Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2014r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Maria Mrozik-Sztykiel

Sędziowie: SA – Anna Prokopiuk (spr.)

SO (del.) – Hubert Gąsior

Protokolant: – st. sekr. sąd. Katarzyna Rucińska

przy udziale Prokuratora Hanny Gorajskiej-Majewskiej i oskarżyciela posiłkowego J. R. (1)

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2014 r.

sprawy J. R. (2)

oskarżonego z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k.

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 4 lutego 2014 r. sygn. akt V K 116/13

- utrzymuje w mocy wyrok w zaskarżonej części;

- zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami Skarb Państwa;

- zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata T. N., Kancelaria Adwokacka w W. 738 zł w tym 23% VAT tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu pełnionej przed Sądem Apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2014 r. sygn. akt V K 116/13 Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie oskarżonego J. R. (2) w ramach zarzucanego mu w pkt I aktu oskarżenia czynu uznał za winnego tego że w dniu 17 listopada 2012 r. w opuszczonym budynku przy ul. (...) w R. woj. (...), odpierając bezpośredni, bezprawny zamach na swoją wolność seksualną ze strony D. R. przekroczył granice obrony koniecznej poprzez zastosowanie sposobu obrony niewspółmiernego do niebezpieczeństwa zamachu i działając w zamiarze ewentualnym dokonał zabójstwa D. R. w ten sposób, że używając szklanej butelki i kawałka cegły zadał wskazanemu kilkanaście uderzeń w głowę powodując u niego obrażenia w postaci bardzo licznych ran tłuczonych oraz zasinień i otarć naskórka głowy zlokalizowanych na twarzy, w okolicy czołowej, obustronnie w okolicach skroniowych oraz ciemieniowych, wybroczyn i niewielkich wylewów krwawych w błonie śluzowej jamy ustnej, podbiegnięć krwawych w tkance podskórnej głowy obejmujących okolice czołowo-skroniowo-ciemieniowe obustronnie, wieloodłamowych złamań kości sklepienia i podstawy czaszki po stronie lewej z wgłobieniem odłamów kostnych w lewej okolicy skroniowej, złamania kości jarzmowej lewej, rozerwania opony twardej oraz opon miękkich i rozfragmentowania tkanki mózgowej w lewej okolicy skroniowej na wysokości wgłobienia odłamów kostnych, niewielkiej ilość krwi pod oponą twardą oraz pod oponami miękkimi mózgu, stłuczenia mózgu oraz obecności krwi w układzie komorowym mózgu, które to obrażenia głowy z następowym nieodwracalnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego skutkowały zgonem pokrzywdzonego na miejscu zdarzenia, przy czym jego zdolność do rozpoznania czynu i pokierowania swoim postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona i czyn ten zakwalifikował z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. i za to na podstawie art.
148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. w zw. z art 25 § 2 k.k. skazał oskarżonego a na podstawie art. art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. zw. z art. 25 § 2 k.k. w zw. z art. 60 § 1 k.k. w zw. z art. 60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzył mu karę 6 (sześciu) lat pozbawienia wolności.

Oskarżonego J. R. (2) uznał w ramach zarzucanego mu w pkt II aktu oskarżenia czynu za winnego tego, że w dniu
17 listopada 2012 roku przy ul. (...) w R., woj. (...), z kurtki należącej do D. R. zabrał w celu przywłaszczenia pieniądze w kwocie 400 zł, przy czym jego zdolność do rozpoznania czynu i pokierowania swoim postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona i czyn ten zakwalifikował z art. 119 § 1 k.w. w zw. z art. 17 § 2 k.w. i za to a na podstawie art. 119 § 1 k.w. w zw. z art. 17 § 2 k.w. skazał oskarżonego a na podstawie art. 119 § 1 k.w. wymierzył karę
10 (dziesięciu) dni aresztu.

Na podstawie art. 62 k.k. orzekł o wykonaniu orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym.

Na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej wobec oskarżonego w pkt 1. wyroku kary 6 (sześciu) lat pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia skazanego wolności w niniejszej sprawie, tj. od dnia 18 listopada 2012 roku do dnia 4 lutego 2014 roku.

Sąd nadto orzekł o dowodach rzeczowych na podstawie art. 44 § 2 k.k., art. 230 § 2 k.p.k., art. 192a § 1 k.p.k. oraz o kosztach nieopłaconej obrony z urzędu pełnionej w postępowaniu przed Sądem I instancji.

Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych.

Apelacje od wyroku wnieśli obrońca oskarżonego oraz Prokurator Rejonowy w Wołominie.

Prokurator zaskarżył wyrok w zakresie czynu z pkt I aktu oskarżenia dotyczącego zarzutu z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. na niekorzyść oskarżonego J. R. (2).

Na zasadzie art. 438 pkt 2 i 3 k.k. wyrokowi zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k., art. 366 § 1 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. - polegającą na dowolnej i wykraczającej poza ramy swobodnej oceny dowodów analizie materiału dowodowego, z pominięciem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, w szczególności na uznaniu, iż z treści wyjaśnień oskarżonego z dnia 20 listopada 2012 r. oraz z dnia
21 listopada 2012 r. wynika, iż zachowanie J. R. (2) polegające na użyciu wobec D. R. gazu pieprzowego, a następnie uderzenie ww. raz szklaną butelką i wielokrotnie kawałkiem cegły w głowę, stanowiło jedno zachowanie, które miało na celu odpieranie bezprawnego, bezpośredniego zamachu na jego dobro prawnie chronione;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,

wynikający z obrazy przepisów postępowania, o której mowa w pkt. 1,

polegający na uznaniu, iż zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy pozwala na uznanie, iż oskarżony J. R. (2) dopuścił się zarzucanego mu czynu z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art.
31 § 2 k.k. działając w ramach przekroczenia granic obrony koniecznej stypizowanej w art. 25 § 2 k.k., podczas gdy prawidłowa analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień oskarżonego J. R. (2), opinii sądowo-lekarskich oględzin i sekcji zwłok oraz opinii ustnej złożonej przez biegłego lekarza z (...) w W., protokołu oględzin zwłok na miejscu ich znalezienia, protokołu oględzin miejsca ujawnienia zwłok, protokołu oględzin i otwarcia zwłok, protokołu odtworzenia przebiegu zdarzenia, opinii sądowo-psychiatrycznej, opinii psychologicznej czy opinii z zakresu badań genetycznych, prowadzi do wniosku, iż oskarżony J. R. (2) swoim. działaniem wypełnił znamiona czynu zabronionego z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., albowiem jego zachowanie polegające na zadaniu kilkunastu uderzeń w głowę szklaną butelką i kawałkiem cegły, które spowodowały u D. R. obrażenia ciała skutkujące jego zgonem na miejscu zdarzenia, stanowiło odrębny czyn i nie obejmowało swym zakresem zachowania polegającego na odpieraniu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jego wolność seksualną, a co za tym idzie nie stanowiło działania w ramach przekroczenia granic obrony koniecznej.

Podnosząc powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w zakresie wskazanym w pkt I apelacji.

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok, w tej części, która obejmuje skazanie oskarżonego za czyn określony punktem I aktu oskarżenia
i 1 wyroku, któremu zarzucił, iż zapadł z naruszeniem następujących przepisów postępowania karnego:

- art. 410 k.p.k. oraz art. 424 k.p.k. wyrażającego się niedostatecznym uwzględnieniem przy orzekaniu aspektów podmiotowych, a także niedostateczne wykorzystanie w uzasadnieniu wyroku szeregu elementów stanu faktycznego, a przede wszystkim okoliczności podmiotowych sprawcy przy kwalifikacji prawnej czynu, co doprowadziło również do naruszenia prawa materialnego: art. 148 § 1 k.k.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej część wyroku poprzez zmianę kwalifikacji prawnej czynu na art. 148 § 4 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. w zw. z art. 25 § 3 k.k. i zwolnienie oskarżonego od kary względnie, jeśli Sąd uzna, że oskarżony zasługuje na karę, wymierzenie jej w warunkach art. 60 § 1 k.k. i w wysokości pozwalającej na jej warunkowe zawieszenie.

Na rozprawie apelacyjnej Prokurator cofnął apelację wniesioną przez Prokuratora Rejonowego w Wołominie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy nie jest zasadna, a podniesione w jej uzasadnieniu argumenty i wnioski nie zasługują na uwzględnienie.

Odnośnie apelacji oskarżonego podnieść trzeba, że zarzut w niej został nieprawidłowo sformułowany. Z treści motywów apelacji wynika, że zarzucona obraza przepisów postępowania dotyczy sfery oceny dowodów. Należy uznać, że zdaniem skarżącego niepełna ocena dowodów doprowadziła do błędnych ustaleń faktycznych co do postaci winy oskarżonego, który - zdaniem skarżącego - działał w stanie silnego wzburzenia, co w konsekwencji zobowiązywałoby Sąd do zastosowania właściwej oceny prawnej przez zakwalifikowanie czynu z art. 148 § 4 k.k.

Sąd Okręgowy, uznając winę oskarżonego co do czynu z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. za udowodnioną dysponował materiałem dowodowym, który ocenił, nie uchybiając żadnej z obowiązujących reguł procesowych. Wyjaśnienia oskarżonego, stanowiące główny dowód w sprawie co do przebiegu przedmiotowego zdarzenia zostały ocenione przez Sąd z dużą ostrożnością i zweryfikowane innymi dowodami, przede wszystkim opinią biegłego z zakresu medycyny sądowej, opinią z zakresu badań genetycznych, zapisem z wizji lokalnej przeprowadzonej z udziałem oskarżonego, a w sposób pośredni dowodami osobowymi z zeznań świadków J. R. (1), R. B., M. T., A. P. i M. P.. Jak wynika z treści obszernych motywów zaskarżonego wyroku, Sąd meriti odniósł się także zarówno do motywacji działania oskarżonego – chęć odparcia ataku ze strony pokrzywdzonego na jego wolność seksualną, jak i okoliczności podmiotowych sprawcy (vide str. 28).

Sąd ten poczynił nadto ustalenia co do ewentualnego działania sprawcy pod wpływem wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami i zasadnie uznał na podstawie ujawnionego w sprawie materiału dowodowego, że choć atak pokrzywdzonego na jego osobę mógł wywołać u oskarżonego wzburzenie, to jednak brak było elementu usprawiedliwienia podjętego przez niego działania koniecznego dla przyjęcia wskazanej przez obrońcę kwalifikacji prawnej zarzuconego oskarżonemu czynu (str. 31 uzasadnienia). Okoliczności usprawiedliwiających stan silnego wzburzenia nie można doszukiwać się tylko w cechach charakteru sprawcy, w jego predyspozycjach psychicznych z powodu odchyleń do normy czy to w sferze intelektu, czy to w sferze emocjonalnej, a to sugeruje w apelacji obrońca. Okoliczności te muszą istnieć poza sprawcą, w zjawiskach zewnętrznych, na które silne wzburzenie i podjęte pod jego wpływem działanie jest reakcją współmierną do wywołującej ją przyczyny (vide wyrok SN z dnia
12 listopada 1977 r. V KR 228/76 OSNKW 1977 nr 4-5). Sąd I instancji wykazał, iż okoliczności zamachu dokonanego przez pokrzywdzonego na wolność seksualną oskarżonego – brak większej agresywności, brutalności w działaniu, brak użycia przez D. R. niebezpiecznego narzędzia, wcześniejsza ich znajomość, (w tym, jak podał sam oskarżony – wcześniejsze próby nawiązania kontaktów seksualnych ze strony pokrzywdzonego) uwzględnienie dysproporcji wieku i sprawności fizycznej oskarżonego i napastującego go seksualnie pokrzywdzonego, a zwłaszcza wartość zaatakowanego dobra w korelacji z dobrem poświęconym – nie są tego rodzaju, by mogły spełniać konieczny warunek dla przyjęcia, że wzburzenie sprawcy usprawiedliwione było społecznie w warunkach danego zdarzenia. Bezsporne jest nadto w sprawie, że w trakcie przedmiotowego zdarzenia oskarżony był pod wpływem alkoholu i była to zwykła nietrzeźwość alkoholowa. Okoliczność ta – co pomija skarżący – stanowi negatywną przesłankę dla przyjęcia, iż sprawca działał w stanie silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami (vide – wyrok SN z dnia 2 lutego 1973 r. IV KR 392/72 OSNP 1973 nr 8, wyrok SN z dnia 7 czerwca 1972 r. III KR 54/72 OSNKW 1972 nr 11).

Sąd Apelacyjny nie podzielił zatem zarzutu apelacji obrońcy i nie uwzględnił wniosku zawartego w środku odwoławczym.

Na aprobatę zasługuje również orzeczenie Sądu I instancji w zakresie wymierzonej oskarżonemu J. R. (2) kary. Przy jej wymiarze Sąd zastosował nadzwyczajne złagodzenie kary, uwzględniając zachodzący w sprawie zbieg kilku niezależnych, ustawowo określonych, podstaw nadzwyczajnego jej złagodzenia, a to art. 31 § 2 k.k., art. 25 § 2 k.k. i art. 60 § 1 k.k. Wymierzona oskarżonemu kara pozbawienia wolności, którą na mocy art. 62 k.k. ma odbywać w systemie terapeutycznym, uwzględnia w odpowiednim stopniu wszelkie okoliczności mające wpływ na jej wysokość i niewątpliwie nie nosi cech rażącej surowości. Orzeczona kara w przekonaniu Sądu Apelacyjnego, jest stosowna do stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości czynu.

Z powyższych względów Sąd II instancji orzekł jak w wyroku, rozstrzygając nadto o kosztach sądowych i kosztach nieopłaconej obrony z urzędu.