Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2014 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z wniosku Gminy B.

przy uczestnictwie M. S. (1)

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Brzesku

z dnia 12 listopada 2013 r., sygn. akt I Ns 185/13

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  orzec, że każda ze stron ponosi koszty związane ze swym udziałem w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt I Ca 124/14

UZASADNIENIE

Gmina B. złożyła wniosek o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie z dniem 1 września 2001 r własność nieruchomości położonej w Ł. składającej się z dz. ew. nr (...) o powierzchni 0,08 ha zabudowanej budynkiem remizy strażackiej.

Uzasadniając wniosek podniosła, że jest posiadaczem samoistnym działki nr (...), która powstała z p. grt. nr (...) oraz p. bud. nr (...) położonych w Ł.. Wymienioną nieruchomością początkowo jako posiadacz samoistny władała Gmina wsi Ł., następnie w wyniku przekazania pod budowę szkoły Skarb Państwa, a później Gmina B.. Wnioskodawca, doliczając czas posiadania poprzednika prawnego Skarbu Państwa, posiada samoistnie wymienioną nieruchomość od dnia 1 września 1971 r, a zatem nabył jej własność przez zasiedzenie z dniem 1 września 2001 r.

Wnioskodawca wyjaśnił, że w KW nr (...) jako właściciel dz. ew. nr (...) ujawniona jest M. S. (1), czyli uczestniczka postępowania. Jednakże do protokołu ustalenia potrzeb i uprawnień uwłaszczeniowych z 1978 r. uczestniczka podała, że w 1968 r. dokonała zamiany tejże nieruchomości. Zamiana polegała na tym, że uczestnika przekazała p. grt. nr (...) oraz p. bud. nr (...) położone w Ł. (które tworzą dz. ew. nr (...)) na rzecz Gminy wsi Ł., a w zamian otrzymała parcele, które utworzyły dz. ew. nr (...), na której później się uwłaszczyła. Z kolei Gmina wsi Ł. przekazała p. grt. nr (...) oraz p. bud. nr (...) pod (...) Szkoły Podstawowej w Ł., czyli na rzecz Skarbu Państwa. Szkoła Podstawowa w Ł. została oddana do użytku dnia 1 września 1971 r i od tej daty należy liczyć termin zasiedzenia. Następnie w drodze komunalizacji dz. ew. nr (...) została przekazana przez Skarb Państwa na rzecz Gminy B..

Dalej wnioskodawca wyjaśnił, że dz. ew. nr (...) w 1989 r. podzieliła się na dz. ew. nr (...) i dz. ew. nr (...) celem wydzielenia części gruntu pod budowę remizy Ochotniczej Straży Pożarnej w Ł.. Remiza powstała na dz. ew. nr (...). Następnie w 1993 r. dz. ew. nr (...) podzieliła się na dz. ew. nr (...), dz. ew. nr (...) i dz. ew. nr (...). Dz. ew. nr (...) po uwłaszczeniach kompleksowych została wpisana do rejestru, a jako właściciela ujawniono Skarb Państwa – Szkołę Zbiorczą w B., zaś Szkołę Podstawową w Ł. jako władającego. W 1995 r. dokonano zmiany wpisu, jako właściciela ujawniono Gminę B., zaś Szkołę Podstawową w Ł. jako władającego. Kolejna zmiana w rejestrze nastąpiła na wniosek uczestniczki, albowiem – mimo zamiany gruntów – w 2011 r uczestniczka wpisała się do KW jako właściciel dz. ew. nr (...).

Wnioskodawca podkreślił, że uczestniczka nigdy nie posiadała dz. ew. nr (...), bo w 1968 r dokonała zamiany tworzących ją parcel na inne, po zamianie nigdy nie interesowała się wymienioną nieruchomością. Potwierdza to fakt, że uczestniczka złożyła w tut. Sądzie pozew przeciwko Gminie B. o wydanie dz. ew. nr (...) (sygn. I C 60/13) oraz pozew o zapłatę za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości (sygn. I C 150/13). Dla sprawy nie ma znaczenia, że od 2012 r. uczestniczka płaci podatek od dz. ew. nr (...). Wynika to stąd, że w 2011 r uczestnika zaczęła interesować się wymienioną nieruchomością, ujawniła się jako jej właściciel, także w ewidencji gruntów. Decyzje określające podatek od nieruchomości wydawane są w oparciu o dane zawarte w ewidencji gruntów, ale taka ewidencja ma charakter jedynie rejestracyjny i ewidencyjny. Dla sprawy nie ma także znaczenia, że wnioskodawca, gdy w 2011 r uczestniczka zwróciła się o wyjaśnienie sprawy, nie poinformował jej o nabyciu własności dz. ew. nr (...) przez zasiedzenie i podjął rozmowy dotyczące ugodowego zakończenia sprawy. Zdaniem wnioskodawcy zachowanie uczestniczki, a w szczególności wnoszenie kolejnych roszczeń, jest całkowicie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Uczestniczka M. S. (1) wniosła o oddalenie wniosku, nadto wniosła o zasądzenie kosztów postępowania.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka zaprzeczyła wszystkim okolicznościom podanym we wniosku, poza wyraźnie przyznanymi.

Uczestniczka zaprzeczyła, aby Gmina B. lub jej poprzednik prawny byli posiadaczami dz. ew. nr (...). Zdaniem uczestniczki przesądza o tym fakt, że decyzje o wymiarze podatków, w tym od zabudowań, a także wezwania o zapłatę tych podatków, były wystawiane na jej nazwisko i uczestnika regulowała te płatności. Nadto przesądza o tym fakt, że przez wiele lat prowadziła z wnioskodawcą, także ze Starostwem Powiatowym w B., korespondencję dotycząca wydania wymienionej nieruchomości oraz wypłaty odszkodowania. Wnioskodawca nigdy nie wspominał o zasiedzeniu dz. ew. nr (...).

Uczestniczka podniosła, że dz. ew. nr (...) nigdy nie była i nie jest związana ze Szkołą Podstawową w Ł., bo na skutek zamiany pod budowę Szkoły wykorzystano tylko 0,25 ha gruntu tj. dz. ew. nr (...), o czym przesądza decyzja Wojewody (...) z dnia 29 marca 1999 r. W postępowaniu administracyjnym dotyczącym wydania tej decyzji uczestniczka była traktowana jako strona, a to właściciel i posiadacz. Nieprawdziwe są także twierdzenia, że w księdze wieczystej została ujawniona dopiero w 2011 r., faktycznie ujawniona jest w tej księdze od samego początku tyle, że pod panieńskim nazwiskiem. Nadto dodała, że p. grt. nr (...) o pow. 0,08 ha nigdy nie była, jak wskazuje wnioskodawca, parcelą budowlaną i figuruje w dokumentach jako grunt rolny.

Postanowieniem z 12 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Brzesku stwierdził nabycie przez wnioskodawcę własności działki nr (...) o pow. 0,08 ha w drodze zasiedzenia z dniem 1 września 2001 r. Zasądził też od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Wydanie orzeczenia poprzedziły następujące ustalenia faktyczne.

Dz. ew. nr (...) położona w Ł. powstała z podziału dz. ew. nr (...).

Z kolei dz. ew. nr (...) o pow. 1, 04 ha powstała z p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), oraz p. grt. nr (...) i p. bud. (...).

Wymienione parcele zostały przekazane, przez ich właścicieli lub posiadaczy, pod budowę Szkoły Podstawowej w Ł. tj. na rzecz Skarbu Państwa. Było to przekazanie definitywne.

P. grt. nr (...) oraz p. bud. (...) ujawnione były w LWH (...) gm. kat. Ł., jako ich właściciele wpisani byli:

- A. A. (1) w 1/8 części (80/640 części),

- W. A. w 1/8 części (80/640 części),

- G. A. w 1/8 części, 1/80 części i 11/640 części (99/640 części),

- M. A. w 1/8 części 80/640 części),

- M. S. (2) (obecnie S.) w 301/640 częściach – na podstawie dekretu dziedzictwa z dnia 10 lipca 1940 r.

Wymienione parcele użytkowała R. A., osoby ujawnione w LWH o nazwisku A. – to jej rodzeństwo, które wyjechało za granicę. R. A. zapisała wymienione parcele swojej wnuczce M. S. (2), później S..

M. S. (1) była samoistnym posiadaczem p. grt. nr (...) oraz p. bud. (...) od lat 40-tych XX. Po II wojnie M. S. (1) wyjechała do G., w jej imieniu parcelami tymi zarządzała osoba o nazwisku S.. Co roku M. S. (1) sprzedawała trawę z tych parcel, płaciła podatki.

M. S. (1) w tym okresie nie miała innych gruntów we wsi Ł., wymienione parcele miały łącznie pow. 0, 29 ha.

W 1968 r zarządzający gruntami M. S. (2)– Pan S., wraz z J. W. sołtysem i S. L. późniejszym Dyrektor Szkoły Podstawowej w Ł., udali się do Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w T.. Pan S. zgodził się, imieniem M. S. (1), na zamianę polegającą na przekazaniu p. grt. nr (...) oraz p. bud. (...) pod budowę Szkoły Podstawowej w Ł. i otrzymaniu w zamian innej parceli tj. p. grt. nr (...) także położonej w Ł., o pow. 0, 36 ha.

P. grt. nr (...) ujawniona była w LWH (...) gm. kat. Ł. jako własność gminy katastralnej Ł..

P. grt. nr (...) utworzyła dz. ew. nr (...) położoną w Ł..

W protokole ustalenia stanu władania gruntami w związku z wykonaniem nowego pomiaru –aktualizacji mapy z marca 1979 r wpisano, że władającym dz. ew. nr (...) jest Szkoła Podstawowa w Ł., zaś dz. ew. nr (...) – M. S. (1).

M. S. (1) uregulowała stan prawny dz. ew. nr (...) na swoją rzecz w drodze decyzji AWZ wydanej dnia 18 grudnia 1978 r.

Do protokołu ustalenia potrzeb i uprawnień uwłaszczeniowych z dnia 14 kwietnia 1978r. M. S. (1) zeznała, że: „ od 1968 r użytkuje dz. ew. nr (...), którą otrzymała na podstawie zamiany z Gminą wsi Ł., za grunt oddany pod budowę Szkoły”.

Także świadkowie J. W. i J. B. zeznali do protokołu uwłaszczeniowego, że od 1968 r M. S. (1) użytkuje działkę, którą otrzymała z zamiany gruntu z Gromadą wsi Ł..

Umową darowizny z dnia 25 lutego 2003 r M. S. (1) darowała dz. ew. nr (...) położoną w Ł. objętą Kw nr (...) A. P.. A. P. została ujawniona w wymienionej Księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów jako właściciel dz. ew. nr (...).

Z kolei, aby umożliwić uregulowanie stanu prawnego dz. ew. nr (...) M. S. (1) złożyła wniosek o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie udziały w p. grt. nr (...) oraz p. bud. (...) należące do rodziny A.. Uczestnikiem postępowania nie był Skarb Państwa.

Na rozprawie świadkowie J. W. i J. A. zeznali, że grunt odpowiadający wymienionym parcelom M. S. (1) przeznaczyła pod budowę Szkoły, stanowi on podwórko i boisko szkole.

Tut. Sąd postanowieniem z dnia 16 listopada 1972 r stwierdził, że M. S. (1) nabyła przez zasiedzenie z dnie 1 stycznia 1967 r udział wynoszący 339/640 części w wymienionych parcelach (M. S. (1) posiadała już udział wynoszący 301/640 części).

Na przekazanych gruntach, tj. na dz. ew. nr (...), zbudowało Szkołę Podstawową w Ł.. Szkoła została oddana do użytku, w dniu 1 września 1971 r. po raz pierwszy rozpoczęto w niej rok szkolny. Długoletnim Dyrektorem Szkoły był S. L., a potem J. L.. Budynek Szkoły nie zajmował całej dz. ew. nr (...), dlatego część tej działki była użytkowana jako podwórko i boisko szkole, a część jako ogródek szkolny i sad.

Ze względu na obszar działki postanowiono, że część wymienionej działki zostanie wydzielona pod budowę Domu Strażaka w Ł..

W 1989 r dz. ew. nr (...) została podzielona na dz. ew. nr (...) o pow. 0, 96 i dz. ew. nr (...) o pow. 0,08 ha.

W mapie uzupełniającej podziału z dnia 29 grudnia 1988 r. podano, że użytkownikiem dz. ew. nr (...) jest Gminna Szkoła Zbiorcza w B. – Szkoła Podstawowa w Ł., zaś użytkownikiem dz. ew. nr (...) jest Skarb Państwa – Wojewódzki Związek Straż Pożarnych w T. OSP Ł..

Dz. ew. nr (...) odpowiadała części p. grt. (...) oraz p. bud. nr (...).

Dz. ew. nr (...) ulegała dalszym podziałom.

W 1993 r dz. ew. nr (...) o pow. 0, 96 ha została podzieliła się na:

- dz. ew. nr (...) o pow. 0, 70 ha, odpowiadającą p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...), p. grt. nr (...),

- dz. ew. nr (...) o pow. 0, 25 ha, odpowiadającą części p. grt. nr (...),

- dz. ew. nr (...) o pow. 0, 01 ha, odpowiadającą p. grt. (...).

W mapie uzupełniającej podziału z dnia 12 września 1993 r podano, że użytkownikiem dz. dw. nr (...) jest Skarb Państwa, dz. ew. nr (...) – A. A. (1), M. S. (2), W. A., G. A., dz. ew. nr (...) – M. P..

W wyrysie z mapy ewidencyjnej z dnia 18 września 1993 r podano, że władającym dz. ew. nr (...), dz. ew. nr (...) i dz. ew. nr (...) jest Zbiorcza Szkoła Gminna w B. – Szkoła Podstawowa w Ł..

Tut. Sąd postanowieniem z dnia 14 września 1998 r sygn. akt I Ns 711/97 stwierdził, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1989 r własność dz. ew. nr (...).

Na rozprawie świadek S. L.Dyrektor Szkoły opisał wizytę w Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Mieszkaniowych w T., w czasie której Pan S. zrzekł się gruntu imieniem uczestniczki, a następnie jak Szkoła korzystała z tego gruntu. Z kolei świadek S. B. potwierdził, że od lat 60-tych grunt ten użytkuje tylko Szkoła.

Decyzją Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w T. z dnia 25 lutego 1998 r. stwierdzono, że Gmina B. nabyła z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1996 r. własność dz. ew. nr (...).

Decyzją Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w T. z dnia 29 marca 1999 r. stwierdzono, że Gmina B. nabyła z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1996 r. własność dz. ew. nr (...).

W uzasadnieniu obu decyzji podano, że zgodnie z ustawą o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. prowadzenie szkół przechodzi do zadań własnych gminy i składniki majątkowe szkół podstawowych wchodzą w skład mienia komunalnego. Na tej podstawie w ewidencji gruntów jako właściciel dz. ew. nr (...) ujawniona jest Gmina B..

Decyzją Naczelnika Gminy B. z dnia 8 stycznia 1990 r. Skarb Państwa przekazał Ochotniczej Straży Pożarnej w Ł. w nieodpłatne użytkowanie na czas nieokreślony dz. ew. nr (...) z przeznaczeniem na budowę Domu Strażaka w Ł..

Decyzją Naczelnika Gminy B. z dnia 25 stycznia 1990 r zatwierdzono plan budowy Domu Strażaka oraz udzielono zezwolenia na jego budowę na dz. ew. nr (...) oraz przyległej dz. ew. nr (...).

Dom Strażaka został wybudowany częściowo na dz. ew. nr (...) oraz przyległej do niej dz. ew. nr (...) o pow. 0, 06 ha.

Po zmianach ustrojowych, komunalizacji, dz. ew. nr (...) przeszła w posiadanie samoistne Gminy B.. Od dnia 1 lipca 1996 r Gmina B. zawiera z Ochotniczą Strażą Pożarną w Ł. umowy o bezpłatne używanie wymienionej nieruchomości. Ostatnia umowa została zawarta dnia 22 lipca 2009, na okres do dnia 31 lipca 2019 r.

Od 1995 r. w rejestrze gruntów jako właściciel dz. ew. nr (...) ujawniona była Gminę B..

W wyrysie z mapy ewidencyjne z dnia 27 listopada 2000 r jako władającego wymienioną nieruchomością wpisano Gminę B..

Dz. ew. nr (...) od dnia 1 lipca 1967 r nie była opodatkowana, jako będąca w samoistnym posiadaniu Skarbu Państwa, a potem Gminy B..

Działka nr (...), a wcześniej także dz. ew. nr (...), od momentu budowy Szkoły uważana była przez mieszkańców wsi Ł. za własność państwową, a po zmianach ustrojowych, komunalizacji – za własność gminną. Do 2011 r. nikt nie zgłaszał żadnych praw do tej nieruchomości.

Od momentu wybudowania Domu Strażaka, tzw. remizy, dz. ew. nr (...) użytkowana jest przez strażaków z OSP Ł., którzy dbają o je otoczenia. W remizie mieści się Gminny Ośrodek Kultury, świetlica wiejska oraz sala wynajmowana na imprezy okolicznościowe. Zgodnie z umową zawartą przez OSP Ł. z Gminą B., sala może być wynajmowana, a dochód przeznaczany na potrzeby OSP. Gmina B. przy udziale Funduszy Europejskich dokonała 2-3 lata temu remontu remizy, a to wymiany stolarki okiennej, urządziła toalety i łazienki, urządziła i wyposażyła kuchnię, wymalowała wszystkie pomieszczenia oraz wykonała centralne ogrzewanie budynku.

Pismem z dnia 4 kwietnia 2011 r M. S. (1) zwróciła się do Gminy B. o wydanie dz. ew. nr (...) powołując się na przysługujący jej tytuł własności. W kolejnych pismach M. S. (1) domagała się nie tylko wydania nieruchomości, ale także wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości przez Gminę i OSP w Ł..

W dniu 5 kwietnia 2011 r M. S. (1) złożyła wniosek o założenie księgi wieczystej dla dz.e.w nr (...) i ujawnienie jej jako właścicielki.

Dz. ew. nr (...) została objęta Kw nr (...), jako właściciela ujawniono w niej M. S. (1).

W dniu 15 września 2011 r. w ewidencji gruntów jako właściciela dz. ew. nr (...) ujawniono M. S. (1). Wpisu dokonano na podstawie odpisu Kw nr (...).

Wobec ujawnienia w ewidencji gruntów, od 2012 r uiszczany jest podatek od dz. ew. nr (...), uiszcza go M. S. (1).

W dniu 1 lutego 2013 r M. S. (1) złożyła pozew przeciwko Gminie B. i OSP w Ł. o wydanie dz. ew. nr (...), a sprawa toczy się przed tut. Sądem pod sygn. I C 60/13. Postanowieniem z dnia 9 maja 2013 r postępowanie zostało zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia przedmiotowej sprawy.

W dniu 15 lutego 2013 r M. S. (1) złożyła pozew przeciwko OSP w Ł. i Gminie B. o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z dz. ew. nr (...) za okres trzech lat wstecz od dnia wniesienia pozwu, a sprawa toczy się przed tut. Sądem pod sygn. I C 150/13. Postanowieniem z dnia 7 maja 2013 r postępowanie zostało zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia przedmiotowej sprawy.

Z kolei w dniu 8 marca 2013 r Wójt Gminy B. złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez M. S. (1). Przestępstwo miało polegać na tym, że w 1968 r. dokonała zamiany gruntów odpowiadających dz. ew. nr (...) z dz. ew. nr (...), to obecnie domaga się odszkodowania oraz wykupu tejże nieruchomości. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt Ds. 329/13.

Prokurator Prokuratury Rejonowej w Brzesku postanowieniem z dnia 20 czerwca 2013 r. umorzył dochodzenie w sprawie zaistniałego w dniu 4 kwietnia 2011 r., w B., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, usiłowania wprowadzenia Wójta Gminy B. w błąd co do prawa własności do nieruchomości gruntowej o nr działki ew. (...) we wsi Ł. z zamiarem wyłudzenia wypłaty odszkodowania tytułem bezumownego korzystania w/w nieruchomości i doprowadzenia Gminy B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem tj. o przest. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk – na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 kpk – wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

W rozważaniach prawnych Sąd wskazał następujące okoliczności.

Do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia w świetle art. 172 § 1 kc konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze władania nieruchomością jak posiadacz samoistny, po drugie upływu ustawowego terminu.

Posiadanie jako przesłanka nabycia własności przez zasiedzenie musi mieć charakter posiadania samoistnego.

Należy zwrócić uwagę, że stan posiadania współtworzą fizyczny element ( corpus) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru ( animus) władania rzeczą dla siebie ( animus rem sibi habendi), w przypadku posiadania samoistnego - zamiar władania rzeczą jak właściciel ( animus domini). W rozumieniu art. 336 kc posiadacz samoistny to taki posiadacz, który faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Zakres faktycznego władztwa przy posiadaniu samoistnym odpowiadający prawu własności, sprowadza się do korzystania z rzeczy i rozporządzenia nią w sposób jak najbardziej pełny, czyli do postępowania z rzeczą jak właściciel.

Przy ustalaniu charakteru posiadania należy się kierować manifestowanym na zewnątrz wobec otoczenia zachowaniem posiadacza. Według zewnętrznych znamion zachowania posiadacza można oceniać zarówno corpus jak też animus possidendi.

Wnioskodawca, a wcześniej jego poprzednik prawny Skarb Państwa, zachowuje się jak właściciele dz. ew. nr (...) położonej w Ł.. O posiadaniu samoistnym, właścicielskim, świadczą takie przejawy władztwa jak: wyłączne dysponowanie tą nieruchomością, wydzielenie tej nieruchomości pod budowę Szkoły a później remizy, zagospodarowanie tej nieruchomości, wyłączne korzystanie z tej nieruchomości, podejmowanie wszelkich decyzji dotyczących tej nieruchomości.

Do zasiedzenia prowadzi zarówno posiadanie wykonywane osobiście przez posiadacza samoistnego, jak też wykonywane za pośrednictwem posiadacza zależnego lub dzierżyciela. Art. 337 kc mówi, że „posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne”.

Należy podkreślić, że Skarb Państwa wykonuje uprawnienia właścicielskiej przez swoje organy. Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, do czasu wybudowania remizy dz. ew. nr (...) była w zarządzie Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w T., później po wydzieleniu już dz. ew. nr (...) była w zarządzie Wojewódzkiego Związku Straż Pożarnych w T. OSP Ł., a następnie Ochotniczej Straży Pożarnej w Ł.. Po zmianach ustrojowych, dz. ew. nr (...) przeszła we władanie wnioskodawcy, który od 1996 r zawiera z OSP w Ł. umowy o bezpłatne używanie tej nieruchomości, ale nadal jest jej posiadaczem samoistnym. O posiadaniu samoistnym wymienionej nieruchomości przez wnioskodawcę, świadczy chociażby to, że 3 lata temu przeprowadził generalny remont remizy.

Przy ustalaniu charakteru posiadania istotne znaczenie ma także rozpoznanie zdarzenia stanowiącego źródło nabycia posiadania.

Parcele katastralne, które utworzyły dz. ew. nr (...), zostały nabyte w drodze tzw. zamiany gruntów. Jak była mowa powyżej zarządzający gruntami uczestniczki Pan S. udał się do Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w T., reprezentującej Skarb Państwa, gdzie wyraził zgodę na przekazanie p. grt. nr (...) i p. bud. (...) w Ł. pod budowę Szkoły, czyli Skarbowi Państwa. W zamian uczestniczka otrzymała p. grt. nr (...) także położoną w Ł.. Zamiany gruntów dokonano bez zachowania formy aktu notarialnego. Parcele przekazywane przez uczestniczkę miały powierzchnię 0, 29 ha, zaś parcela otrzymana w zamian – 0, 36 ha, a więc była większa. Uczestniczka przekazała parcele o powierzchni 0, 29 ha, gdyż więcej gruntów na ternie wsi Ł. nie posiadała, co potwierdza stosowne zaświadczenie. Uczestniczka otrzymała w zamian parcelę, która była ujawniona w LWH jako własność gminy katastralnej Ł., czyli Skarbu Państwa. Dokonanie zamiany potwierdziła sama uczestniczka.

Dla przyjęcia samoistnego posiadania istotne jest także odpowiednie zachowanie się osób trzecich, wyrażające się w tym, że władztwo posiadacza nie spotyka się z ich strony ze skutecznym oporem, w wyniku którego nastąpiłaby utrata władztwa przez posiadacza. Do momentu wystosowania przez uczestniczkę pisma z dnia 4 kwietnia 2011 r, posiadanie wnioskodawcy, a wcześniej jego poprzednika prawnego, było niezakłócone. Przed podaną datą osoby trzecie nie zgłaszały i nie rościły praw do dz. ew. nr (...) czy dz. ew. nr (...). Nikt nigdy nie podejmował próby wyzucia wnioskodawcy czy jego poprzednika prawnego z posiadania dz. ew. nr (...).

Należy podkreślić, że dla przyjęcia samoistnego posiadania nie ma znaczenia fakt, że posiadacz zwraca się do formalnego właściciela z propozycją zapłaty za zajmowany grunt.

Zasiedzenie następuje z upływem wyznaczonego przez ustawodawcę terminu, 20-letniego, gdy posiadanie zostało nabyte w dobrej wierze, a 30-letniego w razie uzyskania posiadania w złej wierze. Terminy te zostały wprowadzone nowelą – ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz. U. z 1999 r Nr 55 poz. 321). Zgodnie z art. 9 tej ustawy do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili nowe przepisy, co dotyczy w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie.

W dobrej wierze jest posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności.

Art. 7 kc stanowi, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie prawne z art. 7 kc nakazuje sądowi przyjąć dobrą wiarę posiadacza do czasu, aż strona przeciwna nie udowodni złej wiary. Mamy tu do czynienia z derogacją ogólnej zasady rozkładu ciężaru dowodu ustanowioną w art. 6 kc, przerzuceniem ciężaru dowodu ze strony twierdzącej na stronę przeczącą.

Z uwagi na powyższe nie można uznać, że poprzednik prawny wnioskodawcy Skarb Państwa wszedł w posiadanie dz. ew. nr (...), a potem dz. ew. nr (...), w dobrej wierze. Jak ustalono w przedmiotowej sprawie, grunty pod budowę Szkoły Podstawowej w Ł. były przekazane na rzecz Skarbu Państwa w drodze nieformalnych umów, w przypadku p. grt. (...) oraz p. bud. (...) była to nieformalne umowa zamiany, a więc umowa zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego. Z tego też względu czas potrzeby do nabycia prawa własności dz. ew. nr (...) wynosił 30 lat i należy go liczyć od dnia 1 września 1971 r , albowiem co do tej daty – jako odpowiadającej rozpoczęciu roku szkolnego w nowym budynku Szkoły Podstawowej w Ł. – świadkowie są pewni.

Należy podkreślić, że jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada czas posiadania swojego poprzednika – o czym stanowi art. 176 kc. Bieg terminu zasiedzenia dz. ew. nr (...) rozpoczął się dnia 1 września 1971 r, a zatem w czasie gdy w porządku prawnym nie istniały jednostki samorządu terytorialnego i obowiązywała jednolita własność państwowa. Zgodnie jednak z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) posiadanie samoistne Skarbu Państwa przedmiotowej działki zostało przeniesione na Gminę B., tj. wnioskodawcę z mocy prawa. Zatem wnioskodawca do okresu swojego posiadania samoistnego może doliczyć posiadanie Skarbu Państwa. Można dodać, że wnioskodawca w wyniku komunalizacji stał się także właścicielem dz. ew. nr (...) i dz. ew. nr (...).

Czynności uczestniczki polegające na ujawnieniu prawa własności w księdze wieczystej oraz na wytoczeniu powództwa o zapłatę za bezumowne korzystanie z gruntu, nie mogły doprowadzić do przerwania biegu terminu zasiedzenia. Taki cel mógłby osiągnąć wniosek o zasiedzenie złożony przez uczestniczkę w sprawie sygn. akt Ns 876/72, o ile w tym postępowaniu brałby udział Skarb Państwa. Należy także dodać, że złożenie tego wniosku miało umożliwić Skarbowi Państwa uregulowanie w sposób formalny stanu prawnego dz. ew. nr (...). Gdyby było inaczej, uczestniczka jeszcze w 1972 r ujawniłaby się w księdze wieczystej jako właściciel. Uczestniczka stosownym wniosek złożyła dopiero w 2011 r , a więc prawie 40 lat później. Co się zaś tyczy powództwa windykacyjnego, to uczestniczka wytoczyła je dopiero dnia 1 lutego 2013 r. Skoro 30-letni termin zasiedzenia jest liczony od dnia 1 września 1971, to zakończył on bieg z dniem 1 września 2001 r, a więc przed wniesieniem pozwu o wydanie dz. ew. nr (...).

W ocenie Sądu I instancji postępowanie dowodowe przeprowadzone w przedmiotowej sprawie jednoznacznie wykazało, że Skarb Państwa, a następnie Gmina B. tj wnioskodawca, władał samoistnie dz. ew. nr (...) od dnia 1 września 1971 r, władanie to nie zostało skutecznie przerwane i doprowadziło do nabycia własności przez zasiedzenie z dniem 1 września 2001 r.

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 520 § 2 kpc.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się uczestniczka składając apelację. Postanowienie Sądu Rejonowego zaskarżyła w całości i zarzuciła temu sądowi sprzeczność dokonanych ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i przyjęcie, że spełnione zostały przesłanki do zasiedzenia, jednostronną ocenę dowodów przez wyciągnięcie nieuprawnionych wniosków, oparcie się na zeznaniach osób, które obecnie nie żyją, co przeczy zasadzie bezpośredniości, a także nie wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, w tym nie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego pomimo złożenia stosownego wniosku.

Uzasadniając środek odwoławczy uczestniczka wskazała, że wnioskodawca nie dostarczył żadnych dowodów potwierdzających fakt, że od 1 września 1971 r. jest samoistnym posiadaczem działki nr (...). W ocenie uczestniczki, nawet gdyby przyjąć fakt samoistnego posiadania tej działki przez wnioskodawcę, to początek tego stanu należy umiejscowić w dniu 8 stycznia 1990 r., kiedy to Naczelnik Gminy B. wydał decyzję o przekazaniu działki Ochotniczej Straży Pożarnej w Ł., względnie 25 stycznia 1990 r. kiedy to wydano decyzję o pozwoleniu na budowę Domu Strażaka.

Zarzuciła, iż pod budowę szkoły przekazała jedynie obszar 0,25 ha. Przedmiotem przekazania nigdy natomiast nie była obecna działka nr (...) o pow. 0,08 ha.

Podniosła, że Gmina B. nigdy nie była samoistnym posiadaczem tej nieruchomości, co wynika z postawy jej urzędników w trakcie negocjacji oraz z faktu pobierania podatków od uczestniczki.

Zarzuciła także, że Sąd I instancji bezpodstawnie przyjął, jakoby Pan S. reprezentował uczestniczkę. Brak jest dowodów świadczących o istnieniu stosownego umocowania dla niego ze strony uczestniczki. Zakwestionowała również czynienie ustaleń na podstawie zeznań złożonych przez świadków w innych sprawach. Wskazała na konieczność dokładnego przesłuchania D. P. i samej uczestniczki.

W ocenie uczestniczki w sprawie zachodziła także potrzeba powołania biegłego, który miałby skontrolować prawidłowość czynności podejmowanych w zakresie ewidencji gruntów.

W konsekwencji domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia i oddalenia wniosku, ewentualnie uchylenia postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Wnioskodawca w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja uczestniczki nie jest uzasadniona. W postępowaniu przeprowadzonym przez Sąd I instancji nie można bowiem dopatrzyć się błędów, które skutkowałyby nieprawidłowym ustaleniem stanu faktycznego.

Wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji postępowanie dowodowe dostarczyło podstaw do przyjęcia, że obszar gruntu obecnie oznaczony jako działka nr (...) co najmniej od 1971 r. znajdował się w samoistnym posiadaniu najpierw Skarbu Państwa, a następnie Gminy B..

W protokole ustalenia potrzeb i uprawnień uwłaszczeniowych z 14 kwietnia 1978 r. znajduje się zapis potwierdzony podpisem M. S. (1), z którego wynika, że działkę nr (...) o pow. 0,36 ha użytkuje od chwili dokonania z gminą zamiany gruntów, która to zamiana miała miejsce w 1968 r. W wyniku zamiany gmina przejęła od niej działkę przeznaczoną pod budowę szkoły. Co prawda w protokole tym brak jest bliższych danych dotyczących przekazanej nieruchomości (oznaczenie, powierzchnia), jednak inne dowody zebrane w sprawie wskazują, że także obecna działka nr (...) była przedmiotem tej transakcji. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że uczestniczka w wyniku zamiany otrzymała działkę o pow. 0,36 ha. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że przekazana działka powinna mieć zbliżoną powierzchnię. Obecne działki nr (...), które powstały z pgr (...) i pb (...) mają łączną powierzchnię 0,33 ha (0,25 ha i 0,08 ha). Ich powierzchnia jest więc zbliżona do powierzchni otrzymanej przez uczestniczkę.

Brak jest przy tym dowodów, które przemawiałyby za tym, że uczestniczka przekazała pod budowę szkoły jedynie obszar gruntu o pow. 0,25 ha. Przeciwnie – z faktu, że przy tworzeniu nowej mapy ewidencji gruntów utworzono jedną działkę nr (...) obejmującą cały obszar funkcjonalnie związany ze szkołą należy wyprowadzić wniosek, że obszar ten znajdował się we władaniu jednego podmiotu. Wiadomo bowiem, że działki ewidencyjne tworzono w granicach wyznaczonych przez faktyczny stan władania. Taki stan rzeczy znajduje potwierdzenie w protokole stanu władania gruntami z marca 1979 r. (k. 8-9). Działka nr (...) uległa podziałowi dopiero w 1988 r. (mapa uzupełniająca podziału – k. 12).

Na przeniesienia samoistnego posiadania obszaru obecnej działki nr (...) wskazują również zeznania J. L.i S. C.. Osoby te jednoznacznie wskazały, że na przekazanych gruntach wybudowano szkołę, a w późniejszym okresie remizę.J. L.nie była w stanie wskazać daty budowy remizy, natomiast S. C. podał, iż pierwsza remiza powstała ok. 2 -3 lata po wzniesieniu szkoły. Zeznania tych osób potwierdzają, że obszar całej działki nr (...) służył celom publicznym od chwili zamiany dokonanej pomiędzy władzami gminy a właścicielami tych nieruchomości.

Posiadanie wykonywane przez Skarb Państwa a następnie Gminę B. musi być uznane za posiadanie samoistne. Przeniesienie posiadania nastąpiło na podstawie porozumienia zawartego przez właścicieli nieruchomości i przedstawicieli władz. I choć nie została dochowana odpowiednia forma czynności prawnej, to uznać trzeba, że przeniesienie posiadania nie nastąpiło w wyniku władczych działań organów państwowych ale w wyniku działania stron mających charakter równorzędny. Od chwili przeniesienia posiadania organy państwowe i gminne zarządzały nieruchomością w sposób charakterystyczny dla właściciela wznosząc tam budynki i zagospodarowując pozostałą powierzchnię na potrzeby funkcjonowania szkoły, remizy strażackiej i ośrodka kultury. Brak jest podstaw do kwestionowania poglądu Sądu I instancji, że początek posiadania należy powiązać z chwilą uruchomienia szkoły, tj. z dniem 1 września 1971 r. Na tą datę wskazują zeznania świadka J. L..

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy jest okoliczność, czy pan S. rzeczywiście był upoważniony do reprezentowania uczestniczki przy dokonywaniu zamiany gruntów. Istotnym jest, że do przeniesienia posiadania rzeczywiście doszło, a uczestniczka w latach późniejszych nie kwestionowała tej zamiany. Przeciwnie, akceptowała ją, na co wskazuje treść jej oświadczenia złożonego do protokołu ustalenia potrzeb i uprawnień uwłaszczeniowych oraz fakt, że aż do roku 2011 nie podejmowała żadnych działań nakierowanych na odzyskanie nieruchomości.

Także z faktu, że urzędnicy wnioskodawcy prowadzili z uczestniczką korespondencję dotyczącą spornej działki i Gmina pobierała podatek od nieruchomości nie można wysnuć wniosku o braku samoistnego posiadania po stronie wnioskodawcy. Uczestniczka dysponowała bowiem dokumentem potwierdzającym jej własność, została ujawniona w ewidencji gruntów jako właścicielka. Z tego względu zarówno prowadzenie korespondencji jak i naliczanie podatku od nieruchomości nie może być traktowane jako okoliczność świadcząca o braku woli władania działką jak właściciel. Niezależnie od tego wskazać należy, że fakty powyższe miały miejsce już po upływie okresu zasiedzenia, stąd nie mogą mieć wpływu na treść orzeczenia.

Niezasadne są zarzuty uczestniczki co do niewłaściwego przesłuchania świadka D. P. i samej uczestniczki. Osoby te zostały przesłuchane w drodze pomocy prawnej. Uczestniczka miała możliwość złożenia wyczerpujących zeznań, jednak z możliwości tej nie skorzystała podając jedynie, że potwierdza zeznania D. P. i nie ma nic do dodania. Miała także możliwość zadawania dodatkowych pytań świadkowi D. P. w czasie jej przesłuchania. W tej sytuacji brak jest podstaw do czynienia Sądowi I instancji zarzutów co do niewłaściwego przeprowadzenia tych dowodów.

Dokonywanie ustaleń na podstawie zeznań świadków przesłuchanych w innych sprawach także nie może być uznane za przyczynę zmiany lub uchylenia zaskarżonego postanowienia. Zgodzić należy się z apelującą, że regułą powinno być bezpośrednie przesłuchanie świadków przez sąd orzekający. Może jednak zdarzyć się, że tego rodzaju czynność procesowa jest niemożliwa do przeprowadzenia. W takiej sytuacji Sąd musi wziąć pod uwagę także treść protokołów rozpraw z innej sprawy, jeśli są tam zawarte informacje istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

W sprawie niniejszej zeznania złożone w innych sprawach sądowych nie były decydujące dla rozstrzygnięcia sprawy. Materiał dowodowy zawarty w aktach I Ns 185/13 i zeznania świadków przesłuchanych bezpośrednio przez sąd orzekający były wystarczające do wydania orzeczenia o treści zawartej w postanowieniu z 12 listopada 2013 r. Z tego względu podniesiony przez uczestniczkę zarzut nie może odnieść zamierzonego skutku.

Brak jest także podstaw do podzielenia poglądu apelującej, jakoby w sprawie niniejszej konieczne było powołanie biegłego celem dokonania analizy czynności podejmowanych przez organy administracji publicznej w zakresie ewidencji gruntów. Zebrany w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do ustalenia charakteru posiadania, jego okresu, a także zasięgu terytorialnego. Nie ujawniły się przy tym okoliczności, których wyjaśnienie wymagałoby wiadomości specjalnych. Dlatego też brak było podstaw do powoływania biegłego z zakresu geodezji.

W tej sytuacji podzielić należy pogląd Sąd I instancji co do tego, że wnioskodawca wykazał fakt samoistnego posiadania działki nr (...) przez okres potrzebny do zasiedzenia (przy doliczeniu okresu posiadania przez jego poprzednika – Skarb Państwa), a tym samym, że doszło do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Dlatego też apelacja uczestniczki jako nieuzasadniona musiała podlegać oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc.