Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2014 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Krzysztofa Błacha

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2014 roku sprawy

1.  H. M. s. S. i P.

ur. (...) w S.

oskarżonego z art. 258 § 1 k.k., art. 18 § 3 k.k. w zw. art. 278 § 1 k.k.
w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.;

2.  R. H. s. K. i H.

ur. (...) w K.

oskarżonego z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

na skutek apelacji prokuratora odnośnie oskarżonego H. M. i obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 3 lipca 2013 roku, sygn. akt. V K 7/08

I.  uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 i na zasadzie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. umarza postępowanie karne przeciwko oskarżonemu H. M.
o czyn opisany w punkcie I części wstępnej zaskarżonego wyroku, wyczerpujący znamiona ustawowe występku z art. 258 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 kwietnia 2004 roku w związku z art. 4 § 1 k.k.,
a kosztami procesu w tym zakresie obciąża Skarb Państwa;

II.  uchyla orzeczenie o karze łącznej zawarte w punkcie 4 zaskarżonego wyroku;

III.  uchyla zaskarżony wyrok w pozostałej części, to jest w punktach 2 i 6 odnośnie oskarżonego H. M., w punktach 3 i 5 odnośnie oskarżonego R. H. oraz w punkcie 7 i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu Katowice - Wschód w Katowicach do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II AKa 50/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 lipca 2013 roku Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygnaturze akt VK 7/08 uznał oskarżonego H. M. za winnego tego, że w okresie od 2002 roku do lutego 2004 roku, brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej, mającej na celu dokonywanie kradzieży węgla i miału węglowego z terenu Kopalni (...), wchodzącej w skład (...) S.A. z siedzibą w K., to jest popełnienia przestępstwa z art. 258 § 1 kk i za to z mocy tego przepisu wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto Sąd uznał oskarżonego H. M. za winnego tego, że w okresie od 2002 roku do lutego 2004 roku w K., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, w warunkach zorganizowanej grupy przestępczej i czyniąc sobie z przestępstwa stałe źródła dochodu, w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, ułatwiał innym osobom dokonanie kradzieży węgla i miału węglowego z terenu Kopalni (...) w K.” w ilości co najmniej 750 ton, o łącznej wartości co najmniej 83 040 złotych, w ten sposób, że pełniąc obowiązki pracownika nadzoru – sztygara zmianowego, wbrew prawnemu szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do czynu zabronionego odstępował od sprawdzeń prawidłowości załadunku samochodów ciężarowych, polecał wagowym przepuszczanie samochodów wywożących kradziony węgiel i miał, działając na szkodę (...) S.A. z siedzibą w K., to jest popełnienia przestępstwa z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 278 § 1 kkw zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk i za to z mocy art. 19 § 1 kk w zw. z art. 278 § 1 kk wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności. Na mocy art. 85 kk i 86 § 1 kk wymierzono oskarżonemu H. M. karę łączną 1 roku pozbawienia wolności, zaliczając na jej poczet na podstawie art. 63 § 1 kk okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 25.10.2006 roku do dnia 3.10.2007 roku.

Tym samym wyrokiem Sąd uznał oskarżonego R. H.za winnego tego, że w okresie od 6 stycznia 2004 roku do 12 stycznia 2004 roku w M.działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, nabył pochodzący z kradzieży z Kopalni (...)miał węglowy w łącznej ilości 168 ton wartości 11979.26, to jest przestępstwa z art. 291 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i za to na mocy art. 291 § 1 kk wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej kary oskarżonemu R. H.warunkowo zawieszono na dwuletni okres próby. Na zasadzie art. 624 § 1 kk Sąd zwolnił obu oskarżonych od ponoszenia kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.

Wyrok został zaskarżony przez prokuratora oraz obrońców oskarżonych.

Prokurator zaskarżył wyrok odnośnie oskarżonego H. M. na jego niekorzyść, co do przypisanego mu czynu z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 278 § 1 kk i inne, w zakresie rozstrzygnięcia o karze, zarzucając obrazę prawa materialnego, a to art. 65 § 1 kk poprzez niepowołanie tego przepisu w podstawie prawnej wymiaru kary za ten czyn. Podnosząc ten zarzut prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez dodanie do podstawy prawnej wymiaru kary przepisu art. 65 § 1 kk.

Obrońca oskarżonego R. H. zaskarżył wyrok odnośnie tego oskarżonego w całości. Orzeczeniu zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na przyjęciu, iż zeznania świadka P. C.oceniane kompleksowo i badane w kontekście jego oświadczeń co do zapisów w jego notatniku, oceniane w powiązaniu z twierdzeniami świadka J. D.– wiążącego osobę R. H.z działalnością jego brata – dowodzą w sposób nie budzący wątpliwości, iż oskarżony R. H.dokonując zakupu węgla z KWK (...)w dniach 6, 7, 9 i 12 stycznia 2004 roku wiedział, że część dostarczonego mu węgla pochodzi z kradzieży z terenu kopalni, gdy tymczasem zaprezentowane w tym zakresie dowody, oceniane w kontekście wyjaśnień złożonych przez oskarżonego, faktem, iż uprzednio w ten sam sposób, przy udziale P. C.jako kierowcy, węgiel z tej samej kopalni kupował, nie są na tyle jednoznaczne by móc doprowadzić do uznania go za winnego;

2.  obrazę prawa procesowego, a to normy art. 410 kpk i art. 424 § 1 kpk, mającą wpływ na treść wyroku poprzez odstąpienie przy orzekaniu od oceny istotnych okoliczności i pominięcie ich w uzasadnieniu wyroku, a dotyczących znaczenia jakie Sąd przydał okoliczności, iż w dniach poprzedzających kwestionowany zakup węgla, to jest 12 i 17 grudnia 2003 roku, P. C.przywiózł oskarżonemu z KWK (...), jak wynika z faktur prawie 48 ton węgla w dwóch dostawach, których zakup nie został zakwestionowany przez prokuraturę mimo, że odbył się na tych samych zasadach, a P. C.wskazał, iż R. H.wiedział, że ów kradnie węgiel na KWK (...);

3.  błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na uznaniu zeznań P. C.za wiarygodne w odniesieniu do tej części, która obciążała R. H.mimo, iż z zeznań P. C.wynikało, że nie były one nakierowane w toku śledztwa i procesu jedynie na ujawnienie prawdy, a skierowane przede wszystkim na osiągnięcie doraźnych celów procesowych w postaci przychylności organów śledczych i poprzez to minimalizowanie zakresu jego odpowiedzialności karnej.

Opierając się na tych zarzutach, obrońca wniósł o uniewinnienie oskarżonego R. H. i zasądzenie na jego rzecz kosztów obrony z wyboru a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania. Jednocześnie, niezależnie od głównego kierunku apelacji, obrońca zarzucił orzeczeniu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, iż przedmiotem przestępstwa popełnionego przez oskarżonego był węgiel w ilości 168 ton, dostarczony w dniach od 6 do 12 stycznia 2004 roku mimo, że z okoliczności sprawy, w tym zeznań P. C., dokumentów WZ oraz faktur wynika, że czyn przypisany oskarżonemu mógł maksymalnie dotyczyć 72, 820 ton węgla (wartość tą sprostował obrońca na rozprawie apelacyjnej) nie ujętego w wystawionych przez KWK (...) fakturach, opiewających łącznie na 95, 15 ton węgla, a objętych zarzutem aktu oskarżenia, mimo, iż oskarżony za węgiel w tej ilości zapłacił kopalni. W oparciu o ten zarzut obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przypisanie oskarżonemu nabycia 72, 820 ton węgla pochodzącego z przestępstwa kradzieży na szkodę KWK (...) i dostosowanie orzeczenia o karze do tego rozstrzygnięcia poprzez wymierzenie oskarżonemu kary 3 miesięcy pozbawienia wolności ewentualnie przyjęcie, iż czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi, opisany norma art. 291 § 2 kk i warunkowe umorzenie postępowania karnego wobec oskarżonego.

Obrońca oskarżonego H. M. zaskarżył wyrok w części dotyczącej tego oskarżonego i orzeczeniu zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 258 § 1 kk poprzez ich błędną wykładnię i nieprawidłowe zastosowanie, sprowadzające się do uznania, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn pomimo, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy prowadzi do odmiennych wniosków; w razie zaś nie uwzględnienia tego zarzutu podniósł kolejny zarzut:

2.  obrazy przepisów postępowania, mającej istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a w szczególności:

⚫.

⚫

naruszenia przepisu art. 424 § 1 pkt 1 kpk poprzez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie odpowiadającego kryteriom opisanym w tym przepisie, a to poprzez dokonanie pobieżnej i powierzchownej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym co do wypełnienia przez oskarżonego znamion przypisanych mu czynów

⚫

naruszenia przepisu art. 7 kpk, poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, przekraczającą granice dopuszczalnej swobodnej oceny, nie uwzględniającą zasad doświadczenia życiowego w zakresie w jakim Sąd orzekający nie wziął pod uwagę faktu, iż świadkowie zeznający w tej sprawie zostali skazani w trybie art. 335 kpk w innych postępowaniach, podczas gdy powyższe okoliczności mogły mieć wpływ na treść zeznań tych świadków w niniejszej sprawie, poprzez chęć szybkiego zakończenia postępowania.

2.  błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mogącego

mieć wpływ na treść wyroku, a polegającego między innymi na;

⚫.

⚫

odmowie wiarygodności wyjaśnień oskarżonego przy przyjęciu jedynie, że wyjaśnienia te nie korespondują z zeznaniami świadków, podczas gdy prawidłowa i rzetelna analiza całokształtu materiału dowodowego prowadzić powinna do innych wniosków;

⚫

błędnym przyjęciu za wiarygodne zeznań świadków Z. F. i J. B. złożonych w postępowaniu przygotowawczym pomimo różnic pomiędzy zeznaniami złożonymi przez tych świadków na etapie postępowania sądowego i przygotowawczego i nienależyte wykazanie, co było przyczyną różnic w zeznaniach świadków, a poprzestanie na stwierdzeniu, że jest to wynikiem upływu czasu pomiędzy poszczególnymi przesłuchaniami oraz nieudokumentowanie jakimkolwiek dowodem przyjęcia, że różnice w zeznaniach są wynikiem tego, iż świadkowie próbowali umniejszyć odpowiedzialność oskarżonego podczas, gdy z całokształtu materiału dowodowego wynika inny wniosek;

⚫

nie ustalenie przez Sąd I instancji rzeczywistych rozmiarów szkody jaką wyrządził oskarżony H. M. swoim przestępstwem, a poprzestanie na ustaleniu, iż umożliwił on popełnienie przestępstwa kradzieży węgla i miału w ilości co najmniej 750 ton o łącznej wartości co najmniej 83.040 zł.

Z ostrożności procesowej, w razie nieuwzględnienia powyższych zarzutów, obrońca ten sformułował zarzut rażącej niewspółmierności kary, wyrażającej się między innymi w:

⚫

nieprawidłowym zastosowaniu przez Sąd I instancji art. 53 § 1 i 2 kk poprzez nieuwzględnienie dyrektyw wymiaru kary takich jak zachowanie się oskarżonego przed popełnieniem przestępstwa, a w szczególności warunków osobistych sprawcy, jak również faktu, iż wymierzenie oskarżonemu kary 1 roku bezwzględnego pozbawienia wolności było wynikiem wyolbrzymienia pewnych okoliczności takich jak stopień społecznej szkodliwości czynu, cele prewencji indywidualnej i generalnej, co doprowadziło do wymierzenia mu kary nie odpowiadającej jej celom i nie uwzględniającej ustawowych dyrektyw wymiaru kary, nakazujących zwracać uwagę na okoliczności czynu i sposób działania sprawcy przy jednoczesnym braku uwzględnienia okoliczności, iż oskarżony nie był dotychczas karany;

⚫

niezastosowanie przez Sąd I instancji przepisu art. 69 § 1 i 2 kk poprzez nieuwzględnienie szczególnych okoliczności przemawiających za zastosowaniem wobec oskarżonego dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary, a w szczególności właściwości osobistych sprawcy, okoliczności, iż od chwili popełnienia zarzucanych oskarżonemu czynów upłynęło wiele lat, jak również, iż w związku z prowadzoną sprawą wobec oskarżonego było stosowane tymczasowe aresztowanie w wymiarze niewiele mniejszym aniżeli orzeczona kara łączna, co przemawia za zasadnością warunkowego zawieszenia wykonania kary, bądź też za wymierzeniem kary w takiej wysokości, która spowodowałaby, iż okres rzeczywistego pozbawienia wolności odpowiadałby karze łącznej.

Obrońca sformułował w związku z tym szereg wniosków odwoławczych. W razie uwzględnienia zarzutu naruszenia prawa materialnego wniósł o uniewinnienie oskarżonego od popełnienia czynu z art. 258 § 1 kk, zaś w razie uwzględnienia zarzutu naruszenia prawa procesowego oraz zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Z ostrożności procesowej w razie uwzględnienia zarzutu niewspółmierności kary obrońca wniósł o wymierzenie oskarżonemu kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, bądź też kary pozbawienia wolności, która pozwalałaby na takie zaliczenie okresu rzeczywistego pozbawienia wolności, aby pozwalałoby to na uznanie, iż kara została już wykonana.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Niezależnie od opisanych wyżej zarzutów podniesionych w środkach odwoławczych, zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu w części obejmującej przypisany oskarżonemu H. M. występek z art. 258 § 1 kk, z uwagi na wystąpienie przesłanki przewidzianej w przepisie art. 439 § 1 pkt 9 kpk. Zarzucane temu oskarżonemu przestępstwo miało być popełnione w okresie od 2002 roku do lutego 2004 roku. Ostatnim dniem jego popełnienia był więc dzień 28 lutego 2004 roku. Od tej daty winien być zatem liczony okres przedawnienia karalności czynu. Zagrożenie ustawowe przewidziane przez art. 258 § 1 kk w brzmieniu tej ustawy obowiązującym do dnia 30 kwietnia 2004 roku określono jako karę pozbawienia wolności do lat 3. Po zmianie tego przepisu, od dnia 1.05. 2004 roku zagrożenie ustawowe zostało zaostrzone poprzez określenie kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W świetle dyspozycji art. 4 § 1 kk, z uwagi na łagodniejsze zagrożenie ustawowe, a w niniejszej sprawie również w konsekwencji krótszy termin przedawnienia karalności, względniejsze dla oskarżonego H. M. jest brzmienie kodeksu karnego w art. 258 § 1 kk obowiązujące do dnia 30.04.2004 roku. Termin przedawnienia karalności czynu zarzuconego oskarżonemu, liczony według zasad z art. 101 § pkt. 4 kpk oraz art. 102 kpk, upłynął w dniu 28 lutego 2014 roku, a więc po upływie łącznie 10 lat od jego popełnienia. Z tych powodów Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1 i na zasadzie art. 17 § 1 pkt 6 kpk umorzył postępowanie karne przeciwko oskarżonemu H. M. o czyn opisany w punkcie I części wstępnej zaskarżonego wyroku, wyczerpujący znamiona ustawowe występku z art. 258 § 1 kk w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 kwietnia 2004 roku w związku z art. 4 § 1 kk a kosztami procesu w tym zakresie, w oparciu o art. 632 pkt. 2 kpk, obciążono Skarb Państwa. W następstwie orzeczenia o umorzeniu Sąd Apelacyjny uchylił nadto zawarte w punkcie 4 zaskarżonego wyroku orzeczenie o karze łącznej wymierzonej oskarżonemu H. M..

Apelacja prokuratora jest oczywiście zasadna, przepis art. 65 § 1 kk winien być użyty również w podstawie wymiaru kary albowiem poprzez odesłanie do art. 64 § 2 kk obliguje sąd do wymierzenia kary powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia.

Przechodząc do oceny zasadności zarzutów sformułowanych w apelacjach obrońców należy stwierdzić, że zasadne są te ich części, które kwestionują prawidłowość uzasadnienia wyroku Sądu I instancji w zakresie ustaleń, co do rozmiarów i wartości szkody wyrządzonej czynami przypisanymi oskarżonym. Stwierdzić należy, że w istocie pisemne motywy wyroku nie zawierają żadnych ustaleń w tym przedmiocie odnośne przypisanego oskarżonemu H. M.czynu z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 278 § 1 kk i inne. W związku z tym niemożliwe jest poczynienie jakichkolwiek ocen, co do prawidłowości przypisania temu oskarżonemu określonej szkody. W przypadku oskarżonego R. H.ustalenia w tej samej kwestii są zaledwie szczątkowe, sprowadzając się jedynie do stwierdzenia, iż szkoda ujęta przypisanym temu oskarżonemu czynem winna być niższa niż to ujęto w wyroku. Sąd I instancji jednakże ponownie mnoży błędy mieszając wielkości liczbowe przedzielone znakami przecinka i kropki, co sugerować może zupełnie różne rzędy wielkości przedmiotowego miału węglowego. Przy braku przedstawienia jakiegokolwiek mechanizmu wyliczenia pierwotnie owej szkody, kontrola odwoławcza tego zagadnienia jest niemożliwa. Te właśnie braki ustaleń spowodowały konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w pozostałej części, celem przeprowadzenia postępowania ponownego. Zaznaczyć należy, iż mimo to już w chwili obecnej można stwierdzić, iż nie są uzasadnione zarzuty obu apelacji obrońców kwestionujące prawidłowość oceny dowodów z zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonych dokonanych przez Sąd I instancji. W przeciwieństwie bowiem do braków w zakresie ustaleń odnośnie szkody wyrządzonej przestępstwem, w zakresie oceny dowodów z osobowych źródeł pisemne uzasadnienie mimo, iż lakonicznie to jednak wystarczająco relacjonuje tok rozumowania Sądu i powody dokonania poszczególnych ocen a w konsekwencji i ustaleń. Uwzględnienie przez Sąd I instancji wskazanych zeznań świadków P. C.i J. D., jako najistotniejszych merytorycznie dowodów w sprawie było w pełni uzasadnione i całkowicie mieściło się w swobodzie zagwarantowanej przez art. 7 kpk. Również ocena pozostałych dowodów kryterium to spełnia, co dotyczy także nie dania wiary wyjaśnieniom nieprzyznających się do winy oskarżonych. Stąd też w postępowaniu ponownym nie będzie potrzeby przeprowadzania wszystkich dowodów w formie bezpośredniej, a Sąd ponownie rozpoznający sprawę skorzystać może w szerokim zakresie z regulacji zawartej w dyspozycji art. 442 § 2 kpk. Ocena odwoławcza pozostałych zarzutów odwoławczych byłaby na tym etapie rozpoznania przedwczesna, jakkolwiek ich treść winna pozostawać w polu widzenia Sądu ponownie rozpoznającego sprawę. W zakresie zaś, w jakim apelacja obrońcy oskarżonego H. M.skierowana była przeciwko rozstrzygnięciu o przypisaniu popełnienia występku z art. 258 § 1 kk, stała się bezprzedmiotowa w obliczu umorzenia postępowania w tej części. Argumenty tego środka odwoławczego skierowane na uniewinnienie oskarżonego od popełnienia tego czynu nie były uzasadnione w świetle akceptacji ocen dowodów i ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy. Właściwym do ponownego rozpoznania sprawy stał się sąd rejonowy. Wraz z umorzeniem postępowania o czyn z art. 258 § 1 kk odpadła przesłanka właściwości rzeczowej sądu okręgowego. Czyny zarzucane oskarżonym miały zostać popełnione w K.i M.. Postępowanie przygotowawcze wszczęte zostało i toczone było przeciwko obu ówczesnym podejrzanym w K., co po myśli art. 31 § 3 kpk i art. 34 § 1 i § 2 kpk przesądza o właściwości miejscowej Sądu Rejonowego w K.. Usytuowanie KWK (...), jako miejsca popełnienia przestępstwa, powoduje zaś, iż właściwym do rozpoznania sprawy w postępowaniu ponownym jest Sąd Rejonowy (...)w K.. W toku tego postępowania Sąd ten, poza wypełnieniem zaleceń dotyczących szczegółowych ustaleń, co do rozmiarów i wartości szkody powstałej w wyniku popełnienia przestępstw, oraz zastosowania art. 65 § 1 kk w podstawie ewentualnej kary wymierzonej oskarżonemu H. M., winien również poczynić dokładne ustalenia w zakresie obowiązków służbowych oskarżonego H. M., a to w świetle treści postawionego mu zarzutu, obejmującego działanie wbrew szczególnemu prawnemu obowiązkowi niedopuszczenia do czynu zabronionego. W razie zaś sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku, winno ono zawierać szczegółowe ustalenia, co do wszystkich istotnych dla sprawy kwestii, czyniąc zadość wymogom art. 424 § 1 i § 2 kpk.