Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLIEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2014 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie I Wydział Cywilny:

w składzie:

Przewodniczący : SSR Adam Mitkiewicz

Protokolant: apl. adw. Łukasz Cholewski

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

z powództwa M. B. (1)

przeciwko S. B.

o zapłatę

Utrzymuje w mocy wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia dnia 7 stycznia 2014 roku, sygn. I C 2423/13.

Sygn. akt I C 2423/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 11 września 2013 roku powódka M. B. (1) wniosła przeciwko pozwanemu S. B. o zasądzenie kwoty 40.000 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 lipca 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania. W uzasadnieniu pełnomocnik powódki wyjaśnił, iż strony są małżeństwem w trakcie trwającego postępowania o rozwód, które toczy się przed Sądem Okręgowym dla Warszawy-P.. W dniu 24 kwietnia 2013 roku strony po dokonaniu umownej rozdzielności majątkowej zawarły notarialną ugodę i umowę o podział majątku dorobkowego, na mocy której pozwany miał zapłacić powódce kwotę 40.000 zł. tytułem rozliczenia z podziału majątku dorobkowego, a tego nie uczynił / k. 1-2/.

W dniu 7 stycznia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie w sprawie niniejszej wydał wyrok zaoczny w stosunku do S. B., uwzględniający powództwo w całości / k. 24/.

W sprzeciwie od powyższego wyroku zaocznego pozwany S. B. wniósł o uchylenie wyroku zaocznego oraz oddalenie powództwa w całości wobec jego bezzasadności i zasądzenie kosztów procesu. Ponadto pełnomocnik pozwanego podniósł zarzut skutecznego uchylenia się od skutków oświadczenia woli stanowiącego jedyną podstawę dochodzonego roszczenia, nieważności czynności prawnej stanowiącej podstawę dochodzonego roszczenia wobec naruszenia art. 212 k.c., naruszenia art. 481 § 1 k.c. przez zasądzenie nienależnych powódce odsetek oraz potrącenia. W uzasadnieniu pełnomocnik pozwanego podniósł, iż podczas sporządzania aktu notarialnego obejmującego ugodę oraz umowę o podział majątku wspólnego w dniu 24 kwietnia 2013 roku okazało się, że powódka zgłasza wobec pozwanego niczym nieuzasadnione żądania finansowe. Powódka w czasie spisywania umowy zagroziła, że jeśli nie dostatnie dodatkowo 40.000 zł. to nie wymelduje z domu ani siebie ani córki i tym samym uniemożliwi sprzedaż domu, a kosztami jego utrzymania i spłaty kredytu nadal będzie obciążony pozwany. Pod wpływem tej groźby pozwany zgodził się na zamieszczenie w akcie notarialnym § 2 ust. 5 / k. 35-43/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 lutego 2013 roku została zawarta umowa przedwstępna pomiędzy S. B.i M. B. (1)jako Sprzedającymi a A. Z.jako Kupującym. Jako przedmiot sprzedaży zostały wskazane: zabudowana na podstawie prawomocnej decyzji o pozwoleniu na budowę nr (...)z dnia 30 lipca 1998 roku, działka ewid. (...), niezabudowana działka ewid. nr (...)oraz dwa udziały po(...)w działce ewidencyjnej nr (...)stanowiącej drogę dojazdową, położone we wsi S. P., gminie N., powiecie (...), woj. (...), przy ul. (...)/ k. 50-53/.

W dniu 24 kwietnia 2013 roku przed J. Ś.notariuszem w W.w jej Kancelarii Notarialnej przy ul. (...)został sporządzony akt notarialny obejmujący ugodę i umowę o podział majątku wspólnego pomiędzy S. B.a jego żoną M. B. (1). W § 1 ust. 1 aktu notarialnego S.i M.małżonkowie B.oświadczyli, iż w dniu 24 kwietnia 2013 roku zawarli umowę majątkową małżeńską, mocą której wprowadzili ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej. Jak wynika z powyższego aktu notarialnego S. B.jest właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości S.I, gminie N., powiecie (...), województwie (...), stanowiącą działkę gruntu nr ewid. (...), w obrębie (...)o obszarze 0,0800 ha, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...)( § 1 lit. A). M. B. (1)jest właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości S.I, gminie N., powiecie (...), województwie (...), stanowiącą działkę gruntu nr ewid. (...), w obrębie (...)o obszarze 0,0801 ha, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...)( § 1 lit. B). Z kolei M. B. (1)oraz S. B.są współwłaścicielami w udziałach wynoszących odpowiednio (...)część i (...)część niezabudowanej nieruchomości, położonej w miejscowości S.I, gminie N., powiecie (...), województwie (...), stanowiącej działkę gruntu nr ewid. (...), o obszarze 0,0544 ha, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...)( § 1 lt. C).

W § 1 ust. 2 aktu notarialnego S. i M. małżonkowie B. oświadczyli, że: - na nieruchomości opisanej w § 1 .1 lit. A tego aktu został przez nich wybudowany za środki finansowe pochodzące z majątku wspólnego oraz za środki finansowe pochodzące ze wspólnie zaciągniętego kredytu, zabezpieczonego hipoteką umowną kaucyjną do kwoty 127.380,29 CH wpisaną na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., budynek mieszkalny jednorodzinny, murowany, parterowy, o pow. użytkowej wynoszącej 138 m ²; - nieruchomość opisana w § 1.1 lit. B tego aktu stanowi ogród przydomowy wraz z oczyszczalnią ścieków i elementami małej architektury, który został urządzony za środki finansowe pochodzące z majątku wspólnego oraz za środki finansowe pochodzące ze wspólnie zaciągniętego kredytu, zabezpieczonego wyżej opisana hipoteką umowną kaucyjną. Nadto małżonkowie oświadczyli, że zamierzają sprzedać w/w nieruchomości oraz udziały we współwłasności nieruchomości opisanej w § 1 .1. lit. C za łączną cenę w kwocie 975.000 zł.

W zapis zawartym w § 2.5 aktu notarialnego S. i M. B. (1) ustalili ponadto, że: - w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy sprzedaży przedmiotowych nieruchomości M. B. (1) zobowiązuje się wymeldować siebie i małoletnią córkę M. B. (2) z budynku znajdującego się na nieruchomości opisanej w § 1.1. lit. A tego aktu; - w terminie 3 dni od dnia otrzymania ceny sprzedaży z tytułu sprzedaży nieruchomości opisanej w § 1.1. lit. A tego aktu – jednak nie wcześniej niż 3 dni po wydaniu nieruchomości kupującemu oraz opuszczeniu przez M. B. (1) wraz córką zajmowanych nieruchomości , będących przedmiotem sprzedaży, S. B. przekaże przelewem na rachunek bankowy M. B. (1) kwotę 40.000 zł.

Z kolei zapis wynikający z § 4.1 przedmiotowego aktu notarialnego przewidywał, że S. i M. małżonkowie B. oświadczają, że po wykonaniu wzajemnych zobowiązań, opisanych w § 2 tego aktu, zgodnie z postanowieniami § 2 tego aktu, nie będą dochodzić w przyszłości wobec siebie żadnych roszczeń wynikających lub mogących powstać, a dotyczących nakładów z majątku wspólnego na majątki osobiste oraz spłaty zobowiązań oraz oświadczają, że niniejsza ugoda, po jej wykonaniu, stanowić będzie zaspokojenie wszelkich ich wzajemnych roszczeń dotyczących przedmiotów niniejszej ugody oraz ewentualnych, wstecznych świadczeń alimentacyjnych / k. 5-9 – wypis aktu notarialnego/.

W dniu 27 maja 2013 roku podpisana została pomiędzy S. B., jego żoną M. B. (1) a A. Z. w formie aktu notarialnego umowa sprzedaży nieruchomości, będących przedmiotem umowy przedwstępnej / k. 54-67/.

Pismem z dnia 17 stycznia 2014 roku, zatytułowanym oświadczenie o uchyleniu się od oświadczenia woli, wysłanym do M. B. (1) w dniu 20 stycznia 2014 roku, S. B. oświadczył, że uchyla się od oświadczenia złożonego pod wpływem błędu lub podstępu lub groźby w dniu 24 kwietnia 2013 roku w Kancelarii Notarialnej notariusz J. Ś. w W. w zakresie § 2 ust. 5 „Ugody i umowy o podział majątku wspólnego”. W piśmie tym S. B. stwierdzał, iż przedmiotowe oświadczenie woli z dnia 24 kwietnia 2013 roku zostało wydane pod wpływem błędu, podstępu lub groźby i prowadzi do ominięcia prawa. Kwota 40.000 zł. opisana w § 2 ust. 5 aktu notarialnego została wpisana wobec sformułowanej groźby nie wymeldowania się przez M. B. (1) z domu przy ul. (...) w N. , a tym samym groźby i niebezpieczeństwa uniemożliwienia sprzedaży domu zainteresowanemu kupcowi. Skutkowało to uzasadnioną obawą poniesienia przez S. B. poważnej szkody majątkowej i osobistej. Nadto pismo zawierało zapis, w myśl którego nie bez znaczenia pozostawała także okoliczność fatalnego stanu zdrowia S. B. w dniu 24 kwietnia 2013 roku, który skutkował koniecznością jego hospitalizacji w dniu 25 kwietnia 2013 roku i który miał wpływ na brak możliwości świadomego albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli / k. 46-48/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wszechstronnej analizy akt sprawy, na które złożyły się dokumenty wskazane i opisane w treści, których autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu i które nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku ( art. 46 krio). Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców ( art. 1037 § 1 k.c.).

Jak wynika z okoliczności ustalonego stanu faktycznego strony niniejszego procesu w dniu 24 kwietnia 2013 roku zawarły umowę o podział majątku wspólnego oraz ugodę, regulując w ten sposób ostatecznie kwestie finansowe dotyczące ich majątku dorobkowego.

Zgodnie z przepisem art. 87 k.c. kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Konstrukcja groźby jako wady oświadczenia woli łączy w sobie dwa podstawowe elementy: 1) zewnętrzny - określone zachowanie się grożącego polegające na stworzeniu stanu zagrożenia w celu wymuszenia określonego oświadczenia woli, oraz 2) wewnętrzny - powstała obawa, strach paraliżujący swobodę decyzji zagrożonego. Oba wymienione elementy stanu faktycznego groźby muszą wystąpić łącznie.

Między groźbą a złożeniem odpowiedniego oświadczenia przez zagrożonego musi zachodzić związek przyczynowy. Łańcuch powiązań przyczynowych przedstawia się następująco: groźba (przyczyna pierwotna) doprowadza do powstania w umyśle zagrożonego stanu obawy (skutek), ten zaś z kolei staje się przyczyną sprawczą złożenia oświadczenia woli. Zagrożony z reguły ma pełną świadomość racji sprzeciwiających się podjęciu przez niego czynności prawnej. Względy te jednak zastępuje obawa i to ona ostatecznie determinuje wolę osoby zagrożonej. Brak wskazanego powiązania wyklucza możliwość uznania, iż oświadczenie woli nastąpiło pod wpływem groźby. Ocena w tym względzie możliwa jest tylko in concreto, a zatem na podstawie konkretnej sytuacji, po rozważeniu wszystkich okoliczności stanu faktycznego, w których proces ten przebiegał. Za prawnie doniosłą wadę oświadczenia woli może być uznana tylko groźba spełniająca kumulatywnie dwa warunki, a mianowicie musi być ona bezprawna i poważna. Artykuł 87 wyraźnie podkreśla tę cechę. Klasyfikacja groźby jako bezprawnej nie powinna być przeprowadzona w oderwaniu od przyjętej w prawie cywilnym koncepcji bezprawności. Bezprawność oznacza ujemną ocenę porządku prawnego o zachowaniu się sprawcy. Wyraża się w sprzeczności tego zachowania z porządkiem prawnym, a zatem nie tylko w sprzeczności z nakazami lub zakazami ustawowymi, lecz także w nadużyciu własnego lub naruszeniu cudzego prawa podmiotowego, prawnie chronionego interesu lub też zasad współżycia społecznego. "Bezprawność groźby (art. 87 k.c.) polega na sprzecznym z prawem działaniu grożącego lub wykorzystaniu działania formalnie zgodnego z prawem do osiągnięcia celu, dla którego prawo to nie przysługuje" (teza cytowanego wyżej wyroku SN z dnia 19 marca 2002 r.). Ocena powagi groźby musi być przeprowadzona w dwóch aspektach: 1) charakteru zła, niebezpieczeństwa, którym się grozi, oraz 2) możliwości realizacji groźby, inaczej mówiąc - możliwości rzeczywistego sprowadzenia tego zła na zagrożonego. Trzeba przyjąć, że tylko poważne niebezpieczeństwo może uzasadniać stan obawy. Nie musi być ono szczególnie ciężkie, musi jednak posiadać określony ciężar, na pewno nie może być nieznaczne. Drobne przykrości lub niewielkie straty, z jakimi wszyscy muszą się liczyć, nie stwarzają stanu niebezpieczeństwa. Jednocześnie należy ustalić, jaka była możliwość realizacji groźby, a zatem wprowadzenia w czyn tego, czym grożono. Zapowiedź najokrutniejszego nawet postępowania nie jest poważna, jeżeli w świetle zachodzących okoliczności wprowadzenie go w życie jest nieprawdopodobne lub wręcz niemożliwe. Poważna jest jedynie taka groźba, która stanowi realne, rzeczywiste niebezpieczeństwo, tak z punktu widzenia tego, czym się grozi, jak i możliwości realizacji ( B. Lewaszkiewicz-Petrykowska w: Komentarz do art. 87 Kodeksu cywilnego, opubl. Lex 2009).

W sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwany podniósł istnienie wady oświadczenia woli w postaci groźby polegającej na tym, że powódka zagroziła pozwanemu, że jeżeli nie dostanie dodatkowo 40000 złotych to nie wymelduje z domu ani siebie ani córki uniemożliwiając jego sprzedaż, a kosztami jego utrzymania i spłaty kredytu nadal będzie obciążony pozwany. Pod wpływem tej groźby pozwany zgodził się na zamieszczenie w akcie notarialnym §2 ust. 5 aktu.

W ocenie Sądu w okolicznościach ustalonego stanu faktycznego nie sposób twierdzić, aby powódka bezprawnie doprowadziła do złożenia oświadczenia woli przez pozwanego, zawartego w § 2 ust. 5 przedmiotowego aktu notarialnego. Zapis zawarty w § 2 ust. 5 stanowił wyraz wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej oraz konsekwencję wcześniej zawartej umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości. Zdaniem Sądu, po dokonaniu racjonalnej oceny w konkretnym stanie faktycznym, nieuzasadnionym byłoby twierdzenie o tym, że u pozwanego S. B. powstał stan obawy paraliżujący jego wolę tylko z tego względu, że jego żona odmówiła wymeldowania z domu jej i córki. Oczywistym było dla Sądu, że obydwu stronom zależało na sfinalizowaniu umowy sprzedaży ich wspólnych nieruchomości. Zrozumiałym też było ustalenie o wymeldowaniu się z domu powódki i jej córki w ciągu siedmiu dni od zawarcia umowy sprzedaży, bowiem kupujący w ten sposób obejmował w swoje posiadanie zakupioną nieruchomość.

Groźba bezprawna w rozumieniu art. 87 k.c. oznacza zagrożenie podjęciem działania niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego (użycie bezprawnego środka) albo działania zgodnego z prawem, ale zmierzającego do osiągnięcia celu niezgodnego z prawem (bezprawność celu), przy czym uwzględniać należy wszystkie okoliczności sprawy (w szczególności sposób zachowania się stron) / wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 roku, sygn. akt I PK 109/11, opubl. OSNP 2013/3-4/27/.

Ponadto Sąd doszedł do przekonania, że oświadczenie pozwanego S. B. z dnia 17 stycznia 2014 roku, wysłane do powódki w dniu 20 stycznia 2014 roku, w przedmiocie uchylenia się od skutków oświadczenia woli zawartego w akcie notarialnym w § 2 ust. 5, nie może być uznane za skuteczne i wiarygodne co do istnienia wad z uwagi na to, że pozwany nie powołuje się w nim na konkretną wadę oświadczenia woli w postaci np. groźby, lecz na wszystkie wady oświadczenia woli, w tym także na podstęp, błąd oraz jak się zdaje stan wyłączający swobodne i świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Powyższe wskazuje, iż pozwany niejako próbował dostosować treść pisma do wszystkich możliwych sytuacji faktycznych. Gdyby S. B. rzeczywiście złożył w dniu 24 kwietnia 2013 roku wadliwe oświadczenie woli, to sprecyzowałby i wskazałby konkretną wadę, którą obarczone było jego oświadczenie woli.

Odnośnie stanu wyłączającego świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli zauważyć należy, iż S. B. w sprzeciwie nie powołał się na tę wadę, a jedynie na groźbę. Nawet gdyby uznać, że pozwany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, jednak powołał się na tę wadę oświadczenia woli, to powinien był zgłosić odpowiednie wnioski dowodowe zmierzające do wykazania tej wady, a tego pełnomocnik pozwanego nie uczynił. Dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu pulmonologii nie został zgłoszony na okoliczność ustalenia, że oświadczenie woli z dnia 24 kwietnia 2013 roku zostało przez pozwanego złożone w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego jak i przesłuchanie stron na wskazane w tezie dowodowej okoliczności nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy tym bardziej, że już z samych twierdzeń zawartych w sprzeciwie dotyczących groźby jak wskazano wyżej wynika, że nie może być mowy o groźbie a tym bardziej o groźbie bezprawnej. Podobnie okoliczność przyjęcia pozwanego do szpitala w dniu 25 kwietnia 2013 roku, wynikająca z załączonego zaświadczenia lekarskiego /k. 44-45/, nie wskazuje na to, iż dzień wcześniej S. B. znajdował się w stanie wyłączającym świadomie powzięcie decyzji i wyrażenie woli, skoro uczestniczył w sporządzeniu aktu notarialnego, który obejmował więcej postanowień, aniżeli tylko zapis zawarty w § 2 ust. 5, jego odczytaniu i podpisaniu.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut pozwanego odnośnie błędnego naliczenia odsetek ustawowych. Kupujący nieruchomość zapłacił cenę M. B. (1) w dniu 18 czerwca 2013 roku / k. 10/.. Powódka wymeldowała się wraz z córką w dniu 27 czerwca 2013 roku, pozwany przekazał nieruchomość nabywcy w dniu 30 czerwca 2013r. w związku z powyższym pozwany stosownie do postanowień §2 ust 5 aktu winien zapłacić powódce kwotę 40.000 najpóźniej w dniu 3 lipca 2013 roku. W związku z powyższym odsetki ustawowe należało zasądzić od dnia 4 lipca 2013 roku (od tego dnia pozwany pozostawał w opóźnieniu) do dnia zapłaty.

Odnośnie naruszenia art. 212 k.c. wskazać jedynie należy, na zasadę swobody umów również w zakresie swobodnego kształtowania rozliczeń w tym wyrównania udziałów w drodze rozporządzeń pieniężnych.

Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić ( art. 353 § 1 k.c.). Pozwany zobowiązał się wobec powódki do dokonania zapłaty kwoty 40000 złotych czego nie uczynił. Dlatego też na mocy art. 353 § 1 k.c. , art. 1037 § 1 k.c. w zw. z art. 46 krio należało powództwo uwzględnić.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którym wyrok zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też pozew odrzuca lub postępowanie umarza ( art. 347 zd. 1 kpc).

Mając na względzie przedstawioną argumentację Sąd utrzymał w mocy wyrok zaoczny wydany w niniejszej sprawie w dniu 7 stycznia 2014 roku.

z./ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. pozwanego.