Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2014r.

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący : SSO Piotr Jakubiec

Protokolant: Małgorzata Siuda

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2014r. na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...)

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Okręgowego w Lublinie

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powoda kosztami procesu.

I C 552/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 maja 2013 roku powód Stowarzyszenie (...) w L. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Lublinie na rzecz powoda kwoty 16.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż w wyniku obciążenia powoda ,,kosztami zarządzenia tymczasowego – zabezpieczenia wniosku’’
o rozwiązanie Stowarzyszenia (...)
w L., poniósł szkodę w kwocie 16.200 zł. Wskazano, iż powód wywodzi swoje roszczenie z orzeczeń sądowych w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 13 maja 2010 roku (sygn. akt LU XI Ns Rej. KRS (...)), postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia
15 października 2010 roku (sygn. akt IX Gz 269/10), postanowienia Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 28 marca 2011 roku (sygn. akt LU VI Ns Rej. KRS (...)) oraz postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 15 czerwca 2011 roku (sygn. akt IX Gz 177/11). Powód podniósł, iż wymienione wyżej orzeczenia zostały wydane niezgodnie z prawem. Jako podstawę prawną swojego żądania powód wskazał przepis art. 417 § 1kc i art. 417 § 2kc ( pozew wraz z uzasadnieniem k. 2-4 ).

W odpowiedzi na pozew, Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Okręgowego w Lublinie zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż żądanie powoda objęte pozwem jest bezzasadne. Podniesiono, iż przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę wyrządzoną przez wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia sądowego jest stwierdzenie tej niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu, zaś powód nie przedstawił orzeczenia wydanego we właściwym trybie stwierdzającego niezgodność z prawem orzeczeń, na które powołuje się
w pozwie. Niezależnie od powyższego pozwany wskazał, iż powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa za rzekomo niezgodne z prawem orzeczenia Sądu Rejonowego w Lublinie i Sądu Okręgowego w Lublinie. Nadto podniesiono, iż Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie może oceniać prawidłowości przebiegu postępowania prowadzącego do wydania orzeczeń,
z których powód wywodzi żądanie. Ponadto wskazano, iż powód w żaden sposób nie wykazał domniemanej szkody, jej wysokości ani też związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniami sprawczymi a hipotetyczną szkodą
( odpowiedź na pozew k. 40-45 ).

W toku dalszego postępowania strony popierały swoje stanowiska
w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Uchwałą podjętą na walnym zebraniu członków Stowarzyszenia (...) w L. w dniu 27 czerwca 2007 roku został wybrany zarząd w osobach H. P. jako prezesa zarządu, E. T. i E. I. jako wiceprezesów zarządu, J. P. jako skarbnika, A. S. jako sekretarza i J. S. jako członka. W związku z dotychczasową działalnością, planowanym stworzeniem przychodni dla zwierząt i związanym z tym wykorzystaniem pieniędzy posiadanych przez stowarzyszenie w zarządzie powstał konflikt, który doprowadził do odizolowania prezesa zarządu w osobie H. P. od prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia.
O konflikcie pomiędzy członkami stowarzyszenia oraz pomiędzy członkami zarządu był informowany organ nadzorujący. Wnioskiem z dnia 15 maja 2009 roku Prezydent Miasta L. jako organ nadzorujący wniósł do Sądu Rejonowego w Lublinie XI Wydziału Krajowego Rejestru Sądowego
o nałożenie grzywny na Stowarzyszenie (...) w L.. Przedmiotowy wniosek został podpisany przez S. S. – głównego specjalistę ds. nadzoru nad działalnością stowarzyszeń i fundacji upoważnionego przez Prezydenta Miasta L. do jego reprezentowania przed Sądem Rejonowym w Lublinie w przedmiocie nałożenia grzywny na Stowarzyszenie (...)
w L.. Powyższy wniosek został zmodyfikowany pismem z dnia
15 września 2009 roku, podpisanym przez osobę działającą z upoważnienia Prezydenta Miasta L., tj. Zastępcę Dyrektora Wydziału Spraw Administracyjnych - R. G., w ten sposób, że wnioskodawca wniósł o rozwiązanie Stowarzyszenia (...) w L. i wyznaczenie likwidatora w osobie niebędącej członkiem władz tego Stowarzyszenia. Po przeprowadzonej w dniu 22 października 2009 roku rozprawie, Sąd na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o Stowarzyszeniach wydał zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu Stowarzyszenia Opieki nad Zwierzętami (...) w L., wyznaczając dla Stowarzyszenia przedstawiciela
w osobie radcy prawnego T. W. do prowadzenia bieżących spraw Stowarzyszenia, w szczególności do ustalenia aktualnej listy członków Stowarzyszenia. W dniu 14 grudnia 2009 roku T. W. złożyła wniosek o przyznanie zaliczki na wykonywanie czynności przedstawiciela. Postanowieniem z dnia 13 maja 2010 roku Sąd Rejonowy – Sąd Gospodarczy
w L. XI Wydział Krajowego Rejestru Sądowego (sygn. akt LU XI Ns Rej.KRS (...)) przyznał T. W. wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji przedstawiciela Stowarzyszenia (...) w L. za okres od 23 października 2009 roku do dnia 23 grudnia 2009 roku w wysokości 5.000 zł oraz zasądził od Stowarzyszenia (...) w L. kwotę 5.000 zł tytułem przyznanego wynagrodzenia. Po rozpoznaniu w dniu 15 października 2010 roku zażalenia Stowarzyszenia (...) w L. na powyższe postanowienie, Sąd Okręgowy w Lublinie IX Wydział Gospodarczy w sprawie sygn. akt IX Gz 269/10, oddalił zażalenie. W dniu 24 czerwca 2010 roku T. W. złożyła wniosek o przyznanie wynagrodzenia za wykonywanie czynności przedstawiciela. Postanowieniem
z dnia 28 marca 2011 roku Sąd Rejonowy – Sąd Gospodarczy w Lublinie XI Wydział Krajowego Rejestru Sądowego (sygn. akt LU XI Ns Rej.KRS (...)) przyznał T. W. wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji przedstawiciela Stowarzyszenia (...) w L. za okres od dnia 24 grudnia 2009 roku do dnia 23 lipca 2010 roku w wysokości 11.200 zł oraz zasądził od Stowarzyszenia (...) w L. kwotę 11.200 zł tytułem przyznanego wynagrodzenia. Po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2011 roku zażalenia Stowarzyszenia (...)
w L. na powyższe postanowienie, Sąd Okręgowy w Lublinie IX Wydział Gospodarczy w sprawie sygn.akt IX Gz 177/11, oddalił zażalenie. Kwota 5.000 zł została zapłacona przelewem z rachunku bankowego Stowarzyszenia (...) w L. na rzecz T. W. w dniu 14 maja 2010 roku, zaś kwota 11.200 zł została wyegzekwowana przez T. W. w toku prowadzonego przeciwko Stowarzyszeniu postępowania egzekucyjnego. Po przeprowadzeniu postępowania w przedmiocie rozwiązania Stowarzyszenia, postanowieniem z dnia 23 lipca 2010 roku, Sąd oddalił wniosek o rozwiązanie Stowarzyszenia, uchylił postanowienie z dnia 22 października 2009 roku w przedmiocie zawieszenia w czynnościach zarządu Stowarzyszenia Opieki nad Zwierzętami (...) w L. i wyznaczeniu dla Stowarzyszenia przedstawiciela w osobie radcy prawnego T. W. do prowadzenia bieżących spraw Stowarzyszenia , oraz stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (sprawozdanie k. 89-90, pełnomocnictwo k. 8, pismo k. 103-106, protokół rozprawy k. 12-13, wniosek k. 9-11, postanowienie wraz z uzasadnieniem Sądu Rejonowego – Sądu Gospodarczego w Lublinie, sygn. akt LU XI Ns Rej. KRS (...) k. 23-28, postanowienie k. 15-18, postanowienie k. 19-21, postanowienie k. 32-33 i k. 34-36, wyciąg k. 22, pismo k.37, zeznania E. T. k. 67v-68v ).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dowody oraz częściowo na postawie zeznań E. P. Stowarzyszenia (...) w L. przesłuchanej w charakterze strony powodowej.

Dowody w postaci dokumentów prywatnych i urzędowych Sąd obdarzył wiarą w całości. Ich prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron, mogły, zatem posłużyć dla ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie, pod kątem stworzenia łańcucha dowodów niesprzecznych wewnętrznie, wzajemnie, logicznie się dopełniających.

Zeznania E. T. Sąd uznał za wiarygodne w zakresie,
w jakim były one spójne z resztą dowodów zgromadzonych w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu w całości.

W niniejszej sprawie powód Stowarzyszenie (...) w L. wywodził swoje roszczenie odszkodowawcze
z czterech jego zdaniem wadliwych orzeczeń Sądu Rejonowego w Lublinie
i Sądu Okręgowego w Lublinie wydanych we wskazanych przez niego postępowaniach sądowych, na mocy których powód został obarczony obowiązkiem pokrycia kosztów zarządzenia tymczasowego wydanego w dniu 22 października 2009 roku w sprawie o rozwiązanie Stowarzyszenia, w której wnioskodawcą był Prezydent Miasta L. (jako organ nadzorujący), a nie powód. Z treści uzasadnienia pozwu wynika, iż sądy wydając powyższe orzeczenia i zobowiązując powoda do zapłaty łącznie kwoty 16.200,00zł tytułem kosztów wynagrodzenia ustanowionego przez Sąd przedstawiciela Stowarzyszenia, wyrządziły powodowi szkodę, co z kolei – jego zdaniem - uzasadnia domaganie się przez niego od Skarbu Państwa roszczeń odszkodowawczych.

Orzeczenia Sądu Rejonowego w Lublinie i Sądu Okręgowego w Lublinie, na które wskazywał w toku niniejszego postępowania powód i które jego zdaniem stanowią źródła jego szkody to:

1.)  postanowienie Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 13 maja 2010 roku ( sygn. akt LU XI Ns Rej. KRS (...) ), na mocy którego przyznano ustanowionemu przez sąd przedstawicielowi Stowarzyszenia (...)
w L. wynagrodzenie za okres od dnia 23 października 2009 roku do dnia 23 grudnia 2009 roku z tytułu pełnionej funkcji
w wysokości 5.000,00zł, które zostało zasądzone od powoda;

2.)  postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 15 października 2010 roku ( sygn. akt IX Gz 269/10 ), oddalającego zażalenia na powyższe postanowienie;

3.)  postanowienie Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie
z siedzibą w Ś. z dnia 28 marca 2011 roku ( sygn. akt LU VI Ns Rej. KRS (...) ), na mocy którego przyznano ustanowionemu przez sąd przedstawicielowi Stowarzyszenia (...) w L. wynagrodzenie za okres od dnia 24 grudnia 2009 roku do dnia 23 lipca 2010 roku
z tytułu pełnionej funkcji w wysokości 11.200,00zł, które zostało zasądzone od powoda;

4.)  postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia
15 czerwca 2011 roku ( sygn. akt IX Gz 177/11 ), oddalającego zażalenie na powyższe postanowienie.

Jako podstawę prawną dochodzonego żądania powód wskazał art. 417§1 kc i art. 417§2kc.

Biorąc powyższe pod uwagę należy zwrócić w pierwszej kolejności uwagę na fakt, iż powodowie w niniejszej sprawie swoje roszczenia odszkodowawcze, skierowane przeciwko Skarbowi Państwa wiążą z postanowieniami Sądu Okręgowego w Lublinie, które zostały wydane w okresie od miesiąca maja 2010 roku do miesiąca czerwca 2011 roku. Podkreślenia wymaga, iż daty uprawomocnienia się powyższych poszczególnych postanowień mają istotne znaczenie w rozpoznawanej sprawie dla dokonania prawidłowej subsumpcji i merytorycznego rozpoznania sprawy, o czym mowa w rozważaniach poniżej.

Jednym z czołowych zagadnień w toczącej się od wielu już lat dyskusji na temat odpowiedzialności państwa za działalność władzy publicznej w Polsce była i jest problematyka odpowiedzialności za szkody wyrządzone tzw. bezprawiem sądowym. Ostatecznie, pod wpływem orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, do Konstytucji, a następnie do Kodeksu cywilnego (art. 417 ¹ § 2 kc) wprowadzono regulację, która stworzyła dość jasną, konkretną i względnie szeroką materialnoprawną podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu szkody wyrządzonej wydaniem niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego.

Zważyć należy, iż Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. w rozdziale II poświęconym wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela, w art. 77 ust. 1 ustanowiła prawo "każdego" do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga, iż wraz z wejściem w życie tego przepisu wyłonił się problem zgodności z nim rozwiązań zawartych w kodeksie cywilnym, dotyczących odpowiedzialności Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych za wyrządzone szkody.

Wspomnieć w tym miejscu wypada, iż pojawiający się wówczas powyższy problem rozważał Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z dnia 4 grudnia 2001 roku ( SK 18/00, OTK Zb.Urz. 2001 nr 8, poz. 256) uznał, że art. 417 k.c. rozumiany w ten sposób, iż Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności jest zgodny z art. 77 Konstytucji, natomiast art. 418 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 65 Konstytucji. Z art. 418 k.c. wynikało, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowego na skutek wydania orzeczenia, Skarb Państwa ponosił odpowiedzialność tylko wtedy, gdy przy wydaniu orzeczenia nastąpiło naruszenie prawa ścigane w trybie postępowania karnego lub dyscyplinarnego, a wina sprawcy szkody została stwierdzona wyrokiem karnym lub orzeczeniem dyscyplinarnym albo uznana przez organ przełożony nad sprawcą szkody. Brak stwierdzenia winy nie wyłączał odpowiedzialności jedynie wówczas, gdy wszczęciu lub prowadzeniu postępowań stały na przeszkodzie okoliczności wyłączające ściganie. W uzasadnieniu wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że usunięcie art. 418 k.c. z systemu prawnego dokonane tym wyrokiem oznacza, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa za działania organów publicznych polegające na wydaniu niezgodnych z prawem orzeczeń i zarządzeń będzie kształtowana na podstawie ogólnych przesłanek odpowiedzialności przewidywanych w art. 417 k.c., przy czym wśród tych przesłanek nie występuje wina funkcjonariusza państwowego. Zdaniem Trybunału, konieczne stało się wprowadzenie do systemu prawnego całościowego, spójnego uregulowania ustawowego problematyki ustalania niezgodności z prawem indywidualnych rozstrzygnięć, które mogą być podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej państwa.

Konsekwencją powyższego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego była nowelizacja kodeksu cywilnego dokonana ustawą z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692). Przepis art. 417 ¹ § 2 zdanie pierwsze k.c. stanowił, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Wprowadzenie konieczności uzyskania we "właściwym postępowaniu" stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przed wystąpieniem z roszczeniem o naprawienie szkody oznacza, że prawo podmiotowe do kompensacji przez Skarb Państwa szkody wyrządzonej przez wydanie orzeczenia, które nie jest zgodne z prawem, musi być realizowane w dwu etapach. Oznaczało to po pierwsze, że w postępowaniu o naprawienie szkody nie może być rozważana i udowadniana przesłanka niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Natomiast wcześniej musi być wszczęte postępowanie, które ewentualnie doprowadzi do przesądzenia istnienia tej przesłanki odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa.

W procesowym ujęciu, strona uważająca się za poszkodowaną przez wydanie prawomocnego orzeczenia musi dla dochodzenia od Skarbu Państwa roszczenia odszkodowawczego wykorzystać kolejno dwa środki: jeden zmierzający do uzyskania stwierdzenia niezgodności z prawem tego orzeczenia i dopiero po pomyślnym rozstrzygnięciu może wystąpić z powództwem o odszkodowanie.

Istotnym jest to, iż ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. weszła w życie dnia 1 września 2004 r. Ustawa ta zawierała przepisy międzyczasowe, z przepisu art. 5 wynika, że do zdarzeń prawnych powstałych przed jej wejściem w życie stosuje się przepisy dotychczasowe. Zdarzeniem prawnym powodującym odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa z tytułu wydania niezgodnego z prawem orzeczenia jest uprawomocnienie się takiego orzeczenia. Ustanowione w art. 417 ¹ § 2 przesłanki dochodzenia roszczenia odszkodowawczego mogą być zatem stosowane do orzeczeń, które uprawomocniły się począwszy od dnia 1 września 2004 r.

Konsekwencją powyższego było to, iż ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) został znowelizowany kodeks postępowania cywilnego. Nowelizacja polegała między innymi na tym, że w tytule VI ("Postępowanie") księgi pierwszej ("Proces") części pierwszej ("Postępowanie rozpoznawcze") dodany został dział VIII "Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia." Skarga, co do zasady, przysługuje od prawomocnych orzeczeń, których zmiana lub uchylenie w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Tylko wyjątkowo, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez sąd pierwszej lub drugiej instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych (art. 424 ^{( 1 )}§ 1 i 2 k.p.c.). Uwzględnienie skargi polega na stwierdzeniu przez Sąd Najwyższy, że orzeczenie jest w zaskarżonym zakresie niezgodne z prawem (art. 424 ^{( 11 )}§ 2 k.p.c.). Tylko w sytuacji, w której sprawa ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w chwili orzekania, Sąd Najwyższy - stwierdzając niezgodność orzeczenia z prawem - uchyla zaskarżone orzeczenie oraz orzeczenie sądu pierwszej instancji i odrzuca pozew albo umarza postępowanie. Taka możliwość wynika z art. 424 ^{( 11 )}§ 3 k.p.c.

Poza tym przypadkiem, w wyniku rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie mogą nastąpić żadne modyfikacje w zakresie zapadłego rozstrzygnięcia, nie może ono w żadnym zakresie ulec merytorycznej zmianie polegającej na uwzględnieniu oddalonego żądania lub odwrotnie. Sytuacja procesowa stron zakończonego prawomocnie postępowania pozostanie niezmieniona. Orzeczenie uwzględniające skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia ma znaczenie wyłącznie dla ewentualnego przyszłego postępowania w sprawie o odszkodowanie przeciwko Skarbowi Państwa. Stanowi ono konieczny prejudykat na drodze realizacji prawa podmiotowego do kompensacji szkody wyrządzonej przez Skarb Państwa. Prejudykat ten odnosi się do stwierdzenia deliktu (bezprawności).

Powyżej przedstawione rozważania prowadzą do wniosku o złożonym charakterze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jest to środek prawny służący kwestionowaniu orzeczenia (jego zgodności z prawem). W istocie skarga ta służy jednak wyłącznie przesądzeniu jednej z przesłanek deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, a jej wniesienie nie może spowodować żadnych zmian w zaskarżonym orzeczeniu. Ta cecha odróżnia skargę od środków zaskarżenia. Skarga jest takim środkiem prawnym, który sytuuje się pomiędzy zakończonym prawomocnie postępowaniem a nowym postępowaniem, które ewentualnie toczyć się będzie między jedną ze stron tego postępowania a Skarbem Państwa w sprawie o odszkodowanie. Niewątpliwie jednak celem wniesienia skargi jest przesądzenie istnienia przesłanki, o której mowa w art. 417 ¹ § 2 k.c.

Przepisy działu VIII tytułu VI księgi pierwszej części pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego regulują "właściwe postępowanie" w rozumieniu art. 417 ¹ § 2 k.c., w którym następuje stwierdzenie niegodności z prawem prawomocnego orzeczenia zapadłego w postępowaniu cywilnym. Zastosowanie reguł wykładni systemowej prowadzi zatem do wniosku, że analizowane przepisy powinny być stosowane do orzeczeń, których dotyczy art. 417 ¹ § 2 k.c. Są to orzeczenia, które uprawomocniły się poczynając od dnia 1 września 2004 r. Trzeba przy tym mieć na względzie, że ustawa nowelizująca z dnia 22 grudnia 2004 r. zawierała przepis art. 5, w myśl którego, do zdarzeń i stanów prawnych zaistniałych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy art. 417, 419, 420, 420 ¹, 420 ² i 421 kc w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy. Można więc wyprowadzić wniosek, iż przepisy dotychczasowe, będą miały zastosowanie dla oceny skutków prawnych zaistniałych przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia stanowi pierwszą fazę dochodzenia odszkodowania. Wespół z roszczeniem o odszkodowanie stanowi procesową całość realizacji prawa podmiotowego do wyrównania szkody wyrządzonej prawomocnym orzeczeniem. Uwzględnienie skargi stanowi materialnoprawną przesłankę dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa ponoszącego odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego polegającego na wydaniu w postępowaniu cywilnym niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia. Legitymacja do wniesienia skargi przysługuje zatem temu, komu służy roszczenie odszkodowawcze. Nie ma przy tym znaczenia, w jakiej sprawie zapadł zaskarżony wyrok.

Na marginesie jedynie wskazać można, iż art. 424 ¹ kpc został zmieniony przez art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. (Dz.U.10.155.1037) zmieniającej niniejszą ustawę z dniem 25 września 2010 r. i stosownie do § 1 powołanego przepisu, obecnie można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.

Kontynuując rozważania i przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zważyć należy, iż orzeczenia Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia
13 maja 2010 roku ( sygn. akt LU XI Ns Rej. KRS (...) ) i Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z dnia 28 marca 2011 roku ( sygn. akt LU VI Ns Rej. KRS (...) ), zostały poddane kontroli instancyjnej, w wyniku której postanowieniami Sądu Okręgowego
w L. z dnia 15 października 2010 roku ( sygn. akt IX Gz 269/10 ) i z dnia 15 czerwca 2011 roku ( sygn. akt IX Gz 177/11 ), zażalenia powoda zostały oddalone.

Z okoliczności faktycznych powoływanych przez powoda mających uzasadniać jego roszczenie nie wynika, że w stosunku do powyższych orzeczeń – z wydaniem których wiąże on powstanie rzekomej szkody – stwierdzono niezgodność z prawem w trybie odpowiedniego postępowania. W aktach sprawy brak jest w każdym razie takich dokumentów. Dopiero bowiem stwierdzenie
w odpowiednim postępowaniu sądowym owej ,,niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia’’ daje możliwość wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym przewidzianym w art. 417 ¹ § 2 k.c., którego przesłanką jest wystąpienie rzeczywistej, (a nie jedynie hipotetycznej czy ewentualnej szkody), pozostającej w normalnym związku przyczynowym z wydaniem zaskarżonego orzeczenia. Rzeczywiste wystąpienie takiej szkody oraz istnienie związku przyczynowego musi uprawdopodobnić skarżący w ramach przesłanki art. 424 ⁵ § 1 pkt 4 k.p.c.

Na marginesie wspomnieć można, iż niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia sądu powodująca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007 nr 2, poz. 35).

W sprawie niniejszej stwierdzić należy, iż powód nie wykazał niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń, wydanych we wskazywanych przez niego postępowaniach, a uprawomocnionych po dniu 1 września 2004 roku, wskutek których - jak twierdził – doznał on szkody w łącznej wysokości 16.200,00zł. W aktach sprawy brak jest w każdym razie takich dokumentów. Powód nie posiada zatem na tym etapie legitymacji procesowej czynnej do wystąpienia z niniejszym powództwem i wysuwania wobec Skarbu Państwa roszczeń w nim zawartych. Dopiero bowiem stwierdzenie w odpowiednim postępowaniu sądowym owej ,,niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia’’ dałoby powodowi możliwość wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym przewidzianym w art. 417 ¹ § 2 k.c.

Wszystko powyższe czyni niemożliwym uwzględnienie żądań powoda
i skutkuje oddaleniem powództwa.

W tym zakresie wyłącznie subiektywna ocena powoda o niezgodności
z prawem prawomocnych orzeczeń nie może uzasadniać przyznania odszkodowania.

Niezależnie od powyższego, odnosząc się do zarzutów powoda podnoszonych w toku niniejszego postępowania, wskazać należy, iż są one chybione i nie można uznać, iż postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie
z dnia 13 maja 2010 roku i z dnia 28 marca 2011 roku oraz postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 15 października 2010 roku i z dnia 15 czerwca 2011 roku są niezgodne z prawem.

Powód usiłował wykazać, iż postępowanie w sprawie rozwiązania powodowego Stowarzyszenia zostało wszczęte i przeprowadzone przez Sąd pomimo, że osoba ( urzędnik ), która taki wniosek złożyła w imieniu organu nadzoru nie posiadała umocowania do jego złożenia, a zatem całe postępowanie w sprawie o rozwiązanie Stowarzyszenia dotknięte było nieważnością. Stanowisko to jest – w ocenie Sądu - jest co najmniej niezrozumiałe.
Z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy jednoznacznie wynika bowiem, iż w dniu 15 maja 2009 roku Prezydent Miasta L., jako organ nadzorujący złożył do Sądu Rejonowego w Lublinie XI Wydziału Krajowego Rejestru Sądowego wniosek o nałożenie grzywny na Stowarzyszenie (...) w L.. Przedmiotowy wniosek został podpisany przez S. S. – głównego specjalistę ds. nadzoru nad działalnością stowarzyszeń i fundacji upoważnionego przez Prezydenta Miasta L. do jego reprezentowania przed Sądem Rejonowym w Lublinie
w przedmiocie nałożenia grzywny na Stowarzyszenie (...) w L., co potwierdza znajdujące się w aktach sprawy pełnomocnictwo. Powyższy wniosek został następnie zmodyfikowany pismem
z dnia 15 września 2009 roku, podpisanym przez osobę działającą
z upoważnienia Prezydenta Miasta L., tj. Zastępcę Dyrektora Wydziału Spraw Administracyjnych - R. G., w ten sposób,
że wnioskodawca wniósł o rozwiązanie Stowarzyszenia (...) w L. i wyznaczenie likwidatora w osobie niebędącej członkiem władz tego Stowarzyszenia. Wynika z powyższego, iż zarówno wniosek wszczynający postępowanie przed Sądem Rejonowym w Lublinie
XI Wydziałem Krajowego Rejestru Sądowego o nałożenie grzywny na Stowarzyszenie (...) w L. jak
i jego późniejsza modyfikacja zostały złożone przez prawidłowo umocowane przez Prezydenta Miasta L. do dokonanych czynności osoby.

Odnosząc się do zarzutu powoda dotyczącego tego, iż postanowienie – zarządzenie tymczasowe zawieszające Zarząd Stowarzyszenia i ustanawiające przedstawiciela Stowarzyszenia (...)
w L. zostało wydane z urzędu – bez wniosku, co – w ocenie powoda - potwierdza nieprawidłowe postępowanie Sądu, stwierdzić należy, iż także ten zarzut jest chybiony. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 29 ust. 1 ustawy
z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach ( teks. jedn. z 2001r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm. ), Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może:

1) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,

2) uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia,

3) rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem.

Sąd rozpoznając wniosek, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, może na wniosek lub z własnej inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu stowarzyszenia, wyznaczając przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia (art. 29 ust. 2 powołanej wyżej ustawy). Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd był uprawniony do wydania
z własnej inicjatywy zarządzenia tymczasowego z dnia 22 października 2009 roku.

Odnosząc się zaś do zarzutu powoda, iż Sąd wydający powyższe zarządzenie tymczasowe bezzasadnie zasądził od Stowarzyszenia (...) w L. na rzecz T. W. wynagrodzenia z tytułu pełnionej funkcji przedstawiciela Stowarzyszenia, zważyć należy, co następuje.

Okolicznością ustaloną w sprawie jest fakt, że powołany przez Sąd przedstawiciel powodowego Stowarzyszenia wykonywał swoje obowiązki prowadząc bieżące sprawy Stowarzyszenia, uczestnicząc w rozprawach sądowych z udziałem Stowarzyszenia, zwołując zgromadzenie członków Stowarzyszenia, prowadząc zbiórkę publiczną, przeprowadzając inwentaryzację stanu magazynowego kasy i leków, sporządzając bilans i rachunek zysków
i strat oraz informację dodatkową Stowarzyszenia za rok 2007, 2008 i 2009, co wymagało jego nakładu pracy. Zatem nie powinno budzić wątpliwości, że za wykonane czynności należy się przedstawicielowi wynagrodzenie. Nie można zatem uznać za niezgodne przyznanie wynagrodzenia przy zastosowaniu przez analogię przepisów o wynagrodzeniu kuratora i zasądzeniu ich od Stowarzyszenia, zwłaszcza, że art. 30 ust. 3 powołanej wyżej ustawy Prawo
o stowarzyszeniach stanowi, że kuratorowi przysługuje wynagrodzenie pokrywane z majątku stowarzyszenia, zaś praca przedstawiciela została wykonana na rzecz Stowarzyszenia i jest zbliżona do czynności kuratora.

Warto w tym miejscu wskazać, iż niezgodność z prawem, powodująca powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim wypadku orzeczeniu sądowemu można przypisać cechy bezprawności. Jeżeli sąd nie wykracza poza obszar przyznanej mu swobody, nie pozostaje w kolizji
z własnym sumieniem oraz prawidłowo dobiera standardy orzecznicze, to działa w ramach porządku prawnego nawet wtedy, gdy wydany wyrok można ocenić jako obiektywnie niezgodny z prawem. Przyjęcie odmiennego zapatrywania stwarzałoby zagrożenie dla takich wartości jak stabilność obrotu prawnego, swobody sądu w ocenie materiału dowodowego i stosowaniu prawa ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10 lutego 2012 roku, I ACa 1414/11, Lex nr 1130074 ).

Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga fakt, iż Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie był władny oceniać prawidłowości przebiegu postępowania prowadzącego do wydania orzeczeń, z których powód wywodził żądanie objęte pozwem. Podkreślenia wymaga też, iż orzeczenia Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 13 maja 2010 roku ( sygn. akt LU XI Ns Rej. KRS (...) ) i Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą
w Ś. z dnia 28 marca 2011 roku ( sygn. akt LU VI Ns Rej. KRS (...) ), z inicjatywy powoda, zostały poddane kontroli instancyjnej,
w wyniku której postanowieniami Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 15 października 2010 roku ( sygn. akt IX Gz 269/10 ) i z dnia 15 czerwca 2011 roku ( sygn. akt IX Gz 177/11 ), zażalenia powodów zostały oddalone.

W tym stanie rzeczy, biorąc wszystko powyższe pod uwagę, powództwo podlegało oddaleniu w całości i Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

Uznając sytuację majątkową powoda za wypadek szczególnie uzasadniony, o jakim mowa w przepisie art. 102 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie II wyroku i odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu. Podkreślenia wymaga, iż w postanowieniu z dnia 14 stycznia 1974 r., ( sygn. akt II CZ 223/73 ), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, który Sąd w niniejszym składzie w pełni akceptuje i podziela, że zastosowanie przez Sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących
o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji majątkowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim
z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

Strona pozwana, oprócz kosztów zastępstwa procesowego, nie poniosła w niniejszej sprawie jakichkolwiek innych kosztów procesu. Ponadto, powód jest instytucją pożytku publicznego, opiera działalność na pracy społecznej swych członków, celem stowarzyszenia jest działanie na rzecz właściwego
i humanitarnego obchodzenia się ze zwierzętami oraz zapewnienie im niezbędnych warunków bytowania, kształtowanie właściwego stosunku do zwierząt, kształtowanie wśród społeczeństwa idei umiłowania i wiedzy przyrody, ochrony środowiska a zwłaszcza świata zwierząt. Na fundusze Stowarzyszenia składają się głównie wpływy z wpisowego i składek członkowskich, wpływy z działalności statutowej oraz dochody ofiarności publicznej (zbiórka publiczna). Obecna sytuacja finansowa powoda jest bardzo trudna między innymi z uwagi na istniejące wewnątrz Stowarzyszenia konflikty. Jeżeli uwzględnić dysproporcję stanu majątkowego stron i uwzględnić znacząco lepszą sytuację majątkową pozwanego, takie rozstrzygnięcie nie spowoduje dla niego negatywnych konsekwencji.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.