy w powyższym zakresie ma charakter zupełny, poprzez zapłatę odszkodowania lub odpowiedniej kwoty z tytułu zadośćuczynienia. W uchwale z dnia 20 grudnia 2012r. wydanej w sprawie o sygnaturze akt III CZP 93/2012 (LexPolonica nr 4492033) Sąd Najwyższy stwierdził, iż art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 r. nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 kc. Zadośćuczynienie przyznawane na podstawie tego przepisu kompensuje bowiem szkodę niemajątkową (krzywdę), której w związku ze śmiercią spowodowaną ruchem pojazdu mechanicznego doznają osoby najbliższe zmarłego na skutek naruszenia ich własnego dobra osobistego w postaci prawa do więzi rodzinnej.

Mając na uwadze powyższe uznać należy, iż pozwany ponosi odpowiedzialność za skutki wypadku drogowego objęte przedmiotowym pozwem.

Przesłanką odpowiedzialności przewidzianej w art. 448 kc jest bezprawne i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r. wydany w sprawie o sygnaturze akt V CKN 1581/2000, LexPolonica nr 361049). Przyjęcie takiego stanowiska oznacza, iż podstawą zasądzenia odpowiedniej sumy zadośćuczynienia będzie każde zawinione działanie sprawcy, a więc zarówno w wypadku winy umyślnej, jak i winy nieumyślnej. Wobec treści wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach z dnia 16 listopada 2004r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt II K 278/04, nie ulega wątpliwości, że działanie sprawcy naruszenia dóbr osobistych powodów było bezprawne i zawinione.

W tym miejscu podnieść należy, iż życie ludzkie nie ma ceny. Nie można bowiem wyrazić i ustalić w sposób ekonomiczny powstałej w związku z tym krzywdy, tym bardziej, gdy śmierć osoby bliskiej ma charakter nagły i nieprzewidziany, i spowodowana jest wyłącznie działaniem osoby drugiej. Dolegliwości psychofizyczne powstałe w związku z taką tragedią nie koniecznie muszą się tu przejawiać w jakiejś chorobie. Chodzi o sam fakt i o powstałe w związku z tym cierpienia - pustkę, lęk i samotność, które są oczywiste. Nie sposób nie zauważyć, iż tego typu sprawy mają charakter bardzo ocenny. Sąd ustalając kwotę zadośćuczynienia nie dysponuje żadnymi wskazówkami, czy tabelami określającymi wysokość zadośćuczynienia dla poszczególnych przypadków. Orzeczenia innych sądów mogą dać jedynie wskazówki w tym zakresie. Jednakże subiektywny charakter krzywdy nie pozwala na mechaniczne kierowanie się nimi nawet w bardzo zbliżonych okolicznościach. Przyznanego poszkodowanemu zadośćuczynienia nie należy także traktować na zasadzie ekwiwalentności, którą charakteryzuje wynagrodzenie szkody majątkowej. Ma ono służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie być źródłem wzbogacenia. Sąd miał na uwadze, że zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość ta nie może być jednak nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach. Przy czym ustalenie wysokości zadośćuczynienia wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności istotnych dla określenia rozmiaru doznanej krzywdy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2006 r. (sygn. akt I CSK 159/05), przy ocenie, jaka suma jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych, należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem. Jak z kolei zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 lutego 2004 r. (sygn. akt II ACa 641/03), podstawowym kryterium dla ustalenia wysokości należnego poszkodowanemu zadośćuczynienia jest rozmiar i intensywność doznanej krzywdy, ocenianej według miar obiektywnych, oraz stopień negatywnych konsekwencji dla pokrzywdzonego, wynikających z dokonanego naruszenia dobra osobistego, w tym także niewymiernych majątkowo. Ustalając wysokość zadośćuczynienia należy uwzględnić również wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rolę w rodzinie pełnioną przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, niepubl.).

Mając na uwadze powyższe, nie ulega wątpliwości, iż śmierć Z. O. (1) spowodowała naruszenie dóbr osobistych powodów, jakimi są posiadanie rodziny, więzi emocjonalne i duchowe pomiędzy dziećmi a ojcem, czy żoną a mężem. Ponieważ więzi te, ze wskazanych wcześniej względów, były niezwykle silne, zdarzenie to było dla powodów niebywale dotkliwe, powodując trudną do wyobrażenia krzywdę, co z kolei przemawia za koniecznością zasądzenia na ich rzecz zadośćuczynienia w znacznej wysokości.

Z uwagi na powyższą argumentację, Sąd uznał roszczenie powódki H. O. za zasadne w pełni i zasądził na jej rzecz tytułem zadośćuczynienia kwotę 75.000 zł, roszczenia powodów D. O. i K. O. do kwot po 70.000 zł na rzecz każdego z nich, zaś na rzecz pozostałych powodów A. P., B. P., T. O. i M. O., Sąd zasądził dochodzone przez nich kwoty po 60.000 zł. Sąd nie podzielił stanowiska pełnomocnika powodów, co do daty wymagalności roszczenia. W ocenie Sądu, wszelkie wątpliwości w niniejszej sprawie rozwiane zostały wraz z opinią biegłego psychologa, którą doręczono pełnomocnikowi pozwanego w dniu 30 września 2013r (k. 142 – potwierdzenie odbioru), a zatem od tej daty należało liczyć 14-dniowy termin na spełnienie świadczenia, który to termin określony został w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Nic bowiem nie stało na przeszkodzie, by dysponując zgromadzoną dokumentacją dotyczącą przedmiotowego wypadku, w którym zginął Z. O. (1), pozwany wypłacił powodom należne im zadośćuczynienie. Nie istniały wówczas już bowiem żadne wątpliwości, co do okoliczności zdarzenia, rozmiaru krzywdy powodów i podstaw odpowiedzialności pozwanego. Pozwany pozostawał zatem w zwłoce ze spełnieniem świadczenia od dnia 15 października 2013r. Ponieważ powodowie A. P., B. P., T. O., K. O. i M. O. w toku procesu rozszerzyli powództwo (pismo procesowe pełnomocnika powodów z dnia 15 października 2013r – k. 147-148), dlatego też od części zasądzonych w wyniku rozszerzenia powództwa kwot, Sąd zasądził ustawowe odsetki od daty upływu 7 dni od dnia doręczenia tego pisma pozwanemu. Jak wynika z pisma zawierającego rozszerzenie powództwa, zostało ono doręczone pozwanemu w dniu 15 października 2013r (k. 147), a zatem odsetki ustawowe zostały zasądzone od dnia 23 października 2013r.

Z uwagi na powyższe rozważania, roszczenia powodów D. O. i K. O. w części dochodzonego przez nich zadośćuczynienia, jak również w odniesieniu do wszystkich powodów w części okresu, od którego żądane były przez nich odsetki ustawowe, powództwo należało oddalić.

Ponieważ żądania powodów nie zostały uwzględnione jedynie w bardzo nieznacznej części, Sąd na podstawie art. 100 kpc obciążył pozwanego kosztami niniejszego procesu w całości. Wszyscy powodowie byli reprezentowani w niniejszej sprawie przez zawodowego pełnomocnika i dlatego też Sąd zasądził na rzecz każdego z powodów kwotę 3.600 zł tytułem minimalnego wynagrodzenia pełnomocnika, kwoty 17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz na rzecz części powodów kwoty, które uiścili tytułem części opłaty od pozwu (k. 446 – postanowienie o częściowym zwolnieniu od opłaty od pozwu, k. 51 – dowód uiszczenia opłaty).

Sąd nakazał również pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa brakującą część opłaty od pozwu w kwocie 18.750 zł.